Vuxongi Bya Ntumbuluko Wa Yehovha

‘Ximumu Ni Xixika A Swi Nge Pfumaleki’

DYAMBU ri vavula ri tlhela ri dlaya ni vusokoti emananga. Eswiphen’wini swin’wana swa misava ri hundzuka masana endzhaku ka vuxika lebyi titimelaka. Kunene, ku hisa ka dyambu hi kona ku vangaka maxelo yo karhi ni tinguva.

Swiyimo swa tinguva swa hambana emisaveni hinkwayo. Kambe, xana tinguva ti ku khumba njhani? Xana wa ku tsakela ku sungula ka nguva ya ximun’wana loko u vona mirhi ni swiluva swi hluka? Xana u titwa njhani hi rimoyana leri hungaka nimadyambu hi ximumu? Xana wa ma tsakela masiku ya xixikana loko matluka ma sungula ku cinca mihlovo? Xana wa tsaka loko u vona gamboko yi funengete makhwati?

I yini lexi endlaka leswaku ku va ni tinguva? Hi ku komisa, i ku voyama ka misava. Misava yi voyama hi kwalomu ka 23,5 wa tidigri loko yi ri karhi yi rhendzeleka hi dyambu. Loko misava a yi nga voyami, tinguva a ti nga ta va kona. Maxelo a ma nga ta cinca. Sweswo a swi ta khumba swimilana ni ntshovelo.

Munhu a nga swi vona leswaku Muvumbi hi yena a nga simeka ntlhandlamano wa tinguva. Loko a vulavula na Yehovha Xikwembu, mupisalema u vule hilaha ku faneleke a ku: “Hi wena la vekeke mindzilakana hinkwayo ya misava; ximumu ni xixika—wena u swi vumbile.”—Pisalema 74:17. *

Hi ku ya hi matwisiselo ya munhu wa laha misaveni, swilo swa le tilweni i swikombiso leswi pakanisaka swa tinguva. Loko Xikwembu xi tumbuluxa swilo leswi fambisanaka ni dyambu xi te: “Timboni a ti ve kona exibakabakeni xa matilo . . . , naswona ti ta va ta swikombiso ni ta tinguva, ta masiku ni ta malembe.” (Genesa 1:14) Kambirhi hi lembe misava yi rhendzeleka yi fika endhawini yo karhi laha dyambu ri yi tlhavaka hi ku kongoma ninhlikanhi eka ikhweyita. Swiendlakalo leswi swi vuriwa equinoxes, naswona ematikweni yo tala swi fungha masungulo ya nguva ya ximun’wana ni ya xixikana. Hi nkarhi wa equinoxes nkarhi wa ninhlikanhi wu va wu lehe ku ringana ni wa vusiku emisaveni hinkwayo.

Vukona ni masungulo ya tinguva a swi katsi ku famba ka swilo swa le mpfhukeni ntsena. Tinguva ni maxelo swi fambisana hi ndlela leyi rharhanganeke leyi endlaka leswaku ku va ni vutomi. Loko muapostola Pawulo loyi a a ri Mukreste na Barnaba nakulobye wakwe va vulavula ni vanhu va le Asia Minor—laha vo tala va vona a va tolovele ku rima—va vule leswaku Xikwembu hi xona xi ‘va nyikaka timpfula ta le tilweni ni tinguva ta mihandzu, xi tata timbilu ta vona hi ku helela hi swakudya ni ku khana lokukulu.’—Mintirho 14:14-17.

Fambiselo leri hlamarisaka ra fotosintesisi ri hanyisa swimilana emisaveni ni le lwandle. Hikwalaho, swakudya ni swivumbiwa hi ku hambana ka swona swi khumbeka swinene hi maxelo ni xiyimo xa ndhawu. Pawulo u kombise leswaku voko ra Yehovha hi rona ri endlaka swilo leswi hinkwaswo, a ku: “Misava leyi nwaka mpfula leyi hakanyingi yi naka ehenhla ka yona, kutani yi humesa swimila leswi fanelekaka eka lava va rimeriwaka swona, na yona yi amukela nkateko lowu humaka eka Xikwembu.”—Vaheveru 6:7.

Rito leri nge “nkateko” ri va ni nhlamuselo yin’wana loko u anakanya hi leswi humelelaka etindhawini leti ximun’wana xi vaka ni mahiselo ya le xikarhi, masiku yo leha, masana lama engetelekeke ni timpfula leti naka kahle. Swiluva swa baleka  naswona switsotswana swa humelela lomu a swi tumbele kona hi xixika kutani swi lunghekela ku tleketla mbewu ya swimilana. Swinyenyana, swo tanihi n’waripetani loyi u n’wi vonaka laha, swi xongisa makhwati naswona ku yimbelela ka swona ku pfhumbisa ndhawu hinkwayo. Vutomi byi sungula ku hatlisa naswona swivumbiwa swi ya emahlweni swi tswalana swi andza. (Risimu Ra Solomoni 2:12, 13) Leswi swi veka masungulo ya ntshovelo eku heleni ka ximumu kumbe hi xixikana.—Eksoda 23:16.

Mintirho ya Yehovha leyi hlamarisaka yi kombisiwa hi ndlela leyi a vekeke misava ha yona, a endla leswaku ku va ni nhlikanhi ni vusiku, tinguva ni nkarhi wa ku byala ni wo tshovela. Ha tiyiseka leswaku loko xixika xi hela ku nghena ximumu. Phela, Xikwembu xi tshembise xi ku: “Hi masiku hinkwawo ya misava, ku byariwa ka timbewu ni ku tshovela, ku titimela ni ku hisa, ximumu ni xixika, nhlikanhi ni vusiku, a swi nge pfumaleki.”—Genesa 8:22.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 9]

Sataliti Ya Nkoka eVuton’wini

Hi malembe yo tala, n’weti a wu hlamarisa vanhu. Kambe, xana wa swi xiya leswaku n’weti wu hoxa xandla eku cinceni ka tinguva? Vukona bya n’weti byi pfuna leswaku misava yi tshama yi voyame hi ndlela ya kona loko yi ri karhi yi rhendzeleka. Andrew Hill mutsari wa sayense u vula leswaku sweswo i swa “nkoka swinene leswaku Misava yi kota ku nyika vutomi.” Loko a yi nga ri kona sataliti leyikulu ya ntumbuluko leyi khomaka pulanete ya hina loko yi voyama, mahiselo a ma ta tlakuka naswona a swi ta endla leswaku vutomi byi nga vi kona emisaveni. Xisweswo, ntlawa wa vativi va swilo swa le mpfhukeni wu gimete hi ku: “Munhu a nga ha teka N’weti wu ri wona wu lawulaka maxelo eMisaveni.”—Pisalema 104:19.

[Xihlovo Xa Kona]

Moon: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Bart O’Gara

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Tikamela eAfrika N’walungu ni le Nhlonhleni ya Arabiya