Vanhu Va Xikwembu Va Fanele Va Rhandza Musa
Vanhu Va Xikwembu Va Fanele Va Rhandza Musa
“Xana Yehovha u kombela leswaku u n’wi tlherisela yini, loko ku nga ri ku kombisa vululami ni ku rhandza musa ni ku titsongahata loko u famba ni Xikwembu xa wena?”—MIKIYA 6:8.
1, 2. (a) Ha yini swi nga fanelanga swi hi hlamarisa leswi Yehovha a languteleke leswaku vanhu vakwe va va ni musa? (b) I swivutiso swihi leswi fambisanaka ni musa leswi hi faneleke hi swi kambisisa?
YEHOVHA i Xikwembu lexi nga ni musa. (Varhoma 2:4; 11:22) Mpatswa wo sungula ku nga Adamu na Evha va fanele va yi tlangele swinene mhaka yoleyo! Entangeni wa Edeni a va rhendzeriwe hi swivumbiwa leswi vonakaka, leswi a swi nyikela vumbhoni bya musa wa Xikwembu evanhwini, lava a va tsakisiwa hi ku hlalela swivumbiwa swo tano. Naswona Xikwembu xa ha ya emahlweni xi kombisa musa eka vanhu hinkwavo, hambi ku ri eka vanhu lava nga nkhensiki ni lavo homboloka.
2 Leswi vanhu va vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu va ni vuswikoti byo kombisa timfanelo ta xona. (Genesa 1:26) A swi hlamarisi leswi Yehovha a languteleke leswaku hi va ni musa. Hilaha Mikiya 6:8 yi vulaka hakona, vanhu va Xikwembu va fanele va “rhandza musa.” Kambe musa i yini? Wu fambisana njhani ni timfanelo letin’wana ta Xikwembu? Tanihi leswi vanhu va swi kotaka ku kombisa musa, ha yini emisaveni ku ri ni tihanyi tonghasi? Ha yini hina tanihi Vakreste hi fanele hi tikarhatela ku kombisa musa loko hi tirhisana ni van’wana?
Musa I Yini?
3. U nga wu hlamusela njhani musa?
3 Musa wu kombisiwa hi ku khathala swinene hi vuhlayiseki bya van’wana. Wu kombisiwa hi swiendlo leswi pfunaka ni hi marito yo anakanyela. Ku va ni musa swi vula ku endla leswinene ematshan’weni yo endla leswo biha eka van’wana. Munhu la nga ni musa u ni xinghana, u rhurile, u ni ntwela-vusiwana naswona u ni nsovo. Wa hanana a tlhela a anakanyela van’wana. Muapostola Pawulo u tsundzuxe Vakreste a ku: “Tiambexeni xinakulobye lexikulu xa tintswalo, musa, mianakanyo yo titsongahata, ku rhula, ni ku va ni mbilu yo leha.” (Vakolosa 3:12) Kutani, musa hi xin’wana xa swiambalo swo fanekisela swa Mukreste un’wana ni un’wana wa ntiyiso.
4. Yehovha u ri teke njhani goza ku sungula leswaku a kombisa vanhu musa?
4 Yehovha Xikwembu hi yena a rhangeke a kombisa musa. Hilaha Pawulo a vuleke hakona, “Muponisi wa hina, ku nga Xikwembu, [u] kombise musa ni rirhandzu eka munhu” hileswi “[a] hi [poniseke] hi ku hi hlantswa loku ku hi tiseke evuton’wini ni ku hi endla lavantshwa hi moya lowo kwetsima.” (Tito 3:4, 5) Xikwembu xi “hlantswa” Vakreste lava totiweke, hi ngati ya Yesu kumbe xi va basisa hi yona, xi tirhisa mpfuno wa gandzelo ra nkutsulo ra Kreste eka vona. Va tlhela va endliwa lavantshwa hi moya lowo kwetsima, va va “xivumbiwa lexintshwa” tanihi vana va Xikwembu lava tswariweke hi moya. (2 Vakorinto 5:17) Ku tlula kwalaho, musa ni rirhandzu ra Xikwembu swi kombisiwa ni le ka “ntshungu lowukulu,” lowu “[hlantsweke] tinguvu ta [wona] to leha [wu] ti endla to basa hi ngati ya Xinyimpfana.”—Nhlavutelo 7:9, 14; 1 Yohane 2:1, 2.
5. Ha yini lava kongomisiwaka hi moya wa Xikwembu va fanele va va ni musa?
5 Nakambe musa i xiphemu xa mihandzu ya moya lowo kwetsima wa Xikwembu, kumbe matimba lama tirhaka. Pawulo u te: “Mihandzu ya moya i rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku va ni mbilu yo leha, musa, vunene, ripfumelo, ku olova, ku tikhoma. A wu kona nawu lowu solaka swilo sweswo.” (Vagalatiya 5:22, 23) Kutani, lava va kongomisiwaka hi moya wa Xikwembu va fanele va va ni musa eka van’wana.
Ku Va Ni Musa Wa Xiviri A Hi Mboyamelo Lowu Kombisaka Ku Tsana
6. Musa wu va mboyamelo lowu kombisaka ku tsana loko swi te yini, naswona ha yini?
6 Vanhu van’wana va teka ku va ni musa ku ri mboyamelo lowu kombisaka ku tsana. Va anakanya leswaku munhu u fanele a va ni nsele hambi ku ri tihanyi minkarhi yin’wana, leswaku van’wana va ta vona vuswikoti bya yena. Kambe, entiyisweni ku va ni musa wa xiviri ni ku papalata ku va ni musa lowu nga fanelangiki hi swona swi kombisaka leswaku munhu u ni vuswikoti hakunene. Musa wa xiviri a wu nge honisi ku tikhoma loko biha hikuva i wun’wana wa mihandzu ya moya wa Xikwembu. Hi hala tlhelo, musa lowu nga fanelangiki i mboyamelo lowu kombisaka ku tsana loku vangelaka munhu leswaku a honisa swilo leswo biha.
7. (a) Xana Eli u tikombise a ri la debyisaka voko hi ndlela yihi? (b) Ha yini vakulu va fanele va tivonela eku kombiseni ka musa lowu nga fanelangiki?
7 Hi xikombiso, anakanya hi Eli muprista lonkulu wa le Israyele. A nga va tshinyanga vana va yena Hofini na Finiyasi, lava a va ri vaprista etabernakeleni. Leswi a va nga eneriseki hi xiphemu xa gandzelo lexi Nawu wa Xikwembu a wu lerise leswaku va nyikiwa xona, va rhume mutirhi leswaku a koxa nyama yimbisi eka loyi a endlaka gandzelo loko mafurha ya gandzelo ma nga si mbulukisiwa ealtarini. Vana va Eli a va tlhela va etlela ni vavasati lava a va tirha enyangweni ya tabernakela. Hambiswiritano, ematshan’weni yo tshikisa Hofini na Finiyasi ntirho, Eli u lo va tshinya hi maritonyana yo ka ma nga vuli nchumu. (1 Samuwele 2:12-29) A swi hlamarisi leswi “rito leri humaka eka Yehovha a ri kala emasikwini wolawo”! (1 Samuwele 3:1) Vakulu lava nga Vakreste va fanele va tivonela leswaku va nga kombisi musa lowu nga fanelangiki eka vadyohi lava nga vekaka vumoya bya vandlha ekhombyeni. Musa wa xiviri a wu honisi marito ni swiendlo swo biha leswi lwisanaka ni misinya ya milawu ya Xikwembu.
8. Yesu u wu kombise njhani musa wa xiviri?
8 Yesu Kreste, Xikombiso xa hina a nga vanga ni xisolo xa ku kombisa musa lowu nga fanelangiki. A a ri xikombiso lexinene ngopfu xa musa wa xiviri. Hi xikombiso, ‘u twele vanhu vusiwana hikuva a va vavisiwile ni ku tsalangana ku fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.’ Vanhu va timbilu letinene a va nga chavi ku tshinelela Yesu, hambi ku ri ku yisa vana va vona eka yena. Anakanya hi musa ni ntwela-vusiwana lowu a wu kombiseke loko “a angarha vana, a va katekisa.” (Matewu 9:36; Marka 10:13-16) Hambileswi Yesu a a ri ni musa, a a nga debyisi voko loko swi ta eku lweleni ka swilo leswinene emahlweni ka Tata wakwe wa le tilweni. Yesu a nga kalanga a honisa vuhomboloki; Xikwembu xi n’wi nyike xivindzi xo sola varhangeri va vukhongeri lava nga ni vukanganyisi. Hilaha swi xiyiweke hakona eka Matewu 23:13-26, u ma phindhe ko tala marito lama nge: “Khombo eka n’wina, vatsari ni Vafarisi, vakanganyisi.”
Musa Ni Timfanelo Tin’wana Ta Xikwembu
9. Musa wu fambisana njhani ni ku lehisa mbilu ni vunene?
9 Musa wu fambisana ni timfanelo tin’wana leti humesiwaka hi moya wa Xikwembu. Wu xaxametiwe exikarhi ka timfanelo ta “ku va ni mbilu yo leha” ni “vunene.” Hakunene, munhu la hlakulelaka musa u wu kombisa hi ku lehisa mbilu. U lehisa mbilu ni le ka vanhu lava nga riki na musa. Musa wu fambisana ni vunene hikuva hakanyingi wu kombisiwa hi ku pfuna van’wana. Minkarhi yin’wana rito ra Xigriki leri tirhisiwaka eBibeleni ra “musa” ri nga ha hundzuluxeriwa ri va “vunene.” Ku kombisiwa ka mfanelo leyi exikarhi ka Vakreste vo sungula ku hlamarise vahedeni swinene, lerova hi ku ya hi Tertullian, va vitane valandzeri volavo va Yesu va ku i ‘vanhu lava lawuriwaka hi musa.’
10. Musa ni rirhandzu swi ni vuxaka byihi?
10 Ku ni vuxaka exikarhi ka musa ni rirhandzu. Yesu u vule leswi landzelaka malunghana ni valandzeri vakwe: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Naswona malunghana ni rirhandzu leri, Pawulo u te: “Rirhandzu ri ni mbilu yo leha ni musa.” (1 Vakorinto 13:4) Nakambe musa wu fambisana ni rirhandzu eka xiga lexi nge “musa wa rirhandzu,” lexi tirhisiwaka ko tala eMatsalweni. Lowu i musa lowu humaka eka rirhandzu ro tshembeka. Riviti ra Xiheveru leri hundzuluxeriwaka ri va “musa wa rirhandzu” a ri vuli musa ntsena. I musa lowu namarhelaka nchumu wo karhi hi rirhandzu ku kondza xikongomelo xa wona xi hetiseka eka nchumu wolowo. Musa wa rirhandzu wa Yehovha kumbe rirhandzu ra yena ro tshembeka, ri kombisiwa hi tindlela to hambana-hambana. Hi xikombiso, wu voniwa eka swiendlo swakwe swo kutsula ni swa ku sirhelela.—Pisalema 6:4; 40:11; 143:12.
11. I xitiyisekiso xihi lexi hi xi kumaka eka musa wa rirhandzu wa Xikwembu?
11 Musa wa rirhandzu wa Yehovha wu kokela vanhu eka yena. (Yeremiya 31:3) Loko malandza ya Xikwembu yo tshembeka ma lava ku kutsuriwa kumbe mpfuno, ma swi tiva leswaku musa wa xona wa rirhandzu i rirhandzu ro tshembeka hakunene. Va swi tiva leswaku a wu nge va khomisi tingana. Hikwalaho, va nga khongela hi ripfumelo, hilaha mupisalema a endleke hakona loko a ku: “Loko ku ri mina, ndzi tshembe musa wa wena wa rirhandzu; mbilu ya mina a yi tsake hi ku ponisa ka wena.” (Pisalema 13:5) Leswi rirhandzu ra Xikwembu ri tshembekaka, malandza ya xona ma nga xi tshemba hi ku hetiseka. Ma ni xitiyisekiso lexi: “Yehovha a nge va fularheli vanhu vakwe, hambi ku ri ku siya ndzhaka yakwe.”—Pisalema 94:14.
Ha Yini eMisaveni Ku Ri Ni Tihanyi Tonghasi?
12. Vulawuri lebyi tshikilelaka byi sungule rini naswona njhani?
12 Nhlamulo ya xivutiso lexi yi fambisana ni leswi humeleleke entangeni wa Edeni. Eku sunguleni ka matimu ya vanhu, xivumbiwa xa moya lexi veke ni vutianakanyi xi tlhela xi titlakusa xi sungule kungu ra ku lava ku va mufumi wa misava. Hikwalaho ka kungu ra xona, xi ve “mufumi wa misava leyi,” la tshikilelaka hakunene. (Yohane 12:31) U tiviwe tanihi Sathana Diyavulosi, mukaneti lonkulu wa Xikwembu ni vanhu. (Yohane 8:44; Nhlavutelo 12:9) Kungu rakwe ra vutianakanyi ro lava ku simeka vulawuri lebyi phikizanaka ni vulawuri lebyi nga ni musa bya Yehovha, ri paluxiwe endzhakunyana ka ku vumbiwa ka Evha. Hikwalaho, vulawuri byo biha byi sungule loko Adamu a hlawule ku huma ehansi ka vulawuri bya Xikwembu, a fularhela musa wa xona hi ku helela. (Genesa 3:1-6) Ematshan’weni ya ku tifuma hakunene, kahle-kahle Adamu na Evha va ve ehansi ka nkucetelo wa vutianakanyi ni wa ku tikukumuxa wa Diyavulosi, va lawuriwa hi yena.
13-15. (a) Byi ve byihi vuyelo byin’wana bya ku fularhela vulawuri lebyinene bya Yehovha? (b) Ha yini emisaveni leyi ku tele tihanyi?
13 Anakanya hi byin’wana bya vuyelo bya kona. Adamu na Evha va hlongoriwile exiphen’wini xa misava lexi a xi ri paradeyisi. Va suke endhawini leyinene leyi a yi ri ni matsavu ni mihandzu leyinene va ya exiyin’weni xo nonon’hwa ehandle ka ntanga wa Edeni. Xikwembu xi byele Adamu xi ku: “Hikwalaho ka leswi u yingiseke rito ra nsati wa wena, u dya eka murhi lowu ndzi ku leriseke ndzi ku, ‘U nga tshuki u dya eka wona,’ misava yi rhukaniwile hikwalaho ka wena. U ta dya swakudya swa yona hi ku karhateka vutomi bya wena hinkwabyo. Yi ta ku mirisela mitwa ni swigatlu.” Ku rhukaniwa ka misava a swi vula leswaku se a swi ta tika swinene ku yi rima. Vuyelo bya misava leyi rhukaniweke swin’we ni mitwa ni swigatlu swa yona, byi twiwe swinene hi vatukulu va Adamu lerova Lameke, tata wa Nowa u vulavule hi ‘ku vava ka mavoko ya vona, loku vangiwaka hi misava leyi Yehovha a yi rhukaneke.’—Genesa 3:17-19; 5:29.
14 Adamu na Evha va tlhele va lahlekeriwa hi ku rhula kutani va kuma nhlomulo. Xikwembu xi byele Evha xi ku: “Ndzi ta engetela swinene switlhavi swa ku tika ka wena; u ta twa ku vava loko u veleka vana va wena naswona ku navela ka wena ku ta va eka nuna wa wena, yena u ta ku fuma.” Endzhakunyana, Kayini, mativula ya Adamu na Evha, u endle xiendlo xa tihanyi a dlaya makwavo wa yena Avele.—Genesa 3:16; 4:8.
15 Muapostola Yohane u te: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Namuntlha misava yi kombisa mikhuva ya yona yo homboloka leyi katsaka vutianakanyi ni ku tikukumuxa, ku fana ni mufumi wa yona. A swi hlamarisi leswi yi teleke nsele ni tihanyi! Kambe a yi nge tshamisi sweswo. Yehovha u ta tiyiseka leswaku musa ni ntwela-vusiwana swi va kona hi ku hetiseka eMfun’weni wakwe, ematshan’weni ya nsele ni tihanyi.
Ehansi Ka Mfumo Wa Xikwembu Musa Wu Ta Kombisiwa Hi Ku Hetiseka
16. Ha yini ku ta va ni musa ehansi ka vulawuri bya Xikwembu lebyi rhangeriweke hi Kreste Yesu, naswona leswi swi lava leswaku hi endla yini?
16 Yehovha ni Hosi leyi vekiweke ya Mfumo wa Yena, Kreste Yesu, va lava leswaku vanhu lava nga ehansi ka vona va tiviwa va ri vanhu va musa. (Mikiya 6:8) Yesu Kreste u yi kombise katsongo ndlela leyi vulawuri lebyi a nyikiweke byona hi Tata wa yena byi nga ta fambisana ni musa ha yona. (Vaheveru 1:3) Sweswo swi nga xiyiwa eka marito ya Yesu lama paluxeke varhangeri va vukhongeri bya mavunwa, lava a va rhwexa vanhu mindzhwalo yo tika. U te: “Tanani eka mina, n’wina hinkwenu lava tirhaka hi matimba ni lava tikeriwaka, ndzi ta mi phyuphyisa. Tlhandlekani joko ra mina ehenhla ka n’wina mi tlhela mi dyondza eka mina, hikuva ndzi ni moya wo rhula ni mbilu yo titsongahata, kutani mi ta kumela mimoya-xiviri ya n’wina ku phyuphya. Hikuva joko ra mina ra olova ni ndzhwalo wa mina wa vevuka.” (Matewu 11:28-30) Valawuri vo tala va misava, va vukhongeri kumbe van’wana, va tikisela vanhu hi mindzhwalo leyi karharisaka ya milawu yo tala va tlhela va va nyika mintirho leyi va nga ta ka va nga va nkhensi ha yona. Kambe, leswi Yesu a swi languteleke eka valandzeri vakwe swi enerisa swilaveko swa vona naswona va swi kota ku swi endla. Rolero i joko leri phyuphyisaka ni ra musa hakunene! Xana a hi susumeteleki ku fana na yena hi ku va ni musa eka van’wana?—Yohane 13:15.
17, 18. Ha yini hi nga tshembaka leswaku lava nga ta fuma na Kreste etilweni ni vayimeri vakwe va laha misaveni va ta va ni musa?
17 Marito yo hlamarisa ya Yesu lawa a ma byeleke vaapostola vakwe ma kandziyisa ndlela leyi Mfumo wa Xikwembu wu hambanaka swinene ha yona ni vulawuri bya vanhu. Bibele yi ri: “Ku tlhela ku pfuka ku kanetana lokukulu exikarhi ka vona [vadyondzisiwa] malunghana ni loyi a vonakaka a ri lonkulu eka hinkwavo. Kambe a ku eka vona: ‘Tihosi ta matiko ta ma tikisela, naswona lava nga ni vulawuri ehenhla ka wona va vuriwa Vapfuni va tiko. Kambe, n’wina a mi fanelanga mi va tano. Kambe lonkulu exikarhi ka n’wina a a ve lontsongo eka hinkwenu, kasi loyi a nga nkulukumba a a ve yena la tirhelaka. Hikuva lonkulu hi wihi, xana hi loyi a vurhameke etlhelo ka tafula kumbe hi loyi a tirhelaka van’wana? Xana a hi yena loyi a vurhameke etafuleni? Kambe mina ndzi loyi a tirhelaka exikarhi ka n’wina.’”—Luka 22:24-27.
18 Valawuri va vanhu va lava ku tiyisa matimba ya vona hi ku “tikisela” vanhu na hi ku lava swithopo leswikulu, onge hiloko swithopo swoleswo swi ta va endla vo antswa ku tlula lava lawuriwaka. Kambe Yesu u vule leswaku munhu u va lonkulu hakunene hi ku tirhela van’wana—a tikarhata swinene eku pfuneni ka van’wana. Vanhu hinkwavo lava nga ta fuma na Kreste etilweni kumbe lava nga ta va vayimeri vakwe va laha misaveni va fanele va tikarhatela ku landzela xikombiso xakwe xa ku titsongahata ni ku va ni musa.
19, 20. (a) Yesu u byi kombise njhani vukulu bya musa wa Yehovha? (b) Hi nga n’wi tekelela njhani Yehovha eku kombiseni ka musa?
19 A hi kambisiseni ndzayo yin’wana ya rirhandzu leyi Yesu a yi nyikeke. Loko a kombisa vukulu bya musa wa Yehovha, Yesu u te: “Loko mi rhandza lava mi rhandzaka, xana swi mi vuyerisa ha yini? Hikuva hambi vadyohi va rhandza lava va va rhandzaka. Naswona loko mi endla leswinene eka lava endlaka leswinene eka n’wina, kunene, xana swi mi vuyerisa ha yini? Hambi vadyohi va endla swoleswo. Loko mi lombisa handle ka ntswalo eka lava mi tshembaka leswaku va ta mi vuyisela, xana swi mi vuyerisa ha yini? Hambi vadyohi va lomba vadyohi handle ka ntswalo leswaku va tlhela va kuma leswi va lombiseke swona. Hilaha ku hambaneke, hambetani mi rhandza valala va n’wina, mi endla leswinene, mi lombisa handle ka ntswalo, mi nga languteli ku vuyiseriwa nchumu; kutani hakelo ya n’wina yi ta va yikulu, naswona mi ta va vana va La nge Henhla-henhla, hikuva u ni musa eka lava nga nkhensiki ni lavo homboloka. Hambetani mi va ni tintswalo, tanihi leswi Tata wa n’wina a nga ni tintswalo.”—Luka 6:32-36.
20 Musa wa Xikwembu a wu na vutianakanyi. A wu koxi nchumu naswona a wu languteli ku vuyiseriwa nchumu. Yehovha hi musa u “[tsuvukisa] dyambu ra yena eka vanhu vo homboloka ni lavanene naswona [u nisa] mpfula yakwe ehenhla ka vanhu lava lulameke ni lava nga lulamangiki.” (Matewu 5:43-45; Mintirho 14:16, 17) Loko hi tekelela Tata wa hina wa le tilweni, hi ta papalata ku vavisa lava nga nkhensiki hi tlhela hi va endlela leswinene, hambi ku ri lava va tiendleke valala va hina. Loko hi va ni musa, hi kombisa Yehovha na Yesu leswaku hi navela ku hanya ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, laha musa ni timfanelo tin’wana ta Xikwembu ti nga ta va ti lawula vuxaka hinkwabyo bya vanhu.
Ha Yini Hi Fanele Hi Kombisa Musa?
21, 22. Ha yini hi fanele hi kombisa musa?
21 Eka Mukreste wa xiviri, ku kombisa musa i nchumu wa nkoka swinene. I vumbhoni bya leswaku moya wa Xikwembu wa tirha eka hina. Ku tlula kwalaho, loko hi kombisa musa wa xiviri, hi tekelela Yehovha Xikwembu na Kreste Yesu. Nakambe lava nga ta lawuriwa hi Mfumo wa Xikwembu va fanele va va ni musa. Kutani, hi fanele hi rhandza musa hi tlhela hi dyondza ku wu kombisa.
22 Hi tihi tindlela tin’wana leti hi nga kombisaka musa ha tona siku na siku? Xihloko lexi landzelaka xi ta vulavula hi mhaka yoleyo.
U Nga Hlamurisa Ku Yini?
• Musa i yini?
• Ha yini emisaveni ku ri ni nsele ni tihanyi tonghasi?
• Hi swi tivisa ku yini leswaku musa wu ta va wukulu ehansi ka vulawuri bya Xikwembu?
• Ha yini swi ri swa nkoka leswaku lava navelaka ku hanya ehansi ka Mfumo wa Xikwembu va va ni musa?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Vakulu lava nga Vakreste va lwela ku va ni musa eka ntlhambi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Yehovha a nge tsandzeki ku kombisa malandza ya yena musa wa rirhandzu eminkarhini yo nonon’hwa
[Swifaniso leswi nga eka tluka 16]
Yehovha hi musa u endla leswaku dyambu ri voningela vanhu hinkwavo ni leswaku mpfula yi va nela hinkwavo