Mhaka Ya Vutomi

“Xana Ndzi Ta Tlherisela Yini Eka Yehovha?”

HI KU VULA KA MARIA KERASINIS

Loko ndzi ri ni malembe ya 18, ndzi tekiwe ndzi ri muntshwa la chicheke vatswari xiyimo, naswona ndyangu wa ka hina a wu ndzi teka ndzi ri goya, kasi endhawini ya ka hina a ndzi hundzuke xihlekiso. Ku endliwe matshalatshala ya ku ndzi xavelela, ndzi sindzisiwa ni ku xungetiwa leswaku ndzi xandzukela Xikwembu—kambe hinkwaswo sweswo a swi fana ni ku hala ribye u lava mati. A ndzi tiyiseka leswaku ndzi ta vuyeriwa hi tlhelo ra moya loko ndzi namarhela ntiyiso wa Bibele. Loko ndzi anakanya hi malembe yo tlula 50 lawa ndzi ma heteke ndzi ri karhi ndzi tirhela Yehovha, ndzi pfumelelana hi ku helela ni marito ya mupisalema lama nge: “Xana ndzi ta tlherisela yini eka Yehovha hikwalaho ka hinkwaswo leswi pfunaka leswi a ndzi endleleke swona?”—Pisalema 116:12.

NDZI tswariwe hi 1930 le Aggelokastro, ku nga muti lowu nga tikhilomitara ta kwalomu ka 20 ku suka ehlalukweni ra Kenikreya, evuxeni bya Xihlala-nkolo xa Korinto, laha ku simekiweke vandlha ra Vakreste va ntiyiso eka lembe-xidzana ro sungula.—Mintirho 18:18; Varhoma 16:1.

A ku ri ni ku rhula endyangwini wa ka hina. Tatana a a ri ndhuna ya muti naswona a a xiximiwa swinene. A ndzi ri wa vunharhu eka vana va ntlhanu. Vatswari va mina va hi kurise tanihi swirho leswikulu swa Kereke ya Orthodox ya Magriki. Sonto yin’wana ni yin’wana a ndzi ya enkhubyeni wa Masa. A ndzi nkhinsama emahlweni ka swifaniso, ndzi lumeka makhandlhela etikerekeni ta muti ndzi tlhela ndzi tirhisa mikhuva hinkwayo ya ku titsona swakudya. Hakanyingi a ndzi tibyela leswaku siku rin’wana ndzi ta va nani. Hi ku famba ka nkarhi ndzi ve wo sungula endyangwini wa ka hina ku heta vatswari va mina matimba.

Ndzi Khumbiwa Hi Ntiyiso Wa Bibele

Loko ndzi ri ni malembe ya kwalomu ka 18, ndzi kume leswaku Katina, makwavo wa xisati wa sivara wa mina, loyi a a tshama emutini lowu nga riki ekule ni wa ka hina, a a hlaya minkandziyiso ya Timbhoni ta Yehovha, naswona a a chuveke rihlampfu ekerekeni. Sweswo swi ndzi tsone vurhongo, hiloko ndzi anakanya ku n’wi pfuna leswaku a vuya endleleni leyi mina a ndzi yi vona yi ri ya ntiyiso. Kutani loko a ta ekaya, ndzi n’wi yengile leswaku hi huma hi ya biwa hi moya, kasi a ndzi lava leswaku hi hundza hi le mutini wa mufundhisi. Mufundhisi luyani u lo namba a n’wi dumela, a n’wi byeletela swicele swo poyila Timbhoni ta Yehovha, a vula leswaku i vaxandzuki lava kanganyiseke Katina leswaku a va joyina. Ku kale ku hela masiku manharhu hi ku landzelelana va ri karhi va tlhutlhisana nimadyambu. Katina u kanete swihehlo hinkwaswo swa mufundhisi, a tirhisa tinhlamuselo leti a ti lunghiseleleke kahle to huma eBibeleni. Eku heteleleni, mufundhisi u n’wi byele leswaku tanihi leswi a nga nhwanyana wo xonga la tlhariheke, u fanele a tiphina hi vuntshwa byakwe a ha tsakama, kutani swa Xikwembu u ta swi vona loko se a dyuharile.

Vatswari va mina a ndzi va byelanga nchumu hi mhaka leyi, kambe hi Sonto leyi landzelaka, na mina a ndzi yanga ekerekeni. Ninhlikanhi, mufundhisi u nambe a ta exitolo xa ka hina. Ndzi vhike hi ku vula leswaku xiyimo xi ndzi bohe ku tirha exitolo ndzi pfuna Tatana.

Mufundhisi u ndzi vutisile a ku: “Xana swi tano hakunene, kumbe u cheriwe moya hi nhwanyana luya?”

Ndzi n’wi byele hi ku kongoma ndzi ku: “Tidyondzo ta vanhu lavaya ti twala ku antswa ku ri ni ta hina.”

Mufundhisi u hundzulukele eka tata wa mina kutani a ku: “Tatana Economos, namba u caca xaka leriya ra wena; ri ta mi bananisa hi tinhloko.”

Ndyangu Wa Ka Hina Wu Vuya Hi Mina

Sweswo swi endleke eku heleni ka va-1940 loko tiko ra Greece ra ha chachamerisiwa hi nyimpi ya xin’wana-manana. Hi ku chava leswaku matherorisi ma nga ndzi teka hi nkani, Tatana u ndzi balekisile emutini wa ka hina ndzi ya tshama na sesi wa mina endhawini leyi Katina a a tshama eka yona. Eka tin’hweti timbirhi leti ndzi ti heteke ndzi tshama kwalaho, ndzi dyondze leswi Bibele yi vulaka swona etimhakeni to hambana-hambana. Ndzi karhateke ngopfu loko ndzi kuma leswaku tidyondzo to tala ta Kereke ya Orthodox a ti hlangani helo ni Matsalwa. Ndzi kume leswaku Xikwembu a xi byi amukeli vukhongeri lebyi tirhisaka swifaniso, ni leswaku mikhuva yo hambana-hambana ya vukhongeri—yo tanihi ku gandzeriwa ka xihambano—a yi sungulanga eVukresteni, ni leswaku munhu la lavaka ku tsakisa Xikwembu u fanele a xi gandzela “hi moya ni ntiyiso.” (Yohane 4:23; Eksoda 20:4, 5) Ku tlula kwalaho, ndzi dyondze leswaku Bibele yi ni ntshembo wo tsakisa wa ku hanya hi masiku laha misaveni! Tidyondzo teto ta risima ta Bibele ti ve wun’wana wa mikateko yo sungula leyi Yehovha a ndzi nyikeke yona.

Hi nkarhi wolowo, sesi wa mina na nuna wakwe va xiye leswaku a ndzi nga ha kombisi mfungho wa xihambano loko ku dyiwa, naswona a ndzi nga ha khongeli emahlweni ka swifaniso swa vukhongeri. Siku rin’wana va kale va ndzi khoma hi mavoko va ri vambirhi. Hi siku leri landzelaka ndzi anakanye ku va siya ndzi ya tshama ni makwavo wa xisati wa mana wa mina. Sivara wa mina u tivise Tatana hi mhaka leyi. Endzhakunyana Tatana u te a ri karhi a khavaxela ni mihloti a ringeta ku ndzi cinca mianakanyo. Sivara wa mina u nkhinsame ehansi hi matsolo emahlweni ka mina, a kombela leswaku ndzi n’wi rivalela, hiloko ndzi n’wi rivalela hakunene. Leswaku ku ahluriwa mhaka leyi, va ndzi kombele leswaku ndzi tlhelela ekerekeni, kambe ndzi be ehansi hi nenge.

Loko ndzi tlhelela emutini wa Tatana, ndzi hambete ndzi tshamiwa enhan’wini. A ndzi nga ha swi koti ku vulavurisana na Katina, naswona a ndzi nga ha ri na tibuku to ti hlaya, hambi yi ri Bibele yinene. Ndzi tsake ni swikunwana loko muzala wa mina a endle matshalatshala ya ku ndzi pfuna. Loko a ri eKorinto, u hlangane ni Mbhoni kutani a ndzi vuyela ni buku leyi nge “Let God Be True” kun’we ni kopi ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, kutani ndzi sungula ku swi hlaya exihundleni.

Vutomi Byi Cinca Hi Xitshuketa

Ndzi cinisiwe gija ku ringana malembe manharhu. A ku nga ri na Mbhoni leyi a ndzi kota ku vulavurisana na yona, naswona a ndzi nga kumi tibuku. Kambe a ndzi nga swi tivi leswaku ku nga ri khale a ku ta endleka nchumu wun’wana wa nkoka lowu a wu ta byi khumba swinene vutomi bya mina.

Tatana u ndzi byele leswaku ndzi fanele ndzi ya eka malume wa mina le Tesalonika. Loko ndzi nga si ya eTesalonika ndzi rhange hi ku ya exitolo xo rhunga le Korinto ndzi ya kombela ku endleriwa baji. Swi ndzi hlamarise ngopfu loko ndzi kuma Katina a ri karhi a tirha kwalaho! A hi tsake ngopfu loko hi hlangana endzhaku ka nkarhi wo leha swonghasi. Loko hi huma exitolo hi ri vambirhi, hi hlangane ni jaha rin’wana leri kokaka mahlo leri a ri huma entirhweni ri ya ekaya, ri khandziye xikanyakanya. Vito ra rona a ku ri Charalambos. Endzhaku ko tivana, hi fikelele xiboho xa ku tekana. Hi nkarhi wolowo, hi January 9, 1952, ndzi kombise ku tinyiketela ka mina eka Yehovha hi ku khuvuriwa.

Charalambos ana se a a khuvuriwile. Na yena a a kanetiwa hi va ndyangu wa ka vona. Charalambos a a hiseka swinene. A a ri xandla xa nandza wa vandlha naswona a a fambisa tidyondzo to tala ta Bibele. Endzhakunyana vabuti wakwe va amukele ntiyiso, naswona namuntlha ni swirho swo tala swa mindyangu ya vona swi tirhela Yehovha.

Tatana a a n’wi rhandza swinene Charalambos, kutani u pfumerile leswaku hi tekana, kambe Manana a a nga lavi no twa. Hambiswiritano, mina na Charalambos hi tekanile hi March 29, 1952. Eka ndyangu wa ka hina lava teke emucatweni a ko va buti wa mina lonkulu na muzala wa mina ntsena. Hi nkarhi wolowo a ndzi nga swi lemuki leswaku Charalambos i nkateko lowukulu ni nyiko ya risima leyi humaka eka Yehovha! Tanihi nsati wakwe, ndzi kote ku dzikisa vutomi bya mina entirhweni wa Yehovha.

Ku Tiyisa Vamakwerhu

Hi 1953, mina na Charalambos hi rhurhele le Atena. Tanihi leswi a a lava ku ndlandlamuxa ntirho wakwe wo chumayela, Charalambos u tshike ku fambisa bindzu ra ka vona a kuma ntirho wo khomisa. Nindzhenga a hi tirha swin’we entirhweni wa Vukreste hi tlhela hi fambisa tidyondzo to tala ta Bibele.

Hikwalaho ka swipimelo leswi mfumo a wu hi vekele swona entirhweni wa hina, a hi fanele hi tirhisa vutlhari. Hi xikombiso, a hi veka kopi ya Xihondzo xo Rindza efasitereni ra laha nuna wa mina a a xavisela kona exivindzini xa Atena. Ndhuna ya maphorisa yi hi byele leswaku magazini wa hina wu yirisiwile. Kambe yi kombele kopi ya magazini yi ya vutisisa kahle ha wona ehofisini ya maphorisa. Loko yi tiyisekisiwile leswaku magazini wa hina a wu ri enawini, yi vuyile yi ta hi tivisa. Loko vamakwerhu van’wana lava a va ri ni tindhawu to xavisela eka tona va twa mhaka leyi, na vona va sungule ku veka tikopi ta Xihondzo xo Rindza emafasitereni. Wanuna un’wana u kume kopi ya Xihondzo xo Rindza endhawini leyi a hi xavisela eka yona kutani a va Mbhoni, naswona sweswi i nkulu.

Nakambe hi tsake ngopfu loko ndzisana ya mina ya xinuna yi sungula ku dyondza ntiyiso. A a te ekholichi ya le eAtena a ta dyondzela ku tlutisa swikepe swo rhwala nhundzu, hiloko hi famba na yena entsombanweni. A hi khoma mintsombano ya hina endhawini leyi tumbeleke enhoveni. Leswi a swi tweke swi n’wi tsakise ngopfu, kambe endzhakunyana ka kwalaho u sungule ku famba-famba ni swikepe. Eka rin’wana ra maendzo yakwe, u fike ehlalukweni ra le Argentina. Kwalaho, murhumiwa un’wana u khandziye xikepe a fika a chumayela, hiloko ndzisana ya mina yi kombela timagazini. Hi tsake ni swikunwana loko a hi tsalela papila a ku: “Ndzi kume ntiyiso. Ndzi kombela mi ndzi endlela xikhokhelo xa timagazini.” Namuntlha yena ni ndyangu wakwe va tirhela Yehovha hi ku tshembeka.

Hi 1958, nuna wa mina u kume xiavelo xa ku va mulanguteri la famba-fambaka. Tanihi leswi ntirho wa hina a wu yirisiwile nileswi swiyimo a swi tika swinene, hakanyingi valanguteri lava famba-fambaka a va siya vasati va vona. Hi October 1959, hi vutise vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri erhavini loko swi ta koteka leswaku ndzi famba ni nuna wa mina. Va ndzi pfumelerile. A hi endzela mavandlha ya le xikarhi ni le n’walungwini wa Greece hi ya ma khutaza.

Maendzo ya kona a ma nga olovi. Mapatu yo fambeka a ma nga talanga. Tanihi leswi a hi nga ri na movha, hakanyingi a hi famba hi vutleketli bya mani na mani kumbe hi tilori, hi khandziya ni tihuku ni swilo swin’wana leswi xavisiwaka. A hi ambala mabutsu leswaku hi kota ku famba emapatwini lama teleke ridaka. Tanihi leswi emutini wun’wana ni wun’wana a ku ri ni masocha lama langutelaka ndhawu, a hi boheka ku nghena nivusiku leswaku hi nga konanisiwi.

Vamakwerhu a va ma tlangela swinene maendzo lawa. Hambileswi vo tala va vona a va tshama va khomekile emasin’wini ya vona, a va lwela ku va kona eminhlanganweni leyi a yi khomiwa nivusiku emakaya yo hambana-hambana. Nakambe vamakwerhu lava a va ri ni malwandla swinene naswona a va hi nyika swilo leswi nga swa nkoka swinene eka vona, hambiloko va swerile. Minkarhi yin’wana a hi etlela ni ndyangu hinkwawo ekamareni rin’we. Ripfumelo ra vamakwerhu, ku tiyisela ni ku hiseka ka vona swi engetele mikateko ya hina.

Ku Ndlandlamuxa Ntirho Wa Hina

Hi February 1961, loko hi endzele rhavi ra le Atena, hi vutisiwe loko hi swi tsakela ku ta tirha eBethele. Hi hlamule hi marito ya Esaya lama nge: “Hi mina loyi! Ndzi rhume.” (Esaya 6:8) Endzhaku ka tin’hweti timbirhi hi kume papila leri a ri hi kombela leswaku hi fika eBethele hi ku hatlisa hilaha swi nga kotekaka hakona. Xisweswo, hi May 27, 1961, hi sungule ku tirha eBethele.

A hi rhandza xiavelo xa hina lexintshwa, naswona hi hatle hi tolovela. Nuna wa mina a a tirha eka ndzawulo ya Ntirho ni ya Swikhokhelo, naswona endzhaku u tirhenyana tanihi xirho xa Komiti ya Rhavi. Mina a ndzi ri ni swiavelo swo hambana-hambana. Ndyangu a wu ri ni swirho swa 18 hi nkarhi wolowo, kambe ku hele malembe ya kwalomu ka ntlhanu ku ri ni vanhu va kwalomu ka 40 hileswi a ku ri ni xikolo xa vakulu lexi a xi khomeriwa eBethele. Nimixo a ndzi hlantswa swibye, ndzi pfuneta munhu la swekaka, ndzi andlalela mibedo ya 12 ndzi tlhela ndzi lunghiselela matafula ya swakudya swa ninhlikanhi. Nindzhenga a ndzi ayina swiambalo ndzi tlhela ndzi basisa swihambukelo ni makamara. Nakambe a ndzi tirha kan’we hi vhiki evuhlantswelweni. Ntirho a wu tele, kambe a ndzi wu endla hi mbilu yo basa.

A hi tshama hi khomekile eswiavelweni swa hina swa le Bethele kun’we ni le ntirhweni wa nsimu. Hakanyingi a hi fambisa tidyondzo ta Bibele leti a ti fika ni le ka nkombo. Hi mahelo-vhiki, a ndzi famba na Charalambos loko a ya nyikela tinkulumo emavandlheni yo hambana-hambana. A hi nga hambani.

Hi khome dyondzo ya Bibele ni mpatswa lowu a wu dzime timitsu eKerekeni ya Orthodox ya Magriki, lowu a wu ri vanghana lavakulu va mufundhisi loyi a a rhangele ntlawa lowu lwisanaka ni vuxandzuki bya vukhongeri. Endlwini ya vona a ku ri ni kamara leri a ri tele swifaniso, laha a ku tshama ku ri karhi ku hisiwa magandzelo, naswona siku hinkwaro a ku tlanga vuyimbeleri bya le Byzantium. Ku hundze nkarhinyana hi ri karhi hi va endzela hi Ravumune hi dyondza Bibele na vona, kasi munghana wa vona lowa mufundhisi a a va endzela hi Ravuntlhanu. Siku rin’wana va hi kombele leswaku hi nga tsandzeki ku fika ekaya ra vona hikuva ku na swin’wana leswi a swi ta hi hlamarisa. Nchumu wo sungula lowu va hi kombeke wona a ku ri kamara leriya a ri tele swifaniso. A va suse swifaniso hinkwaswo va tlhela va ri pfuxeta. Mpatswa lowu wu endle nhluvuko lowukulu kutani wu khuvuriwa. Swi hi tsakisile ku vona vanhu va kwalomu ka 50 lava a hi dyondza na vona Bibele va nyiketela vutomi bya vona eka Yehovha ivi va khuvuriwa.

Ku tolovelana ni vamakwerhu lava totiweke ku ve nkateko wo hlawuleka eka mina. Ku endzeriwa hi swirho swa Huvo leyi Fumaka, swo tanihi Makwerhu Knorr, Franz na Henschel, a swi khutaza swinene. Hambileswi ndzi nga ni malembe yo tlula 40 ndzi ri eBethele, ni sweswi ndza ha swi teka swi ri lunghelo lerikulu.

Ku Langutana Ni Mavabyi Ni Ku Lahlekeriwa

Hi 1982 nuna wa mina u sungule ku va ni swikombiso swa vuvabyi bya ku dyuhata miri ni mianakanyo lebyi vuriwaka Alzheimer. Hi 1990 rihanyo rakwe a ri nga ha tivikani, kutani eku heteleleni a a lava ku khathaleriwa nkarhi na nkarhi. Eka malembe yo hetelela ya nhungu ya vutomi byakwe, a hi tsandzeka ni ku huma eBethele. Vamakwerhu vo tala lava rhandzekaka va le ndyangwini wa le Bethele, ku katsa ni valanguteri lava nga ni vutihlamuleri, va endle malunghiselelo ya ku hi pfuna. Kambe ku nga khathariseki mpfuno wa vona wa musa, a ndzi boheka ku n’wi khathalela nkarhi wo leha vusiku ni nhlikanhi. Swilo a swi pfa swi tika swinene, naswona minkarhi yo tala a ndzi etlela hi tihlo rin’we.

Hi July 1998 nuna wa mina la rhandzekaka u file. Hambileswi ndzi n’wi tsundzukaka swinene, swa ndzi chavelela ku tiva leswaku u fe a tshembekile, naswona ndza swi tiva leswaku Yehovha u ta n’wi tsundzuka swin’we ni vanhu van’wana va timiliyoni hi nkarhi wa ku pfuxiwa ka lava feke.—Yohane 5:28, 29.

Ku Tlangela Mikateko Ya Yehovha

Hambileswi ndzi feriweke hi nuna, a ndzi lahlekanga. Ndza ha ri ni lunghelo ra ku tirha eBethele, naswona ndyangu hinkwawo wa Bethele wa ndzi rhandza wu tlhela wu ndzi khathalela. Ndyangu wa mina wu hlanganisa ni vamakwerhu va moya lava humaka etikweni hinkwaro ra Greece. Hambileswi se ndzi nga ni malembe ya 70, ndza ha swi kota ku heta siku hinkwaro ndzi tirha ekhixini ni le ndhawini yo dyela eka yona.

Hi 1999, ku hetiseke nchumu lowu a ndzi wu navela swinene evuton’wini loko ndzi ya eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha le New York. A ndzi na wona marito yo hlamusela ndlela leyi ndzi titweke ha yona. Ndzi titwe ndzi akekile swinene naswona i mhaka leyi ndzi nga ta ka ndzi nga yi rivali evuton’wini bya mina.

Loko ndzi languta endzhaku, ndza tiyiseka leswaku a ku na swin’wana swo antswa ku tlula leswi ndzi swi endleke hi vutomi bya mina. Nchumu wa nkoka swinene lowu munhu a nga wu endlaka evuton’wini i ku tirhela Yehovha nkarhi hinkwawo. Ndzi vula ndzi nga kanakani nikatsongo leswaku a ndzi si tshama ndzi pfumala nchumu evuton’wini. Yehovha u hi khathalele swinene ni nuna wa mina etimhakeni ta moya ni ta nyama. Hikwalaho ndzi swi twisisa kahle leswaku ha yini mupisalema a vutisile a ku: “Xana ndzi ta tlherisela yini eka Yehovha hikwalaho ka hinkwaswo leswi pfunaka leswi a ndzi endleleke swona?”—Pisalema 116:12.

 [Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Mina na Charalambos a hi nga hambani

 [Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Nuna wa mina a ri ehofisini yakwe erhavini

 [Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

Ku tirha eBethele ndzi swi teka swi ri lunghelo lerikulu