Xana U Kona Loyi U Nga N’wi Tshembaka?
Xana U Kona Loyi U Nga N’wi Tshembaka?
ENDZHAKU ka ku wa ka Rirhangu ra le Berlin hi 1989, ku paluxeke swihundla leswikulu. Hi xikombiso, Lydia * u tshubule leswaku hi nkarhi wa mfumo wa Vusoxalisi le Jarimani Vuxa, Stasi kumbe Maphorisa ya Tiko ma hlengelete rungula ra swilo leswi a a swi endla exihundleni. Hambileswi Lydia a hlamaleke loko a twa rungula leri, lexi n’wi heteke matimba i ku tiva leswaku nuna wakwe hi yena a nyikeke Stasi rungula leri. U dyiwe swirhendze hi munhu loyi a a n’wi tshemba hilaha ku heleleke.
Malunghana na Robert loyi a a ri mukhalabye, phepha-hungu ra The Times ra le London ri vika leswaku a a ri ni “xichavo lexikulu” eka dokodela wa yena. Ku vuriwe leswaku dokodela loyi u dume hi ku va ni “musa ni ntwela-vusiwana.” Kambe Robert u fe swi nga languteriwanga. Xana u dlayiwe hi vuvabyi bya mbilu kumbe hi vuvabyi byo oma swirho? Doo! Mafokisi ma gimete hileswaku dokodela u endzele Robert ekaya kambe Robert ni ndyangu wakwe a va swi tivanga leswaku u n’wi tlhave nayiti leyi dlayaka. Kahle-kahle Robert u dlayiwe hi munhu loyi a a n’wi tshemba swinene.
Lydia u xengiwe hi munhu loyi a a n’wi tshemba kasi Robert na yena u dlayiwe hi munhu loyi a a n’wi tshemba naswona vuyelo bya kona a byi vanga lebyinene. Kambe, eka swiyimo swin’wana vuyelo bya kona a byi vi byo biha ku fana ni leswi hlamuseriweke laha henhla. Nilokoswiritano, swi tolovelekile ku xengiwa hi munhu loyi hi n’wi tshembaka. Xiviko lexi kandziyisiweke hi vandla lerikulu ra vaendli va ndzavisiso va le Jarimani, leri vuriwaka Allensbacher Jahrbuch der Demoskopie 1998-2002, xi kombisa leswaku eka nkambisiso wun’wana, 86 wa tiphesente ta lava ku vulavuriweke na vona va xengiwe hi munhu loyi a va n’wi tshemba. Kumbexana na wena u le ka xiyimo xo fana ni xexo. Hikokwalaho, a hi fanelanga hi hlamala leswi phepha-hungu ra le Switzerland leri vuriwaka Neue Zürcher Zeitung ri vikeke hi 2002 leswaku “emabindzwini ya matiko ya le Vupela-dyambu, ku tshembana ku ye ku hunguteka hi malembe yo tala.”
Ku Tshemba Munhu Swi Teka Nkarhi, Kambe Leswaku U Nga Ha N’wi Tshembi A Swi Hlweli
Swi vula yini ku tshemba munhu? Hi ku ya hi xihlamusela-marito xin’wana, ku tshemba van’wana swi vula ku “kholwa leswaku va tshembekile naswona a va nge wu endli hi vomu nchumu lowu nga ta ku vavisa.” Swi teka nkarhi ku tshemba munhu kambe hi ku copeta ka tihlo swa hela. Leswi vanhu vo tala va vonaka onge vanhu lava va va tshembeke a va tshembeki, xana hi fanele hi hlamala loko hi va vona va kanakana ku tshemba vanhu van’wana? Hi ku ya hi nkambisiso lowu kandziyisiweke eJarimani hi 2002, “eka vantshwa vanharhu, i un’we ntsena la tshembaka vanhu van’wana.”
Hi nga ha tivutisa: ‘Xana entiyisweni hi nga tshemba munhu un’wana? Xana i swa nkoka ku tshemba munhu loyi u swi tivaka leswaku a nga ha ku xenga?’
[Nhlamuselo ya le hansi]
^ par. 2 Mavito ma cinciwile.
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 3]
Nkambisiso wun’wana wu kombisa leswaku 86 wa tiphesente ta lava ku vulavuriweke na vona va xengiwe hi munhu loyi a va n’wi tshemba