Ndlela Leyi U nga Tiyisaka Vukati Bya Wena Ha Yona

ANAKANYA hi yindlu leyi nga ha khathaleriwiki. Pende ya yona ya kwamuka, lwangu ra pfuta naswona hala handle ku tlhumile. Swi le rivaleni leswaku ku hundze malembe yo tala yindlu leyi yi ri karhi yi biwa hi swidzedze leswikulu, naswona yi nga khathaleriwi. Xana se yi fanela hi ku mbindzimuxiwa? Doo! Loko ya ha tiyile, swi nga lava leswaku yi pfuxiwa.

Xana yindlu leyi yi ku tsundzuxa hi vukati bya wena? Kumbexana vukati bya wena byi hlaseriwe hi swidzedze swo fanekisela hi malembe yo tala. Un’wana wa n’wina kumbe havumbirhi bya n’wina mi nga ha va mi byi honisile. U nga ha titwa ku fana na Sandy. Endzhaku ka malembe ya 15 a tekiwile, u te: “A ku nga ri na nchumu lexi a hi xi endla swin’we, a hi ri vatekani hi vito ntsena. Hikwalaho a hi nga tiphini.”

Hambiloko vukati bya wena se byi fikelele xiyimo xo tano, u nga hatliseli ku gimeta hi leswaku mi fanele mi byi dlaya. Swi nga koteka leswaku vukati bya n’wina byi pfuxiwa. Swi titshege ngopfu hi ku tiyimisela ka wena ni munghana wa wena wa vukati. Ku tiboha swi nga tiyisa vukati eminkarhini ya ndzingo. Kambe, xana ku tiboha i yini? Naswona, xana Bibele yi nga ku pfuna njhani leswaku u tiyisa xiboho xa vukati?

Xiboho Xi Katsa Ku Tiyimisela

Ku tiboha i ku titwa u ri ni vutihlamuleri bya ku endla swo karhi. Minkarhi yin’wana rito leri nge xiboho ri vula ku endla swo karhi leswi u tshembiseke ku swi endla, tanihi le timhakeni ta bindzu. Hi xikombiso, muaki a nga ha titwa a bohekile ku hetisisa leswi a swi tshembiseke eka xiboho lexi a xi sayineke leswaku u ta aka yindlu yo karhi. Swi nga ha endleka a nga n’wi tivi loyi a leriseke leswaku ku akiwa. Hambiswiritano, u titwa a bohekile ku hetisisa leswi a tiboheke ku swi endla.

Hambileswi vukati byi nga riki ku hetisisa xiboho xa timhaka ta bindzu, kambe xiboho lexi xi katsa ku tiyimisela. Wena ni loyi u tekaneke na yena mi nga ha va mi hlambanyile emahlweni ka Xikwembu ni vanhu leswaku mi ta tshama swin’we, hambi ko ba lexi dumaka. Yesu u te: “Loyi a va tumbuluxeke [wanuna ni wansati] eku sunguleni u va endle va va waxinuna ni waxisati kutani a ku, ‘Hikwalaho ka sweswo, wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u ta namarhela nsati wakwe.’” Yesu u tlhele a ku: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.” (Matewu 19:4-6) Kutani loko ku va ni swiphiqo, wena ni munghana  wa wena wa vukati mi fanele mi tiyimisela ku xixima xiboho lexi mi xi endleke. * Wansati un’wana u ri: “Swilo swi sungule ku antswa loko hi tshike mhaka ya ku dlaya vukati.”

Xiboho xa vukati xi katsa swo tala ku tlula ku titwa u bohekile ku endla xo karhi. I yini xin’wana lexi katsekaka?

Ntirhisano Wu Tiyisa Xiboho Xa Vukati

Xiboho xa vukati a xi vuli swona leswaku minkarhi hinkwayo vatekani va ta yima hi rito rin’we. Loko vo tshuka va holovile, va fanele va swi navela hi mbilu hinkwayo ku tlhantlha xiphiqo, ku nga ri ntsena hikwalaho ka leswi va tiboheke hi ku hlambanya, kambe hikwalaho ka rirhandzu. Loko Yesu a vulavula hi wanuna ni wansati, u te: “A va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we.”

Xana swi vula yini ku va “nyama yin’we” ni loyi u tekaneke na yena? Muapostola Pawulo u tsale leswaku “vavanuna va fanele ku rhandza vasati va vona ku fana ni mimiri ya vona.” (Vaefesa 5:28, 29) Hi ku komisa, ku va “nyama yin’we” swi vula ku khumbeka hi vuhlayiseki bya loyi u tekaneke na yena hi ndlela leyi a wu ta khumbeka ha yona hi vuhlayiseki bya wena n’wini. Vatekani va fanele va cinca ndlela leyi va anakanyaka ha yona; ematshan’weni ya leswaku un’wana ni un’wana a tiendlela swilo a ri yexe, va fanele va swi endla va ri vambirhi. Mutsundzuxi un’wana wa xisati u tsarile: “Havambirhi va fanele va nga ha tihanyeli voxe, kambe va hanya tanihi mpatswa.”

Xana wena ni munghana wa wena wa vukati mi “hanya tanihi mpatswa”? Swa koteka ku tshama swin’we malembe yo tala kambe mi nga vi “nyama yin’we” tanihi mpatswa. I ntiyiso, sweswo swi nga ha endleka, kambe buku leyi nge Giving Time a Chance yi ri: “Vukati byi vula ku hanyelana, naswona loko vanhu vambirhi va hanyisana, ni rirhandzu ra vona ri ya ri kula.”

Mimpatswa yin’wana leyi nga tsakangiki yi tiyisela ku tshama swin’we hikwalaho ka vana kumbe timali. Yin’wana yi tiyisela hikwalaho ka leswi yi tekaka ku dlaya vukati ku ri xidyoho kumbe hileswi yi chavaka leswaku vanhu va ta ku yini loko yi hambana. Ina, sweswo i swinene, kambe tsundzuka leswaku pakani ya vatekani ku fanele ku va ku rhandzana, ku nga ri ku tshama swin’we ntsena.

Swiendlo Swo Pfumala Vutianakanyi Swi Tiyisa Xiboho Xa Vukati

Bibele yi profete leswaku “emasikwini yo hetelela” vanhu “va ta va lava tirhandzaka.” (2 Timotiya 3:1, 2) I ntiyiso, hi ku pfumelelana ni  vuprofeta lebyi, namuntlha vanhu va tirhandza. Eka vo tala, ku endlela munghana wa vukati xanchumu kambe u nga langutelanga ku vuyeriwa hi swo karhi, swi tekiwa swi ri vuphunta. Hambiswiritano, eka vukati lebyi fambaka kahle, vatekani havambirhi va rhangisa swilaveko swa munhu loyi va tekaneke na yena. Xana wena u nga wu kombisa njhani moya wo tano?

Ku ri na ku tshamela ku tivutisa leswaku, ‘Xana mina ndzi vuyeriwa hi yini eka vukati lebyi?’ tivutise leswi, ‘Xana i yini lexi mina ndzi xi endlaka leswaku ndzi tiyisa vukati bya mina?’ Bibele yi vula leswaku Vakreste va “nga veki tihlo etimhakeni ta [vona] ntsena, kambe ni le timhakeni ta van’wana.” (Vafilipiya 2:4) Loko u ri karhi u anakanyisisa hi nsinya lowu wa nawu wa Bibele, kambisisa swiendlo swa wena swa vhiki leri nga hundza. Xana u swi endle kangani swiendlo swa musa leswaku ku vuyeriwa munghana wa wena wa vukati ntsena? Xana u rhiye ndleve loko loyi u tekaneke na yena a lava ku vulavula, hambiloko a wu nga naveli ku vulavula hi nkarhi wolowo? I swilo swingani leswi u swi endleke leswi tsakiseke munghana wa wena wa vukati kambe wena swi nga ku tsakisi ngopfu?

Loko u ri karhi u kambisisa swivutiso leswi, u nga vileli hi leswaku swiendlo swa wena swa musa a swi nge voniwi kumbe a wu nge vuyeriwi. Buku yin’wana yi ri: “Hakanyingi ku va ni vuxaka lebyinene loko nuna na nsati va khomana kahle, kutani endla leswi nga ematimbeni ya wena leswaku u va wo rhanga ku endla leswi nga swinene leswaku munghana wa wena wa vukati na yena a ta khutazeka ku endla leswinene.” Ku rhangisa swilaveko swa munghana wa wena wa vukati swi ta tiyisa vukati bya n’wina, naswona swi ta kombisa leswaku a wu swi lavi leswaku byi fa.

I Swa Nkoka Ku Byi Teka Byi Ri Lebyi Nga Fanelangiki Byi Dlayiwa

Yehovha Xikwembu u teka ku tshembeka ku ri ka nkoka. Kunene Bibele yi ri: “[Yehovha] u ta n’wi endla hi vutshembeki loyi a tshembekeke.” (2 Samuwele 22:26) Ku tshama u tshembekile eka Xikwembu swi katsa ku tshama u tshembekile elunghiselelweni ra vukati leri xi ri simekeke.—Genesa 2:24.

Loko wena ni munghana wa wena wa vukati mi tshembana, mi ta titwa mi sirhelelekile. Loko mi ehleketa hi tin’hweti ni malembe lama ha taka, ma swi vona leswaku mi ta va ma ha hanyisana swin’we. A mi kali mi lorha mi hambanile, naswona sweswo swi sirhelela vuxaka bya n’wina. Wansati un’wana u ri: “Hambiloko ndzi hlundzukele [nkatanga] ni ku hlundzukisiwa hi leswi hi holoveke, a ndzi chavi leswaku vukati bya hina byi nga fa. Ndzi karhateka ntsena hileswaku hi nga endla njhani leswaku hi rivalelana, kutani hi tlhela hi tiphina hi ndlela leyi a hi tiphina ha yona. A ndzi kanakani leswaku hi ta hetelela hi rivalelanile—kambe hi nkarhi wolowo ndzi va ndzi nga swi tivi leswaku ndzi to swi yini.”

Ku byi teka byi ri lebyi nga fanelangiki byi dlayiwa i yinhla ya nkoka ya ku tiboha eka munghana wa wena wa vukati, kambe khombo ra kona, yinhla leyi ya kayivela eka vatekani vo tala. Loko mi ri karhi mi holova, munghana wa wena wa vukati a nga ha phatluka a ku, “Ndza ku tshika mina!” kumbe “Ndzi ta ya kuma un’wana  loyi a ndzi rhandzaka!” Ina, hakanyingi u va a nga vuli ntiyiso. Hambiswiritano, Bibele yi vula leswaku ririmi ri “tele vuxungu lebyi dlayaka.” (Yakobo 3:8) Ku n’wi xungeta hi ndlela yoleyo swi fana ni ku: ‘Vukati bya hina a byi nge tlhaveriwi hi dyambu. Ndzi nga byi xaxisa nkarhi wihi na wihi.’ Ku vula swilo swo tano hi ku gega swi nga onha vukati.

Loko u byi teka byi ri lebyi nga fanelangiki byi dlayiwa, u va u langutele ku namarhelana ni munghana wa wena loko vutomi byi tika niloko byi nandziha. Langutelo leri ra pfuna swinene. Ri ta endla leswaku wena ni munghana wa wena swi nga mi tikeli ku pfumela swihoxo swa n’wina ni ku hambeta mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka. (Vakolosa 3:13) Buku yin’wana yi ri: “Eka vukati lebyi swilo swi fambaka kahle, mi nga ha tlulana milenge, kambe swa koteka leswaku mi hambeta mi rhandzana hambiloko mi tlulane milenge.”

Hi siku ra wena ra mucato u endle xiboho, ku nga ri eka vandla ro karhi ra vukati kambe eka munhu la hanyaka—ku nga munghana wa wena wa vukati. Yinhla leyi yi fanele yi yi khumba ngopfu ndlela leyi sweswi u anakanyaka ni ku hanya ha yona tanihi munhu loyi a ngheneleke vukati. Xana a wu pfumeli leswaku u fanele ku hambeta u tshama ni loyi u tekaneke na yena, ku nga ri ntsena hileswi u tshembaka leswaku vukati bya kwetsima kambe hikwalaho ka leswi u n’wi rhandzaka?

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Leswi U Nga Swi Endlaka Sweswi

Leswi u endleke xiboho, xana u tiyimisele ku fikela kwihi ku tiyisa vukati bya wena? Kumbexana wa ku vona lomu u nga antswisaka kona. Leswaku u tiyisa xiboho xa wena ringeta ku endla leswi landzelaka:

● Tikambisise. Tivutise: ‘Xana ndzi titwa ndzi ri nyama yin’we ni loyi ndzi tekaneke na yena, kumbe ndza ha anakanya ni ku endla swilo onge ndza ha ri ndzexe?’ Vutisa munghana wa wena wa vukati loko a vona onge u endla swilo onge wa ha ri wexe.

● Hlaya xihloko lexi ni munghana wa wena wa vukati. Kutani mi burisana hi moya wo rhula hi tindlela leti mi nga tiyisaka xiboho xa n’wina xa vukati ha tona.

● Wena swin’we ni munghana wa wena wa vukati endlani swilo leswi nga ta tiyisa xiboho xa n’wina. Hi xikombiso: Langutani swifaniso swa n’wina swa mucato ni swiendlakalo swin’wana leswi tsakisaka swa nkarhi lowu hundzeke. Endlani swilo leswi a mi rhandza ku swi endla loko mi nga si tekana kumbe loko ma ha ku tekana. Hlayani swin’we swihloko leswi sekeriweke eBibeleni leswi nga eka Xihondzo xo Rindza ni Xalamuka! leswi vulavulaka hi vukati.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

EMhakeni Ya Vukati, Xiboho Xi Katsa . . .

● Ku Tiyimisela “Xitshembiso lexi u xi hlambanyeke, xi hetisise. Swa antswa leswaku u nga xi endli xitshembiso lexi hlambanyiweke ku ri ni ku endla xitshembiso lexi hlambanyiweke kutani u nga xi hetisisi.”—Eklesiasta 5:4, 5.

● Ntirhisano “Vambirhi va antswa ku tlula un’we . . . Hikuva loko un’we wa vona o wa, loyi un’wana a nga pfuxa munghana wakwe.”—Eklesiasta 4:9, 10.

● Ku Rhangisa Swilaveko Swa Munghana Wa Wena Wa Vukati “Ku nyika swi tisa ntsako lowukulu ku tlula ku amukela.”—Mintirho 20:35.

● Ku Byi Teka Byi Ri Lebyi Nga Fanelangiki Byi Dlayiwa “Rirhandzu . . . ri tiyisela swilo hinkwaswo.”—1 Vakorinto 13:4, 7.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Loko loyi u tekaneke na yena a lava ku vulavula, xana u rhiya ndleve?