“Ambalani Mahavelo Hinkwawo Lama Humaka Eka Xikwembu”

“Ambalani mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu leswaku mi kota ku yima mi tiyile, mi lwisana ni marhengu ya Diyavulosi.”—VAEFESA 6:11.

1, 2. Hi marito ya wena, hlamusela mahavelo ya moya lawa Vakreste va faneleke va ma ambala.

MUTI wa Rhoma a wu ri emaninginingini ya vulawuri bya wona hi lembe-xidzana ro sungula C.E. Matimba ya mavuthu ya le Rhoma ma endle leswaku muti lowu wu kota ku lawula xiphemu lexikulu xa misava hi nkarhi wolowo. N’wamatimu un’wana u hlamusele vuthu leri tanihi “vandla ra masocha leri humeleleke swinene ematin’wini.” Vuthu ra le Rhoma leri a ri ri ni vutshila a ri vumbiwe hi masocha lama nga ni nawu lawa a ma leteriwa hi ndlela yo vava, kambe ku humelela ka wona tanihi vuthu ra nyimpi a ku titshege na hi mahavelo ya wona. Muapostola Pawulo u tirhise mahavelo ya socha ra le Rhoma loko a kombisa mahavelo ya moya lawa Vakreste va faneleke va va na wona leswaku va hlula Diyavulosi.

² Eka Vaefesa 6:14-17 hi kuma nhlamuselo ya mahavelo lawa ya moya. Pawulo u tsarile: “Yimani mi tiyile mi tikhame masenge hi ntiyiso, kutani mi vehela xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama, naswona milenge ya n’wina yi veheriwe swihlomo swa mahungu lamanene ya ku rhula. Ehenhla ka swilo hinkwaswo, rhwalani xitlhangu lexikulu xa ripfumelo, lexi mi nga ta kota ku timela ha xona miseve hinkwayo leyi pfurhaka ya lowo homboloka. Nakambe, amukelani xihuku xa ku ponisa, ni banga ra moya, ku nga rito ra Xikwembu.” Loko u languta hi langutelo ra nyama, mahavelo lawa Pawulo a ma hlamuseleke a ma sirhelela socha ra Murhoma hi ndlela yo hlawuleka. Kutani a ri tlhela ri khoma banga ra rona, ku nga nchumu wa nkoka lowu a ri lwa hi wona.

3. Ha yini hi fanele hi yingisa swiletelo swa Yesu Kreste hi tlhela hi landzela xikombiso xakwe?

³ Handle ka mahavelo lawa ni ndzetelo, ku hlula ka vuthu ra le Rhoma a ku titshege hi ku va masocha ma yingisa ndhuna ya wona. Hilaha ku fanaka, Vakreste va fanele va yingisa Yesu Kreste, loyi Bibele yi n’wi hlamuselaka tanihi “ndhuna ya vanhu va matiko.” (Esaya 55:4) Nakambe i “nhloko ya vandlha.” (Vaefesa 5:23) Yesu u hi nyika swiletelo swa ndlela leyi hi faneleke hi lwa ha yona enyimpini leyi ya moya a tlhela a hi vekela xikombiso lexi hetisekeke xa ndlela leyi mahavelo ya moya ma ambariwaka ha yona. (1 Petro 2:21) Tanihi leswi vumunhu lebyi fanaka ni bya Kreste byi yelanaka swinene ni mahavelo ya hina ya moya, Matsalwa ma hi tsundzuxa ku ‘hloma’ hi xiyimo xa mianakanyo xa Kreste. (1 Petro 4:1) Hikwalaho, loko hi ri karhi hi kambisisa xiphemu ha xin’we xa mahavelo ya hina ya moya, hi ta tirhisa xikombiso xa Yesu xa nkoka wa mahavelo lawa ni ndlela leyi ma pfunaka swinene ha yona.

 Ku Sirhelela Masenge, Xifuva Ni Milenge

4. Vamba a ri pfuna yini eka mahavelo ya socha, naswona ri fanekisela yini?

⁴ Masenge ma khamiwa hi ntiyiso. Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, masocha a ma boha bandhi lerikulu ra dzovo, kumbe vamba, leri a ri aname tisentimitara ta 5 ku ya eka 15. Vahundzuluxeri van’wana va ringanyeta leswaku ndzimana leyi yi fanele yi ku, “mi tikhama hi ntiyiso lowu fanaka ni bandhi emasengeni ya n’wina.” Bandhi ra socha a ri sirhelela masenge ya rona, ri tlhela ri va ni nchumu wo hoxa banga. Loko socha ri tikhama masenge ya rona, a ri tilunghiselela nyimpi. Pawulo u tirhise bandhi ra socha leswaku a kombisa mpimo lowu ntiyiso wa le Matsalweni wu faneleke wu byi khumba ha yona vutomi bya hina. Ri fanele ri khamiwa emasengeni ya hina, hi ndlela yo fanekisela, leswaku hi ta hanya hi ku pfumelelana ni ntiyiso hi tlhela hi wu lwela ehansi ka swiyimo hinkwaswo. (Pisalema 43:3; 1 Petro 3:15) Leswaku hi kota ku endla sweswo, hi fanele hi dyondza Bibele hi ku hiseka hi tlhela hi anakanyisisa hi leswi hi swi dyondzaka. Yesu a a ri ni nawu wa Xikwembu ‘endzeni ka swirho swa yena.’ (Pisalema 40:8) Hikwalaho loko a vutisiwa hi vakaneti vakwe u kote ku va hlamula hi ku tshaha Matsalwa hi nhloko.—Matewu 19:3-6; 22:23-32.

5. Hlamusela ndlela leyi xitsundzuxo xa le Matsalweni xi nga hi pfunaka ha yona loko hi ringiwa.

⁵ Loko hi pfumelela ntiyiso wa Bibele leswaku wu hi kongomisa, wu nga hi sirhelela eka mianakanyo leyi hoxeke wu tlhela wu hi pfuna ku endla swiboho swa vutlhari. Loko hi ringiwa, nkongomiso wa le Bibeleni wu ta hi tiyisa swinene leswaku hi endla leswinene. Entiyisweni, hi ta vona Muleteri wa hina Lonkulu, Yehovha, naswona hi ta twa rito endzhaku ka hina ri ku: “Ndlela hi leyi. Fambani hi yona.”—Esaya 30:20, 21.

6. Ha yini mbilu ya hina yo fanekisela yi lava ku sirheleriwa, naswona ku lulama ku nga yi sirhelela njhani hi ndlela leyi humelelaka?

⁶ Xisirhelelo xa xifuva xa ku lulama. Xisirhelelo xa xifuva xa socha a xi sirhelela xirho xa nkoka swinene, ku nga mbilu. Mbilu ya hina yo fanekisela—munhu loyi hi nga yena endzeni—yi lava ku sirheleriwa hi ndlela yo hlawuleka hikuva yi voyamele eku endleni ka swilo leswi hoxeke. (Genesa 8:21) Hikwalaho hi fanele hi dyondza hi minkongomiso leyinene ya Yehovha hi tlhela hi yi rhandza. (Pisalema 119:97, 105) Loko hi rhandza ku lulama swi ta hi susumetela ku fularhela mianakanyo ya misava ya ku honisa kumbe ku vevukisa minkongomiso leyi nga erivaleni ya Yehovha. Ku tlula kwalaho, loko hi rhandza leswinene hi venga leswo biha, hi ta papalata ku endla swilo leswi nga ta onha vutomi bya hina. (Pisalema 119:99-101; Amosi 5:15) Yesu u veke xikombiso emhakeni leyi, hikuva Matsalwa ma vula leswi ha yena: “U rhandze ku lulama, naswona u venge ku kala nawu.”—Vaheveru 1:9. *

7. Ha yini socha ra Murhoma a ri fanele ri va ni tintangu letinene, naswona ti fanekisela yini?

⁷ Milenge yi veheriwe swihlomo swa mahungu lamanene ya ku rhula. Masocha ya le Rhoma a ma fanele ma ambala tintangu leti faneleke kumbe maphaxani yo tiya, hikuva hakanyingi hi nkarhi wa nyimpi a ma famba 30 wa tikhilomitara siku ni siku ma ambale mahavelo lama tikaka kwalomu ka 27 wa tikhilogiramu loko ma hlangane ni swihlomo leswi khomiwaka kunene. Pawulo u tirhise tintangu hi ndlela leyi faneleke tanihi leti yimelaka ku lungheka ka hina ku chumayela rungula ra Mfumo eka vanhu hinkwavo lava nga ta yingisa. Leswi i swa nkoka hikuva  vanhu va ta n’wi tiva njhani Yehovha loko hi nga swi lunghekelanga ku chumayela?—Varhoma 10:13-15.

8. Hi nga xi tekelela njhani xikombiso xa Yesu xa ku va muchumayeri wa mahungu lamanene?

⁸ A wu ri wihi ntirho wa nkoka swinene evuton’wini bya Yesu? U byele Pontiyo Pilato Ndhuna-nkulu ya Murhoma a ku: ‘Ndzi tele ku ta nyikela vumbhoni malunghana ni ntiyiso emisaveni.’ Yesu u chumayele munhu un’wana ni un’wana loyi a a tiyimisele ku yingisa, naswona a a byi tsakela swinene vutirheli byakwe lerova a a rhangisa byona eka swilaveko swakwe swa nyama. (Yohane 4:5-34; 18:37) Loko ho hisekela ku twarisa mahungu lamanene, ku fana na Yesu, hi ta pfulekeriwa hi tindlela to tala to ma byela van’wana. Ku tlula kwalaho, loko hi tshama hi khomekile evutirhelini bya hina swi ta hi pfuna leswaku hi tshama hi tiyile hi tlhelo ra moya.—Mintirho 18:5.

Xitlhangu, Xihuku Ni Banga

9. Xana xitlhangu lexikulu a xi ri sirhelela njhani socha ra Murhoma?

⁹ Xitlhangu lexikulu xa ripfumelo. Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “xitlhangu lexikulu” ri vula xitlhangu lexi a xi ri xikulu lerova xi kota ku sirhelela miri hinkwawo. A xi sirhelela munhu eka “miseve . . . leyi pfurhaka” leyi ku vulavuriwaka ha yona eka Vaefesa 6:16. Eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, masocha a ma tirhisa miseve leyi endliweke hi mahlanga leyi nga ni xikutsu xa nsimbi lexi nga tatiwaka hi pharafini leyi pfurhaka. Xidyondzi xin’wana xi hlamusela miseve leyi tanihi “man’wana ya matlhari lama nga ni khombo swinene etinyimpini ta khale.” Loko socha ri nga ri na xitlhangu lexikulu xo tisirhelela ha xona eka miseve yo tano, a ri ta vaviseka swinene kumbe ri fa.

10, 11. (a) Hi yihi ‘miseve leyi pfurhaka’ ya Sathana leyi nga tsanisaka ripfumelo ra hina? (b) Xikombiso xa Yesu xi wu kombisa njhani nkoka wa ku va ni ripfumelo loko u ringiwa?

¹⁰ I ‘miseve yihi leyi pfurhaka’ leyi Sathana a yi tirhisaka ku tsanisa ripfumelo ra hina? A nga ha  pfurhetela nxaniso kumbe nkaneto endyangwini, entirhweni, kumbe exikolweni. Ku navela ku va ni swilo swo tala leswi vonakaka, ni ntlhamu wa ku tikhoma hi ndlela yo biha na swona swi vange khombo hi tlhelo ra moya eka van’wana. Leswaku hi tisirhelela eka minxungeto yo tano, “ehenhla ka swilo hinkwaswo, [hi fanele hi rhwala] xitlhangu lexikulu xa ripfumelo.” Munhu u va ni ripfumelo loko a dyondza hi Yehovha, a tshama a ri karhi a vulavula na yena hi xikhongelo a tlhela a twisisa ndlela leyi a hi sirhelelaka ni ku hi katekisa ha yona.—Yoxuwa 23:14; Luka 17:5; Varhoma 10:17.

¹¹ Loko Yesu a ha ri emisaveni, u kombise nkoka wa ku va ni ripfumelo leri tiyeke eminkarhini yo nonon’hwa. A a swi tshemba hi ku hetiseka swiboho swa Tata wakwe naswona a a swi tsakela ku endla ku rhandza ka Xikwembu. (Matewu 26:42, 53, 54; Yohane 6:38) Hambiloko a ri ni gome lerikulu entangeni wa Getsemani, Yesu u byele Tata wakwe a ku: “Ku nga ri hi ku rhandza ka mina, kambe hi ku rhandza ka wena.” (Matewu 26:39) Yesu a nga kalanga a wu rivala nkoka wa ku hlayisa vutshembeki ni ku tsakisa Tata wakwe. (Swivuriso 27:11) Loko hi ri ni ntshembo lowu fanaka eka Yehovha, a hi nge pfumeleli ku xopaxopiwa kumbe ku kanetiwa ku tsanisa ripfumelo ra hina. Ku ri na sweswo, ripfumelo ra hina ri ta tiya loko hi titshega hi Xikwembu, hi kombisa leswaku ha xi rhandza hi tlhela hi hlayisa swileriso swa xona. (Pisalema 19:7-11; 1 Yohane 5:3) Ku hava vuyelo bya swilo leswi vonakaka kumbe ntsako wa xinkarhana lowu nga ringanisiwaka ni mikateko leyi Yehovha a yi vekeleke lava n’wi rhandzaka.—Swivuriso 10:22.

12. Xana xihuku xo fanekisela xi hi sirhelela xirho xihi xa nkoka, naswona ha yini nsirhelelo wolowo wu ri wa nkoka?

¹² Xihuku xa ku ponisa. Xihuku a xi sirhelela nhloko ni byongo bya socha—ku nga laha vutivi  byi humaka kona. Ntshembo wa hina wa Vukreste wu fanisiwa ni xihuku hikuva wu sirhelela mianakanyo ya hina. (1 Vatesalonika 5:8) Hambileswi hi hundzuleke mianakanyo ya hina hi vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu, ha ha ri vanhu lava tsaneke lava nga hetisekangiki. Mianakanyo ya hina yi nga onhiwa hi ku olova. Tipakani ta mafambiselo lawa ya swilo ti nga hi kavanyeta kumbe ti siva ntshembo lowu hi wu nyikiweke hi Xikwembu. (Varhoma 7:18; 12:2) Diyavulosi u ringetile ku hambukisa Yesu eka pakani ya yena hi ku n’wi tshembisa “mimfumo hinkwayo ya misava ni ku vangama ka yona,” kambe a tsandzeka. (Matewu 4:8) Kambe Yesu u ale xitshembiso xolexo hi ku kongoma, kutani Pawulo u vule leswi ha yena: “Hikwalaho ka ntsako lowu a wu vekiwe emahlweni ka yena [Yesu] u tiyisele mhandzi ya nxaniso, a tsan’wa tingana, kutani a tshama evokweni ra xinene ra xiluvelo xa Xikwembu.”—Vaheveru 12:2.

13. Xana hi nga tshama njhani hi ri karhi hi tiyiseka hi ntshembo lowu nga emahlweni ka hina?

¹³ Muxaka wa ntshembo lowu Yesu a a ri na wona a wo tiendlekela. Loko hi tata mianakanyo ya hina hi milorho ni tipakani ta mafambiselo lawa ya swilo ematshan’weni yo tshama hi ri karhi hi anakanya hi ntshembo lowu nga emahlweni ka hina, ripfumelo ra hina eswitshembisweni swa Xikwembu ri ta tsana. Hi ku famba ka nkarhi, hi nga ha lahlekeriwa hi ntshembo wa hina hi ku helela. Hi hala tlhelo, loko hi anakanya hi switshembiso swa Xikwembu nkarhi na nkarhi, hi ta hambeta hi tsaka hi ntshembo lowu vekiweke emahlweni ka hina.—Varhoma 12:12.

14, 15. (a) Banga ra hina ro fanekisela i yini, naswona ri nga tirhisiwa njhani? (b) Kombisa ndlela leyi banga ra moya ri nga hi pfunaka ha yona ku lwisana ni miringo.

¹⁴ Banga ra moya. Rito ra Xikwembu, kumbe rungula ra xona leri tsariweke eBibeleni ri fana ni banga leri nga ni matimba leri tsemaka hi matlhelo mambirhi, leri nga susaka mavunwa ya vukhongeri kutani ri pfuna vanhu va timbilu letinene leswaku va kuma ntshunxeko wa moya. (Yohane 8:32; Vaheveru 4:12) Banga leri ra moya ri nga tlhela ri hi lamulela loko hi langutane ni miringo kumbe loko vagwinehi va ringeta ku dlaya ripfumelo ra hina. (2 Vakorinto 10:4, 5) Ha tlangela swinene leswi ‘Matsalwa hinkwawo ma nga huhuteriwa hi Xikwembu naswona ma hi hlomisaka hi ku helela eka ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene’!—2 Timotiya 3:16, 17.

¹⁵ Loko a ringiwa hi Sathana emananga, Yesu u ri tirhise hi ndlela leyi humelelaka banga ra moya leswaku a susa mianakanyo ya mavunwa ni miringo leyi kanganyisaka. Eka ndzingo wun’wana ni wun’wana wa Sathana, u hlamule a ku: “Ku tsariwile.” (Matewu 4:1-11) David, loyi a nga Mbhoni ya Yehovha le Spain, na yena u kume leswaku Matsalwa ma n’wi pfunile leswaku a hlula miringo. Loko a ri ni malembe ya 19 hi vukhale, nhwanyana un’wana wo saseka loyi a a tirha na yena eka khampani yo basisa u ringanyete leswaku “va tihumesa swin’we.” David u xi arile xikombelo xexo kutani a kombela mufambisi wakwe leswaku a n’wi cinca a ya tirhela endhawini yin’wana leswaku swilo sweswo swi nga ha tlheli swi endleka. David u te: “Ndzi tsundzuke xikombiso xa Yosefa. U ale ku tikhoma hi ndlela yo biha xikan’we-kan’we a suka endhawini yoleyo. Na mina ndzi endle leswi fanaka.”—Genesa 39:10-12.

16. Hlamusela xivangelo xa ku va hi fanele hi leteriwa leswaku hi ‘ri tamela khwatsi rito ra ntiyiso.’

¹⁶ Nakambe Yesu u tirhise banga ra moya leswaku a pfuna van’wana ku balekela ku lawuriwa hi Sathana. Yesu u te: “Leswi ndzi swi dyondzisaka a hi swa mina, kambe i swa loyi a ndzi rhumeke.” (Yohane 7:16) Leswaku hi tekelela madyondziselo  ya vutshila ya Yesu, hi fanele hi leteriwa. Josephus, n’wamatimu wa Muyuda u tsale leswi landzelaka malunghana ni masocha ya Varhoma: “Masocha hinkwawo a ma endla vutiolori siku ni siku, naswona a ma byi endla hi ku hiseka, onge hiloko ma ri enyimpini, ku nga xona xivangelo lexi a xi endla ma tiyisela matshimbi ya le nyimpini hi ku olova.” Enyimpini ya hina ya moya, hi fanele hi tirhisa Bibele. Ku tlula kwalaho, hi fanele hi ‘endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi tivonakarisa hi amukeleka eka Xikwembu, tanihi vatirhi lava nga riki na nchumu wo khomiwa hi tingana ha wona, hi ri tamela khwatsi rito ra ntiyiso.’ (2 Timotiya 2:15) Naswona a hi ku tsakisa ka swona ku tirhisa Matsalwa loko u hlamula xivutiso lexi humaka embilwini xa munhu la tsakelaka!

Khongela Minkarhi Hinkwayo

17, 18. (a) Xana xikhongelo xi pfuna njhani eku lwisaneni na Sathana? (b) Nyika xikombiso xa nkoka wa xikhongelo.

¹⁷ Endzhaku ko hlamusela mahavelo hinkwawo ya moya, Pawulo u engetela xitsundzuxo xin’wana xa nkoka. Leswaku va lwisana na Sathana, Vakreste va fanele va endla “swikhongelo swa mixaka hinkwayo ni xikombelo.” Kangani? Pawulo u tsarile: “Mi hamba mi khongela nkarhi hinkwawo hi moya.” (Vaefesa 6:18) Loko hi langutana ni miringo kumbe ku hela matimba, xikhongelo xi nga hi tiyisa swinene. (Matewu 26:41) Yesu “u endle swikombelo ni swikhongelo eka Loyi a a swi kota ku n’wi ponisa eku feni, hi swirilo swa matimba ni mihloti, naswona u twiwe hi tindleve timbirhi hikwalaho ka nchavo wakwe lowu nga ni vukwembu.”—Vaheveru 5:7.

¹⁸ Milagros, loyi a khathaleleke nuna wa yena ku ringana malembe ya 15 loko a khomiwe hi vuvabyi lebyi nga tshungulekiki, u ri: “Loko ndzi titwa ndzi hele matimba, ndzi khongela eka Yehovha. A ku na munhu un’wana loyi a nga ndzi pfunaka ku fana na yena. I ntiyiso, minkarhi yin’wana ndzi pfa ndzi titwa ndzi nga ha lavi nchumu. Kambe nkarhi na nkarhi loko ndzi heta ku khongela eka Yehovha, a ndzi titwa ndzi ri ni matimba naswona ndzi antswa.”

19, 20. I yini lexi hi faneleke hi xi endla leswaku hi hlula enyimpini ya hina yo lwisana na Sathana?

¹⁹ Diyavulosi wa swi tiva leswaku nkarhi wakwe wu komile, kutani u endla matshalatshala lamakulu leswaku a hi hlula. (Nhlavutelo 12:12, 17) Hi fanele hi kaneta nala loyi wa matimba kutani hi “[lwa] nyimpi leyinene ya ripfumelo.” (1 Timotiya 6:12) Leswi swi lava matimba lama tlulaka lama tolovelekeke. (2 Vakorinto 4:7) Nakambe hi lava mpfuno wa moya lowo kwetsima wa Xikwembu, hikwalaho hi fanele hi wu khongelela. Yesu u te: “Loko n’wina, hambiloko mi hombolokile mi tiva ndlela ya ku nyika vana va n’wina tinyiko letinene, Tatana la nge tilweni u ta nyika moya lowo kwetsima hilaha ku tlurisaka swinene eka lava n’wi kombelaka!”—Luka 11:13.

²⁰ Swi le rivaleni leswaku i swa nkoka ku ambala mahavelo hinkwawo lawa Yehovha a hi nyikaka wona. Leswaku hi ambala mahavelo lawa ya moya hi fanele hi va ni timfanelo leti tsakisaka Xikwembu, to tanihi ripfumelo ni ku lulama. Swi lava leswaku hi rhandza ntiyiso onge hiloko hi khamiwe hi wona, hi lunghekela ku twarisa mahungu lamanene nkarhi wun’wana ni wun’wana hi tlhela hi tshama hi ri karhi hi anakanya hi ntshembo lowu nga emahlweni ka hina. Hi fanele hi dyondza ku tirhisa banga ra moya hi vutshila. Loko hi ambala mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu, hi nga hlula eku dodombisaneni ka hina ni mavandla lama hombolokeke ya moya naswona hi nga tisa ku dzuneka evitweni leri kwetsimaka ra Yehovha.—Varhoma 8:37-39.

[Nhlamuselo ya le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• I mani la hi vekeleke xikombiso lexinene xo ambala mahavelo ya moya, naswona ha yini hi fanele hi kambisisa xikombiso xakwe hi vukheta?

• Xana hi nga yi sirhelela njhani mianakanyo ya hina ni mbilu ya hina yo fanekisela?

• Xana hi nga swi kotisa ku yini ku va ni vutshila eku tameleni ka banga ra moya?

• Ha yini hi fanele hi hambeta hi khongela minkarhi hinkwayo?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Swifaniso leswi nga eka tluka 17]

Ku dyondza Bibele hi ku hiseka swi nga hi susumetela ku twarisa mahungu lamanene nkarhi wun’wana ni wun’wana

[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]

Ntshembo wa hina lowu tiyeke wu hi pfuna ku langutana ni miringo

[Swifaniso leswi nga eka tluka 19]

Xana wa ri tirhisa “banga ra moya” evutirhelini?