Vuyeriwa Hi Ku Rhandza Rifuwo Ra Moya

“La rhandzaka silivhere ntsena a nge enerisiwi hi silivhere, hambi ku ri la rhandzaka rifuwo a nge enerisiwi hi vuyelo.”—Eklesiasta 5:10.

KU TIRHA ku tlula mpimo ku nga vanga ntshikilelo wa mianakanyo, naswona ntshikilelo wa mianakanyo wu nga vanga swiphiqo swin’wana swa rihanyo, leswi nga vangaka rifu minkarhi yin’wana. Ematikweni yo tala, ku dlaya vukati ku hahlula mindyangu yo tala. Hakanyingi, ku karhateka swinene hi swilo leswi vonakaka hi swona swi vangaka makhombo lawa. Ematshan’weni yo tiphina hi leswi a nga na swona, munhu la tshamaka a lava swilo leswi vonakaka a nga kolwi, hambiloko swi koxa rihanyo rakwe. Buku leyi nyikaka vukongomisi yi ri: “Ku phikizana ni vaakelani va hina i nchumu lowu tolovelekeke etikweni, hambiloko muakelani a ri munhu la rhandzaka ntirho ku tlula mpimo naswona a ri ekhombyeni ro khomiwa hi vuvabyi bya mbilu a ha ri ni malembe ya 43.”

Torha ro lava swilo leswi engetelekeke ri nga fika laha ri nga enerisekiki, ri tekela munhu ntsako wihi na wihi lowu a nga ha vaka a ri na wona. Ku tsana ka hina emhakeni leyi hakanyingi ku nyanyisiwa hi nchumu wun’wana lowu nga ni matimba swinene—vunavetisi! Minongonoko ya le ka thelevhixini yi tele hi swinavetisi leswi ku khutazaka ku xava swilo leswi kumbexana u nga swi pfumariki, ni leswi u nga ta ka u nga swi koti  ku swi xava. Leswi hinkwaswo swi nga vanga khombo lerikulu.

Vutianakanyi lebyi nga lawulekiki byi nga va ni vuyelo lebyi tumbeleke kambe lebyi nga ni khombo eka hina, enyameni ni le mahanyelweni. Hi xikombiso, Hosi Solomoni wo tlhariha u te: “Mbilu yo rhula i vutomi bya xivumbiwa xa nyama lexi hanyaka.” (Swivuriso 14:30) Ku hambana ni sweswo, ku tikarhata ku tlula mpimo, ku vilela ni mintshikilelo yo hlengeleta rifuwo swi nga onha rihanyo ra hina swi tlhela swi hi tekela ntsako. Vuxaka na byona bya khumbeka swinene loko tipakani ta swilo leswi vonakaka ti lawula vutomi bya hina. Kutani loko ndyangu wa munhu wu hohloka ni vanghana va yena va lahleka, ni vutomi bya yena bya khumbeka.

Ntikelo Wa Rifuwo Ra Moya

Eka madzana ya malembe lama hundzeke, muapostola Pawulo u tsundzuxile: “Tshikani ku titwananisa ni mafambiselo lawa ya swilo.” (Varhoma 12:2) Misava yi rhandza vanhu lava hanyaka hi ku pfumelelana ni mimpimanyeto ya yona. (Yohane 15:19) Misava yi ringeta ku koka switwi swa wena swo vona, swo khumba, swo nantswa, swo nun’hweta ni swo twa—ina, naswona yi ringeta ku ku khorwisa leswaku u tekelela mahanyelo yo hlongorisa swilo leswi vonakaka. Yi kandziyisa ngopfu “ku navela ka mahlo” leswaku wena ni van’wana mi hlongorisa swilo leswi vonakaka.—1 Yohane 2:15-17.

Kambe ku ni rifuwo leri tlulaka mali, xikhundlha ni swilo leswi vonakaka. Eka madzana ya malembe lama hundzeke, Hosi Solomoni u hlengelete swilo hinkwaswo leswi vonakaka leswi nga kona emisaveni. U ake tiyindlu a tlhela a va ni mintanga, malandza, swifuwo, vayimbeleri va xinuna ni va xisati, swin’we ni nsuku ni silivhere yo tala. Solomoni u andzise nhundzu yakwe ku tlula ya vanhu hinkwavo lava hanyeke emahlweni ka yena. Loko hi vula leswaku a a fumile kahle-kahle a hi swi hlamuseli kahle. Solomoni a a ri ni xilo xin’wana ni xin’wana lexi nga naveriwaka. Kambe loko a languta swilo leswi a swi hlengeleteke u te: “Hinkwaswo a ku ri vuhava ni ku hlongorisa mheho.”—Eklesiasta 2:1-11.

Leswi a a ri ni vutlhari lebyikulu lebyi a a lo nyikiwa byona, Solomoni a a swi tiva leswaku munhu u eneriseka ngopfu loko a rhandza rifuwo ra moya. U tsarile: “Loko hinkwaswo swi twiwile, makumu ya mhaka hi lawa: Chava Xikwembu xa ntiyiso u hlayisa swileriso swa xona. Hikuva leyi hi yona mfanelo hinkwayo ya munhu.”—Eklesiasta 12:13.

Swilo swa nkoka swinene ku tlula nsuku ni silivhere hi leswi kumekaka eRitweni ra Xikwembu, ku nga Bibele. (Swivuriso 16:16) Eka yona u nga kuma ntiyiso lowu nga wa risima swinene, ku fana ni tindzalama. Xana u ta ti lavisisa kutani u ti cela? (Swivuriso 2:1-6) Muvumbi wa hina, Xihlovo xa rifuwo ra ntiyiso, u ku khutaza ku endla tano, naswona u ta ku pfuna. Njhani?

Yehovha u nyika ntiyiso wa risima hi ku tirhisa Rito ra yena, moya wa yena ni nhlengeletano ya yena. (Pisalema 1:1-3; Esaya 48:17, 18; Matewu 24: 45-47; 1 Vakorinto 2:10) Ku kambisisa tindzalama leti ti kalaka, ta nkoka lowukulu swinene swi ku nyika nkarhi wa ku tirhisa vutlhari eku hlawuleni ka ndlela leyinene ngopfu ni leyi vuyerisaka yo hanya. Naswona a swi nge ku tikeli ku endla xiboho xolexo hikuva Yehovha, Muvumbi wa hina, wa swi tiva leswi hi swi lavaka leswaku hi tsaka hakunene.

Bibele Yi Bumabumela Rifuwo Ra Nkoka Swinene

Ndzayo kumbe xitsundzuxo lexi twalaka lexi kumekaka eBibeleni xa tirha naswona a xi ringanisiwi na nchumu. Mimpimanyeto ya mahanyelo leyi Bibele yi yi bumabumelaka i ya xiyimo xa le henhla swinene. Ndzayo ya yona minkarhi hinkwayo ya vuyerisa. Se yi ni nkarhi wo leha yi tikomba leswaku yi ni ntiyiso naswona ya tirha. Swikombiso swa ndzayo leyi twalaka ya le Bibeleni i ku tirha hi matimba, ku tshembeka, ku tirhisa mali hi vutlhari ni ku papalata vulolo.—Swivuriso 6:6-8; 20:23; 31:16.

Malunghana na sweswo, Yesu u te: “Tshikani ku tihlayisela xuma emisaveni, laha nsumba ni nkurhe swi dyaka kona, ni laha makhamba ma tshovaka kona ma yiva. Ku ri na sweswo, tihlayiseleni xuma etilweni, laha nsumba ni nkurhe swi nga dyiki kona, ni laha makhamba ma nga tshoviki kona ma yiva.”—Matewu 6:19, 20.

Xitsundzuxo xexo lexi nga le nkarhini xa ha tirha ni namuntlha hilaha a xi tirha hakona malembe ya 2 000 lama hundzeke. Ematshan’weni yo khomeka hi ku hlongorisa rifuwo leri vonakaka, hi nga vuyeriwa sweswi hi ku hanya vutomi bya xiyimo xa le henhla swinene. Xihundla xa kona i ku tihlayisela xuma xa moya, lexi endlaka leswaku munhu a va ni ntsako wa xiviri ni ku eneriseka. Hi nga swi endlisa ku yini sweswo? Hi ku hlaya Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele ni ku tirhisa leswi ri swi dyondzisaka.

Rifuwo Ra Moya Ra Vuyerisa

Loko rifuwo ra moya ri tirhisiwa kahle, ra hi vuyerisa enyameni, emintlhavekweni ni le moyeni. Tanihi leswi vuandlalo bya ozoni lebyi nga le henhla ka misava byi hi sirhelelaka eka miseve leyi nga ni khombo ya dyambu, mimpimanyeto leyi twalaka ya mahanyelo ya hi sirhelela hi ku hi lemukisa hi vuyelo lebyi nga ni khombo bya ku rhandza swilo leswi vonakaka. Muapostola Pawulo la nga Mukreste u tsarile: “Lava tiyimiseleke ku fuwa va wela endzingweni ni le ntlhan’wini ni le ku naveleni ko tala ka vuhunguki ni loku vavisaka, loku nghenisaka vanhu endzovisweni ni le ku onhakeni. Hikuva ku rhandza mali i rimitsu ra mixaka hinkwayo ya swilo swo biha, naswona hi ku lwela ku fikelela rirhandzu leri, van’wana va lahlekisiwile eripfumelweni naswona va titlhave hinkwako-nkwako hi switlhavi swo tala.”—1 Timotiya 6:9, 10.

Ku rhandza rifuwo ku yenga vanhu leswaku va lava rifuwo leri engetelekeke, xikhundlha ni vulawuri. Hakanyingi ku tirhisiwa tindlela ta vukanganyisi leswaku ku fikeleriwa tipakani leti. Ku rhandza swilo leswi vonakaka ku nga tekela munhu nkarhi, matimba ni vuswikoti bya yena. Ku nga tlhela ku endla leswaku a va ni nkelunkelu. (Eklesiasta 5:12) Ku va ni torha ro lava swilo leswi engetelekeke entiyisweni ku sivela nhluvuko wa moya. Nghwazi leyi tshameke yi hanya, Yesu Kreste, u yi kombise kahle ndlela leyinene: “Va tsaka lava khathalaka hi xilaveko xa vona xa moya.” (Matewu 5:3) A a swi tiva leswaku rifuwo ra moya ri endla leswaku munhu a kuma vuyelo lebyi nga heriki naswona i ra nkoka swinene ku tlula swilo leswi vonakaka swa xinkarhana.—Luka 12:13-31.

 Xana Swa Vuyerisa Hakunene?

Greg u ri: “Vatswari va mina va ringete hi matimba ku ndzi khorwisa leswaku rifuwo ra moya a ri pfuni. Kambe ndzi ni ku rhula lokukulu ka mianakanyo hileswi ndzi tivekeleke tipakani ta moya, hikuva a ndzi na ntshikilelo wa ku phikizana ni van’wana hikwalaho ka rifuwo.”

Rifuwo ra moya ri tlhela ri endla leswaku munhu a va ni vuxaka lebyinene ni vanhu van’wana. Vanghana va ntiyiso va susumeteleka ku va na wena hikwalaho ka leswi u nga swona ku nga ri hikwalaho ka leswi u nga na swona. Bibele ya hi khutaza: “Dzumba ni vanhu vo tlhariha kutani na wena u ta tlhariha.” (Swivuriso 13:20, Today’s English Version) Ku tlula kwalaho, ndyangu lowu humelelaka wu akiwa hi vutlhari ni rirhandzu, ku nga ri hi swilo leswi vonakaka.—Vaefesa 5:22–6:4.

A hi tswariwi hi ri ni vuswikoti byo hlawula nchumu wa risima. Hi fanele hi dyondza eka tintangha ta hina kumbe eka xihlovo lexi tlakukeke. Hikokwalaho, dyondzo leyi sekeriweke eBibeleni yi nga hundzula langutelo ra hina hinkwaro ra mianakanyo malunghana ni swilo leswi vonakaka. Don, khale ka mutirhi wa le bankini u ri: “Ndzi pfuniwile leswaku ndzi tlhela ndzi anakanya hi swilo leswi ndzi swi tekaka swi ri swa nkoka, kutani ndzi dyondze ku eneriseka hi swilo swa xisekelo evuton’wini.”

Rhandza Rifuwo Ra Moya Leri Nga Heriki

Rifuwo ra moya ri fambisana ni vuyelo lebyi nga heriki ku nga ri ku titsakisa ka nkarhinyana. Pawulo u tsarile: “Swilo leswi voniwaka [swa nyama] i swa nkarhinyana, kambe swilo leswi nga voniwiki [swa moya] i swa hilaha ku nga heriki.” (2 Vakorinto 4:18) I ntiyiso leswaku ku hlongorisa swilo leswi vonakaka swi nga tisa ntsako wa nkarhinyana, kambe makwanga a ma nge tlhaveriwi hi dyambu. Rifuwo ra moya ri vuyerisa hilaha ku nga heriki.—Swivuriso 11:4; 1 Vakorinto 6:9, 10.

Bibele yi sola moya wa ku rhandza swilo leswi vonakaka lowu tinyikeke matimba masiku lawa.  Yi hi dyondzisa ndlela yo sivela ku navela ka vutianakanyi hi ku hlayisa tihlo ra hina ri olova, ri languta swilo swa nkoka swinene, rifuwo ra moya. (Vafilipiya 1:10) Yi paluxa leswaku makwanga kahle-kahle i yini—i ku tigandzela. Loko hi tirhisa leswi hi swi dyondzaka eRitweni ra Xikwembu, hi kuma ntsako lowukulu. Hi va ni mianakanyo leyi voyameleke eku nyikeni ku ri ni ku amukela. Lowu i nsusumeto wa matimba wo siva vutianakanyi hi rifuwo ra moya!

I ntiyiso leswaku mali yi nga hi sirhelela hi mpimo wo karhi. (Eklesiasta 7:12) Kambe Bibele yi hlamusela kahle yi ku: “Mali ya wena yi nga nyamalala hi ku tsopeta ka tihlo, onge hiloko yi mile timpapa kutani yi haha ku fana ni gama.” (Swivuriso 23:5, TEV) Vanhu va lahlekeriwe hi swilo swa nkoka swinene leswaku va kuma swilo leswi vonakaka—rihanyo, mindyangu hambi ku ri ripfalo lerinene—kambe vuyelo bya kona byi ve lebyi nga tsakisiki. Hi hala tlhelo, ku rhandza swilo swa moya swi enerisa swilaveko swa hina swa nkoka swinene—xilaveko xa rirhandzu, xilaveko xa xikongomelo ni xilaveko xo gandzela Xikwembu xa rirhandzu, Yehovha. Swi tlhela swi kongomisa munhu endleleni yo ya evuton’wini lebyi nga heriki laha vanhu va nga ta va va hetisekile emisaveni leyi nga paradeyisi—ku nga leswi Xikwembu xi hi tshembisaka swona.

Ku nga ri khale ntshembo wa vanhu wo tshama kahle wu ta hetiseka hi ku helela emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Pisalema 145:16) Enkarhini wolowo misava hinkwayo yi ta va yi “tal[e] hi ku tiva Yehovha.” (Esaya 11:9) Rifuwo ra moya ri ta nyuka. Ku rhandza swilo leswi vonakaka ni vuyelo bya kona lebyi vavisaka swi ta va swi heriseriwe makumu. (2 Petro 3:13) Kutani swilo leswi endlaka leswaku vutomi byi va bya nkoka swinene—rihanyo leri hetisekeke, ntirho lowu enerisaka, vuhungasi lebyinene, vuxaka lebyi tsakisaka bya ndyangu ni vunghana lebyi nga heriki na Xikwembu—swi ta tisela vanhu ntsako wa ntiyiso hilaha ku nga heriki.

[Bokisi leri nga eka tluka 6]

Tirhisa Mali Ya Wena Hi Vutlhari!

Tiva leswi u swi pfumalaka. Yesu u hi dyondzise ku khongela hi ku: “Hi nyike xinkwa xa hina xa siku hi ku ya hi xilaveko xa siku.” (Luka 11:3) U nga teki swilo leswi u swi lavaka u swi endla swilo leswi u faneleke u va na swona. Tsundzuka leswaku vutomi bya wena a byi humi eka swilo leswi u nga na swona.—Luka 12:16-21.

Hlela matirhiselo ya mali ya wena. U nga xavi xilo lexi a wu nga tiyimiselanga ku xi xava. Bibele yi ri: “Kunene makungu ya lava va gingiritekaka ma endla leswi pfunaka, kambe un’wana ni un’wana la hatlisaka ngopfu, hakunene u ta wela eku pfumaleni.” (Swivuriso 21:5) Yesu u tsundzuxe vayingiseri va yena leswaku va rhanga va hlayela ntsengo va nga si endla nchumu wihi na wihi lowu lavaka mali.—Luka 14:28-30.

Papalata swikweleti leswi nga lavekiki. Loko swi koteka, veka mali yo xava swilo kunene ematshan’weni yo xava hi xikweleti. Xivuriso xi swi veka hi ndlela leyi: “Mulombi i nandza wa mulombisi.” (Swivuriso 22:7) Loko u tikhoma kutani u hlela matirhiselo ya mali ya wena, u nga swi kota ku xava ni swilo leswikulu u nga tinghenisanga exikweletini.

Papalata ku tlangisa mali. Swi khome kahle swilo leswi se u nga na swona leswaku swi ta tshama nkarhi wo leha, xisweswo u hunguta ku tlangisa mali. Yesu u kombise langutelo lerinene ro londzovota swilo.—Yohane 6:10-13.

Rhangisa swilo swa nkoka. Munhu wo tlhariha u ‘xava nkarhi’ wo fikelela tipakani ta nkoka swinene.—Vaefesa 5:15, 16.

[Bokisi leri nga eka tluka 7]

U Nga Swi Kota Ku Dyondza Swilo U Nga Rhanganga Hi Ku Swi Tokota

Swilo leswi hi humeleleke—leswinene ni leswi vavaka—swi nga hi dyondzisa tidyondzo ta nkoka. Kambe xana i ntiyiso leswaku swa antswa ku dyondza hi ku ringetela, hilaha vo tala va vulaka hakona? E-e, ku ni xihlovo xa nkongomiso wa xiyimo xa le henhla. Mupisalema u xi hlamusele hi ndlela leyi loko a khongela a ku: “Rito ra wena i rivoni enengeni wa mina, ni ku vonakala endleleni ya mina.”—Pisalema 119:105.

Ha yini ku dyondza eka ndzetelo wa Xikwembu swi ri swinene ngopfu ku tlula ku tiringetela? Xivangelo xin’wana hileswaku ku ringetela ku nga hi koxa swo tala ku tlhela ku hi vavisa. Naswona a swi bohi. Xikwembu xi byele Vaisrayele va khale xi ku: “Kunene loko a wu yingise swileriso swa mina! Kutani ku rhula ka wena a ku ta fana ni nambu, ni ku lulama ka wena a ku ta fana ni magandlati ya lwandle.”—Esaya 48:18.

Xivangelo xin’wana xa ku va Rito ra Xikwembu ri va xihlovo xa ndzetelo lexi pfunaka swinene hileswi ri nga ni rungula ra khale ni leri pakanisaka swinene ra leswi humeleleke vanhu. Kumbexana wa swi vona leswaku swa antswa ku dyondza eka swilo leswi van’wana va swi koteke kumbe leswi va tsandzekeke eka swona, ku ri ni ku dyondza ku vava hi ku phindha swihoxo leswi va swi endleke. (1 Vakorinto 10:6-11) Xa nkoka swinene, eBibeleni, Xikwembu xi hi nyika milawu leyinene ngopfu ni misinya ya milawu leyi hi kongomisaka leyi tshembekaka hi ku hetiseka. “Nawu wa Yehovha wu hetisekile . . . Xitsundzuxo xa Yehovha xa tshembeka, xi tlharihisa la nga riki na ntokoto.” (Pisalema 19:7) Entiyisweni, ku dyondza eka vutlhari bya Muvumbi wa hina wa rirhandzu i ndlela leyinene ngopfu yo dyondza.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 4]

Misava yi lava leswaku u tekelela mahanyelo ya yona yo rhandza swilo leswi vonakaka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Swilo swa nkoka swinene ku tlula nsuku ni silivhere hi leswi kumekaka eBibeleni