Mhaka Ya Vutomi

Wa Tsaka Loyi Xikwembu Xa Yena Ku Nga Yehovha

HI KU VULA KA TOM DIDUR

Holo se a yi hiriwile. A ku languteriwe vanhu va kwalomu ka 300 enhlengeletanweni ya le Porcupine Plain, le Saskatchewan, eCanada. Hi Ravunharhu gamboko yi sungule ku wa, kutani hi Ravuntlhanu byanyi a byi lo paa, naswona a ku nga vonaki nchumu. Xirhami xa kona a xi ba -40°C. A ku te vanhu va 28, ku katsa ni vana va nga ri vangani. Leyi a ku ri nhlengeletano ya mina yo sungula ku sukela loko ndzi ri mulanguteri wa xifundzha, hi nkarhi wolowo a ndzi ri ni malembe ya 25 naswona a ndzi chuhile. Kambe ndzi nga si mi rungulela leswaku nhlengeletano yoleyo yi fambise ku yini, mi nge ndzi mi byela leswaku swi tise ku yini leswaku ndzi tsakela lunghelo leri ra ntirho.

NDZI n’wana wa vunkombo eka vana va nhungu, hinkwerhu ka hina hi vafana. Mativula i Bill, a tlhandlamiwa hi Metro, John, Fred, Mike na Alex. Ndzi velekiwe hi 1925 naswona Wally i rikotse. A hi tshama ekusuhi ni doroba ra Ukraina, le Manitoba, laha vatswari va mina Michael na Anna Didur, a va ri ni xipurasana. Tatana a a tirha eka rhalaweyi naswona a a tirha eka xiyenge xo karhi xa xiporo. Leswi xiyindlwana xa tatana xa ntirho lexi a xi ri ekule ni doroba a xi nga ri ndhawu leyinene yo kurisela ndyangu lowukulu, hina a hi tshama epurasini. Minkarhi yo tala tatana a a nga kumeki ekaya, kutani Manana a a ri ni ntirho wo hi kurisa. Minkarhi yin’wana a a ya eka Tatana ku ringana vhiki kumbe ku tlula, kambe a a hi dyondzise ku sweka, ku baka ni ku endla mintirho yin’wana ya le ndlwini. Leswi a hi nghena Kereke ya Khatoliki ya Magriki, nchumu wun’wana lowu Manana a hi dyondziseke wona ku sukela evutsongwanini a ku ri ku tiva swikhongelo hi nhloko ni ku endla mihivahivana yin’wana.

 Ku Tiva Ntiyiso Wa Bibele

Ku navela ka mina ku twisisa Bibele ku sungule loko ndza ha ri muntshwa. Muakelani, loyi a a ri Mbhoni ya Yehovha, a a tshamela ku endzela ndyangu wa ka hina a wu hlayela tindzimana to karhi ta Bibele leti vulavulaka hi Mfumo wa Xikwembu, Armagedoni ni mikateko ya misava leyintshwa. Manana a nga swi tsakeli nikatsongo leswi a a swi vula, kambe Mike na Alex va ri tsakerile rungula ra kona. Kahle-kahle, leswi va swi dyondzeke swi endle leswaku mapfalo ya vona ma nga va pfumeleli ku va masocha eka nyimpi ya vumbirhi ya misava. Hikwalaho ka sweswo, Mike u pfaleriwe nkarhinyana ekhotsweni, kasi Alex u gweviwe ku ya tirha ekampeni ya nxaniso eOntario. Hi ku famba ka nkarhi, Fred na Wally na vona va amukele ntiyiso. Kambe, vamakwerhu vanharhu lavakulu a va wu amukelanga. Manana a a kaneta ntiyiso malembe yo tala, kambe endzhaku ka nkarhi u hi hlamarisile hinkwerhu loko a sungula ku tirhela Yehovha. U khuvuriwe a ri ni malembe ya 83. Naswona u fe a ri ni malembe ya 96. Tatana na yena a a tsakela ntiyiso a nga si fa.

Loko ndzi ri na 17 wa malembe, ndzi ye eWinnipeg ndzi ya xambila ni ku ya tihlanganisa ni lava nga ta ndzi pfuna ku dyondza Bibele. Timbhoni ta Yehovha a ti yirisiwile enkarhini wolowo, kambe minhlangano a yi khomiwa nkarhi hinkwawo. Nhlangano wo sungula lowu ndzi nga ya eka wona a wu khomeriwa endlwini. Leswi a ndzi kuriseriwe eka kereke ya Khatoliki ya Magriki, leswi ndzi swi tweke ro sungula a swi ri xihlamariso eka mina. Kambe, hakatsongo-tsongo ndzi swi twisisile leswaku ha yini lunghiselelo ra leswaku vanhu va hlawuriwa ku va vafundhisi a ri nga ri ra Matsalwa, ni xivangelo xa ku va Xikwembu xi nga swi tsakeli loko vafundhisi va katekisa nyimpi. (Esaya 2:4; Matewu 23:8-10; Varhoma 12:17, 18) Mhaka ya ku ya hanya eParadeyisini emisaveni a yi vonaka yi twala ku tlula ku ya hanya hilaha ku nga heriki le kule.

Leswi a ndzi khorwiseka leswaku lowu a ku ri ntiyiso, ndzi tinyiketele eka Yehovha, kutani hi 1942 ndzi khuvuriwa le Winnipeg. Hi 1943 ku yirisiwa ka Timbhoni ta Yehovha ku herisiwile eCanada, kutani ntirho wo chumayela wu hatlisisiwile. Ntiyiso wa Bibele na wona a wu fikelela mbilu ya mina. Ndzi ve ni lunghelo ro va nandza wa vandlha swin’we ni ku hlanganyela eka matsima yo veka tinkulumo erivaleni ni ku tirha nsimu leyi nga aviwangiki. Ku ya emintsombanweni ya le United States swi ndzi pfunile swinene leswaku ndzi endla nhluvuko hi tlhelo ra moya.

Ku Endla Leswi Engetelekeke eNtirhweni Wa Mina Eka Yehovha

Hi 1950, ndzi tsarise ku va phayona kutani hi December lembe rero, ndzi averiwe ku va mulanguteri wa xifundzha. Ndzi ve ni lunghelo ro leteriwa ku va mulanguteri wa xifundzha ekusuhi ni le Toronto, hi makwerhu Charlie Hepworth la nga ni ntokoto ni la tshembekaka. Hi vhiki ra mina ro hetelela ra ndzetelo ndzi tiphinile hi ku va ni makwerhu Alex, loyi se a a ri mulanguteri wa xifundzha eWinnipeg.

Nhlengeletano ya mina yo sungula loko ndzi ri mulanguteri, hilaha ndzi hlamuseleke hakona eku sunguleni, a yi rivaleki. A ndzi tivutisa leswaku yi ta famba njhani. Hambiswiritano, mulanguteri wa hina wa muganga, Makwerhu Jack Nathan u hi nyike ntirho leswaku hi tshama hi khomekile naswona hi tsakile. Hi veke tinkulumo ta nhlengeletano hi ku komisa swin’we ni lava a va ri kona. Hinkwerhu hi rungule mintokoto, hi endla minkombiso ya leswi hi nga ta swi vula loko hi ri karhi hi famba hi yindlu na yindlu, loko hi endla maendzo yo vuyela niloko hi fambisa tidyondzo ta le kaya ta Bibele. Hi yimbelele tinsimu ta Mfumo. A ku ri ni swakudya swo tala. A hi nwa kofi hi dya ni phayi endzhaku ka kwalomu ka tiawara timbirhi. Van’wana va etlele emabencini ni le platifomo, kasi van’wana va etlele ehansi. Hi Sonto gamboko a yi nga ha wi ngopfu lerova ku ve ni vanhu va 96 lava yingiseleke nkulumo ya le rivaleni. Ntokoto lowu wu ndzi dyondzise ku langutana ni swiyimo swo tika.

Xiavelo xa mina lexi landzeleke tanihi mulanguteri wa xifundzha a xi ri en’walungwini wa Alberta eBritish Columbia ni le Yukon Territory, etikweni  leri dyambu ri nga peliki. A swi lava ku tiyisela ni ku va ni vuxiyaxiya loko ndzi famba ndzi ri karhi ndzi chumayela hi ndlela eGondzweni Lerikulu leri nga ni maribye leri yaka eAlaska, ndzi suka eDawson Creek le British Columbia ndzi ya eWhitehorse le Yukon (mpfhuka wa tikhilomitara ta 1 477). Ku rheta ka gamboko, tintshava leti rhetaka ni ku nga voni kahle hikwalaho ka gamboko leyi hungiwaka hi moya a swi ri ntlhontlho lowukulu.

Ndzi hlamarile ku vona ndlela leyi ntiyiso wu fikeke ha yona eMatikweni ya le N’walungwini. Siku rin’wana, mina na Walter Lewkowicz hi ye eka xiyindlwana xin’wana lexi nga ekusuhi ni ximutana xa Lower Post le British Columbia, lexi lulameke ni Gondzo Lerikulu ra Alaska ekusuhi ni ndzilakana wa Yukon Territory. Hi swi vonile leswaku u kona munhu la tshamaka eka xona, hikuva a hi kota ku vona rivoni leri nge ketiketi exifasiteranini. A ku ri awara ya kaye ni vusiku, kutani hi gongondza. Ku twakale rito ra wanuna loyi a hi byeleke leswaku hi nghena, hiloko hi nghena. Hi hlamarile loko hi vona mukhalabye loyi a nga lo gaa, emubedweni a ri karhi a hlaya magazini wa Xihondzo xo Rindza! Phela, a a hlaya nkandziyiso wa le mahlweni ka lowu a hi wu fambisa. U hi byele leswaku poso ya yena yi ta hi xihaha-mpfhuka. Leswi se a ku hundze masiku yo tlula nhungu hi nga si ya evandlheni, a hi nga si kuma timagazini letintshwa. Wanuna yoloye u hi byele leswaku hi yena Fred Berg, naswona a ku ri ro sungula a endzeriwa hi Timbhoni ta Yehovha hambileswi ku nga malembe a ri karhi a rhumeriwa timagazini. Fred u hi sindzise leswaku hi etlela kwalaho. Hi kote ku bula na yena hi timhaka to tala ta ntiyiso wa Matsalwa hi tlhela hi lunghiselela leswaku Timbhoni tin’wana leti a ti hamba ti hundza hi le ndhawini leyi ti n’wi endzela.

Ndzi tirhe malembe yo tala eka swifundzha swinharhu leswitsongo. Swifundzha leswi a swi sukela eGrande Prairie le Alberta evuxeni, ku ya eKodiak le Alaska evupela-dyambu, ku nga mpfhuka wa tikhilomitara to tlula 3 500.

Ndzi swi vone kahle leswaku musa lowu nga faneriwiki lowu Yehovha a wu kombaka vanhu hinkwavo kun’wana ni kun’wana, wu katsa ni lava nga etindhawini ta le kule, naswona moya wa Xikwembu wu susumetela mianakanyo ni timbilu ta lava nga ni mboyamelo lowunene eka vutomi lebyi nga heriki. Un’wana wa vona a ku ri Henry Lepine wa le Dorobeni ra Dawson, le Yukon, laha sweswi ku vitaniwaka Dawson. Henry a a tshama endhawini leyi nga le kule. Ku  vula ntiyiso, a a nga si tshama a huma endhawini ya mugodi wa nsuku ku ringana malembe yo tlula 60. Hambiswiritano, moya wa Yehovha wu susumetele mukhalabye yoloye wa malembe ya 84 leswaku a ya enhlengeletanweni ya xifundzha eAnchorage, laha a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta 1 600 ku ya kona ntsena, hambileswi a a nga si tshama a ya enhlanganweni wa vandlha. Nhlengeletano swin’we ni xinghana xa vamakwerhu swi n’wi tsakise ngopfu. Loko Henry a tlhelela eDorobeni ra Dawson u fike a tshama a tshembekile kukondza a fa. Vo tala lava a va tiva Henry va lave ku tiva leswaku i yini lexi susumeteleke mukhalabye loyi leswaku a teka riendzo ro lehisa xisweswo. Swoleswo swi endle leswaku vakhalabye van’wana na vona va amukela ntiyiso. Hi ndlela yoleyo Henry u nyikele vumbhoni lebyinene.

Ndzi Kume Musa Wa Yehovha Lowu Nga Faneriwiki

A ndzi tsakile ku kuma xirhambo xo va eka ntlawa wa vu-26 wa Xikolo xa Bibele xa Watchtower xa Gilead hi 1955. Ndzetelo wa xona wu ndzi tiyise ripfumelo ni ku ndzi pfuna leswaku ndzi tshinela ekusuhi na Yehovha. Loko ndzi thwasa, ndzi averiwe ku hambeta ni ntirho wa ku va mulanguteri wa xifundzha eCanada.

Ndzi tirhe exifundzheni xa Ontario lembe rin’we. Hiloko ndzi tlhela ndzi averiwa endhawini yo xonga ya le N’walungwini. Hi mahlo ya mianakanyo ndza ha ma vona magondzo yo xonga lama jikajikaka, mativa lama hatimaka ni tintshava leti tinhlohlorhi ta tona ti funengetiweke hi gamboko. Hi ximumu, minkova ni minhlangasi swi vonaka onge i mete wa swiluva swa nhova swa mivalavala leswi lemeke ndhawu yoleyo. Moya ni mati swi tengile. Tiberhe, mahlolwa, ti-moose,ti-caribou ni swiharhi swin’wana swa nhova swi tifamba-fambela handle ko kavanyetiwa endhawini ya swona ya ntumbuluko.

Hambiswiritano, ku tirha eAlaska swa tika—ku nga ri hikwalaho ka maxelo lama cinca-cincaka ntsena kambe ni hikwalaho ka ku famba mimpfhuka yo leha. Xifundzha xa mina a xi hlanganisa mpfhuka wa tikhilomitara ta 3 200 ku suka evuxeni ku ya evupela-dyambu. Naswona hi nkarhi wolowo a ri nga ri kona lunghiselelo ra leswaku valanguteri va xifundzha va xaveriwa movha. Vamakwerhu va kwalaho a va ndzi heleketa hi ku tirhandzela hi movha eka vandlha leri landzelaka. Kambe minkarhi yin’wana, a ndzi boheka ku kombela lifiti eka vachayeri va tilori kumbe eka vavalangi.

Siku rin’wana ndzi kombele lifiti loko ndzi fanele ku famba mpfhuka wo leha ngopfu eGondzweni Lerikulu ra Alaska ku sukela laha gondzo ra Tok Junction ri hlanganaka kona ni gondzo leri vitaniwaka Mile 1202, kumbe Scotty Creek. Tihofisi ta mindzilakana ya tindhawu letimbirhi a ti siyana hi tikhilomitara ta 160. Ndzi tsemakanye tihofisi ta ndzilakana ta United States eTok kutani ndzi kuma lifiti leyi ndzi hunguteleke riendzo hi tikhilomitara ta kwalomu ka 50. Endzhaku ka sweswo a ka ha vanga na movha lowu nga hundza, hiloko ndzi ba hi nenge tiawara ta kwalomu ka khume ndzi hlanganisa tikhilomitara to tlula 40. Ndzi swi tive endzhaku ka nkarhi leswaku loko ndza ha ku tsemakanya ndzilakana, timovha hinkwato a ta ha kotanga ku famba hikwalaho ka ku rheta ka gamboko, endzhaku ka loko ti fambe mpfhukanyana ku suka endzilakaneni. Exikarhi ka vusiku xirhami xa kona a xi titimela -23°C, naswona a ndza ha saleriwe hi tikhilomitara ta kwalomu ka 80 leswaku ndzi kuma ndhawu yo fihla nhloko. A ndzi lava ndhawu yo wisa hi mahlo-ngati.

Loko ndzi ri karhi ndzi tikoka, ndzi vone movha lowu tshikiweke etlhelo ka patu, gamboko yi nga wu funengetanga hinkwawo. Hiloko ndzi ehleketa  leswaku ndzi ta nghena eka wona ivi ndzi etlela eswitulwini, leswaku ndzi ta pona xirhami vusiku byebyo. Ndzi kote ku susa gamboko ivi ndzi pfula nyangwa, kambe ndzi kuma leswaku endzeni ko va mazenge ntsena. Nkateko wa kona, ndzi vone xiyindlwana lexi nga riki na nchumu lexi a xi nga ri kule ni patu. Endzhaku ka loko ndzi ringete hi matimba ndzi kote ku nghena kutani ndzi tshivela ndzilo, ivi ndzi wisa tiawara ti nga ri tingani. Ni mixo, ndzi kume lifiti leyi nga ndzi veka eka ndhawu leyi landzelaka ya byetlelo, laha ndzi nga fika ndzi kuma swakudya leswi a ndzi swi lava hi mahlo-ngati, ivi ndzi tshunguriwa ni tintiho ta mina leti a ti handzukerile.

Yehovha U Mirisa Mbewu eN’walungwini

Riendzo ra mina ro sungula eFairbanks a ri khutaza swinene. Hi tiphinile ensin’wini leyi nga ni mihandzu, naswona hi Sonto eka nkulumo ya le rivaleni ku te vanhu va kwalomu ka 50. A hi hlanganyela exiyindlwanini xa varhumiwa laha a ku tshama Vernor na Lorraine Davis. Vanhu a va ololoxa tinhamu va yingisela nkulumo va ri ekhixini, ekamereni ni le phasejini. Hikwalaho ka ndlela leyi vanhu va anguleke kahle ha yona hi swi vonile leswaku loko ko va ni Holo ya Mfumo eFairbanks, ntirho wo chumayela a wu ta ndlandlamuka. Kutani ke, hi ku pfuniwa hi Yehovha hi kote ku xava muako lowukulu, lowu a wu ri holo yo cinela eka yona, hi wu rhurhisela endhawini leyi faneleke. Ku borhiwe mati, ku endliwa ni swihambukelo ku hoxiwa ni fambiselo ro hisisa muako. Ku nga si hela lembe se a ku hlanganyeriwa eHolweni ya Mfumo le Fairbanks. Endzhaku ka loko ku endliwe ni khixi, holo leyi yi tirhiseriwe ntsombano wa muganga hi 1958, naswona ku ve ni vanhu va 330.

Hi ximumu xa 1960, ndzi teke riendzo ro leha hi movha ndzi kongoma eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha eNew York, ku ya kuma ndzetelo lowu engetelekeke wa valanguteri hinkwavo lava famba-fambaka eUnited States ni le Canada. Loko ndzi ri kwale, Makwerhu Nathan Knorr ni vamakwerhu van’wana lava nga ni vutihlamuleri va vulavurisane na mina hi ta ku simeka rhavi eAlaska. Endzhaku ka tin’hweti ti nga ri tingani, a hi tsakile ku twa leswaku ku sukela hi September 1, 1961, ku ta va ni rhavi etikweni ra Alaska. Makwerhu Andrew K. Wagner u averiwe ku langutela mintirho ya le rhavini. Yena ni nsati wakwe Vera, a va ri ni malembe ya 20 va tirha eBrooklyn naswona va tshame va va entirhweni wo famba-famba. Ku simekiwa ka rhavi le Alaska ku ve lunghiselelo leri amukeriweke hi mandla mambirhi, hikuva ri endle leswaku mulanguteri wa xifundzha a nga ha teki maendzo yo tala, kambe a kota ku khathalela ngopfu swilaveko swo karhi swa mavandlha ni masimu lama nga woxe.

Hi ximumu xa 1962 a ku ri nkarhi wa ntsako eN’walungwini. Ku nyiketeriwe rhavi ra le Alaska, naswona ku ve ni ntsombano wa muganga eJuneau kwale Alaska. Ku akiwe Tiholo ta Mfumo letintshwa eJuneau ni le Whitehorse, eYukon, naswona ku tlhele ku sunguriwa ni mintlawa leyintshwa etindhawini ta le kule.

Ku Tlhelela eCanada

Ndzi tsalelane na Margareta Petras wa le Canada, malembe yo hlaya. Reta, hilaha a a vitaniwa hakona, u sungule ntirho wa vuphayona hi 1947, ivi hi 1955 a thwasa eGilead, naswona a a phayona evuxeni bya Canada. Ndzi kombele ku tekana na yena kutani a pfumela. Hi tekane hi February 1963 le Whitehorse. Hi xixikana xa lembe rolero, ndzi averiwe ku va mulanguteri wa xifundzha evupela-dyambu bya Canada, naswona hi tsakele ku tirha kona malembe ya 25.

Hikwalaho ka rihanyo, hi 1988 hi kume xiavelo xa ku va maphayona yo hlawuleka le Winnipeg eManitoba. Xiavelo lexi a xi katsa ni ku khathalela Holo ya Nhlengeletano kwalomu ka ntlhanu wa malembe. Ni sweswi ha ha hlanganyela entirhweni lowu wo tsakisa wa ku endla vadyondzisiwa hilaha hi nga swi kotaka hakona. Loko ha ha ri entirhweni wa xifundzha, a hi sungula tidyondzo to tala ta Bibele leti a ti sala ti fambisiwa hi van’wana. Kambe sweswi, hikwalaho ka musa wa Yehovha lowu nga faneriwiki, hi sungula tidyondzo ta Bibele hi tlhela hi tsakela ku vona swichudeni swi endla nhluvuko swi kala swi tinyiketela ni ku khuvuriwa.

Ndza khorwiseka leswaku ku tirhela Yehovha i nchumu wo antswa ku tlula hinkwaswo evuton’wini. Ku na xikongomelo naswona ka enerisa ku tlhela ku hi endla hi ya hi rhandza Yehovha swinene siku ni siku. Leswi hi swona swi tisaka ntsako wa xiviri. Xiavelo xihi na xihi xa timhaka ta swa moya lexi hi nga na xona, kumbe kwihi na kwihi lomu hi tshamaka kona, hi yima hi rito rin’we ni mupisalema loyi a nga te: “Va tsaka vanhu lava Xikwembu xa vona ku nga Yehovha!”—Pisalema 144:15.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24, 25]

Entirhweni wo endzela mavandlha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Loko ndzi endzele Henry Lepine eDorobeni ra Dawson. Mina ndzi le ximatsini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Holo ya Mfumo yo sungula eAnchorage

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Reta na mina, hi 1998