Mhaka Ya Vutomi

Yehovha U Va Kokela eNtiyisweni Lava Titsongahataka

HI KU VULA KA ASANO KOSHINO

Hi 1949, endzhakunyana ka malembe ma nga ri mangani ka ha ku hela Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, munhu wumbe wo leha, la nga ni musa u endzele ndyangu lowu a ndzi tirha eka wona eDorobeni ra Kobe. A a ri murhumiwa wo sungula la nga Mbhoni ya Yehovha, ku endzela eJapani. Ku ta ka yena ku ndzi pfulele ndlela ya leswaku ndzi amukela ntiyiso wa Bibele. Kambe mi nge ndzi mi chumbutela ta vutomi bya mina ku sukela evuhlangini bya mina.

NDZI velekiwe hi 1926 eximutanini xa le n’walungu wa Okayama Prefecture. Ndzi wa vuntlhanu eka vana va nhungu. Tatana a a tinyiketele hi mbilu hinkwayo eka xikwembu xa ndhumbha ya le ndhawini leyi ya Vushinto. Kutani hina vana a hi tiphina hi minkhuvo ni ku hlangana ka maxaka ni loko ku va ni minkhuvo ya vukhongeri, exikarhi ka lembe.

Loko ndzi ri karhi ndzi kula, a ndzi tivutisa swivutiso swo tala malunghana ni vutomi kambe lexi a xi ndzi tsona vurhongo a ku ri mhaka ya vafi. Hi ku ya hi ndhavuko wa ka hina, vanhu a va fanele va fela ekaya naswona vana va mindyangu yoleyo a va fanele va va kwala kaya loko muvabyi a ri ekusuhi ni ku fa. Ndzi ve ni gome swinene loko ku fa kokwana wa xisati ivi ku landzela ndzisana ya mina yi nga si heta ni lembe. Loko ndzi anakanya leswaku vatswari va mina va ta fa na vona, a swi ndzi chavisa. Mhaka leyi a yi ndzi karhata swinene a ku ri leswaku, ‘Xana hi swona leswi hi hanyelaka swona? Xana ku nga va ku ri ni swin’wana evuton’wini handle ka leswi hi swi vonaka?’

Hi 1937, loko ndzi ri eka ntangha mune, ku sungule Nyimpi ya Machayina na Majapani. Vavanuna a va sindzisiwa ku tsarisa enyimpini kutani va rhumeriwa ku ya lwa ni Machayina. Vana va xikolo va lele vatata wa vona ni vamakwavo, hi ku huwelela mufumi va ku, “banzai,” (vhivha)! Vanhu a va khorwisekile leswaku Japani yi ta hlula tanihi leswi yi nga tiko leri fumiwaka hi swikwembu  ni leswi mufumi wa yona a nga xikwembu lexi hanyaka.

Ku nga ri khale, mindyangu yi sungule ku amukela swiviko swa leswaku varhandziwa va yona va file enyimpini. Mindyangu leyi feriweke a yi nga chaveleleki. Rivengo a ri ya ri tala etimbilwini ta yona naswona a yi tsaka loko vo tala va valala va yona va fa. Kambe hi nkarhi lowu fanaka a ndzi ehleketa leswaku, ‘Vaseketeri va valala va hina va fanele va twa ku vava loku fanaka ni ka hina loko va feriwa hi varhandziwa va vona.’ Loko ndzi heta exikolweni xa le hansi, nyimpi se a yi fike exivindzini xa Chayina.

Ku Hlangana Ni Munhu Wumbe

Leswi a hi ri varimi, ndyangu wa ka hina a wu tshama wu ri evuswetini, kambe Tatana u ndzi pfumelerile leswaku ndzi ya exikolweni loko ku ri leswaku a ndzi nge hakeli nchumu. Xisweswo, hi 1941, ndzi ye exikolweni xa vanhwanyana eDorobeni ra Okayama, laha a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta kwalomu ka 100 ku ya kona. Xikongomelo xa xikolo lexi a ku ri ku dyondzisa vanhwanyana leswaku va va vavasati tlhelo vamanana lavanene, naswona a xi rhumela swichudeni leswaku swi ya korhokela mindyangu leyi fuweke edorobeni. Nimixo, swichudeni a swi leteriwa swi ri emakaya lawa, ku ri kona swi yaka exikolweni nindzhenga.

Endzhaku ka loko nhlangano wo amukela swichudeni leswintshwa wu herile, mudyondzisi wa mina loyi a a ambale xiambalo xa Majapani (kimono) u ndzi yise endlwini yin’wana leyikulu. Kambe hikwalaho ka swivangelo swo karhi, Manana wa yindlu yoleyo a nga ndzi lavanga. Mudyondzisi u ndzi vutisile a ku: “Xana hi nga hundzela endlwini ya Manana Koda?” Hiloko a ndzi yisa endlwini ya xilungu kutani a fika a gongondza. Endzhakunyana ka nkarhi, ku hume wansati wo leha wa misisi yo kwalala. Swi ndzi hlamarisile! A a nga ri Mujapani naswona a ndzi nga si tshama ndzi vona Mulungu evuton’wini bya mina. Hiloko mudyondzisi a ndzi tivisa eka Manana Maud Koda kutani a hatla a famba. Ndzi kokakoke mindzhwalo ya mina ndzi nghena endlwini ndzi chuhile. Hi ku famba ka nkarhi ndzi byeriwe leswaku Manana Maud Koda i Muamerika la tekiweke hi Mujapani loyi a ngheneke xikolo eUnited States. A a dyondzisa Xinghezi eswikolweni leswi dyondzisaka hi ta mabindzu.

Ndzi sungule ku tirha hi xa mundzuku xa kona. Nuna wa Manana Koda a a ri ni switshetshela kutani a ndzi fanele ndzi n’wi pfuna ku n’wi khathalela. Ndzi karhatekilenyana hikuva a ndzi nga xi twi Xinghezi nikatsongo. Ndzi titwe ndzi ntshunxekile loko Manana Koda a ndzi vulavurisa hi Xijapani. Siku ni siku a ndzi va twa va vulavurisana hi Xinghezi kutani ndzi sungula ku xi tolovela. A ndzi rhandza ku rhula ka ndyangu wolowo.

Ndzi tsakisiwe hi ndlela leyi Maud a a n’wi khathalela ha yona nuna wakwe la vabyaka. A a rhandza ku hlaya Bibele. Hi ku famba ka nkarhi ndzi twe leswaku mpatswa lowu wu kume buku leyi nge The Divine Plan of the Ages hi Xijapani, exitolo lexi xavisaka tibuku ta khale naswona ku hele malembe yo tala wu ri karhi wu rhumeriwa Xihondzo xo Rindza hi Xinghezi.

Siku rin’wana ndzi nyikiwe Bibele tanihi nyiko. A ndzi tsakile hikuva a ku ri ro sungula ndzi va ni Bibele ya mina n’wini. A ndzi yi hlaya loko ndzi ya exikolweni ni loko ndzi vuya kambe a yo na yi xa. Leswi ndzi kurisiweke ndzi ri Mujapani la nga Mushinto, a ku ri ro sungula ndzi twa hi ta Yesu Kreste. A ndzi swi xiyanga nikatsongo leswaku eku heteleleni sweswo a swi ta ndzi endla ndzi amukela ntiyiso wa Bibele, lowu a wu ta hlamula swivutiso swa mina malunghana ni vutomi ni rifu.

Swiendlakalo Swinharhu Leswi Nga Tsakisiki

Malembe mambirhi ya ku korhoka ka mina ma hatle ma hela kutani a ndzi fanele ndzi lelana ni  ndyangu lowu. Loko ndzi heta xikolo, ndzi joyine ntlawa wa vanhwanyana lava tirhaka hi ku tirhandzela naswona a ndzi rhunga yunifomo ya masocha ya le lwandle. Maamerika ma sungule ku lahlela tibomo hi swihaha-mpfhuka leswi vuriwaka ti-B-29, kutani hi August 6, 1945, ku lahleriwe bomo ya athomo eHiroshima. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, ndzi amukele thelegiramu yi vula leswaku Manana u vabyela ku fa. Hiloko ndzi khoma xitimela ndzi ya ekaya. Loko ndzi chika exitimeleni, ndzi hlanganisiwe hi xaka leri ndzi byeleke leswaku eka Manana humba yi olele nkuma. U love hi ti-11 ta August. Ku endleke leswi a ku ri malembe ndzi ri karhi ndzi chava swona! Manana a a nga ha ta vulavula na mina kumbe ku ndzi n’wayitelela.

Hi August 15, swi ve erivaleni leswaku tiko ra Japani ri hluriwile. Kutani ndzi boheke ku langutana ni swiendlakalo swinharhu leswi nga tsakisiki, leswi hinkwaswo ka swona swi endlekeke hi masiku ya khume ntsena: xo sungula ku ve ku buluka ka bomo ya athomo, ku landzela ku lova ka Manana kutani ku va ku hluriwa loku nyumisaka ka Japani. Kambe a swi ndzi chavelela ku tiva leswaku vanhu a va nge he fi enyimpini. Leswi a ndzi ri ni gome swinene, ndzi tshike ntirho eka fektri leyi a ndzi tirha eka yona kutani ndzi tlhelela eka rikwerhu.

Ku Kokiwa Hi Ntiyiso

Siku rin’wana ndzi nga swi rindzelanga, ndzi kume papila leri a ri huma eka Maud Koda, le Okayama. U ndzi vutise loko ndzi nga swi kota ku ta n’wi pfuna hi mintirho ya le kaya tanihi leswi a a lava ku pfula xikolo xa Xinghezi. A ndzi nga swi tivi leswaku ndzi endla njhani, kambe ndzi xi amukerile xikombelo xa yena. Endzhaku ka malembe ma nga ri mangani, ndzi rhurhele eKobe ndzi ya tshama ni va ka Koda.

Eku sunguleni ka ximumu xa 1949, ndyangu wa ka Koda wu endzeriwe hi wanuna wo leha la nga ni musa. Vito ra yena a ku ri Donald Haslett, naswona a a te eKobe a huma hi le Tokyo, a tele ku ta lava yindlu leyi varhumiwa va nga tshamaka eka yona eKobe. A a ri murhumiwa wo sungula la nga Mbhoni ya Yehovha, ku endzela eJapani. U yi kumile yindlu kutani hi November 1949, ku fike varhumiwa vo hlayanyana eKobe. Siku rin’wana, ntlhanu wa vona va endzele va ka Koda. Vambirhi va vona, ku nga Lloyd Barry na Percy Iszlaub, ha un’we u vulavule ku ringana timinete ta khume hi Xinghezi ni lava a va hlengeletane endlwini. Maud a a ri Mukreste-kulobye eka varhumiwa lava naswona swi vonaka onge vunakulobye byebyo byi n’wi khutazile. Hi nkarhi wolowo ndzi sungule ku lava ku dyondza Xinghezi.

Varhumiwa lava, lava hisekaka va ndzi pfune leswaku ndzi sungula ku twisisa tidyondzo ta xisekelo ta Bibele hakatsongo-tsongo. Ndzi kume tinhlamulo ta swivutiso leswi swi ndzi karhateke ku sukela evuhlangini bya mina. Ina, Bibele yi nyika ntshembo wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni leyi nga paradeyisi ni ku pfuxiwa ka “hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo.” (Yohane 5:28, 29; Nhlavutelo 21:1, 4) Ndzi nkhense Yehovha swinene ku va a endle leswaku ntshembo wo tano wu va kona, hi ku tirhisa xitlhavelo xa nkutsulo wa N’wana wa yena, Yesu Kreste.

Mintirho Ya Swa Le Tilweni Leyi Tsakisaka

Ku sukela hi December 30, 1949, ku ya fika hi January 1, 1950, ku khomiwe nhlengeletano yo sungula eJapani, ekaya ra varhumiwa ra le Kobe. Ndzi fambe na Maud. Yindlu leyi a ku ta hlengeletaniwa eka yona khale ka yona a yi ri ya Munazi, naswona a wu kota ku byi vona kahle Vuandlalo bya Lwandle ni Xihlala xa Awaji. Leswi a ndzi nga si tiva swo tala hi Bibele, leswi a swi vuriwa a swi nghena hi ndleve leyi ivi swi huma hi leyin’wana. Kambe ndzi tsakisiwe ngopfu hi ndlela leyi varhumiwa a va ntshunxeke ha yona loko va ri exikarhi ka Majapani. Lava a va ri kona eka nkulumo ya le rivaleni enhlengeletanweni leyi a va ri 101.

Hi ku hatlisa endzhaku ka nhlengeletano yoleyo, ndzi endle xiboho xa ku hlanganyela entirhweni wo chumayela. A swi ndzi tikela ku famba hi yindlu ni yindlu hikuva hi ntumbuluko ndzi munhu la nga ni tingana. Siku rin’wana nimixo, Makwerhu Lloyd Barry u tile laha a hi tshama kona a ta ndzi teka leswaku hi famba swin’we ensin’wini. U sungule hi yindlu leyi akelaneke ni ya Makwerhu wa xisati Koda. Ku vula ntiyiso, a ndzi tumbele endzhaku ka yena loko a ri karhi a vulavula. Loko ndzi ya ensin’wini ra vumbirhi, ndzi tirhe ni varhumiwa van’wana vambirhi. Mukhegula un’wana wa Mujapani u hi amukerile, a yingisela kutani loko hi hetile u hi chelele ntswamba etinghilazini. U pfumele ku dyondzeriwa Bibele kutani eku heteleleni a va Mukreste la khuvuriweke. A swi tiyisa nhlana ku n’wi vona a ri karhi a endla nhluvuko.

Hi April 1951, Makwerhu Nathan H. Knorr, la humaka eyindlu-nkulu ya le Brooklyn, u endzele eJapani  ro sungula. Nkulumo ya yena ya le rivaleni leyi a yi nyikeleke eHolweni ya le Kyoritsu, eKanda, le Tokyo, yi yingisiwe hi vanhu va kwalomu ka 700. Eka nhlangano lowu wo hlawuleka, hinkwavo lava a va ri kona va tsakile loko ku humesiwa Xihondzo xo Rindza hi Xijapani. Hi n’hweti leyi landzelaka, Makwerhu Knorr, u endzele eKobe, naswona eka nhlangano wo hlawuleka lowu khomeriweke kwalaho, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa.

Endzhaku ka lembe, ndzi khutaziwe ku nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo, ku nga ntirho wa vuphayona. Hi nkarhi wolowo a ma nga talanga maphayona eJapani naswona a ndzi tivutisa leswaku ndzi ta tiwundlisa ku yini. Nakambe a ndzi tivutisa loko ndzi ta lava ku tekiwa kumbe doo! Kambe ndzi xiye leswaku ku tirhela Yehovha ku fanele ku va nchumu wo sungula evuton’wini bya mina, hiloko ndzi sungula ku phayona hi 1952. Nkateko wa kona, ndzi swi kotile ku tirhela Makwerhu wa xisati Koda ndzi ri karhi ndzi phayona.

Hi wona nkarhi wolowo, makwerhu wa mina loyi a ndzi anakanya leswaku u fele enyimpini, u vuye ekaya ni ndyangu wa yena, va huma eTaiwan. Swirho swa ndyangu wa ka hina a swi nga si tshama swi rhandza Vukreste, kambe leswi a ndzi hisekela vuphayona, ndzi sungule ku swi rhumelela timagazini ni swibukwana. Hi ku famba ka nkarhi, makwerhu wa mina ni ndyangu wa yena va rhurhele eKobe hikwalaho ka ntirho. Ndzi vutise muhariva ndzi ku: “Xana u ti hlayile timagazini letiya?” Ndzi hlamarile loko a ku: “I timagazini to tsakisa hakunene.” U sungule ku dyondzeriwa Bibele hi un’wana wa varhumiwa, naswona ndzisana ya mina leyi a yi tshama na vona a yi hlanganyela na yena loko a dyondzeriwa. Hi ku famba ka nkarhi, havumbirhi bya vona va ve Vakreste lava khuvuriweke.

Ku Tsakisiwa Hi Vun’we Bya Vamakwerhu eMisaveni Hinkwayo

Ku nga ri khale, ndzi hlamarile swinene loko ndzi amukela xirhambo xo ya eka ntlawa wa vu-22 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower. Mina na Makwerhu Tsutomu Fukase hi ve vo sungula eJapani ku rhamberiwa exikolweni lexi. Hi 1953, loko xikolo lexi xi nga si sungula, hi kote ku va kona eka Nhlengeletano ya Vandla ra Misava Leyintshwa, leyi a yi khomeriwe eYankee Stadium le New York. Ndzi tsakisiwe ngopfu hi ndlela leyi vanhu va Yehovha va nga ni vun’we ha yona emisaveni hinkwayo.

Hi siku ra vuntlhanu ra nhlengeletano leyi, vapfhumba lava nga Majapani, lava vunyingi bya vona a va ri varhumiwa, a va fanele ku ambala ti-kimono. Leswi a yi nga si fika kimono leyi a ndzi yi rhumele ndzi nga si ta enhlengeletanweni, ndzi lombe ya Makwerhu wa xisati Knorr. Loko nongonoko wu ri karhi wu ya emahlweni, mpfula yi sungule ku na naswona a ndzi karhatekile leswaku kimono leyi yi ta tsakama. Hiloko un’wana a ndzi kapeka jazi ra mpfula. Makwerhu un’wana wa xisati loyi a a yime etlhelo ka mina u ndzi vutisile a ku: “Xana wa n’wi tiva leswaku i mani la ku kapekeke jazi ra mpfula?” Ndzi swi kume endzhaku leswaku a ku ri Makwerhu Frederick W. Franz, loyi a a ri xirho xa Huvo leyi Fumaka. Ndzi ri vonile hakunene rirhandzu ra nhlengeletano ya Yehovha!

Ntlawa wa vu-22 wa Gilead lowu a wu ri ni swichudeni swa 120 leswi humaka ematikweni ya 37, a wu hlawulekile hakunene. Hambileswi a hi nga twanani hi ririmi, hi tiphinile hi ku va swin’we ni vamakwerhu lava humaka ematikweni yo hambana-hambana. Siku leri ndzi nga thwasa ha rona hi February 1954, a ku ri karhi ku wa gamboko, naswona ndzi kume xiavelo xo tlhelela eJapani ndzi ya va murhumiwa kona. Mina na Inger Brandt, makwerhu wa xisati la humaka eSweden, loyi a a ri xichudeni-kulorhi, hi averiwe ku ya tirha swin’we eDorobeni ra Nagoya. Loko hi fika kona, hi tirhe ni varhumiwa lava rhurhisiweke eKorea hikwalaho ka nyimpi. Malembe ma nga ri mangani lawa ndzi ma  heteke ndzi ri murhumiwa a ma ri ya risima swinene eka mina.

Ku Tirha Swin’we Hi Ntsako Tanihi Mpatswa

Hi September 1957, ndzi rhambiwe ku ya tirha eBethele ya le Tokyo. Muako lowu a wu tirhisiwa tanihi rhavi ra le Japani a ku ri yindlu ya swithezi swimbirhi leyi a yi akiwe hi mapulanga. Swirho swa rhavi a swi ri mune ntsena, ku katsa na Makwerhu Barry, loyi a a ri muungameri wa rhavi. Swirho leswin’wana swa ndyangu a swi ri varhumiwa. A ndzi averiwe ntirho wa ku hundzuluxela ni ku lulamisa swihoxo swa vuhundzuluxeri ku katsa ni ku basisa, ku hlantswa swiambalo, ku sweka ni swin’wana.

Ntirho wa le Japani a wu ya wu andza naswona ku rhambiwe vamakwerhu lava engetelekeke leswaku va ta tirha eBethele. Un’wana wa vona u ve muungameri wa vandlha leri a ndzi averiwe eka rona. Hi 1966, mina ni makwerhu loyi, ku nga Junji Koshino, hi tekanile. Endzhaku ka loko hi tekanile, Junji u averiwe ntirho wa ku endzela mavandlha. A swi tsakisa ku tiva vamakwerhu vo tala swonghasi loko hi ri karhi hi endzela mavandlha yo hambana-hambana. Leswi a ndzi averiwe ntirho wa ku hundzuluxela, a ndzi tirhela endlwini leyi a hi tshama eka yona hi vhiki rero. Loko hi ri karhi hi famba, a hi rhwala swihlamusela-marito swo tika, hi nga ha vuli tiputumendhe ni minkwama yin’wana.

Hi hete nkarhi lowu tlulaka malembe ya mune hi ri karhi hi tiphina hi ku endzela mavandlha ni ku vona nhlengeletano yi ri karhi yi kula. Rhavi ri rhurhele eNumazu naswona endzhaku ka malembe yo karhi ri rhurhele aEbina, laha miako ya rhavi yi kumekaka kona sweswi. I khale mina na Junji hi ri karhi hi tiphina hi ntirho wa le Bethele, naswona sweswi hi tirha ni ndyangu wa swirho swa kwalomu ka 600. Hi May 2002, vanghana va mina eBethele va ndzi endlele xinkhubyana hikwalaho ka leswi se ndzi heteke malembe ya 50 ndzi ri entirhweni wa nkarhi hinkwawo.

Ntsako Wa Ku Vona Ku Andza

Loko ndzi sungula ku tirhela Yehovha hi 1950, a ku ri ni vahuweleri va nga ri vangani eJapani. Sweswi ku ni vahuweleri va Mfumo lava tlulaka 210-000. Entiyisweni, ku ni magidi ya vanhu lava fanaka ni tinyimpfu, lava kokeriweke eka Yehovha, ku fana na mina.

Vamakwerhu va xinuna va mune ni un’we wa xisati, lava nga varhumiwa, lava va hi endzeleke ekaya ra Makwerhu wa xisati Koda hi 1949, swin’we na Makwerhu Maud Koda hi yexe, hinkwavo ka vona va fe va tshembekile. Swi tano ni hi makwerhu wa mina, loyi a a ri nandza wa vutirheli ni muhariva loyi a heteke malembe ya kwalomu ka 15 a ri karhi a tiphina hi ku phayona. Xana hi wihi ntshembo wa nkarhi lowu taka hi vatswari va mina lava loko ndza ha ri ntsongo a ndzi chava leswaku va ta fa? Xitshembiso xa Bibele xa ku pfuxiwa ka vafi xi ndzi nyike ntshembo xi tlhela xi ndzi chavelela.—Mintirho 24:15.

Loko ndzi anakanya hi vutomi bya mina, ndza swi vona leswaku byi sungule ku va ni xikongomelo endzhaku ka loko ndzi hlangane na Maud hi 1941. Loko a ndzi nga hlangananga na yena hi nkarhi wolowo naswona ndzi nga pfumelanga loko a ndzi kombela leswaku ndzi ta n’wi tirhela nakambe, endzhaku ka loko nyimpi yi herile, kumbexana a ndzi ta va ndzi dyuhalele epurasini ra ka hina, eximutanini lexi nga ekule naswona a ndzi ta va ndzi nga swi kotanga ku hlangana ni varhumiwa, khale koloko. Ndzi nkhensa Yehovha swinene leswi a tirhiseke Maud ni varhumiwa volavo vo sungula, leswaku va ndzi kokela entiyisweni!

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri na Maud Koda ni nuna wakwe. Hi mina la yimeke emahlweni, eximatsini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Ndzi ri ni varhumiwa lava humaka eJapani eYankee Stadium hi 1953. Hi mina la yimeke eximatsini, eku heteleleni

[Swifaniso leswi nga eka tluka 28]

Ndzi ri eBethele ni nkatanga, Junji