Vukhongeri Xana Byi Ni Nhlohlotelo Lowunene Kumbe Wo Biha?

“NDZA swi tlangela swinene leswi Vukreste byi ndzi endleleke swona, naswona ndzi anakanya leswaku ni vanhu hinkwavo lava hanyeke emisaveni eka malembe ya 2 000 lama hundzeke va ni ku tlangela loku fanaka.”—Rito ro Rhanga ra buku leyi nge Two Thousand Years—The First Millennium: The Birth of Christianity to the Crusades.

Marito wolawo yo bumabumela “Vukreste” ma vuriwe hi Melvyn Bragg loyi a nga mutsari wa Munghezi tlhelo muhaxi eka thelevhixini. Marito yakwe ma pfumelelana ni ya vaaki va timiliyoni va misava lava nga ni ku tlangela loku fanaka eka vukhongeri byo karhi lebyi va byi tshembaka. Va tiyiseka leswaku vukhongeri byi ve ni nhlohlotelo lowunene evuton’wini bya vona. Hi xikombiso, mutsari un’wana u vula leswaku dyondzo ya Mamoslem “yi tise nhluvuko lowukulu . . . [lowu] pfuneke misava hinkwayo.”

Nhlohlotelo Wa Vukhongeri—Xana I Wunene Kumbe Wu Bihile?

Kambe marito lama landzelaka ya Bragg ma pfuxa xivutiso xa nkoka malunghana ni loko vukhongeri hi ku angarhela byi ri ni nhlohlotelo lowunene hakunene. U ye emahlweni a ku: “Hi hala tlhelo Vukreste byi fanele byi ndzi nyika xivangelo xa swiendlo swa byona.” Xivangelo xa swiendlo swihi? U te: “Xihlawuhlawu, vuhomboloki, swiendlo leswi nga riki swa vumunhu ni ku honisa swilo hi vomu, ku nga mikhuva leyi tolovelekeke ‘ematin’wini’ ya byona.”

Vo tala va nga pfumela leswaku xihlawuhlawu, vuhomboloki, swiendlo leswi nga riki swa vumunhu ni ku honisa swilo hi vomu, i mikhuva leyi tolovelekeke ematin’wini ya vukhongeri byo tala bya misava. Hi ku vona ka vona, vukhongeri byi tiendla onge byi pfuna vanhu—kambe hambiloko byi tiendla lebyi tengeke ni lebyi kwetsimaka, kahle-kahle byi tele vukanganyisi ni mavunwa. (Matewu 23:27, 28) A Rationalist Encyclopædia yi ri: “Rungula leri tolovelekeke ngopfu etibukwini ta hina hileswaku vukhongeri byi pfuna ku tisa nhluvuko.” Yi ya emahlweni yi ku: “Kambe matimu ma swi kombisa kahle leswaku sweswo a hi ntiyiso.”

Eka phepha-hungu rin’wana ni rin’wana leri u nga ri tekaka u ri hlaya namuntlha, u ta kuma swikombiso swa ntsandza-vahlayi swa varhangeri va vukhongeri lava chumayelaka ta rirhandzu, ku rhula ni ntwela-vusiwana, kasi hi hala tlhelo va pfurhetela moya wa ku vengana va tlhela va tirhisa vito ra Xikwembu leswaku va yimelela swiendlo swa vona swo biha. A swi hlamarisi leswi vo tala va anakanyaka leswaku vukhongeri byi onha swo tala ku tlula leswi byi swi lunghisaka evuton’wini!

Xana Swa Antswa Leswaku Ku Nga Vi Na Vukhongeri Hi Ku Helela?

Van’wana, ku fana na Bertrand Russell loyi a nga mutivi wa filosofi wa Munghezi, va kale va gimeta hi leswaku swi nga antswa loko siku rin’wana “vukhongeri lebyi hinkwabyo [byo] nyamalala byi  nga ha vi kona.” Hi ku vona ka vona, ku susiwa ka vukhongeri hi yona ntsena ndlela yo tlhantlha swiphiqo hinkwaswo swa vanhu. Kambe va kohleka leswaku lava va vengaka vukhongeri va nga pfurhetela moya wa rivengo ni wa xihlawuhlawu wo fana ni wa lava va voyameleke eka byona. Karen Armstrong loyi a nga mutsari wa timhaka ta vukhongeri, wa hi tsundzuxa: “Kahle-kahle, ku dlayiwa ka Vayuda va le Yuropa hi Manazi ku kombisa leswaku moya wa misava [wu nga] va ni khombo ku fana ni nyimpi yihi ni yihi ya vukhongeri.”—The Battle for God—Fundamentalism in Judaism, Christianity and Islam.

Kutani, xana hakunene vukhongeri byi ni nhlohlotelo lowunene, kumbe, xana hi byona lebyi kahle-kahle byi vangaka swiphiqo swa vanhu? Xana swiphiqo sweswo swi nga herisiwa hi ku kukula vukhongeri hinkwabyo? Xiya leswi Bibele yi swi vulaka hi mhaka leyi exihlokweni lexi landzelaka. Nhlamulo ya kona yi nga ku hlamarisa.