Ehudi A Tshova Joko Ra Mutshikileri

LEYI i mhaka ya xiviri leyi hlamuselaka hi ta munhu wa xivindzi ni vutlhari. Mhaka leyi yi humelele kwalomu ka malembe ya 3 000 lama hundzeke. Rungula leri ra le Matsalweni ri sungula hi marito lama nge: “Vana va Israyele va tlhela va endla swo biha ematihlweni ya Yehovha. Hiloko Yehovha a endla leswaku Egiloni hosi ya Mowabu a va ni matimba ehenhla ka Israyele, hikuva va endle swo biha ematihlweni ya Yehovha. Ku tlula kwalaho, a va hlengeletela vana va Amone na Amaleke ku lwa na vona. Kutani va famba va ya hlasela Israyele va teka muti lowu nga ni mirhi ya micindzu. Vana va Israyele va ya emahlweni va tirhela Egiloni hosi ya Mowabu malembe ya 18.”—Vaavanyisi 3:12-14.

Tiko ra Vamowabu a ri ri evuxeni bya Nambu wa Yordani ni Lwandle leri Feke. Kambe va tsemakanye nambu kutani va teka ndhawu leyi nga ematlhelo ka Yeriko, ku nga “muti wa mirhi ya micindzu,” kutani va fuma Vaisrayele. (Deteronoma 34:3) Hosi ya Vamowabu, ku nga Egiloni, “wanuna wo nyuhela ngopfu” u lave ndzuvo wo tala ku tlula mpimo ni lowu a wu susa Vaisrayele xindzhuti, ku ringana malembe ya kwalomu ka 20. (Vaavanyisi 3:17) Hambiswiritano, ku lava ka yena ndzuvo ku pfule ndlela ya ku lovisiwa ka muxanisi loyi.

Xiviko xi ri: “Vana va Israyele va sungula ku kombela Yehovha leswaku a va pfuna. Hiloko Yehovha a va vekela muponisi, Ehudi n’wana wa Gera, lowa ka Benjamini, wanuna la tirhisaka voko ra ximatsi. Hi ku famba ka nkarhi vana va Israyele va rhumela ndzuvo ha yena wu ya eka Egiloni hosi ya le Mowabu.” (Vaavanyisi 3:15) Yehovha u fanele a kongomise ku hlawuriwa ka Ehudi leswaku a yisa ndzuvo. A ku hlamuseriwi loko a tshame a xi endla xiavelo xexo. Hambiswiritano, vukheta lebyi Ehudi a byi tirhiseke loko a endla malunghiselelo ya ku hlangana na Egiloni ni marhengu lawa a ma tirhiseke, swi kombisa leswaku swi nga ha endleka a a xi toloverile xigodlho xa Egiloni naswona a a tiva leswi nga humelelaka kwalaho. Eka hinkwaswo leswi, nchumu lowu a wu ri wa nkoka a ku ri leswi a a tirhisa voko ra ximatsi.

Xana A A Ri Wanuna La Lamaleke Kumbe Nhenha?

Kahle-kahle rito leri nge ‘la tirhisaka ximatsi’ ri vula ‘ku lamala voko ra xinene kumbe ku tsandzeka ku ri tirhisa.’ Xana sweswo swi vula leswaku Ehudi a a lamarile, kumbexana voko rakwe ra xinene ri nga tirhi? Xiya leswi Bibele yi swi vulaka malunghana ni “vavanuna va 700 lava va hlawuriweke” erixakeni ra Benjamini lava va tirhisaka voko ra ximatsi. Vaavanyisi 20:16 yi ri: “Un’wana ni un’wana wa lava a a ri muhoxi wa maribye hi xipelupelu, a a nga hupi hambi ku ri mpimo wa nsisi.” A swi kanakanisi leswaku va hlawuriwe hikwalaho ka vutshila bya vona enyimpini. Hi ku ya hi swidyondzi swin’wana swa Bibele “munhu wa ximatsi” hi “loyi a tirhisaka voko ra ximatsi ni ra xinene.”—Vaavanyisi 3:15, The Douay Version.

Entiyisweni, rixaka ra Benjamini a ri dume hi ku va ni vavanuna lava tirhisaka ximatsi. Tikronika to Sungula 12:1, 2 yi hi byela hi “vavanuna va matimba [va Benjamini], lava va pfunaka  enyimpini, lava va hlomeke hi vurha, va tirhisa voko ra xinene ni ra ximatsi hi maribye kumbe hi miseve eka vurha.” Buku yin’wana ya tinhlamuselo yi vula leswaku vuswikoti lebyi byi nga ha va byi fikeleriwe “hi ku boha mavoko ya xinene ya vana—xisweswo ‘va nga koti ku tirhisa voko ra xinene’—ivi va kuma vutshila bya ku tirhisa voko ra ximatsi.” Hi ntolovelo, valala va Vaisrayele a va leteriwa ku lwa ni tinhenha leti tirhisaka voko ra xinene. Hikwalaho, nala a a nga ta wu vona ntlangu loko o tshuka a wela emavokweni ya socha leri tirhisaka ximatsi.

“Rito Ra Xihundla” Eka Hosi

Goza ro sungula ra Ehudi a ku ri ku ‘tiendlela banga’—banga leri tsemaka matlhelo hamambirhi leri komeke lerova a kota ku ri tumbeta eswiambalweni swakwe. Swi nga endleka a a ehlekete leswaku u ta sechiwa. Hi ntolovelo mabanga a ma khweketiwa hala ximatsini, laha vanhu lava tirhisaka xinene a va kota ku ma humesa hi ku hatlisa. Leswi Ehudi a a ri n’warimatsi, u tumbete banga rakwe “ehansi ka nguvu yakwe endzhumbini wakwe wa xinene,” laha varindzi va hosi a va nga tali ku secha kona. Hiloko “a nyikela ndzuvo eka Egiloni hosi ya Mowabu” handle ka xihinga.—Vaavanyisi 3:16, 17.

Vuxokoxoko bya leswi humeleleke eku sunguleni exivaveni xa Egiloni a byi nyikeriwanga. Bibele yi ri: “Kuteloko [Ehudi] a hete ku nyikela ndzuvo, hiloko a hlongola vanhu va huma, lava rhwalaka ndzuvo.” (Vaavanyisi 3:18) Ehudi u nyikele ndzuvo, a heleketa lava rhwalaka ndzuvo kutani a tlhela ekulenyana ni laha Egiloni a a tshama kona, hiloko a tlhelela endzhaku. Ha yini? Xana a a fambe ni vavanuna volavo leswaku va n’wi sirhelela, kumbe hikwalaho ka nawu, kumbexana hi xikongomelo xa leswaku va khoma ndzuvo? Naswona, xana u lave leswaku va rhanga va famba leswaku va nga sali va nghena ekhombyeni loko a hetisisa kungu rakwe? Ku nga khathariseki leswi n’wi susumeteleke leswaku a balekisa vakhomi va ndzuvo, Ehudi u tlhelele endzhaku a ri yexe.

“[Ehudi u tlhelele] emikovotlweni leyi a yi ri eGiligala, a ku: ‘Ndzi ku khomele rito ra xihundla, Wena hosi.’” Leswaku u swi kotise ku yini ku tlhela a nghena laha Egiloni a a ri kona, a swi hlamuseriwi eMatsalweni. Xana varindzi a va n’wi ehleketelelanga? Xana a va ehleketa leswaku Muisrayele a nga ka a nga endli nchumu eka hosi ya vona loko a ri yexe? Xana ku ta ka Ehudi a ri yexe a ku endlanga leswaku vanhu va ehleketa leswaku a a xenga vanhu va ka vona? Ku nga khathariseki leswaku xiyimo a xi ri njhani, Ehudi u lave ku vulavula ni hosi ntsena, naswona u swi kotile.—Vaavanyisi 3:19.

Rungula leri huhuteriweke ri ya emahlweni ri ku: “Ehudi a ya eka [Egiloni] tanihi leswi [a a] tshame ekamareni ra [yena] ra le henhla elwangwini ro titimela. Hiloko Ehudi a ku: ‘Ndzi ku khomele rito ra Xikwembu.’” Ehudi a a nga vulivuli hi rungula leri humaka eka Xikwembu. Leswi Ehudi a a lava swona a ku ri ku tirhisa banga. Kumbexana hi ku langutela ku twa rungula leri humaka eka xikwembu xa yona lexi vuriwaka Kemoxi, hosi “yi tlakuk[e] exiluvelweni xa yona.” Hi ku tsopeta ka tihlo, Ehudi u humese banga rakwe ivi a tlhava Egiloni ekhwirini. Swi tikomba onge tlhari rero a ri ri hava xihingakanyo. Hikwalaho, “xikhomo xi [ye] emahlweni xi nghena xi landzela banga, lerova mafurha ma funengeta banga leri, . . . kutani thyaka ri sungula ku huma,” kumbexana hi le mbangeni kumbe Egiloni a nga va a tikume swi n’wi onhekerile ku suka emarhumbyini.—Vaavanyisi 3:20-22.

A Baleka Hi Ku Olova

Handle ko dya nkarhi a hlomula tlhari, “Ehudi [u hume] hi mbhovo wa moya, kambe a pfala timbanti ta le kamareni ra le henhla elwangwini loko a humile, a lotlela. Yena a huma. Malandza [ya Egiloni] ma ta, ma sungula ku languta, tinyangwa ta kamara ra le henhla ka lwangu a ti lotleriwile. Hiloko ma ku: ‘Wa ha tipfuna ekamareni ra le mpfungwe, lero titimela.’”—Vaavanyisi 3:23, 24.

Xana “mbhovo wa moya” lowu Ehudi a humeke ha wona a ku ri yini? Buku yin’wana ya tinhlamuselo yi vula leswaku “nhlamuselo leyi kongomeke [ya rito ra Xiheveru] a yi tiviwi,” kambe “ku ringanyetiwa leswaku ku nga ha va ‘rikupakupa’ kumbe ‘xivava.’” Xana Ehudi u lotlele  tinyangwa hi le ndzeni kutani a huma hi ndlela yin’wana? Kumbe, xana u lotlele tinyangwa hi le handle hi xilotlelo lexi a xi tekeke eka hosi leyi feke? Xana u fambe a ntshunxekile loko a hundza laha ku nga ni varindzi a endla onge a ku humelelanga nchumu? Matsalwa a ma boxi nchumu. Kambe ku nga khathariseki rhengu leri Ehudi a ri tirhiseke, malandza ya Egiloni a ma lemukanga nchumu hi nkarhi wolowo loko ma kuma tinyangwa ti lotleriwile. A ma ehleketa leswaku hosi a ya “ha tipfuna.”

Loko malandza ya hosi ma ha yimayima, Ehudi u balekile. Kutani u vitane vavanuna va ka vona a ku: “Ndzi landzeleni, hikuva Yehovha u nyikete valala va n’wina, Vamowabu evokweni ra n’wina.” Vavanuna va Ehudi va sive mahlaluko ya le Yordani, va pfalela Vamowabu lava pfumalaka murhangeri etikweni ra vona. Xisweswo, “hi nkarhi wolowo [Vaisrayele] va dlaya Vamowabu, vavanuna va kwalomu ka 10 000, un’wana ni un’wana la nga ni matimba ni un’wana ni un’wana la nga ni vurhena; a nga kona ni un’we la balekeke. Hiloko Mowabu a va ehansi ka voko ra Israyele esikwini rero; naswona tiko a ra ha tlhelanga ri kavanyetiwa malembe ya 80.”—Vaavanyisi 3:25-30.

Leswi Hi Nga Swi Dyondzaka

Leswi swi humeleleke emasikwini ya Ehudi swi hi dyondzisa leswaku ku va ni vuyelo byo vava ngopfu loko hi endla swilo swo biha emahlweni ka Yehovha. Hi hala tlhelo, Yehovha wa va pfuna lava va tisolaka ivi va tlhelela eka yena.

Makungu ya Ehudi ma humelerile, ku nga ri hikwalaho ka vutshila bya yena, kumbe hikwalaho ka leswi valala va yena a va ri hava vutshila. Ku hetiseka ka swikongomelo swa Xikwembu a ku titsheganga hi matshalatshala ya vanhu. Leswi endleke leswaku Ehudi a humelela hileswi a a seketeriwa hi Xikwembu hikuva u endle hi ku pfumelelana ni ku tiyimisela ka xona ku ntshunxa vanhu va xona. Xikwembu xi veke Ehudi, naswona “loko Yehovha a . . . vekela [vanhu va yena] vaavanyisi, Yehovha a a va ni muavanyisi yoloye.”—Vaavanyisi 2:18; 3:15.