Ha Yini Hi Fanele Hi Khongela Minkarhi Hinkwayo?
Ha Yini Hi Fanele Hi Khongela Minkarhi Hinkwayo?
“Khongelani minkarhi hinkwayo. Nkhensani mayelana ni hinkwaswo.”—1 Vatesalonika 5:17, 18.
1, 2. Daniyele u swi kombise njhani leswaku a a tlangela lunghelo ra xikhongelo, naswona sweswo swi byi khumbe njhani vuxaka byakwe na Xikwembu?
MUPROFETA DANIYELE a a tolovele ku khongela eka Xikwembu kanharhu hi siku. A a nkhinsama efasitereni ra le kamareni rakwe ra le henhla, leri a ri langute etlhelweni ra muti wa Yerusalema, kutani a endla swikhongelo. (1 Tihosi 8:46-49; Daniyele 6:10) Hambiloko ku hume xileriso xa le vuhosini lexi koxaka leswaku ku nga khongeriwi munhu un’wana handle ka Dariyosi hosi ya Mumidiyani, sweswo a swi n’wi rhurhumerisanga Daniyele. Hambiloko a langutane ni khombo, wanuna loyi la toloveleke ku khongela a nga tshikanga ku vulavula na Yehovha minkarhi hinkwayo.
2 Xana Yehovha a a n’wi languta njhani Daniyele? Loko ntsumi Gabriyele yi ta hlamula xin’wana xa swikhongelo swa Daniyele, yi vule leswaku muprofeta loyi i “munhu loyi a navelekaka swinene” kumbe ‘la rhandziwaka ngopfu.’ (Daniyele 9:20-23; Bibele Ya Xitsonga) Eka vuprofeta bya Ezekiyele, Yehovha u vule leswaku Daniyele i wanuna wo lulama. (Ezekiyele 14:14, 20) Evuton’wini bya yena hinkwabyo, a swi kanakanisi leswaku swikhongelo swa Daniyele swi endle leswaku a va ni vuxaka lebyikulu na Xikwembu, ku nga mhaka leyi na Dariyosi a yi xiyeke.—Daniyele 6:16.
3. Hilaha swi kombisiweke hakona hi ntokoto wa murhumiwa un’wana, xikhongelo xi nga hi pfuna njhani leswaku hi tshama hi tshembekile?
3 Nakambe ku khongela nkarhi na nkarhi swi nga hi pfuna ku langutana ni miringo leyikulu. Hi xikombiso, xiya mhaka ya Harold King, murhumiwa loyi a a tirha eChayina, loyi a nyikiweke xigwevo xa ku tshama malembe ya ntlhanu a ri yexe exitokisini. Malunghana ni leswi n’wi humeleleke, Makwerhu King u te: “Ndzi nga hambanisiwa ni vanhu-kulorhi kambe a nga kona loyi a nga ndzi hambanisaka ni Xikwembu. . . . Kutani a ndzi nkhinsama ehansi exitokisini lexi ndzi pfaleriweke eka xona, laha vanhu a va kota ku ndzi vona loko va hundza, kutani ndzi khongela kanharhu hi siku hi rito leri tlakukeke, ndzi ri karhi ndzi tsundzuka Daniyele loyi ku vulavuriwaka ha yena eBibeleni. . . . Eminkarhini yoleyo a swi tikomba onge moya wa Xikwembu a wu dzikisa mianakanyo ya mina etimhakeni ta nkoka swinene, naswona a wu ndzi nyika ku rhula. Xikhongelo xi ndzi tiyise ngopfu emoyeni xi tlhela xi ndzi chavelela swinene!”
4. I swivutiso swihi malunghana ni xikhongelo leswi hi nga ta swi kambisisa eka xihloko lexi?
4 Bibele yi ri: “Khongelani minkarhi hinkwayo. Nkhensani mayelana ni hinkwaswo.” (1 Vatesalonika 5:17, 18) Hikwalaho ka xitsundzuxo lexi, a hi xiyeni swivutiso leswi landzelaka: Ha yini hi fanele hi anakanyisisa hi swikhongelo swa hina? I yini lexi hi susumetelaka ku vulavula na Yehovha nkarhi hinkwawo? Naswona hi fanele hi endla yini loko hi titwa hi nga faneleki ku khongela eka Xikwembu hikwalaho ka ku tsana ka hina?
Aka Vunghana Hi Xikhongelo
5. Hi byihi vunghana byo hlawuleka lebyi xikhongelo xi hi pfunaka ku va na byona?
5 Xana u rhandza leswaku Yehovha a ku teka u ri munghana wa yena? U vitane kokwa wa hina Abrahama hi ndlela yoleyo. (Esaya 41:8; Yakobo 2:23) Yehovha u lava leswaku hi va ni vuxaka byo tano na yena. Kahle-kahle wa hi rhamba leswaku hi tshinela eka yena. (Yakobo 4:8) Xana xirhambo xexo a xi fanelanga xi hi susumetela ku anakanyisisa swinene hi lunghiselelo leri ro hlawuleka ra xikhongelo? A hi nchumu wutsongo ku rhambiwa leswaku u ya vulavula ni munhu la nga ni xikhundlha lexikulu eka hulumendhe, hi nga ha vuli ku va munghana wa yena! Kambe Muvumbi wa vuako hinkwabyo wa hi rhamba leswaku hi vulavula na yena hi ku ntshunxeka, nkarhi wihi ni wihi loko hi swi tsakela kumbe loko ku ri ni xilaveko. (Pisalema 37:5) Ku khongela nkarhi na nkarhi swi hi pfuna ku va ni vunghana lebyikulu na Yehovha.
6. Xikombiso xa Yesu xi hi dyondzisa yini malunghana ni xilaveko xa ku “hambeta [hi] khongela”?
6 Kambe swa olova ku honisa xikhongelo! Hi nga tshama hi khomekile hi ku kamana ni mintshikilelo ya vutomi lerova hi nga endli ni matshalatshala ya ku vulavula ni Xikwembu. Yesu u khutaze vadyondzisiwa va yena leswaku va “hambeta [va] khongela,” kasi na yena a a endla tano. (Matewu 26:41) Hambileswi minkarhi yin’wana a a tshama a khomekile ku sukela nimixo ku ya fikela nivusiku, u tinyike nkarhi wa ku vulavula ni Tata wakwe wa le tilweni. Minkarhi yin’wana Yesu a a pfuka “nimixo swinene, loko ka ha ri ni munyama,” a ya khongela. (Marka 1:35) Minkarhi yin’wana loko ri pela a a ya laha ku nga riki na vanhu leswaku a ya vulavula na Yehovha. (Matewu 14:23) Minkarhi hinkwayo Yesu a a tinyika nkarhi wa ku khongela, kutani na hina hi fanele hi endla tano.—1 Petro 2:21.
7. Hi swihi swiyimo leswi faneleke swi hi susumetela ku vulavula ni Tata wa hina wa le tilweni siku ni siku?
7 Siku ni siku hi pfulekeriwa hi nkarhi lowu faneleke wa ku khongela loko hi langutana ni swiphiqo ni miringo, ni loko hi fanele hi endla swiboho. (Vaefesa 6:18) Loko hi lava nkongomiso wa Xikwembu eka swilo hinkwaswo leswi hi swi endlaka evuton’wini, vunghana bya hina na xona byi ta kula hakunene. Loko vanghana vambirhi va khomisana eku lwisaneni ni swiphiqo, xana vunghana bya vona a byi yi byi tiya? (Swivuriso 17:17) Swi ta va tano ni le ka hina loko hi titshega ha Yehovha kutani hi vona ndlela leyi a hi pfunaka ha yona.—2 Tikronika 14:11.
8. Hi ku ya hi swikombiso swa Nehemiya, Yesu na Hana, hi dyondza yini hi mpimo wa swikhongelo leswi hi swi endlaka hi ri hexe?
8 A hi ku tsakisa ka swona leswi Xikwembu xi nga hi vekeliki nkarhi wo vulavula na xona hi xikhongelo kumbe xi hi byela leswaku hi fanele hi xi khongela kangani ntsena! Nehemiya u hatle a khongelela embilwini a nga si endla xikombelo xakwe eka hosi ya le Peresiya. (Nehemiya 2:4, 5) Yesu na yena u endle xikhongelo xo koma loko a kombela Yehovha leswaku a n’wi nyika matimba ya ku pfuxa Lazaro. (Yohane 11:41, 42) Hi hala tlhelo, Hana u “khongele nkarhi wo leha emahlweni ka Yehovha,” a chulula mbilu yakwe eka yena. (1 Samuwele 1:12, 15, 16) Loko hi ri hexe hi nga ha endla swikhongelo swo koma kumbe swo leha, hi ku ya hi xilaveko ni swiyimo swa kona.
9. Ha yini swikhongelo swa hina swi fanele swi katsa ku dzunisa ni ku nkhensa swilo hinkwaswo leswi Yehovha a hi endlelaka swona?
9 Swikhongelo swa vanhu vo tala leswi nga eBibeleni swi kombisa ndlela leyi a va xi tlangela ha yona xiyimo lexi tlakukeke xa Yehovha kun’we ni mintirho ya yena yo hlamarisa. (Eksoda 15:1-19; 1 Tikronika 16:7-36; Pisalema 145) Exivonweni xakwe, muapostola Yohane u vone vakulukumba va 24—lava yimelaka nhlayo leyi heleleke ya Vakreste lava totiweke lava nga etilweni—va dzunisa Yehovha va ku: “Swa ku fanela, Yehovha, wena Xikwembu xa hina, ku amukela ku vangama ni ku xiximiwa ni matimba, hikuva u tumbuluxe swilo hinkwaswo, naswona hikwalaho ka ku rhandza ka wena swi ve kona, swi tumbuluxiwile.” (Nhlavutelo 4:10, 11) Na hina hi ni xivangelo xa ku dzunisa Muvumbi wa hina nkarhi na nkarhi. Vatswari va tsaka swinene loko n’wana wa vona a va nkhensa swi suka embilwini hikwalaho ka leswi va n’wi endleleke swona! Ku anakanyisisa hi tintswalo ta Yehovha ni ku ti tlangela hi mbilu hinkwayo i ndlela leyinene yo antswisa swikhongelo swa hina.
Ha Yini Hi Fanele Hi ‘Khongela Minkarhi Hinkwayo’?
10. Xikhongelo xi nghena njhani emhakeni ya ku tiyisa ripfumelo ra hina?
10 Ku khongela nkarhi na nkarhi swi tiyisa ripfumelo ra hina. Endzhaku ko kombisa xilaveko xa ku “khongela nkarhi hinkwawo, [hi] nga tshiki,” Yesu u vutisile a ku: “Loko N’wana wa munhu a fika, xana kunene u ta ri kuma ripfumelo emisaveni?” (Luka 18:1-8) Xikhongelo lexi humaka embilwini xi aka ripfumelo. Loko kokwa wa hina Abrahama a ri karhi a dyuhala kambe a nga si va ni n’wana, u vulavule ni Xikwembu hi mhaka leyi. Loko Yehovha a n’wi hlamula u rhange hi ku n’wi kombela leswaku a tlakusa mahlo a languta etilweni kutani a hlaya tinyeleti loko a ta swi kota. Hiloko Xikwembu xi tiyisekisa Abrahama xi ku: “Mbewu ya wena yi ta va tano.” Vuyelo byi ve byihi? Abrahama u ve ni “ripfumelo eka Yehovha; a swi hlaya eka yena leswaku i ku lulama.” (Genesa 15:5, 6) Loko hi phofula timbilu ta hina eka Yehovha hi xikhongelo, hi amukela switiyisekiso swa yena leswi humaka eBibeleni, kutani hi endla leswi a hi byelaka swona, yena u ta tiyisa ripfumelo ra hina.
11. Xikhongelo xi nga hi pfuna njhani loko hi langutane ni swiphiqo?
11 Nakambe xikhongelo xi nga hi pfuna ku tlhantlha swiphiqo. Xana vutihlamuleri bya hina bya siku na siku bya hi tikela, naswona xana swiyimo leswi hi langutanaka na swona swa hi tshikilela? Bibele ya hi byela: “Lahlela ndzhwalo wa wena eka Yehovha, u ta ku seketela. A nge pfuki a pfumerile leswaku la lulameke a tsekatseka.” (Pisalema 55:22) Loko hi fanele hi endla swiboho swo tika, hi nga tekelela xikombiso xa Yesu. Loko a lava ku hlawula vaapostola vakwe va 12, u khongele vusiku hinkwabyo a ri yexe. (Luka 6:12-16) Naswona hi vusiku bya le mahlweni ka siku leri a feke ha rona, Yesu u khongele hi mahika lamakulu lerova “nyuku wakwe wu kotisa mathonsi ya ngati wu thonela ehansi.” (Luka 22:44) Vuyelo bya kona byi ve byihi? “U twiwe hi tindleve timbirhi hikwalaho ka nchavo wakwe lowu nga ni vukwembu.” (Vaheveru 5:7) Loko hi hambeta hi khongela hi mahika hi ta kota ku langutana ni swiyimo leswi tshikilelaka kun’we ni miringo yo nonon’hwa.
12. Xana lunghelo ra xikhongelo ri swi kombisa njhani leswaku Yehovha wa khathala hi un’wana ni un’wana wa hina?
12 Xivangelo xin’wana xa ku tshinela eka Yehovha hi xikhongelo hileswi na yena a nga ta tshinela eka hina. (Yakobo 4:8) Loko hi phofula timbilu ta hina eka Yehovha hi xikhongelo, xana a swi vi erivaleni eka hina leswaku wa khumbeka hi swilaveko swa hina naswona wa hi khathalela swinene? Un’wana ni un’wana wa hina u lemuka ndlela leyi Xikwembu xi n’wi rhandzaka ha yona. Yehovha a nga byi nyikanga munhu vutihlamuleri bya ku yingisela xikhongelo xin’wana ni xin’wana lexi malandza yakwe ma xi kongomisaka eka yena tanihi Tata wa wona wa le tilweni. (Pisalema 66:19, 20; Luka 11:2) Naswona wa hi khutaza leswaku hi ‘lahlela ku vilela hinkwako ka hina eka yena, hikuva wa hi khathalela.’—1 Petro 5:6, 7.
13, 14. Hi swihi swivangelo leswi hi nga na swona swa ku khongela minkarhi hinkwayo?
13 Xikhongelo xi nga hi susumetela ku hiseka swinene ensin’wini ni ku hi tiyisa loko hi hela matimba hileswi vanhu va nga tsakeliki kumbe va hi kanetaka. (Mintirho 4:23-31) Xikhongelo xi nga tlhela xi hi sirhelela eka “marhengu ya Diyavulosi.” (Vaefesa 6:11, 17, 18) Loko hi ri karhi hi kamana ni miringo ya siku ni siku, hi nga tshama hi ri karhi hi kombela Xikwembu leswaku xi hi tiyisa. Xikhongelo xa Yesu xa xikombiso xi katsa ni ku kombela Yehovha leswaku a hi “kutsul[a] eka lowo homboloka,” ku nga Sathana Diyavulosi.—Matewu 6:13.
14 Loko hi hambeta hi kombela Yehovha leswaku a hi pfuna ku lawula mimboyamelo ya hina ya vudyoho, u ta hi pfuna hakunene. Hi ni xitiyisekiso lexi nge: “Xikwembu xa tshembeka, a xi nge mi tshiki mi ringiwa hi ndlela leyi tlulaka leswi mi nga swi tiyiselaka, kambe loko mi ringiwa xi ta mi nyika ndlela yo huma, leswaku mi kota ku swi tiyisela.” (1 Vakorinto 10:13) Muapostola Pawulo hi byakwe u vone ndlela leyi Yehovha a n’wi tiyiseke ha yona ehansi ka swiyimo swo hambana-hambana. U te: “Eka swilo hinkwaswo ndzi ni ntamu hikwalaho ka loyi a ndzi nyikaka matimba.”—Vafilipiya 4:13; 2 Vakorinto 11:23-29.
Phikelela Eku Khongeleni Hambiloko U Tsanile
15. Ku nga humelela yini loko mahanyelo ya hina ma kendluka emilawini ya Xikwembu?
15 Leswaku swikhongelo swa hina swi twiwa hi tindleve timbirhi, a hi fanelanga hi honisa ndzayo ya Rito ra Xikwembu. Muapostola Yohane u tsale a ku: “Xin’wana ni xin’wana lexi hi xi kombelaka ha xi amukela eka xona, hikuva hi hlayisa swileriso swa xona naswona hi endla swilo leswi tsakisaka ematihlweni ya xona.” (1 Yohane 3:22) Kambe ku nga endleka yini loko mahanyelo ya hina ma kendluka emilawini ya Xikwembu? Adamu na Evha va tumberile endzhaku ka loko va dyohile entangeni wa Edeni. Na hina hi nga tikuma hi ringeta ku tumbela “leswaku [hi] nga voni xikandza xa Yehovha,” kutani hi tshika ku khongela. (Genesa 3:8) Mulanguteri la nga ni malembe entirhweni wo famba-famba la vuriwaka Klaus u te: “Ndzi kume leswaku hakanyingi goza ro sungula leri hoxeke leri tekiweke hi lava va fularheleke Yehovha ni nhlengeletano yakwe i ku tshika ku khongela.” (Vaheveru 2:1) Swi ve tano hi José Ángel. U ri: “Ku hele malembe ya kwalomu ka nhungu ndzi nga vulavuli na Yehovha hi xikhongelo. A ndzi tivona ndzi nga faneleki ku vulavula na yena, hambileswi a ndza ha n’wi teka a ri Tata wa mina wa le tilweni.”
16, 17. Kombisa tindlela leti ku khongela nkarhi na nkarhi ku nga hi pfunaka ha tona leswaku hi hlula ku tsana ka hina emoyeni.
16 Van’wana va hina hi nga titwa hi nga faneleki ku khongela hileswi hi tsaneke emoyeni kumbe hileswi hi weleke exidyohweni. Kambe hi kona laha hi faneleke hi ri tirhisa swinene lunghelo leri ra xikhongelo. Yonasi u tshike xiavelo xa yena a baleka. Kambe ‘Yonasi u huwelele Yehovha emaxangwini ya yena, kutani Yena a n’wi hlamula. Yonasi u kombele ku pfuniwa a ri ekhwirini ra Sheol kutani Yehovha a twa rito rakwe.’ (Yonasi 2:2) Yonasi u khongerile, Yehovha u hlamule xikhongelo xakwe, kutani Yonasi a hlakarhela emoyeni.
17 José Ángel na yena u khongele hi xiviti a kombela mpfuno. Wa tsundzuka: “Ndzi phofule mbilu ya mina ndzi kombela Xikwembu leswaku xi ndzi rivalela. Kutani xi ndzi pfunile hakunene. A ndzi tshembi leswaku a ndzi ta va ndzi vuyile loko a ndzi nga pfuniwanga hi xikhongelo. Sweswi ndzi khongela ko tala hi siku, naswona minkarhi leyi ndzi khongelaka ha yona ndzi tshama ndzi yi langutele hi nkhinkhi.” Minkarhi hinkwayo hi fanele hi nga kanakani ku vulavula ni Xikwembu hi ku kongoma malunghana ni swihoxo swa hina, kutani hi xi kombela hi ku titsongahata leswaku xi hi rivalela. Loko Hosi Davhida a phofule swidyoho swa yena, Yehovha u n’wi rivalerile. (Pisalema 32:3-5) Yehovha u tiyimisele ku hi pfuna, ku nga ri ku hi sola. (1 Yohane 3:19, 20) Naswona swikhongelo swa vakulu va vandlha swi nga hi pfuna emoyeni, hikuva swikhongelo swa vona swi ni “matimba lamakulu.”—Yakobo 5:13-16.
18. Malandza ya Xikwembu ma nga tiyiseka ha yini, ku nga khathariseki leswaku ma hambuke ku fikela kwihi?
18 Xana u kona tatana loyi a nga jikisaka n’wana wakwe loko a ya eka yena hi ku titsongahata a ya kombela mpfuno ni xitsundzuxo endzhaku ka loko a endle xihoxo? Xifaniso xa n’wana wa vusopfa xi kombisa leswaku ku nga khathariseki leswaku xidyoho xa hina xi kule ku fikela kwihi, Tata wa hina wa le tilweni wa tsaka loko hi tlhelela eka yena. (Luka 15:21, 22, 32) Yehovha u khutaza hinkwavo lava weleke exidyohweni leswaku va huwelela eka yena, “hikuva [u] ta rivalela hi ndlela leyikulu.” (Esaya 55:6, 7) Hambileswi Davhida a endleke swidyoho leswikulu swo talanyana, u huwelele eka Yehovha, a ku: “Oho Xikwembu xanga, yingisa xikhongelo xa mina; naswona u nga tifihli loko ndzi kombela tintswalo.” U tlhele a ku: “Nimadyambu ni nimixo ni ninhlikanhi ndza karhateka naswona ndza rila, [Yehovha] u yingisa rito ra mina.” (Pisalema 55:1, 17) Sweswo swi tiyisa marhambu hakunene!
19. Ha yini hi nga fanelanga hi gimeta hileswaku swikhongelo leswi vonakaka swi nga hlamuriwi swi kombisa leswaku a swi amukeleki eka Xikwembu?
19 Ku vuriwa yini loko xikhongelo xa hina xi nga hatli xi hlamuriwa? Kutani hi fanele hi tiyiseka leswaku leswi hi swi kombelaka swi fambisana ni ku rhandza ka Yehovha naswona hi swi kombela hi vito ra Yesu. (Yohane 16:23; 1 Yohane 5:14) Mudyondzisiwa Yakobo u vulavule hi Vakreste van’wana lava swikhongelo swa vona swi nga hlamuriwangiki hileswi a va “kombela hi xikongomelo lexi hoxeke.” (Yakobo 4:3) Hi hala tlhelo, a hi fanelanga hi hatlisela ku gimeta hileswaku swikhongelo leswi vonakaka swi nga hlamuriwi minkarhi hinkwayo swi kombisa leswaku a swi amukeleki eka Xikwembu. Minkarhi yin’wana Yehovha a nga pfumelela vagandzeri lava tshembekaka leswaku va hambeta va khongelela mhaka yo karhi swa xinkarhana a nga si hlamula. Yesu u te: “Hambetani mi kombela, kutani mi ta nyikiwa.” (Matewu 7:7) Kutani hi fanele hi “phikelela exikhongelweni.”—Varhoma 12:12.
Khongela Minkarhi Hinkwayo
20, 21. (a) Ha yini hi fanele hi khongela minkarhi hinkwayo “emasikwini [lawa] yo hetelela”? (b) Hi ta kuma yini loko siku ni siku hi tshinelela xiluvelo xa Yehovha hi kombela musa lowu nga hi faneriki?
20 Mintshikilelo ni swiphiqo swi ya swi andza “emasikwini [lawa] yo hetelela” lama fambisanaka ni “minkarhi ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona.” (2 Timotiya 3:1) Nakambe mianakanyo ya hina yi nga tikuma yi dzike emiringweni leyi hi langutanaka na yona. Kambe loko hi hambeta hi khongela hi ta tshama hi ri karhi hi anakanya hi timhaka ta moya hambiloko hi hambeta hi langutana ni swiphiqo, miringo ni ku hela matimba. Loko hi khongela eka Yehovha siku rin’wana ni rin’wana hi ta kuma matimba lawa hi ma pfumalaka.
21 Yehovha “Mutwi wa xikhongelo,” u tshama a lunghekele ku twa swikhongelo swa hina. (Pisalema 65:2) Na hina hi fanele hi tinyika nkarhi wa ku vulavula na yena. Ku va ni vunghana ni Xikwembu i lunghelo lerikulu ngopfu leri hi nga na rona. Hi nga tshuki hi ri honisa. “Hikokwalaho, a hi tshineleleni xiluvelo xa musa lowu nga faneriwiki hi ntshunxeko wo vulavula, leswaku hi ta kuma tintswalo ni musa lowu nga faneriwiki hi ta pfuneka enkarhini wa kona.”—Vaheveru 4:16.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Hi dyondza yini eka muprofeta Daniyele malunghana ni ntikelo wa xikhongelo?
• Hi nga byi tiyisa njhani vunghana bya hina na Yehovha?
• Ha yini hi fanele hi khongela minkarhi hinkwayo?
• Ha yini ku titwa hi nga faneleki swi nga fanelanga swi hi sivela ku khongela eka Yehovha?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Nehemiya u endle xikhongelo xo koma hi mbilu loko a nga si vulavula ni hosi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Hana u “khongele nkarhi wo leha emahlweni ka Yehovha”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]
Yesu u khongele vusiku hinkwabyo loko a lava ku hlawula vaapostola vakwe va 12
[Swifaniso leswi nga eka tluka 20]
Esikwini ku va ni swilo swo tala leswi hi nga khongelaka ha swona