“Hambetani Mi Kuma Matimba Ehosini”
“Hambetani Mi Kuma Matimba Ehosini”
“Hambetani mi kuma matimba eHosini ni le ka ntamu wa vukulu bya yona.”—VAEFESA 6:10.
1. (a) I nyimpi yihi leyi nga tolovelekangiki leyi humeleleke kwalomu ka malembe ya 3 000 lama hundzeke? (b) Ha yini Davhida a hlurile?
KWALOMU ka malembe ya 3 000 lama hundzeke, masocha mambirhi lama humaka eka mavuthu mambirhi lama kanetanaka a ma jamelanile ma lava ku lwa. Lontsongo wa kona a ku ri mufana loyi a a ri murisi la vuriwaka Davhida. Emahlweni ka yena a ku yime Goliyadi, wanuna loyi a a ri ni matimba swinene a tlhela a leha hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. Nguvu yakwe ya mahakatimba a yi tika kwalomu ka tikhilogiramu ta 57, naswona a a khome fumu lerikulu leri a ri tika swin’we ni tlhari lerikulu. Davhida a a nga hlomanga nikatsongo, nchumu lowu a a ta lwa hi wona a ku ri xipelupelu. Xihontlovila xa Mufilisita ku nga Goliyadi a xi titwa xi rhukaniwile swinene leswi Muisrayele loyi a a ta lwa na xona a ko va mufana. (1 Samuwele 17:42-44) Eka vahlaleri va mavuthu hamambirhi, a swi ri erivaleni leswaku i mani loyi a a ta hlula. Kambe lava nga ni matimba a hi minkarhi hinkwayo va hlulaka enyimpini. (Eklesiasta 9:11) Davhida u hlurile hikuva u lwe hi matimba lama humaka eka Yehovha. U te: “Nyimpi i ya Yehovha.” Bibele yi vula leswaku “Davhida, hi xipelupelu ni ribye, u tikombise a ri ni matimba ku tlula Mufilisita.”—1 Samuwele 17:47, 50.
2. Xana Vakreste va lwa nyimpi ya muxaka muni?
2 Vakreste a va lwi nyimpi ya xiviri. Hambileswi va nga ni ku rhula ni vanhu hinkwavo, va lwa nyimpi ya moya ni vakaneti va matimba swinene. (Varhoma 12:18) Eka ndzima yo hetelela ya papila rakwe leri yaka eka Vaefesa, Pawulo u hlamusele nyimpi leyi Mukreste un’wana ni un’wana a yi lwaka. U tsarile: “A hi dodombisani ni ngati ni nyama, kambe ni tihulumendhe, ni valawuri, ni vafumi va misava va munyama lowu, ni mavandla lama hombolokeke ya moya, etindhawini ta le tilweni.”—Vaefesa 6:12.
3. Hi ku ya hi Vaefesa 6:10, i yini lexi hi faneleke hi va na xona leswaku hi ta tiyiseka hi ku hlula ka hina?
3 “Mavandla [wolawo] lama hombolokeke” i Sathana ni madimona yakwe, lava navelaka ku herisa vuxaka bya hina na Yehovha Xikwembu. Tanihi leswi va nga ni matimba swinene ku hi tlula, hi le xiyin’weni lexi fanaka ni xa Davhida, naswona a hi nge hluli loko hi nga titshegi hi matimba ya Xikwembu. Hakunene, Pawulo u hi khutaza ku “[hambeta hi] kuma matimba eHosini ni le ka ntamu wa vukulu bya yona.” (Vaefesa 6:10) Loko a heta ku nyikela ndzayo yoleyo, muapostola loyi u hlamusela malunghiselelo ya moya ni timfanelo ta Vukreste leti hi pfunaka ku hlula.—Vaefesa 6:11-17.
4. I tinhla tihi timbirhi leti hi nga ta ti kambisisa exihlokweni lexi?
4 Sweswi a hi kambisiseni leswi Matsalwa ma swi vulaka malunghana ni ntamu ni marhengu ya nala wa hina. Kutani hi ta kambisisa ndlela yo tisirhelela leyi hi faneleke hi yi tirhisa. Loko hi landzela swiletelo swa Yehovha, hi nga tiyiseka leswaku valala va hina a va nge hi hluli.
Ku Dodombisana Ni Mavandla Lama Hombolokeke Ya Moya
5. Xana ndlela leyi rito ‘ku dodombisana’ ri tirhisiweke ha yona eka Vaefesa 6:12 yi hi endla leswaku hi ma twisisa njhani marhengu ya Sathana?
5 Pawulo u hlamusela leswaku “hi dodombisan[a] . . . ni mavandla lama hombolokeke ya moya, etindhawini ta le tilweni.” Ina, munhu lonkulu wa moya la hombolokeke i Sathana Diyavulosi, “mufumi wa madimona.” (Matewu 12:24-26) Bibele yi hlamusela nyimpi ya hina tanihi ‘ku dodombisana,’ kumbe ku lwa hi mavoko. Emimphikizanweni ya ku dodombisana ya le Grikiya wa khale, munhu un’wana ni un’wana la lwaka a a ringeta ku heta munhu loyi a lwaka na yena matimba leswaku a ta n’wi lahlela ehansi. Hilaha ku fanaka, Diyavulosi u lava leswaku hi heleriwa hi matimba ya hina ya moya. Xana a nga endla leswaku hi swi endlisa ku yini sweswo?
6. Kombisa hi ku ya hi Matsalwa ndlela leyi Diyavulosi a nga tirhisaka marhengu yo hambana-hambana ha yona leswaku a tsanisa ripfumelo ra hina.
6 Diyavulosi a nga ha tiendla nyoka, nghala leyi vombaka, kumbe hambi ku ri ntsumi ya ku vonakala. (2 Vakorinto 11:3, 14; 1 Petro 5:8) A nga ha tirhisa vanhu leswaku va hi xanisa kumbe va hi heta matimba. (Nhlavutelo 2:10) Tanihi leswi Sathana a fumaka misava leyi hinkwayo, a nga tirhisa ku navela ka yona ni swilo swa yona leswi navetaka leswaku a hi phasa. (2 Timotiya 2:26; 1 Yohane 2:16; 5:19) A nga tirhisa mianakanyo ya misava kumbe ya vugwinehi leswaku a hi xisa, hilaha a xiseke Evha hakona.—1 Timotiya 2:14.
7. I swipimelo swihi leswi madimona ma nga na swona, naswona hina hi ni mpfuno wihi?
7 Hambileswi matlhari ni matimba ya Sathana ni madimona yakwe ma nga vonakaka ma ri makulu, kambe ma ni swipimelo. Mimoya leyi yo homboloka a yi nge hi sindzisi ku endla swilo leswo homboloka leswi hlundzukisaka Tata wa hina wa le tilweni. Hi ni lunghelo ro tihlawulela, naswona hi kota ku lawula mianakanyo ni swiendlo swa hina. Ku tlula kwalaho, a hi lwi hi ri hexe. Leswi endlekeke enkarhini wa Elixa swi nga endleka ni le nkarhini wa hina: “Va tele lava va nga na hina ku tlula lava va nga na vona.” (2 Tihosi 6:16) Bibele ya hi tiyisekisa leswaku loko hi titsongahata eka Xikwembu kutani hi kaneta Diyavulosi, u ta hi balekela.—Yakobo 4:7.
Ku Tiva Makungu Ya Sathana
8, 9. Hi yihi miringo leyi Sathana a nga yi tisela Yobo leswaku a tshova vutshembeki byakwe, naswona i makhombo wahi ya moya lawa hi langutanaka na wona namuntlha?
8 Ha ma tiva makungu ya Sathana hikuva Matsalwa ma paluxa marhengu ya yena lamakulu. (2 Vakorinto 2:11) Diyavulosi u tirhise swiphiqo leswikulu swa ikhonomi, ku feriwa hi varhandziwa, nkaneto wa le ndyangwini, ku xaniseka emirini ni ku hlekuriwa swi nga fanelanga hi vanghana va mavunwa eka Yobo lowo lulama. Yobo u karhateke swinene a twa onge Xikwembu xi n’wi fularherile. (Yobo 10:1, 2) Hambileswi Sathana a nga ta ka a nga swi vangi swiphiqo swoleswo hi ku kongoma namuntlha, maxangu yo tano ma va wela Vakreste vo tala naswona Diyavulosi a nga tirhisa wona leswaku a vuyeriwa.
9 Makhombo ya moya ma andzile enkarhini lowu wa makumu. Hi hanya emisaveni leyi ku hlongorisiwaka swinene swilo leswi vonakaka ku ri ni tipakani ta moya. Nkarhi na nkarhi swihaxa-mahungu swi kombisa leswaku rimbewu leri nga riki enawini ri tisa ntsako ku nga ri nhlomulo. Naswona vanhu vo tala va hundzuke “lava rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Timotiya 3:1-5) Ku va ni mianakanyo yo tano swi nga xungeta ku tiya ka hina hi tlhelo ra moya handle ka loko ho “lwa hi matimba [hi] lwela ripfumelo.”—Yudha 3.
10-12. (a) I xitsundzuxo xihi lexi Yesu a xi nyikeleke exifanisweni xa yena xa muhaxi? (b) Kombisa ndlela leyi mimpimanyeto ya swilo swa moya yi nga kamanyetiwaka ha yona.
10 Rhengu rin’wana leri Sathana a ri tirhisaka swinene i ku hi endla hi nghena hi twelela emisaveni leyi ni le ku hlongoriseni ka swilo leswi vonakaka. Exifanisweni xa yena xa muhaxi, Yesu u tsundzuxile leswaku minkarhi yin’wana “ku vilela ka mafambiselo lawa ya swilo ni matimba ya vuxisi bya rifuwo swi kamanyeta rito [ra Mfumo].” (Matewu 13:18, 22) Rito ra Xigriki leri laha ri hundzuluxeriweke ri va “kamanyeta” ri vula “ku tlimba hi ku helela.”
11 Emakhwatini ya le tindhawini leti hisaka, munhu a nga ha kuma nkuwa lowu tlimbaka mirhi yin’wana. Wu kula hakatsongo wu ri karhi wu tsondzela nsinya. Hakatsongo-tsongo wu tsondzela murhi lowu wu mileke eka wona hi timitsu leti tiyeke swinene. Timitsu ta nkuwa lowu ti hetelela ti tekele murhi lowu ti mileke eka wona swakudya swo tala emisaveni, ivi ndzhuti wa wona wu endla leswaku murhi wu nga ha kumi ku vonakala. Eku heteleleni, murhi lowu wa fa.
12 Hilaha ku fanaka, mivilelo ya mafambiselo lawa ni ku lava rifuwo ni ku hanya vutomi bya vulovolovo hakatsongo-tsongo swi nga hi tekela nkarhi ni matimba ya hina yo tala. Loko nyingiso wa hina wo kokiwa hi swilo swa misava, hi nga ha honisa dyondzo ya Bibele ya munhu hi xiyexe hi ku olova hi tlhela hi swi endla mukhuva ku xwa eminhlanganweni ya Vukreste, xisweswo hi nga ha swi kumi swakudya swa moya. Tipakani ta swilo leswi vonakaka ti va ti sive mintirho ya moya, kutani Sathana u hetelela a hi hlasela hi ku olova.
Hi Fanele Hi Yima Hi Tiyile
13, 14. Hi fanele hi endla yini loko hi kanetiwa hi Sathana?
13 Pawulo u khutaze vapfumeri-kulobye ku “yima [va] tiyile, [va] lwisana ni marhengu ya Diyavulosi.” (Vaefesa 6:11) Ina, a hi nge n’wi lovisi Diyavulosi ni madimona yakwe. Xikwembu xi wu nyike Yesu Kreste ntirho wolowo. (Nhlavutelo 20:1, 2) Hambiswiritano, hi fanele hi “yima [hi] tiyile” leswaku minhlaselo ya Sathana yi nga hi hluli, ku kondza a lovisiwa.
14 Muapostola Petro na yena u kandziyise xilaveko xa ku yima hi tiyile hi lwisana na Sathana. Petro u tsarile: “Hlayisani mianakanyo ya n’wina leyi hlutekeke, mi hiteka. Xirha xa n’wina, Diyavulosi, xa famba-famba ku fana ni nghala leyi vombaka, yi lava wa ku n’wi dya. Kambe lwanani na xona, mi tiya eripfumelweni, hi ku tiva leswaku ku xaniseka loku fanaka ku karhi ka endleka enhlengeletanweni hinkwayo ya vamakwenu emisaveni.” (1 Petro 5:8, 9) Entiyisweni, i swa nkoka leswaku hi kuma nseketelo wa vamakwerhu va hina va moya leswaku hi ta yima hi tiyile loko Diyavulosi a hlasela ku fana ni nghala leyi vombaka.
15, 16. Nyika xikombiso xa le Matsalweni lexi kombisaka ndlela leyi nseketelo wa vapfumeri-kulorhi wu nga hi pfunaka ha yona leswaku hi yima hi tiyile.
15 Loko nghala yi vomba ekusuhi endhawini leyi nga riki na mirhi ya laha Afrika, mhala yi nga ha tsutsuma hi rivilo lerikulu ku kondza yi swi xiya leswaku a ka ha ri na khombo. Hambiswiritano, tindlopfu ti veka xikombiso xo seketelana. Buku leyi nge Elephants—Gentle Giants of Africa and Asia yi ri: “Tindlopfu ti tisirhelela hi ku yima ti endla xirhendzevutana, letikulu ti langute laha ku nga ni nxungeto ivi letitsongo ti nghenisiwa endzeni ka xirhendzevutana.” Loko ti vona xikombiso xo tano xa matimba ni nseketelo, tinghala a ti tali ku hlasela hambi ku ri swindlopfana.
16 Loko hi xungetiwa hi Sathana ni madimona yakwe, na hina hi fanele hi va swin’we ni vamakwerhu lava tiyeke eripfumelweni. Pawulo u pfumerile leswaku Vakreste-kulobye van’wana va ve “mpfuno lowu tiyisaka” eka yena loko a khotsiwile le Rhoma. (Vakolosa 4:10, 11) Rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke ri va “mpfuno lowu tiyisaka” ri humelela kan’we ntsena eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki. Hi ku ya hi Expository Dictionary of New Testament Words ya Vine, “riendli ra rito rero ri vula mirhi ya vutshunguri leyi hungutaka ku pfimba.” Ku fana ni mafurha lama verhamisaka, nseketelo wa vagandzeri va Yehovha lava wupfeke wu nga verhamisa xitlhavi lexi vangiwaka hi ku xaniseka emintlhavekweni kumbe enyameni.
17. I yini lexi nga hi pfunaka ku tshembeka eka Xikwembu?
17 Xikhutazo lexi humaka eka Vakreste-kulorhi namuntlha xi nga tiyisa ku tiyimisela ka hina ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka. Vakulu lava nga Vakreste va tiyimisele swinene ku nyikela mpfuno wa moya. (Yakobo 5:13-15) Swilo leswi pfunaka munhu ku tshembeka i dyondzo ya nkarhi na nkarhi ya Bibele ni ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste, etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni. Vuxaka bya hina lebyikulu na Xikwembu bya hi pfuna leswaku hi tshama hi tshembekile eka xona. Hakunene, hambi hi le ku dyeni, hi le ku nweni kumbe hi endla nchumu wihi na wihi, hi fanele hi lava ku endla swilo hinkwaswo leswaku ku vangamisiwa Xikwembu. (1 Vakorinto 10:31) Hi ntolovelo, ku titshega hi Yehovha swin’we ni hi xikhongelo i swa nkoka leswaku hi ta ya emahlweni hi famba hi ndlela leyi n’wi tsakisaka.—Pisalema 37:5.
18. Ha yini hi nga fanelanga hi lan’wa hambiloko swiyimo leswi tshikilelaka swi hi heta matimba?
18 Minkarhi yin’wana minhlaselo ya Sathana yi ta loko hi titwa hi tsanile hi tlhelo ra moya. Nghala yi bvanyangeta xiharhi lexi tsaneke. Swiphiqo swa ndyangu ni swa ikhonomi, kumbe vuvabyi swi nga hi tsanisa emoyeni. Kambe hi nga tshiki ku endla leswi tsakisaka Xikwembu, hikuva Pawulo u te: “Loko ndzi tsanile, hi kona ndzi vaka ni matimba.” (2 Vakorinto 12:10; Vagalatiya 6:9; 2 Vatesalonika 3:13) Xana a a vula yini? A a vula leswaku matimba lama humaka eka Xikwembu ma nga hi tiyisa loko hi tsanile, ntsendze loko hi kombela Yehovha leswaku a hi nyika matimba. Ku hluriwa ka Goliyadi hi Davhida swi kombisa leswaku Xikwembu xa swi kota ku tiyisa vanhu va xona. Timbhoni ta Yehovha ta namuntlha ti nga swi tiyisekisa leswaku loko ti weriwe hi makhombo lamakulu, ti swi xiyile leswaku Xikwembu xi ti tiyisile.—Daniyele 10:19.
19. Nyika xikombiso lexi kombisaka ndlela leyi Yehovha a nga ma tiyisaka ha yona malandza yakwe.
19 Mpatswa wun’wana wu tsarile malunghana ni nseketelo lowu Xikwembu xi wu nyikeke wona: “Hi tirhele Yehovha hi malembe yo tala tanihi nuna na nsati naswona hi kume mikateko yo tala hi tlhela hi tiva vanhu vo tala lavanene. Yehovha u tlhele a hi letela ni ku hi tiyisa leswaku hi tiyisela maxangu hi ndlela leyi humelelaka. Ku fana na Yobo, a hi nga swi twisisi minkarhi hinkwayo leswaku ha yini swilo a swi humelela hi ndlela leyi a swi humelela ha yona, kambe a hi swi tiva leswaku minkarhi hinkwayo Yehovha a a tiyimiserile ku hi pfuna.”
20. Hi byihi vumbhoni bya le Matsalweni lebyi kombisaka leswaku minkarhi hinkwayo Yehovha u seketela vanhu vakwe?
20 Voko ra Yehovha a ri komanga lerova ri nga tsandzeka ku tiyisa vanhu va yena lava tshembekaka. (Esaya 59:1) Mupisalema Davhida u yimbelerile: “Yehovha u seketela hinkwavo lava waka, naswona u yimisa hinkwavo lava nkhinsamaka.” (Pisalema 145:14) Hakunene, Tata wa hina wa le tilweni ‘u hi rhwalela mpingu wa hina siku ni siku’ naswona u hi nyika leswi hi swi pfumalaka hakunene.—Pisalema 68:19.
Hi Lava “Mahavelo Hinkwawo Lama Humaka Eka Xikwembu”
21. Pawulo u xi kandziyise njhani xilaveko xa mahavelo ya moya?
21 Hi kambisise tindlela tin’wana leti Sathana a ti tirhisaka naswona hi vone xilaveko xo yima hi tiyile loko a hi hlasela. Sweswi hi fanele hi kambisisa lunghiselelo rin’wana ra nkoka ro sirhelela ripfumelo ra hina hi ndlela leyi humelelaka. Muapostola Pawulo u boxe nchumu wa nkoka kambirhi epapileni ra yena leri yaka eka Vaefesa, lowu nga hi pfunaka ku yima hi tiyile hi lwisana ni marhengu ya Sathana ni lowu nga hi pfunaka ku hlula enyimpini ya hina yo lwisana ni mavandla lama hombolokeke ya moya. Pawulo u tsarile: “Ambalani mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu leswaku mi kota ku yima mi tiyile, mi lwisana ni marhengu ya Diyavulosi . . . Ambalani mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu, leswaku mi kota ku tserhama hi siku ro homboloka, endzhaku ko endla swilo hinkwaswo hi rixaladza, mi yima mi tiyile.”—Vaefesa 6:11, 13.
22, 23. (a) Xana mahavelo ya hina ya moya ma katsa yini? (b) Hi ta kambisisa yini exihlokweni lexi landzelaka?
22 Ina, hi fanele hi ambala “mahavelo hinkwawo lama humaka eka Xikwembu.” Loko Pawulo a tsala papila rakwe leri yaka eka Vaefesa, a a rindziwe hi socha ra Murhoma, leri kumbexana minkarhi yin’wana a ri ambala mahavelo hinkwawo. Kambe, muapostola loyi u huhuteriwe hi Xikwembu ku vulavula hi mahavelo ya moya lama nga ya nkoka swinene eka nandza un’wana ni un’wana wa Yehovha.
23 Mahavelo lawa lama humaka eka Xikwembu ma katsa timfanelo leti Mukreste a faneleke a va na tona swin’we ni malunghiselelo ya moya lama humaka eka Yehovha. Exihlokweni lexi landzelaka, hi ta kambisisa xiphemu ha xin’we xa mahavelo ya moya. Leswi swi ta hi pfuna ku vona leswaku hi yi hlomele ku fikela kwihi nyimpi ya hina ya moya. Hi nkarhi lowu fanaka, hi ta vona ndlela leyi xikombiso lexinene ngopfu xa Yesu Kreste xi hi pfunaka ha yona ku humelela loko hi lwisana na Sathana Diyavulosi.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Vakreste hinkwavo va lwa nyimpi ya yini?
• Hlamusela marhengu man’wana ya Sathana.
• Xana nseketelo wa vapfumeri-kulorhi wu nga hi tiyisa njhani?
• Xana hi fanele hi titshega hi matimba ya mani, naswona ha yini?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Swifaniso leswi nga eka tluka 11]
Vakreste va ‘dodombisana ni mavandla lama hombolokeke ya moya’
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Mivilelo ya mafambiselo lawa yi nga kamanyeta rito ra Mfumo
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
Vakreste-kulorhi va nga va “mpfuno lowu tiyisaka”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]
Xana wa khongela eka Xikwembu u kombela matimba?