Ku Xonga Ka Ntumbuluko Wa Yehovha

‘Rifuwo Ro Tala Ra Malwandle’

LOKO dyambu ri pela rimoyana ri hunga elwandle, kutani magandlati ma ba ribuwa. Mpfumawulo lowu phyuphyisaka mianakanyo wa magandlati lama hungiwaka hi rimoyana, wu koka vanhu vo tala lava khitikanelaka etimbuweni leswaku va ta wisa va tlhela va kuma ku rhula. *

Emisaveni hinkwayo ku ni timbuwa to tano leti hlanganisaka mpfhuka wa magidi ya tikhilomitara, ti longoloka ni malwandle. Ku hambana exikarhi ka sava ni lwandle loku tshamelaka ku cinca ku fungha ndzilakana lowu lwandle ri biwaka ri fika eka wona. Muvumbi u ri endle hi ndlela yoleyo. Loko xi vulavula hi xona hi xoxe, Xikwembu xi vula leswaku xi “vek[e] sava ri va ndzilakana wa lwandle.” Xa engetela: “Hambiloko magandlati ya rona ma ya hala ni hala, kambe a ma nge endli nchumu; hambiloko ma kariha, a ma nge wu hundzi.”—Yeremiya 5:22; Yobo 38:8; Pisalema 33:7.

Pulanete ya hina hakunene yi funengetiwe hi mati, ku hambana ni tipulanete tin’wana endyangwini wa dyambu. Tiphesente to tlula 70 ta misava ti funengetiwe hi mati. Loko Yehovha a lulamisa misava leswaku vanhu va ta tshama eka yona, u te: “Mati lama nga ehansi ka matilo a ma hlengeletiwe endhawini yin’we naswona a ku humelele ndhawu leyi omeke.” Hiloko “swi va tano.” Rungula leri ri ya emahlweni ri ku: “Xikwembu xi sungula ku vitana ndhawu leyi omeke xi ku i Misava, kambe ku hlengeletana ka mati xi ku vitana Malwandle. Ku tlula kwalaho, Xikwembu xi swi vona leswaku a swi ri swinene.” (Genesa 1:9, 10) Xana malwandle ma hetisisa yini?

Mati ya le malwandle a ma endleriwe leswaku ma hlayisa vutomi hi tindlela to hlayanyana to hlamarisa. Hi xikombiso, mati ma kota ku hlayisa nkahelo. Hikwalaho, malwandle ma tirha tanihi xitiko lexikulu xa nkahelo, leswi pfunaka ku hunguta xirhami lexikulu xa vuxika.

Mati ma tlhela ma kota ku hlayisa vutomi hi ndlela yin’wana. Ma nga kota ku n’okisa swilo hi ku olova ku tlula xihalaki xin’wana ni xin’wana. Tanihi leswi vutomi byi vaka kona hikwalaho ka ku cinca ka tikhemikhali, i swa nkoka leswaku mati ma va kona leswaku ma ta n’okisa tikhemikhali kutani ma hlanganisa timolekhuli ta kona. Tikhemikhali to tala leti kumekaka eka swilo leswi hanyaka ti ni mati. Buku leyi nge The Sea yi ri: “Swilo hinkwaswo leswi hanyaka swi lava mati—lawa ma hetelelaka ma huma emalwandle, hambi ku ri mati ya swimilana ni swiharhi leswi hanyaka emisaveni.”

Nakambe malwandle ma pfuna swinene eku basiseni ka moya. Swihadyana ni swimilana leswi nga elwandle swi tswonga khaboni-dayokisayidi kutani swi humesa moya wo tenga. Hi ku ya hi mulavisisi un’wana, “70 wa tiphesente ta moya wo tenga lembe na lembe wu huma eka swihadyana ni swimilana swa le lwandle.”

Malwandle ma nga tlhela ma humesa mirhi ya ntumbuluko yo tshungula mavabyi. Se ku hundze madzana yo tala ya malembe ku ri karhi ku tirhisiwa mirhi leyi endliweke hi swilo leswi humesiweke eka tinhlampfi. Vanhu va ni nkarhi wo leha va ri karhi va tirhisa mafurha lama humesiweke eka xivindzi xa muxaka wun’wana wa tinhlampfi. Ku nga ri khale ku tirhisiwe tikhemikhali leti humaka eka tinhlampfi ni le ka swivumbiwa swin’wana swa le lwandle leswaku ku tshunguriwa vuvabyi bya phika ni switsongwatsongwana swin’wana ni vuvabyi bya khensa.

Ku endliwe matshalatshala ya ku ringanyeta ntikelo wa swilo leswi nga le lwandle ni ndlela leyi lwandle ri hi pfunaka ha yona. Hambileswi ku  nga fikeleriwangiki makumu lama kongomeke, valavisisi va ringanyete leswaku kwalomu ka mbirhi-xa-nharhu xa rifuwo ra misava hinkwayo ri kumiwa emalwandle. Leswi swi tiyisekisa mhaka ya leswaku malwandle ma vumbiwe hi xikongomelo—ku khathalela swilaveko swa vutomi. Sweswo swi fambisana kahle ni leswi Bibele yi swi vitanaka “rifuwo . . . ro tala ra malwandle”!—Deteronoma 33:19.

Yehovha wa vangamisiwa tanihi Musunguri Lonkulu tlhelo Muendli wa rifuwo leri. Nehemiya u susumeteleke ku n’wi dzunisa hi marito lama landzelaka: “Hi wena Yehovha u ri wexe; wena u endle matilo, . . . malwandle ni hinkwaswo leswi swi nga eka wona; hinkwaswo u swi londzovota swi hanya.”—Nehemiya 9:6.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi leri nga eka tluka 9]

Mati, Moya Ni Magandlati

Mati ni moya swi vanga magandlati lamakulu lama nga ni pongo lama yaka ma ya ba magiyagiya lama nga ni maribye, ku fana ni lawa ya le California, le United States. Magandlati i nchumu lowu hlamarisaka wa le lwandle, lowu kombisaka matimba ya rona lamakulu. Nakambe ma hi tsundzuxa hi matimba lama hlamarisaka ya Muvumbi. Yehovha hi yena a “famba[ka] ehenhla ka magandlati lama tlakukeke ya lwandle.” “Hi matimba ya [yena u] dunge lwandle, hi ku twisisa ka [yena u] tshovelele la hlaselaka.” (Yobo 9:8; 26:12) Hakunene, “ehenhla ka mimpfumawulo ya mati yo tala, magandlati ya matimba, lamakulu ya lwandle, Yehovha i nkulu endhawini leyi tlakukeke.”—Pisalema 93:4.

Tinhulu Ta Sava

Timbuwa minkarhi yin’wana ti va ni tinhulu to saseka ta sava, ku fana ni swipuwa leswi vonakaka laha eribuweni ra Namibia, edzongeni wa Afrika. Moya hi wona wu endlaka tinhulu leti to hlamarisa ta sava. Hambileswi swipuwa swin’wana swi nga ha vonakaka swi ri tinhulu letitsongo, swin’wana swi kula swi fika eka 400 wa timitara. Sava rolero ro tala swinene ri hi pfuna ku twisisa nhlamuselo ya le Bibeleni leyi nge “swiribyana swa sava leri nga eribuweni ra lwandle.” Ri tirhiseriwa ku hlamusela swilo leswi nga hlayekiki, leswi tikaka ku swi pima. (Genesa 22:17) Hi sala hi hlamarile emahlweni ka Muvumbi, loyi a vumbeke rirhangu ro tano ra vutshila leswaku ri siva lwandle leri kariheke.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ribuwa ra le vupela-dyambu, eNsongeni wa Biafra, le Cameroon