Hi Yihi Ndzhaka Leyi U Yi Kolotaka Vana Va Wena?

PAVLOS, wanuna la nga ni ndyangu la tshamaka edzongeni wa Yuropa, a nga kumeki ekaya leswaku a dzumba ni nsati swin’we ni vana va yena—ku nga vanhwanyana vambirhi, va malembe ya 13 na 11, na jaha rakwe ra malembe ya 7 hi vukhale. Pavlos u tirha tiawara to tala vhiki hinkwaro, a ringeta ku kuma mali leyi ringaneke leswaku a fikelela tipakani ta yena. U lava ku xavela vanhwanyana va yena vambirhi tifuleti a tlhela a pfulela n’wana wakwe wa jaha bindzu. Nsati wa yena Sofia, u tirha hi matimba leswaku a hlengeleta mpahla, swibya swa le khixini, swibya swa vumba ni swa silivhere leswaku swi ta tirhisiwa hi vana va yena loko va huma miti. Loko va vutisiwa leswaku hikwalaho ka yini va tirha hi matimba hi ndlela leyi, va hlamule hi rito rin’we va ku: “Hi lunghiselela vana va hina!”

 Ku fana na Pavlos na Sofia, vatswari vo tala emisaveni hinkwayo va endla leswi nga ematimbeni ya vona leswaku va nyika vana va vona masungulo lamanene ya vutomi. Van’wana va veka mali leswaku vana va vona va ta yi tirhisa enkarhini lowu taka. Van’wana va tiyiseka leswaku vana va vona va dyondzeka va tlhela va dyondza mintirho leyi nga ta va pfuna siku rin’wana evuton’wini. Hambileswi vatswari vo tala va langutaka tinyiko to tano ti ri ndzhaka yo kombisa rirhandzu, ku endla malunghiselelo yo tano nkarhi wun’wana swi tshikilela vatswari swinene leswaku va ringeta ku fikelela leswi languteriweke hi maxaka, vanghana swin’we ni vanhu va ndhawu. Hikokwalaho, vatswari lava anakanyisisaka swinene hi mhaka leyi va tivutisa xivutiso lexi faneleke lexi nge, ‘Xana vana va hina hi va kolota ndzhaka yo tanihi kwihi?’

Ku Lunghiselela Swa Mundzuku

A hi swa ntumbuluko ntsena, kambe Matsalwa na wona ma koxa leswaku vatswari lava nga Vakreste va lunghiselela vana va vona swa mundzuku. Muapostola Pawulo u byele Vakreste va le sikwini ra yena a ku: “Vana a hi vona lava faneleke va endlela vatswari va vona malunghiselelo, kambe i vatswari lava faneleke va endlela vana va vona malunghiselelo.” (2 Vakorinto 12:14, The New English Bible) Pawulo u ye emahlweni a hlamusela leswaku ku khathalela vana i vutihlamuleri bya nkoka eka vatswari. U tsale a ku: “Hakunene, loko munhu a nga va wundli lava nga va ka vona, ngopfu-ngopfu lava nga swirho swa ndyangu wakwe, u landzule ripfumelo naswona u bihe ngopfu ku tlula munhu la nga riki na ripfumelo.” (1 Timotiya 5:8) Marungula yo tala ya le Bibeleni ma kombisa leswaku timhaka ta ndzhaka a ti ri ta nkoka exikarhi ka malandza ya Xikwembu ya le nkarhini wa ku tsariwa ka Bibele.—Rhuti 2:19, 20; 3:9-13; 4:1-22; Yobo 42:15.

Hambiswiritano, minkarhi yin’wana vatswari va khomeka ku tlula mpimo hi timhaka ta ku lunghiselela vana va vona ndzhaka yo vonaka.  Hikwalaho ka yini? Manolis, tatana la rhurheke edzongeni wa Yuropa a ya eUnited States, u boxa xivangelo xin’wana: “Vatswari lava voneke maxangu ya Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, ndlala ni vusweti, va tiyimisele ku antswisa vutomi bya vana va vona.” U ye emahlweni a ku: “Vatswari minkarhi yin’wana va tivavisa hikwalaho ko hundzeleta vutihlamuleri bya vona ni ku navela ku nyika vana va vona masungulo lamanene ya vutomi.” Hakunene, vatswari van’wana va titsona swilaveko swa vutomi leswaku va vekela vana va vona swilo leswi vonakaka. Kambe, xana i vutlhari leswaku vatswari va teka ndlela yoleyo?

“Vuhava Ni Khombo Lerikulu”

Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale u nyikele xitsundzuxo malunghana ni ndzhaka. U tsale a ku: “Na mina ndzi venge ntirho wa mina hinkwawo wa matimba lowu ndzi tikarhateke eka wona ehansi ka dyambu, leswaku ndzi ta wu siyela munhu loyi a nga ta ta endzhaku ka mina. Xana i mani la tivaka leswaku u ta tlhariha kumbe u ta va xiphukuphuku? Kambe u ta lawula ntirho wa mina hinkwawo wa matimba lowu ndzi tikarhateke eka wona ni ku kombisa vutlhari eka wona ehansi ka dyambu. Leswi na swona i vuhava. . . . Hikuva ku ni munhu loyi ntirho wakwe wa matimba wu endlekeke hi vutlhari, hi vutivi ni hi vutshila, naswona munhu loyi a nga wu tirhelangiki hi matimba nchumu wa kona, u ta nyikiwa xiavelo xa yoloye. Leswi na swona i vuhava ni khombo lerikulu.”—Eklesiasta 2:18-21.

Hilaha Solomoni a hlamuselaka hakona, lava va kumaka ndzhaka va nga tsandzeka ku tlangela nkoka wa yona hikwalaho ka leswi va nga yi twelangiki ku vava. Xisweswo, vadyandzhaka va nga tlanga hi nyuku wa vatswari va vona. Va nga tlhela va ri tirhisa hi futa rifuwo leri vatswari va vona va ri tweleke ku vava. (Luka 15:11-16) Sweswo swi nga va “vuhava ni khombo lerikulu”!

Ndzhaka Ni Makwanga

Ku ni swin’wana leswi vatswari va faneleke ku swi xiya. Etindhawini leti vanhu va kona va khathalaka ngopfu hi ndzhaka ni tinyiko ta vukati, vana va nga ngheniwa hi makwanga, va koxa leswaku va nyikiwa yindlu kumbe tinyiko leti vatswari va nga riki na tona. “Khombo eka tatana la nga ni vanhwana vambirhi kumbe vanharhu,” ku vula Loukas, wanuna wa le Greece la nga ni vana. U ri: “Vanhwanyana va nga pimanisa leswi vatata wa vona va va nyikaka swona ni leswi vatswari van’wana va swi hlengeletelaka vana va vona ‘hi ku olova.’ Va nga ha vula leswaku vukati bya vona a byi nge humeleli loko va nga kumi ndzhaka leyi enerisaka.”

Manolis, loyi ku vulavuriweke hi yena eku sunguleni u ri: “Jaha ri nga rhandzana ni nhwana nkarhi wo leha kambe ri nga tekani na yena ku fikela loko tata wa nhwanyana wa kona a tshembisa n’wana wa yena swo karhi, hakanyingi yindlu kumbe mali yo tala. Yoleyo yi nga va ndlela yin’wana yo sindzisa vatswari ku endla leswi n’wana a lavaka swona.”

 Bibele yi hi tsundzuxa leswaku hi papalata mixaka hinkwayo ya makwanga. Solomoni u tsarile a ku: “Ndzhaka yi kumiwa hi makwanga eku sunguleni, kambe vumundzuku bya yona a byi nge katekisiwi.” (Swivuriso 20:21) Muapostola Pawulo u kandziyisile a ku: “Ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha.”—1 Timotiya 6:10; Vaefesa 5:5.

“Vutlhari Swin’we Ni Ndzhaka”

Ina, ndzhaka i ya nkoka hi ndlela yo karhi, kambe vutlhari i bya nkoka ngopfu ku tlula rifuwo. Hosi Solomoni u tsarile a ku: “Vutlhari swin’we ni ndzhaka i swinene naswona swa pfuna . . . Hikuva vutlhari i xisirhelelo ku fana nileswi mali yi nga xisirhelelo; kambe mpfuno wa vutivi hileswaku vutlhari hi byoxe byi londzovota vini va byona va hanya.” (Eklesiasta 7:11, 12; Swivuriso 2:7; 3:21) Hambileswi mali yi nga xisirhelelo hi ndlela yo karhi, yi pfuna n’wini wa yona ku kuma leswi a swi lavaka, kambe yi nga tlhela yi lahleka. Hi tlhelo rin’wana, vutlharhi—vuswikoti byo tirhisa vutivi eku tlhantlheni ka swiphiqo kumbe eku fikeleleni ka tipakani to karhi—byi nga sirhelela munhu leswaku a nga tipeti ekhombyeni. Loko byi sekeriwe eku chaveni loku faneleke ka Xikwembu, byi nga n’wi pfuna leswaku a kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, leyi nga ta ta ku nga ri khale—leyi nga ndzhaka ya risima hakunene!—2 Petro 3:13.

Vatswari lava nga Vakreste va kombisa vutlhari byo tano hi ku rhangisa swilo leswi faneleke eka vona ni le ka vana va vona. (Vafilipiya 1:10) Ku hlengeletela vana ndzhaka a swi fanelanga swi tekiwa swi ri swa nkoka ku tlula swilo swa moya. Yesu u khutaze valandzeri va yena a ku: “Kutani, hambetani mi lava mfumo [wa Xikwembu] ni ku lulama ka yena ku sungula, xisweswo swilo leswin’wana hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Matewu 6:33) Vatswari lava vekelaka mindyangu ya vona ya Vukreste tipakani ta swilo swa moya va nga langutela hakelo leyikulu. Hosi Solomoni wo tlhariha u tsarile a ku: “Tata wa la lulameke u ta tsaka hakunene; loyi a vaka tata wa la tlhariheke u ta tsaka. Tata wa wena ni mana wa wena va ta tsaka, ni loyi a ku velekeke u ta tsaka.”—Swivuriso 23:24, 25.

Ndzhaka Ya Hilaha Ku Nga Heriki

Eka Vaisrayele va khale, timhaka leti katsaka ndzhaka a ti ri ta nkoka swinene. (1 Tihosi 21:2-6) Hambiswiritano Yehovha u va tsundzuxile a ku: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena; u fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha naswona u vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7) Hilaha ku fanaka, vatswari lava nga Vakreste va byeriwa leswi: “Hambetani mi [kurisa vana va n’wina] hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.”—Vaefesa 6:4.

Vatswari lava nga na langutelo lerinene ra swilo swa moya va swi xiya leswaku ku wundla mindyangu ya vona swi katsa ku yi dyondzisa Bibele. Andreas, tatana la nga ni vana vanharhu u ri: “Loko vana va dyondza ku tirhisa misinya ya milawu ya Xikwembu evuton’wini bya vona, va ta va va byi lunghekele kahle vumundzuku bya vona.” Ndzhaka yo tano yi katsa ku va pfuna leswaku va va ni vuxaka lebyikulu ni Muvumbi wa vona.—1 Timotiya 6:19.

Xana u tshame u anakanya hi ku lunghiselela vana va wena vumundzuku lebyinene hi tlhelo ra moya? Hi xikombiso, xana vatswari va nga endla yini loko n’wana wa vona a ri evutirhelini bya nkarhi hinkwawo? Hambileswi mutirheli wa nkarhi hinkwawo a nga fanelangiki a koxa kumbe ku langutela mali eka vatswari va yena, vatswari lava nga ni rirhandzu va nga ha endla xiboho xo ‘avelana na yena leswi va nga na swona, hi ku ya hi swilaveko swa yena,’ va n’wi pfuna leswaku a ya emahlweni ni ntirho wa nkarhi hinkwawo. (Varhoma 12:13; 1 Samuwele 2:18, 19; Vafilipiya 4:14-18) Nseketelo wo tano wu nga va lowu tsakisaka hakunene eka Yehovha.

Kutani ke, i yini lexi vatswari va xi kolotaka vana va vona? Handle ko va wundla hi swilo leswi vonakaka, vatswari lava nga Vakreste va ta tiyisekisa leswaku vana va vona va kuma ndzhaka leyi fuweke ya swilo swa moya leyi nga ta va vuyerisa hilaha ku nga heriki. Hi ndlela yoleyo, marito lama kumekaka eka Pisalema 37:18 ma ta hetiseka: “Yehovha wa ma lemuka masiku ya lava pfumalaka xihoxo, ni ndzhaka ya vona yi ta va kona hilaha ku nga riki na makumu.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26, 27]

I vumundzuku byihi lebyi u byi navelelaka vana va wena?