Mhaka Ya Vutomi

Hi Endle Xiboho Lexi Tiyeke Malunghana Ni Vuhosi Bya Xikwembu

HI KU VULA KA MICHAL ŽOBRÁK

Endzhaku ko heta n’hweti ndzi pfaleriwile, ndzi huduleriwe eka mukonanisi. Hi ku hatlisa, u hlundzukile kutani a hokoloka: “Nhlori ndzi wena! Nhlori leyi ya Maamerika!” I yini lexi a xi n’wi hlundzukisa? A a heta ku ndzi vutisa leswaku vukhongeri bya mina hi byihi, kutani ndzi ku: “Ndzi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha.”

LESWI swi ni malembe yo tlula 50 swi endlekile. Hi nkarhi wolowo, tiko leri a ndzi tshama eka rona a ri fumiwa hi Makhomunisi. Hambiswiritano, emahlweni ka sweswo, se a hi tshame hi langutana ni nkaneto lowukulu swinene malunghana ni ntirho wa hina wo dyondzisa wa Vukreste.

Nhlomulo Wa Nyimpi Wu Hi Katingile

Loko Nyimpi yo Sungula ya Misava yi tlhekeka hi 1914, a ndzi ri ni malembe ya nhungu. Hi nkarhi wolowo, ximutana xa ka hina xa Zálužice a xi ri ehansi ka Mfumo wa Austria-Hungary. Nyimpi a yi cincanga xiyimo xa misava ntsena kambe yi tlhele yi ndzi sindzisa ku byarha vutihlamuleri bya munhu la kuleke, kasi a ndzi nga si mila ni meno. Tata wa mina loyi a a ri socha, u fe hi lembe ro sungula ra nyimpi. Leswi swi siye mina, mana wa mina, ni tindzisana ta mina timbirhi ta xisati hi ri evusiwaneni lebyikulu. Tanihi n’wana wa xinuna lonkulu endyangwini, hi ku hatlisa ndzi sungule ku va ni vutihlamuleri lebyikulu epurasini ra ka hina leritsongo ni le ndlwini hi yoxe. Ku sukela evuhlangini a ndzi rhandza vukhongeri. Mufundhisi wa Kereke ya hina ya Reformed (Calvinist) u kale a ndzi kombela leswaku ndzi sala ndzi dyondzisa swichudeni-kulorhi exikolweni loko a nga ri kona.

Hi 1918 Nyimpi Leyikulu yi herile, kutani hi kote ku hefemula. Mfumo wa Austria-Hungary wu wutliwile, kutani hi ve vaaka-tiko va Riphabliki ra Czechoslovakia. Hi ku hatlisa, vo tala lava a va rhurhele eUnited States lava davukeke laha a hi tshama kona, va vuyeterile. Exikarhi ka vona a ku ri na  Michal Petrík, loyi a teke eximutanini xa ka hina hi 1922. Loko a endzele muti wun’wana endhawini ya ka hina, mina na Manana hi rhambiwile.

Vuhosi Bya Xikwembu Byi Va Bya Xiviri Eka Hina

Michal a a ri Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona, naswona u vulavule hi timhaka ta nkoka ta le Bibeleni leti ti ndzi tsakiseke. Xa nkoka eka swona a ku ri ku ta ka Mfumo wa Yehovha. (Daniyele 2:44) Loko a vula leswaku ku ta va ni nhlangano wa Vukreste eximutanini xa Záhor hi Sonto leyi landzelaka, a ndzi tiyimiserile ku ya. Ndzi pfuke hi 4:00 nimpundzu ndzi famba tikhilomitara ta kwalomu ka 8 ndzi ya laha muzala a tshamaka kona ndzi ya lomba xikanyakanya. Endzhaku ko pheca tayere, ndzi fambe tikhilomitara tin’wana ta 24, ndzi ya eZáhor. A ndzi nga swi tivi leswaku nhlangano wu ta khomeriwa kwihi, kutani ndzi fambe ndzi pfule mahlo swinene loko ndzi fika eka xitarata xin’wana. Ndzi twe ku yimbeleriwa ka risimu ra Mfumo endlwini yin’wana. A ndzi nga ha tikoti hi ntsako. Ndzi nghene endlwini yoleyo kutani ndzi va hlamusela leswaku hikwalaho ka yini ndzi ri kwalaho. Ndzi dye na vona swakudya swo fihlula kutani hi famba swin’we enhlanganweni. Hambileswi ndzi bohekeke ku hlanganisa mpfhuka wa tikhilomitara to tlula 32 loko ndzi tlhelela endzhaku hi xikanyakanya ni hi milenge, a ndzi kalanga ndzi karhala.—Esaya 40:31.

A ndzi tsakisiwe hi tinhlamuselo ta le Bibeleni leti twisisekaka leti dyondzisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha. Ntshembo wo kuma vutomi lebyi heleleke ni lebyi enerisaka ehansi ka vulawuri bya Xikwembu wu ndzi khumbile swinene. (Pisalema 104:28) Mina na Manana hi endle xiboho xo tsala papila ro tihambanisa ni kereke. Leswi swi pfuxe vuntswaka lebyikulu eximutanini xa ka hina. Van’wana a va nga hi vulavurisi ku fikela nkarhi wo karhi, hambiswiritano, a hi dzumba hi ri ni Timbhoni to tala ta le ximutanini xa ka hina. (Matewu 5:11, 12) A swi tekanga nkarhi leswaku ndzi khuvuriwa eNambyeni wa Uh.

Ntirho Wo Chumayela Wu Hundzuke Ntirho-vutomi Eka Hina

A hi tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana lowu hi wu kumaka, hi chumayela hi Mfumo wa Yehovha. (Matewu 24:14) Ngopfu-ngopfu a hi endla matsima yo chumayela lama hleriweke kahle hi Sonto. Hi ntolovelo vanhu hi nkarhi wolowo a va pfuka ka ha ri mixo swinene, kutani a hi sungula ku chumayela ka ha ri mixo. Nindzhenga a ku va ni nhlangano wa le rivaleni. Lava a va dyondzisa Bibele hakanyingi a va nga hlayi kunene eka phepha ra nkulumo. A va ehleketelela nhlayo ya vanhu lava tsakelaka, vukhongeri lebyi va sukaka eka byona, ni timhaka leti va khumbaka.

Ntiyiso wa Bibele lowu a hi wu chumayela wu pfule mahlo ya lavo tala lava nga ni timbilu letinene. Endzhakunyana ka loko ndzi khuvuriwile, ndzi chumayele eximutanini xa Trhovište. Eka yindlu yin’wana ndzi vulavule ni wansati la nga ni musa ni xinghana lexikulu, Manana Zuzana Moskal. Yena ni ndyangu wa yena a va ri Macalvin ku fana na mina eku sunguleni. Ku nga khathariseki ku tolovelana ka yena ni Bibele, a a ri ni swivutiso swo tala swa Bibele leswi nga hlamuriwangiki. Hi ve ni bulo leri tekeke awara hinkwayo, naswona ndzi n’wi fambisele buku leyi nge The Harp of God. *

Va ka Moskal hi ku hatlisa va tirhise ni buku leyi nge Harp eku hlayeni ka vona ka Bibele siku ni siku. Mindyangu yo tala eximutanini xexo a yi tsakela, kutani yi sungula ku va kona eminhlanganweni ya hina. Mufundhisi wa Mucalvin u lemukise vanhu hi hina ni tibuku ta hina. Kutani van’wana va lava a va tsakela va ringanyete leswaku mufundhisi a ta enhlanganweni wa hina a ta nyika vumbhoni lebyi kombisaka laha tidyondzo ta hina ti hoxeke kona.

Mufundhisi u tile, kambe u tsandzeke ni ku vula rito ra mhamba leri sekeriweke eBibeleni leswaku a seketela leswi a swi dyondzisaka. Leswaku a tisirhelela, u te: “A hi nge tshembi hinkwaswo leswi nga eBibeleni. Yi tsariwe hi vanhu, naswona swivutiso swa vukhongeri swi nga hlamuseriwa hi tindlela to hambana-hambana.” Eka vo tala, lowu a ku ri nkarhi wo teka goza. Van’wana va byele mufundhisi leswaku loko a nga yi tshembi Bibele a va nge he ti va ta yingisela loko a chumayela. Xisweswo, va tihambanise ni Kereke ya Macalvin, naswona kwalomu ka vanhu va 30 lava tshamaka eximutanini xexo va amukele ntiyiso wa Bibele hi mbilu hinkwayo.

Ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo  ku ve ntirho-vutomi wa hina, kutani loko ndzi lava munghana, ndzi n’wi lave eka ndyangu lowu nga tiya emoyeni. Un’wana wa lava a ndzi tirha na vona nsimu a ku ri Ján Petruška, loyi a dyondzeke ntiyiso eUnited States. N’wana wa yena Mária a ndzi n’wi rhandza hikwalaho ko tshama a lunghekele ku chumayela un’wana ni un’wana, ku fana ni tata wa yena. Hi 1936 hi tekanile, naswona Mária u ve munghana wa mina wo tshembeka ku ringana malembe ya 50, ku fikela loko a fa hi 1986. Hi 1938, Eduard, n’wana wa hina la nga un’we wa jaha u tswariwile. Kambe hi nkarhi wolowo a swi tikomba ku ta pfuka nyimpi yin’wana eYuropa. Xana a yi ta wu khumba njhani ntirho wa hina?

Vukala-tlhelo Bya Hina Bya Vukreste Byi Ringiwa

Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi sungula, Slovakia, leri veke tiko leri tiyimeleke, a ri ri ehansi ka vulawuri bya Manazi. Hambiswiritano, a ku na goza leri tekiweke hi mfumo ro lwisana ni Timbhoni ta Yehovha hi ku angarhela. Ina, hi boheke ku tirha exihundleni naswona tibuku ta hina a ti kamberiwa. Nilokoswiritano, hi hambete hi ya emahlweni ni ntirho wa hina.—Matewu 10:16.

Loko nyimpi yi tinyika matimba, ndzi tsarisiwile leswaku ndzi yisiwa evusocheni hambileswi a ndzi hundzile eka malembe ya 35. Hikwalaho ka vukala-tlhelo bya mina bya Vukreste, ndzi arile ku hlanganyela enyimpini. (Esaya 2:2-4) Lexi tsakisaka, loko valawuri va ha ehleketa leswaku va ta endla yini hi mina, hinkwavo lava a va ringana na mina va ntshunxiwile.

Hi kume leswaku vamakwerhu lava tshamaka emadorobeni a swi va tikela swinene ku kuma swo tihanyisa ha swona, ku ri na hina lava tshamaka ematiko-xikaya. A hi rhandza ku avelana na vona leswi hi nga na swona. (2 Vakorinto 8:14) Kutani, a hi rhwala swakudya swo tala hilaha hi nga kotaka hakona ivi hi teka riendzo ra tikhilomitara to tlula 500 hi ya eBratislava. Xinakulobye lexi tiyeke xa Vukreste kun’we ni rirhandzu leri hi kombisaneke rona hi malembe ya nyimpi swi hi pfune ku langutana ni swiyimo swo tika emalembeni lama landzeleke.

Ku Kuma Xikhutazo Lexi A Hi Xi Lava

Endzhaku ka Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, tiko ra Slovakia ri tlhele ri va xiphemu xa Czechoslovakia. Ku sukela hi 1946 ku ya eka 1948, mintsombano ya tiko hinkwaro ya Timbhoni ta Yehovha yi khomiwe eBrno kumbe ePrague. Hina va le vuxeni bya Slovakia a hi famba hi switimela leswi lunghiseleriweke hina lava yaka entsombanweni. Switimela swa kona a wu ta swi vitana switimela swa vuyimbeleri, tanihi leswi a hi yimbelela ndlela hinkwayo.—Mintirho 16:25.

Ngopfu-ngopfu ndza ha tsundzuka ntsombano lowu khomeriweke eBrno hi 1947, laha a ku ri ni valanguteri vanharhu lava nga Vakreste vo huma eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo, ku katsa na Makwerhu Nathan H. Knorr. Leswaku hi tivisa xihloko xa nkulumo ya le rivaleni, vo tala va hina hi  tsemakanye doroba hi hakarhe tibodo emahlweni ni le ndzhaku. N’wana wa hina Eduard, loyi a a ri ni malembe ya kaye hi nkarhi wolowo, a a nga tsakanga hikuva a nga ri na yona bodo. Kutani vamakwerhu va endle tibodo letitsongo, va endlela yena ni vana van’wana vo tala. Ntlawa lowu wa vana wu endle ntirho lowukulu eku tiviseni ka xihloko xa nkulumo!

Hi February 1948 tiko ri sungule ku fumiwa hi Makhomunisi. A hi swi tiva leswaku hi ku famba ka nkarhi mfumo wu ta teka goza ro sivela ntirho wa hina wo chumayela. Ku khomiwe ntsombano le Prague hi September 1948, naswona a hi hlanga-hlanganile hileswi a hi langutele ku yirisiwa ka minhlangano ya hina nakambe, endzhaku ka malembe manharhu hi ri ni ntshunxeko wo hlengeletana. Emahlweni ko va hi suka eka ntsombano lowu, hi endle xiboho lexi xiphemu xa xona a xi ku: “Hina Timbhoni ta Yehovha leti hlanganeke laha . . . , hi tiyimisele ku yisa ntirho lowu, lowu katekisiweke emahlweni, naswona hi tintswalo ta Hosi hi tiyimisele ku phikelela loko swilo swi famba kahle ni loko swi nga fambi kahle, ni ku chumayela evhangeli ya mfumo wa Xikwembu hi khinkhi.”

“Valala Va Mfumo”

Endzhaku ka tin’hweti timbirhi ntsena hi ve ni ntsombano ePrague, maphorisa ya le xihundleni ma fikele kaya ra Bethele ekusuhi ni le Prague. Ma teke ndhawu yoleyo ni tibuku leti ma ti kumeke kutani ma khoma vamakwerhu va le Bethele hinkwavo ni vamakwerhu van’wana. Kambe a ka ha ta leswikulu.

Hi vusiku bya February 3-4, 1952, mavuthu ma hlanganise tiko hinkwaro ma khoma Timbhoni to tlula 100. A ndzi ri un’wana wa tona. Kwalomu ka awara ya nharhu nimpundzu, maphorisa ma pfuxe ndyangu wa mina hinkwawo. Handle ko vula swo tala, ma ndzi byele leswaku ndzi famba na wona. Ndzi fasiwe hi tinsimbi ndzi tlhela ndzi pfariwa mahlo kutani ndzi hoxiwa elorini xikan’we ni van’wana vo talanyana. Ndzi fike ndzi pfaleriwa exitokisini xa mina ndzi ri ndzexe.

Ku hele n’hweti hinkwayo ku nga ri na loyi a vulavulaka na mina. Munhu loyi a ndzi n’wi vona a ku ri murindzi loyi a a ndzi hoxela swakudya swo ka swi nga nyawuli hi mbhovo lowu a wu ri enyangweni. Kutani ndzi vitaniwile hi mukonanisi loyi ndzi n’wi boxeke eku sunguleni. Endzhaku ka ku va a ndzi vitane nhlori, u ye emahlweni a ku: “Vukhongeri i vuphukuphuku. A ku na Xikwembu! A hi nge ku tshiki u xisa vanhu va ka hina. Loko u nga hayekiwi u ta bolela laha jele. Naswona loko Xikwembu xa wena xo ta laha, hi nga xi dlaya na xona!”

Tanihi leswi valawuri a va swi tiva leswaku a ku na nawu lowu kongomeke lowu a wu sivela ntirho wa hina wa Vukreste, a va lava ku hlamusela ntirho wa hina hi ndlela leyi nga ta endla leswaku wu wela eka mintirho leyi lwisanaka ni milawu ya tiko, lerova hi fanelekela ku vuriwa “valala va Mfumo” ni tinhlori ta matiko mambe. Leswaku va kota ku endla sweswo a va fanele va hi heta matimba ni ku hi sindzisa ku “pfumela” swihehlo swa mavunwa leswi hi hehliwaka ha swona. Endzhaku ko konanisiwa vusiku byebyo, a ndzi pfumeleriwanga ku etlela. Endzhaku ka tiawara ti nga ri tingani ndzi konanisiwile nakambe. Sweswi mukonanisi a a lava ndzi sayina phepha leri nga ni marito lama nge: “Mina tanihi nala wa Tiko ra Xidemokrati ra Czechoslovakia, a ndzi nghenelanga [ntirho wa vurimi] hikuva a ndzi rindzele Maamerika.” Loko ndzi ale ku sayina mavunwa wolawo, ndzi rhumeriwe exitokisini.

A ndzi aleriwe ku etlela, ku pavalala hambi ku ri ku tshama ehansi. A ndzi pfumeleriwe ku yima ni ku famba-famba ntsena. Loko ndzi karhele, ndzi etlele ehansi esemendheni. Kutani varindzi va ndzi tlherisele ehofisini ya mukonanisi nakambe.  Mukonanisi u vutisile: “Xana u ta sayina sweswi?” Loko ndzi ala nakambe, u ndzi hime exikandzeni. Ndzi sungule ku mpfempfa ngati. Hiloko a huwelela varindzi a ku: “Munhu hi loyi, u lava ku tidlaya. Tshamani mi n’wi rindzile leswaku a nga tidlayi!” Ndzi tlheriseriwe exitokisini. Ku kale ku hela tin’hweti ta tsevu ndza ha konanisiwa hi ndlela leyi. Marhengu hinkwawo yo ndzi sindzisa ku pfumela leswaku ndzi nala wa Mfumo, a ma swi kotanga ku tsanisa ku tiyimisela ka mina ku hlayisa vutshembeki eka Yehovha.

Loko ku sale n’hweti leswaku ndzi ya tengisiwa, ku fike muchuchisi a huma ePrague naswona u konanise un’wana ni un’wana eka ntlawa wa hina wa vamakwerhu va 12. U ndzi vutisile: “Xana u ta endla yini loko matiko ya le Vupela-dyambu mo hlasela tiko ra hina?” “Ndzi ta endla leswi ndzi swi endleke loko tiko leri xikan’we na Hitler va hlasela USSR. A ndzi lwanga hi nkarhi wolowo, naswona a ndzi nge lwi ni sweswi hikuva ndzi Mukreste naswona a ndzi yimi ni tiko ro karhi etinyimpini.” Kutani u te: “A hi nge swi koti ku hanya ni Timbhoni ta Yehovha. Hi lava masocha lama nga ta hi sirhelela loko matiko ya le Vupela-dyambu mo tshuka ma hi hlasela, naswona hi lava masocha leswaku ma ta ntshunxa vanhu va ka hina lava tirhelaka matiko ya le Vupela-dyambu.”

Hi July 24, 1953, hi yisiwe ehubyeni. Hina va 12 hi vitaniwe ha un’we-un’we emahlweni ka vaavanyisi. Hi kume nkarhi wo nyikela vumbhoni malunghana ni ripfumelo ra hina. Endzhaku ka n’wangulo wa hina eka swihehlo swa mavunwa leswi va hi hehlaka ha swona, gqweta rin’wana ri suke ri yima ri ku: “I khale ndzi ta laha hubyeni. Hi ntolovelo u twa vanhu va tiphofula swidyoho swa vona, va tisola hambi ku ri ku rila kunene. Kambe vavanuna lava va ta huma laha va ri ni matimba ku tlula loko va ta.” Endzhaku ka sweswo hinkwerhu hina va 12 hi voniwe nandzu wa ku xenga Mfumo. Ndzi gweviwe ku tshama ejele malembe manharhu naswona nhundzu ya mina hinkwawo yi tekiwe hi Mfumo.

Ku Dyuhala A Ku Ndzi Sivelanga Ku Chumayela

Endzhaku ko va se ndzi tlhelele ekaya a ndza ha vekiwe tihlo hi maphorisa ya le xihundleni. Ku nga khathariseki sweswo, ndzi ye emahlweni ni mintirho ya mina ya swa le tilweni naswona ndzi kume lunghelo ra swa moya ra vuungameri evandlheni ra ka hina. Hambileswi a hi pfumeleriwe ku tshama endlwini ya hina leyi tekiweke hi mfumo, hi tlhele hi nyikiwa yona ximfumo endzhaku ka malembe ya 40, loko mfumo wa Makhomunisi wu wile.

A hi mina wo hetelela ku ya ekhotsweni endyangwini wa mina. Loko ndzi ri ni malembe manharhu ntsena ndzi ri ekaya, Eduard u vitaniwe ku ya joyina vusocha. Hikwalaho ka ripfalo ra yena leri leteriweke hi Bibele u arile kutani a pfaleriwa. Endzhaku ka malembe, hambi ku ri ntukulu wa mina, Peter u langutane ni nchumu lowu fanaka, hambileswi a a hanya rihanyo ro lomba.

Hi 1989 mfumo wa Makhomunisi le Czechoslovakia wu wile. A ndzi tsakile swinene loko endzhaku ka malembe ya 40 ya ku yirisiwa, ndzi kote ku chumayela hi yindlu ni yindlu ndzi ntshunxekile! (Mintirho 20:20) Ntsendze loko rihanyo ra mina ra ha ndzi pfumelela, ndzi hambete ndzi tsakela ntirho lowu. Sweswi leswi ndzi nga ni malembe ya 98, rihanyo ra mina a ra ha fani ni le ku sunguleni, kambe ndza tsaka leswi ndza ha swi kotaka ku chumayela eka vanhu malunghana ni switshembiso leswi vangamaka swa Yehovha hi vumundzuku.

Ku ni vafumi va 12 vo huma ematikweni ya ntlhanu lava fumeke laha ndzi tshamaka kona. Va katsa vafumi vo tshikilela, vaungameri ni hosi. A nga kona eka vona loyi a tiseke ntlhantlho wa xiviri eka swiphiqo leswi a swi karhata vanhu hi nkarhi wa ku fuma ka yena. (Pisalema 146:3, 4) Ndza tsaka leswi Yehovha a ndzi pfumeleleke leswaku ndzi n’wi tiva ndza ha ri ntsongo. Kutani ndzi swi kotile ku twisisa ntlhantlho lowu nga ta tisiwa hi Mfumo wa Mesiya kutani ndzi papalata ku hanya vutomi bya hava lebyi munhu a byi hanyaka loko a nga xiximi Xikwembu. Ndzi chumayele mahungu lamanene hi ku hiseka hi malembe lama tlulaka 75 naswona ma ndzi nyike vutomi lebyi nga ni xikongomelo, ku eneriseka ni ntshembo lowu vangamaka wa vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Xana i yini xin’wana lexi ndzi nga xi kombelaka? *

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Endzhakunyana ka mucato wa hina

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri na Eduard eku sunguleni ka va-1940

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Hi ri karhi hi haxa xitiviso xa ntsombano le Brno, hi 1947