Ku Hlengeletana Le “Nkaveni Wa Misava”

Xana u tshama u ma twa marito lama nge “Te Pito o Te Henua”? Hi Xirapa Nui, ku nga ririmi ro sungula leri vulavuriwaka le Xihlaleni xa Easter ma vula ndhawu ya le “Nkaveni wa Misava.” I yini lexi endleke leswaku nhlengeletano leyi khomeriweke kwalaho yi va yo hlawuleka swonghasi?

NDHAWU leyi nga ekule ni tin’wana, yo hlamarisa ni leyi hlawulekeke. Lawa i marito man’wana lama tirhisiwaka ku hlamusela Xihlala xa Easter kumbe Rapa Nui, hilaha vaaki va kona va xi vitanaka hakona. Kunene i ndhawu leyi nga ekule ni tin’wana, eLwandle ra Pacific Dzonga, empfhukeni lowu endlaka 3 790 wa tikhilomitara ku suka le Santiago, eChile. Yi ve xifundzha xa Chile hi September 9, 1888.

Xihlala lexi xa tinhla tinharhu xa swikwere-khilomitara swa 166 kahle-kahle xi ni tintshava tinharhu leti khale a ti hlanta ndzilo. Entiyisweni, ku fana ni swihlala swo tala swa Pacific, xihlala lexi xo va lundza ra tintshava letikulu leti nga ehansi ka mati. Xihlala hinkwaxo xi vuriwa xitsundzuxo xa ntumbuluko. Handle ko kanakana xi kume ndhuma leyikulu hikwalaho ka swifaniso swa xona swo hlamarisa swa ribye, leswi vuriwaka moai. *

Handle ka tindhawu to saseka ni ta matimu, Xihlala xa Easter xi ni swakudya swa mixakaxaka leswo nandziha. Etikweni leri ku kumeka mihandzu yo tanihi swihenge, maavhokhado, mapapawa ni mixaka ya kaye ya mibanana. Naswona elwandle ra kona ku kumeka tinhlampfi hi mixaka ya tona.

Maxelo ya le Xihlaleni xa Easter i manene, naswona ku tshama ku ri ni timpfula ni minkwangulatilo, leswi endlaka leswaku vaendzi va kuma moya wo tenga ni ku vona vuxongi byo hlamarisa. Sweswi ku ni vaaki va kwalomu ka 3 800. Vaaki va namuntlha va davuke eka vanhu vo sungula lava teke hi ku famba, lava a va hlangane ni vaaki va le  Yuropa, va le Chile ni va le matikweni man’wana. Exihlaleni lexi ku fika vavalangi va madzana vo huma eYuropa ni le Asia, kutani ikhonomi ya kona yi pfuniwa swinene hi vuvalangi.

Timbewu Ta Mfumo Ti Sungula Ku Byariwa

Buku Ya Lembe Ya Timbhoni Ta Yehovha Ya 1992 (ya Xinghezi) yi vikile: “Ku hele nkarhi hi ri ni muhuweleri un’we ntsena eXihlaleni xa Easter. U kume mpfuno wa moya hi ku tsalelana mapapila ni makwerhu un’wana wa xisati loyi a nga murhumiwa ehofisini ya rhavi [eChile]. Hambileswi se a tlheleleke entsungeni, rhekhodo leyi hi nga na yona yi kombisa leswaku ku ni vanhu lava endleke swikhokhelo swa Xihondzo xo Rindza exihlaleni lexi. Lexi hi hlamariseke, hi April 1980 hi kume riqingho ri huma ekule swinene ra munhu loyi a tsakelaka, loyi a a lava ku tiva siku ra Xitsundzuxo. Kutani endzhakunyana hi lembe rero, mpatswa lowu tekaneke wo huma eValparaiso wu rhurhele exihlaleni lexi, kutani wu fika wu dyondza Bibele ni vanhu lava tsakelaka. Hi April 1981 ku ve ni nhlangano wo sungula wa Xitsundzuxo exihlaleni lexi, laha ku veke ni vanhu va 13. Ha tsaka swinene leswi ‘mahungu lamanene’ ma twarisiwaka endhawini leyi ya le kule!”

Endzhaku, hi January 30, 1991, rhavi ri rhumele mpatswa wa maphayona yo hlawuleka exihlaleni, ku nga Dario na Winny va ka Fernandez. Makwerhu Fernandez wa tsundzuka: “Riendzo ra xihaha-mpfhuka leri tekeke tiawara ta ntlhanu ri hi fikise endhawini leyi ya le kule ni tindhawu tin’wana ta misava, eka vanhu lava ha riki emunyameni.” Hi ku hatlisa va endle malunghiselelo yo simeka minhlangano ni ntirho wa nsimu va ri karhi va pfuniwa hi mpatswa wun’wana lowu a wa ha ku fika ni vana va kona vambirhi. Ku nga khathariseki mintshikilelo ya ndyangu, ku hisekela vukhongeri ni mahanyelo man’wana lama tolovelekeke eka vaaki va le Polynesia, va vone ndlela leyi Yehovha a ma katekiseke ha yona matshalatshala ya vona. Va ka Fernandez a va ha ri maphayona yo hlawuleka, kambe va ha ri exihlaleni lexi, laha va kurisaka n’wana wa vona wa jaha, loyi a velekeriweke kwalaho. Namuntlha ku ni vahuweleri va Mfumo lava tsakeke va 32. Exikarhi ka vona ku ni lava va davukeke eka Varapa Nui, kun’we ni lava va rhurheleke exihlaleni ni lava va yeke va ya pfuneta hileswi ku nga ni xilaveko lexikulu xa vachumayeri va Mfumo.

Malunghiselelo Ya Nhlengeletano Ya Xifundzha

Hikwalaho ka leswi ku nga mpfhuka lowukulu ku suka etikweni u ya exihlaleni lexi, khale mavandlha a ma kuma tikhasete ta vhidiyo kanharhu hi lembe ta nongonoko wa siku ra nhlengeletano yo hlawuleka, nhlengeletano ya xifundzha ni ntsombano wa muganga. Kambe eku heleni ka lembe ra 2000 Komiti ya Rhavi ya le Chile a yi anakanya hi mhaka ya ku va vamakwerhu va va ni nhlengeletano ya vona, leyi a yi ta va yo sungula kwalaho. Eku heteleleni, ku endliwe xiboho xa ku khoma nhlengeletano ya xifundzha hi November 2001, naswona ku rhambiwe vamakwerhu vo hlayanyana va le tindhawini to hambana-hambana ta le Chile leswaku va ya hlanganyela eka xiendlakalo lexi xo hlawuleka. Hikwalaho ka masiku lawa swihaha-mpfhuka swi fambaka ha wona, nhlengeletano leyi a yi ta khomiwa hi Sonto ni hi Musumbhunuku.

Vapfhumba va 33 lava rhambiweke a va tsake ni swikunwana loko va anakanya hi ku ya exihlaleni lexi leswaku va hlanganyela eka nhlengeletano yo sungula ya xifundzha endhawini yoleyo ya le kule. Endzhaku ka riendzo ro leha ra xihaha-mpfhuka lexi a xi tsemakanya Lwandle ra Pacific, vapfhumba va tsakile swinene loko va fika va amukeriwa hi vamakwerhu va kwalaho lava a va va rindze erivaleni ra swihaha-mpfhuka. Vapfhumba lava va amukeriwe hi tintlama ta swiluva swo xonga (swisasekisi swa le nhan’wini leswi endliweke hi swiluva),  ku nga nyiko leyi tolovelekeke exihlaleni lexi. Kutani va yisiwe lomu va rhurheriweke kona, naswona endzhaku ko valanganyana xihlala lexi, hinkwavo lava a va ri ni swiavelo enhlengeletanweni va hlangane eHolweni ya Mfumo.

Nhlengeletano Yi Tivisiwa Hi Ndlela Leyi Nga Languteriwangiki

Loko va ri karhi va ya enhlengeletanweni, vapfhumba van’wana va hlamarisiwe hi ku twa mufundhisi wa kwalaho a ri karhi a vulavula eka xiya-ni-moya hi ta ku endza ka vona. U vulavule hi vapfhumba lava humaka entsungeni, lava a va ta endzela vanhu emakaya va ya vulavula na vona hi makumu lama tshinelaka. Hambileswi a khutazeke vanhu va kereke yakwe leswaku va nga yingiseli vapfhumba lava, xitiviso xakwe xi pfune vaaki ku tiva leswaku ku ni ntlawa lowukulu wa Timbhoni ta Yehovha exihlaleni lexi. Sweswo swi endle leswaku vaaki va tshama va rindzele vapfhumba lava. Eka masiku lama landzelaka, vapfhumba va vulavule na vona hi vutlhari va va byela rungula leri khutazaka ra mahungu lamanene.

Nhlengeletano Yi Sungula

Hi Sonto nimixo, vamakwerhu va kwalaho a va rindze enyangweni wa Holo ya Mfumo leswaku va amukela vapfhumba loko va fika hi siku ro sungula ra nhlengeletano. “Iorana Koe! Iorana Koe!” “Ha mi amukela!” Vamakwerhu van’wana va xisati a va ambale xintu va tlhela va sasekisa misisi ya vona hi swiluva swo xonga hi ku ya hi ntolovelo wa le Polynesia.

Endzhaku ka vuyimbeleri byo xonga bya le mahlweni ka nongonoko, vanhu va dzana va hlanganyele eku yimbeleleni ka risimu leri nge “Tiyani, Mi Nga Tsekatseki!” hi ndlela leyi a yi nga si tshama yi twiwa exihlaleni lexi. Vamakwerhu va kwalaho va khavaxele ni mihloti loko mutshama-xitulu a amukela vayingiseri hi ririmi ra ka vona ra Xirapa Nui. Hi nkarhi wo wisa ninhlikanhi, Timbhoni tinharhu letintshwa ti kombise ku tinyiketela ka tona eka Xikwembu hi ku khuvuriwa. Loko nongonoko wa siku ro sungula wu hela, un’wana ni un’wana a a titwa a ri kusuhi swinene na Yehovha ni nhlengeletano hinkwayo ya vamakwerhu.—1 Petro 5:9.

Ku Nyikela Vumbhoni Nimixo

Hikwalaho ka swiyimo swo hlawuleka swa le xihlaleni xexo, nongonoko wa siku leri landzelaka ra nhlengeletano ya xifundzha wu sungule nindzhenga. Hikwalaho, vapfhumba va tirhise xiyimo xexo hi vutlhari hi ku hlanganyela entirhweni wa nsimu nimixo. Xana vuyelo byi ve byihi?

Mukhegula un’wana loyi a nga ni vana va nhungu u byele Timbhoni leswaku a nge vulavuli na tona hileswi a nga Mukhatoliki. Endzhaku ka loko va n’wi byele leswaku va lava ku vulavula na yena hi swiphiqo leswi khumbaka vanhu hinkwavo, swo tanihi ku tirhisiwa ka swidzidzirisi hi ndlela yo biha kun’we ni swiphiqo swa ndyangu, mukhegula loyi u sungule ku yingisela.

Mukhegula un’wana wa kwalaho a nga lavanga ku amukela mpatswa wun’wana wa Timbhoni. U va byele leswaku va ya vulavula ni vanhu va le ntsungeni wa malwandle lava nga ni nsele swinene eka van’wana. Mpatswa lowu wu n’wi byele leswaku rungula ra ‘mahungu lamanene ya mfumo’ ri byeriwa un’wana ni un’wana ni leswaku xikongomelo xa vona xa ku ta exihlaleni a ku ri ku ta hlanganyela eka nhlengeletano leyi pfunaka vanhu hinkwavo leswaku va va ni rirhandzu lerikulu eka Xikwembu. (Matewu 24:14) Va n’wi vutisile loko a nga ta swi tsakela ku hanya nkarhi wo leha eswiyin’weni swa paradeyisi leswi yelanaka ni leswi nga kona exihlaleni, kambe ku ri hava vuvabyi ni rifu. Endzhaku ka loko va n’wi vutise leswaku migodi leyi vangiweke hi ku buluka ka vholkheno exihlaleni lexi yi ni malembe mangani, mukhegula loyi  u tivutise hi ku koma ka vutomi kutani a vutisa a ku: “Ha yini hi hanya nkarhi wo koma swonghasi?” U hlamarisiwe hi leswi a swi hlayeke eka Pisalema 90:10.

Hi nkarhi wolowo, Timbhoni ti twe vanhu va ri karhi va huwelela eka muti lowu landzelaka. Hambileswi a ti nga swi twisisi leswi a va rilela swona, wansati loyi u ti byele leswaku vaakelani a va ri eku rhuketeleni, va swi veka erivaleni leswaku a va swi lavi ku endzeriwa hi Timbhoni. Kambe wansati loyi a a ri nua, kumbe mativula ya xisati ya le ndyangwini. Tanihi leswi tata wakwe a a file, a ku ri yena loyi a a fanele a endla xiboho malunghana ni leswi a vonaka swi ta vuyerisa ndyangu wa ka vona. U yimelele vamakwerhu emahlweni ka maxaka yakwe, a tirhisa ririmi ra ka vona, a tlhela a amukela minkandziyiso leyi a nyikiweke yona. Endzhakunyana hi vhiki rero, loko a ri emovheni lowu a wu chayeriwa hi ndzisana yakwe ya xinuna, u vone Timbhoni kutani a kombela ndzisana yakwe leswaku yi yimisa movha. Hambileswi ndzisana yakwe a yi tikomba yi nga tsakanga, yena u lelane ni vamakwerhu a tlhela a va byela leswaku u navela leswaku va humelela entirhweni wa vona.

Hambileswi eku sunguleni vaaki van’wana va le xihlaleni a va vonaka va nga lavi ku twa nchumu hi rungula leri a ri chumayeriwa hi Timbhoni leti humaka entsungeni wa malwandle, vaendzi lava va lemuke leswaku Varapa Nui hi ntumbuluko i vanhu lava nga ni musa ni xinghana. Vo tala va vona va yingisele mahungu lamanene hi ntsako. Entiyisweni, Timbhoni ta 6 eka ta 20 leti khuvuriweke exihlaleni lexi i vaaki lava davukeke kwalaho. Un’wana eka vona u dyondze ntiyiso wa Bibele hi ku yingisela a ri ekamareni rin’wana loko nsati wakwe a ri karhi a dyondzeriwa Bibele. Sweswi yena ni nsati wakwe i Timbhoni leti khuvuriweke, naswona wanuna loyi i nandza wa vutirheli evandlheni.

Nongonoko Wa Timhaka Ta Moya Wu Ya eMahlweni

Nindzhenga ku sungule nongonoko wa siku ra vumbirhi. Nakambe vamakwerhu va kwalaho va 32 ni vapfhumba va 33 va tatisiwe hi vanhu vo hlayanyana lava tsakelaka. Vanhu lava lavaka ku va dzana va yingisele nongonoko, ku katsa ni nkulumo ya le rivaleni leyi nge “Ndlela Leyi Rirhandzu Ni Ripfumelo Swi Hlulaka Misava Ha Yona.” Kahle-kahle, lava a va ri kona a va vona xikombiso lexi hanyaka xa rirhandzu leri nga kona exikarhi ka vanhu va Yehovha, hambiloko va ri ni mindhavuko leyi hambanaka.—Yohane 13:35.

Hi nkarhi wa nhlengeletano ya xifundzha, mulanguteri wa muganga ni wa xifundzha va ve ni nhlangano wo hlawuleka ni maphayona. Maphayona manharhu ya nkarhi hinkwawo lama tirhaka exihlaleni lexi ma tatisiwe hi vapfhumba lava va nga maphayona ya nkarhi hinkwawo kumbe yo hlawuleka. Hinkwavo va khutaziwile swinene.

Hi siku leri tlhandlamaka, vamakwerhu van’wana lava ntirho wa vona ku nga ku valangisa va famba-fambe  ni vapfhumba va va valangisa xihlala lexi. Va ye endhawini ya maribye laha ku endliweke swifaniso swa maribye leswi vuriwaka moai, va tlhela va ya etintshaveni to hlanta ndzilo laha khale a ku khomeriwa kona mimphikizano, ivi va ya ni le bichini ya Anakena leyi nga ni sava ra muhlovo wa nsuku, laha vaaki vo sungula va xihlala lexi va fikeleke kona. *

Nkarhi wo hetelela wo va swin’we ni vamakwerhu va kwalaho wu ve eDyondzweni ya Buku ya Vandlha. Endzhaku ka nhlangano, Timbhoni ta kwalaho ti hlamarise vaendzi va tona hi ku va swekela swakudya leswi tolovelekeke swa kwalaho. Endzhaku ti ambale hi ndlela ya xintu, kutani ti kombisa ndlela leyi ku ciniwaka ha yona kwalaho. Vapfhumba kun’we ni vamakwerhu va Varapa Nui, a va nga kanakani leswaku matshalatshala lawa va ma endleke ya ku lunghiselela nhlengeletano a ma fanerile hakunene.

Vapfhumba hinkwavo va titwe va ake vuxaka lebyikulu ngopfu ni vamakwavo va le kule, lava va heteke vhiki leri tsakisaka na vona. Ku siya xihlala lexi swi va tikerile swinene. Minkarhi hinkwayo va ta tlangela vanghana lavantshwa lava va va kumeke kun’we ni xikhutazo xa moya lexi va xi kumeke. Erivaleni ra swihaha-mpfhuka, vamakwerhu va le xihlaleni va sasekise tinhamu ta vapfhumba hi tintlama leti va ti endleke hi tinkatla ta le lwandle.

Loko vapfhumba va famba, va tshembisile va ku: “Iorana! Iau he hoki mai e Rapa Nui ee,” leswi vulaka ku: “Sala kahle! Ndzi ta tlhela ndzi vuya eka wena Rapa Nui.” Ina a va swi navela hi mbilu hinkwayo ku tlhela va endzela vanghana va vona lavantshwa ni swirho swa ndyangu wa moya leswi tshamaka eXihlaleni xa Easter lexi nga ekule ni tindhawu tin’wana, lexi hlamarisaka, lexi hlawulekeke ni lexi nga ni xinghana!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 24]

Ku Chumayela eXihlaleni Xa Easter

Kwalomu ka malembe mambirhi emahlweni ka nhlengeletano yoleyo leyi nga rivalekiki, mulanguteri wa xifundzha ni nkatakwe va endzele xihlala lexi kutani va va ni mintokoto yo tala leyi tsakisaka. Hi xikombiso, anakanya ndlela leyi va hlamaleke ha yona loko makwerhu wa xisati loyi a va yiseke lomu va rhurheriweke kona a va tsundzuxa leswaku hi vona va n’wi dyondzeleke Bibele le dzongeni wa Chile loko a ha ri n’wana wa kondlo-a-ndzi-dyi, kwalomu ka 16 wa malembe lama hundzeke. Endzhaku, mbewu yoleyo yi tswale mihandzu eRapa Nui.

Va tlhele va va ni ntokoto lowu wo hlekisa: N’wini wa xitolo xo xavisa switsundzuxo u amukele Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima kun’we ni buku leyi pfunaka ku dyondza Bibele leyi nge Vutivi Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki, leswi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha. Loko va tlhelela eka yena, u va byele leswaku Bibele leyi va n’wi nyikeke yona a nga swi koti ku yi hlaya. A va n’wi siyele Bibele ya Xifurwa, ematshan’weni ya Xipaniya! Xiphiqo lexi xi lulamisiwe hi ku hatlisa, kutani hi ku pfuniwa hi Timbhoni ta kwalaho ni hi Bibele ya ririmi rakwe, u swi kotile ku vona leswaku kahle-kahle a swi tiki ku twisisa Bibele.

[Mepe lowu nga eka tluka 22]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

XIHLALA XA EASTER

CHILE

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Vanhu vambirhi eka lava va khuvuriweke enhlengeletanweni ya xifundzha

[Swifaniso leswi nga eka tluka 25]

Ntshava yo hlanta ndzilo leyi vuriwaka Rano Raraku; xifaniso lexitsongo: Exihlaleni lexi ku ni makijawa ya le nhoveni lama vuriwaka “guayaba”