“Ntsonga wa Lavo Lulama Wu Ta Kateka”

LOKO xidzedze xa Har–Magedoni xi tlhekeka kutani xi herisa mafambiselo ya swilo yo homboloka ya Sathana, “yindlu ya vanhu vo homboloka yi ta lovisiwa.” Ku vuriwa yini hi “ntsonga wa lavo lulama”? Phela, emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, “wu ta kateka.”—Swivuriso 14:11.

Hambiswiritano, lava pfumalaka xisandzu va fanele va tshama na vona ku kondza ku fika nkarhi lowu ‘lavo homboloka va nga ta dlayiwa emisaveni kasi vaxengi, va ta tsuvuriwa eka yona.’ (Swivuriso 2:21, 22) Xana lavo lulama va nga kateka eswiyin’weni leswi? Tindzimana 1 ku ya eka 11 ta ndzima 14 ya buku ya Bibele ya Swivuriso ti kombisa leswaku loko hi pfumelela vutlhari byi kongomisa marito ni swiendlo swa hina, hi nga humelela hi tlhela hi tshamiseka hambi ku ri sweswi.

Loko Vutlhari Byi Aka Ndyangu

Loko a vulavula hi ndlela leyi wansati a nga ni nkucetelo ha yona eka vuhlayiseki bya ndyangu, Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale u ri: “Wansati la tlhariheke hakunene, u ake yindlu yakwe, kambe loyi a nga xiphukuphuku wa yi hirimuxa hi mavoko yakwe.” (Swivuriso 14:1) Xana wansati la nga ni vutlhari u wu aka njhani ndyangu wakwe? Wansati wo tlhariha u xixima lunghiselelo ra Xikwembu ra vunhloko. (1 Vakorinto 11:3) A nga kuceteriwi hi moya wa ku tilawula lowu teleke emisaveni ya Sathana. (Vaefesa 2:2) U tiveka ehansi ka nuna wakwe naswona u vulavula kahle ha yena, a kurisa ndlela leyi vanhu van’wana va n’wi xiximaka ha yona. Wansati wo tlhariha u hisekela ku dyondzisa vana va yena swilo swa moya ni swin’wana leswi pfunaka. U tirha hi matimba leswaku a pfuna ndyangu wakwe, a endla kaya ri tsakisa ndyangu. U lawula swilo hi vutlhari naswona wa londzovota. Wansati wo tlhariha hakunene u hoxa xandla eku humeleleni ni le ku tiyiseni ka ndyangu wakwe.

Wansati wa xiphukuphuku a nga ri xiximi lunghiselelo ra Xikwembu ra vunhloko. A nga na tona tingana to vulavula ku biha hi nuna wakwe. Ematshan’weni yo londzovota swilo leswi dzukeriweke nyuku endyangwini, u tlanga hi swona. U tlhela a tlanga hi nkarhi. Hikwalaho ka sweswo, yindlu yi tshama yi nga languteki naswona vana va xaniseka enyameni ni le moyeni. Ina, xiphukuphuku xi hirimuxa ndyangu wa xona.

Kambe, i yini lexi kombisaka leswaku munhu u tlharihile kumbe i xiphukuphuku? Swivuriso 14:2 yi ri: “Loyi a fambaka hi vululami byakwe u chava Yehovha, kambe loyi a hombolokeke etindleleni takwe wa N’wi nyumisa.” Munhu wo lulama u chava Xikwembu xa ntiyiso naswona “ku chava Yehovha i masungulo ya vutlhari.” (Pisalema 111:10) Munhu la tlhariheke hakunene wa swi tiva leswaku i vutihlamuleri byakwe ku “chava Xikwembu xa ntiyiso [ni ku] hlayisa swileriso swa xona.” (Eklesiasta 12:13) Hi hala tlhelo, xiphukuphuku xi landzela ndlela leyi nga fambisaniki  ni minkongomiso ya Xikwembu ya ku lulama. Tindlela ta xona ti hombolokile. Munhu wo tano u sandza Xikwembu hi ku vula leswi embilwini yakwe: “Yehovha a nga kona.”—Pisalema 14:1.

Loko Milomu Yi Kongomisiwa Hi Vutlhari

Xana ku nga vuriwa yini hi marito ya munhu la chavaka Yehovha ni ya loyi a N’wi sandzaka? Hosi yi ri: “Nhonga ya ku titlakusa yi le non’wini wa xiphukuphuku, kambe milomu ya lavo tlhariha yi ta va rindza.” (Swivuriso 14:3) Leswi xi pfumalaka vutlhari lebyi humaka ehenhla, xiphukuphuku a xi twanani na ku rhula naswona a xi anakanyeli. Vutlhari lebyi kongomisaka minkondzo ya xona i bya laha misaveni, i bya vuharhi ni vudimona. Marito ya xona i ya timholovo ni ku tikurisa. Ku tikurisa loku nga enon’wini wa xona ku vangela xona ni vanhu van’wana swiphiqo.—Yakobo 3:13-18.

Milomu ya munhu wo tlhariha ya n’wi rindza kumbe ku n’wi sirhelela, xisweswo yi n’wi tisela ku eneriseka ni ntsako. Njhani? Matsalwa ma ri: “U kona la vulavulaka handle ko anakanya ku fana ni ku tlhava ka banga, kambe ririmi ra lavo tlhariha ra horisa.” (Swivuriso 12:18) Munhu wo tlhariha a nga vulavuli ntsena kumbe a sapatela. Mbilu yakwe ya anakanyisisa leswaku a ta hlamula. (Swivuriso 15:28) Marito yakwe lama hlawuriweke hi vutshila ma horisa—ma khutaza mimoya leyi karhatekeke naswona ma phyuphyisa lava tshikileriweke. Ematshan’weni yo karhata van’wana, milomu ya yena yi kondletela ku rhula.

Loko Vutlhari Byi Kongomisa Matshalatshala Ya Vanhu

Solomoni endzhaku u hlamusele xivuriso lexi tsakisaka lexi vonakaka xi fambisana ni xilaveko xa vuyelo lebyinene ni khombo ro endla ntirho wo karhi. U ri: “Laha ku nga riki na tihomu, xidyelo xa basa, kambe ntshovelo wa tala hikwalaho ka matimba ya nkunzi.”—Swivuriso 14:4.

Loko yi vulavula hi nhlamuselo ya xivuriso lexi, buku yin’wana yi ri: “Xidyelo lexi nga riki na nchumu xi kombisa leswaku a ku na tinkuzi [tihomu] ta ku ti wundla, hikwalaho munhu a nga na vutihlamuleri bya ku basisa ni ku khathalela swifuwo, naswona a nge tirhisi mali yo tala. Kambe ‘mpfuno’ wolowo wa hela eka [ndzimana] 4b: loko tinkuzi ti nga tirhisiwi, swi vula leswaku ni ntshovelo wa kona a wu nge nyawuli.” Murimi u fanele a hlawula hi vutlhari.

Xana nsinya wa nawu lowu kumekaka eka xivuriso lexi a wu nge tirhi ni loko hi ehleketa ku cinca ntirho, ku hlawula yindlu yo karhi, ku xava movha, ku kuma xifuwo xa le ndlwini ni swin’wana? Munhu wo tlhariha u ta kambisisa vuyelo lebyinene ni makhombo ya kona kutani a vona loko matshalatshala wolawo ma ta pfuna kumbe e-e.

Loko Mbhoni Yi Tlharihile

Solomoni u ya emahlweni a ku: “Mbhoni yo tshembeka hi leyi yi nga ta ka yi nga vulavuli vunwa, kambe mbhoni yo hemba yi tisungulela mavunwa.” (Swivuriso 14:5) Mavunwa ya mbhoni leyi nga tshembekiki ma nga onha swinene. Naboti lowa le Yizriyele u khandliwe hi maribye a fa hikwalaho ka leswi vanhu vambirhi lava nga pfuniki nchumu va nyikeleke vumbhoni bya mavunwa ha yena. (1 Tihosi 21:7-13) Xana a ku nyikeriwanga vumbhoni bya mavunwa malunghana na Yesu, leswi endleke leswaku a dlayiwa? (Matewu 26:59-61) Timbhoni ta mavunwa ti nyikele vumbhoni malunghana na  Stefano—mudyondzisiwa wo sungula wa Yesu la dlayeriweke ripfumelo.—Mintirho 6:10, 11.

Munhu wa vunwa swi nga ha teka nkarhi leswaku a paluxeka, kambe xiya vumundzuku bya yena. Bibele yi vula leswaku Yehovha wa yi venga “mbhoni ya vunwa leyi tisungulelaka mavunwa.” (Swivuriso 6:16-19) Xiphemu xa munhu wo tano xi ta va etiveni leri pfurhaka ndzilo ni xivavula—ku nga rifu ra vumbirhi—swin’we ni vadyohi vo tanihi vadlayi, vaoswi ni vagandzeri va swifaniso swa hava.—Nhlavutelo 21:8.

Mbhoni yo tshembeka a yi hembi loko yi nyikela vumbhoni. Vumbhoni bya yona a byi lungiwi hi mavunwa. Hambiswiritano, sweswo a swi vuli swona leswaku yi boheka ku nyikela rungula hinkwaro eka vanhu lava nga ha lavaka ku vavisa vanhu va Yehovha hi ndlela yo karhi. Mupatriyaka Abrahama na Isaka a va va byelanga hinkwaswo vanhu van’wana lava a va nga n’wi gandzeli Yehovha. (Genesa 12:10-19; 20:1-18; 26:1-10) Rahava wa le Yeriko u kongomise vavanuna va hosi endleleni leyi hoxeke. (Yoxuwa 2:1-7) Yesu Kreste hi byakwe u papalate ku boxa rungula hinkwaro loko sweswo swi tikomba swi ta vanga khombo leri nga lavekiki. (Yohane 7:1-10) U te: “Mi nga nyiki timbyana leswi kwetsimaka.” Hikwalaho ka yini? Leswaku “ti nga tshuki . . . ti hundzuluka ti mi handzulela.”—Matewu 7:6.

Loko ‘Vutivi Byi Ri Nchumu Wo Olova’

Xana vutlhari byi kumiwa hi vanhu hinkwavo? Swivuriso 14:6 yi ri: “Muhlekuri a a lava ku kuma vutlhari, kambe a byi kona; kambe vutivi i nchumu wo olova eka loyi a twisisaka.” Muhlekuri a nga ha lava vutlhari, kambe vutlhari bya ntiyiso a nge byi kumi. Leswi muhlekuri a monyaka swilo swa Xikwembu, u tsandzeka ku kuma xilaveko xa xisekelo xa vutlhari—ku nga vutivi lebyi kongomeke bya Xikwembu xa ntiyiso. Ku tikukumuxa ni ku tikurisa ka yena swi endla leswaku a nga dyondzi hi ta Xikwembu ni ku kuma vutlhari. (Swivuriso 11:2) Ha yini a a tikarhata a lavisisa vutlhari? Xivuriso lexi a xi hi byeli, kambe kumbexana u endla tano leswaku vanhu van’wana va ta ehleketa leswaku u tlharihile.

“Vutivi i nchumu wo olova” eka munhu la twisisaka. Ku twisisa ku hlamuseriwa tanihi “ku khoma mongo wa mhaka: ku kumisisa,” “ku kota ku vona ndlela leyi vuxokoxoko bya nchumu wo karhi byi hlanganaka ha yona.” I vuswikoti byo hlanganisa timhaka to hambana-hambana kutani u vona ndlela leyi ti hlanganaka ha yona. Xivuriso lexi xi vula leswaku munhu loyi a nga ni vuswikoti lebyi u byi kuma hi ku olova vutivi.

Malunghana ni mhaka leyi, anakanya hi ntokoto wa wena n’wini wo kuma vutivi bya ntiyiso wa Matsalwa. Loko u sungula ku dyondza Bibele, a swi kanakanisi leswaku u rhange u dyondza tidyondzo ta xisekelo malunghana ni Xikwembu, switshembiso swa xona ni N’wana wa xona. Eku sunguleni a wu nga swi koti ku ti hlanganisa. Kambe loko u ya u dyondza, u sungule ku ti hlanganisa naswona u yi vone kahle ndlela leyi timhaka to hambana-hambana ti hlanganaka ha yona ni xikongomelo hinkwaxo xa Yehovha hi vanhu swin’we ni misava. Ntiyiso lowu humaka eBibeleni wu sungule ku twisiseka ni ku hlangana. Ku dyondza ni ku tsundzuka timhaka letintshwa swi sungule ku olova hikuva a wu kota ku vona laha ti hlanganaka kona ni mhaka hinkwayo.

 Hosi yo tlhariha yi tsundzuxa laha vutivi byi nga taka byi nga kumiwi kona. Yi ri: “Suka emahlweni ka xihunguki, hikuva a wu nge yi lemuki milomu ya vutivi.” (Swivuriso 14:7) Xiphukuphuku xi kayivela vutivi bya ntiyiso. Milomu ya xona a yi humesi vutivi. Xitsundzuxo lexi nyikeriwaka hileswaku hi papalata munhu wo tano naswona i vutlhari ku fambela ekule na yena. Munhu un’wana ni un’wana “loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.”—Swivuriso 13:20.

Solomoni u ya emahlweni a ku: “Vutlhari bya lowo tlhariha i ku twisisa ndlela yakwe, kambe vuphukuphuku bya swihunguki i vuxisi.” (Swivuriso 14:8) Munhu wo tlhariha u kambisisa swiendlo swakwe. U kambisisa tindlela to hambana-hambana leti n’wi pfulekeleke kutani a anakanyisisa hi vuyelo lebyi nga vaka kona eka yin’wana ni yin’wana leyi a yi tekaka. Tindlela takwe u ti hlawula hi vutlhari. Ku vuriwa yini hi xiphukuphuku? Xi hlawula ndlela ya vuphukuphuku, xi tshemba leswaku xa swi tiva leswi xi swi endlaka ni leswaku xi hlawula ndlela ya vutlhari. Vuphukuphuku bya xona bya xi kanganyisa.

Loko Vutlhari Byi Kongomisa Xinakulobye

Munhu la kongomisiwaka hi vutlhari u ni ku rhula ni van’wana. Hosi ya le Israyele yi ri: “Swiphukuphuku hi lava va hlekulaka nandzu, kambe ku ni ntwanano exikarhi ka lavo lulama.” (Swivuriso 14:9) Ku tivona nandzu kumbe ku tisola i nchumu lowu hlekisaka eka xiphukuphuku. Xi onhe vuxaka ekaya ni le tindhawini tin’wana hikuva a xi “na mhaka ni ku kombela ndzivalelo” ni ku endla ku rhula. (The New English Bible) Munhu wo lulama u tiyimiserile ku amukela swihoxo swa van’wana. U lunghekele ku kombela ndzivalelo ni ku endla ku rhula loko xihoxo xi endliwe hi yena. Leswi a tikarhatelaka ku endla ku rhula, u ni vuxaka lebyi tsakisaka ni lebyi tiyeke ni van’wana.—Vaheveru 12:14.

Sweswi Solomoni u kombisa nchumu lowu vekaka swipimelo eka vuxaka bya vanhu. U ri: “Mbilu ya wu lemuka mbitsi wa moya-xiviri wa munhu, naswona a nga kona mufambi la nga nghenaka eku tsakeni ka yona.” (Swivuriso 14:10) Xana minkarhi hinkwayo hi nga phofula mintlhaveko ya hina—ku nga ha va gome kumbe ntsako—eka van’wana kutani hi va byela hi ku kongoma leswi hi swi twaka? Naswona xana munhu minkarhi hinkwayo a nga yi twisisa hi ku helela ndlela leyi munhu un’wana a titwaka ha yona? Tinhlamulo ta swivutiso leswi hinkwaswo, i e-e.

Hi xikombiso, anakanya hi mintlhaveko yo lava ku tisunga. Munhu la nga ni mintlhaveko yo tano hakanyingi a nga swi byeli hi ku kongoma swirho swin’wana swa ndyangu kumbe vanghana hi mhaka leyi. Naswona vanhu van’wana a va nge swi voni minkarhi hinkwayo swikombiso swa mintlhaveko yo tano eka vanghana va vona. A hi fanelanga hi tivona nandzu loko hi nga swi voni swikombiso leswi kutani hi tsandzeka ku pfuna. Nakambe xivuriso lexi xi dyondzisa leswaku hambileswi swi chavelelaka ku vulavula ni munghana la nga ta ku twela vusiwana, vanhu va nga ku chavelela ku fika eka mpimo wo karhi. Hi fanele hi titshega hi Yehovha ntsena loko hi lava ku tiyiselela swiphiqo swo karhi.

“Swilo Swa Nkoka Ni Rifuwo Swi Le Ndlwini Yakwe”

Hosi ya Israyele yi ri: “Yindlu ya vanhu vo homboloka yi ta lovisiwa, kambe ntsonga wa lavo lulama wu ta kateka.” (Swivuriso 14:11) Munhu wo homboloka swi nga ha n’wi fambela kahle emafambiselweni lawa ya swilo naswona a nga ha tshama endlwini ya manyunyu, kambe swi ta n’wi pfuna yini loko a nga ha ri kona? (Pisalema 37:10) Hi hala tlhelo, ndhawu leyi ku tshamaka lavo lulama yi nga ha va yi ri ya xiyimo xa le hansi. Kambe, Pisalema 112:3 yi vula leswaku “swilo swa nkoka ni rifuwo swi le ndlwini yakwe.” I yini swilo swa kona?

Loko marito ni swiendlo swa hina swi kongomisiwa hi vutlhari, hi ni “rifuwo ni ku vangama” loku vaka kona hi vutlhari. (Swivuriso 8:18) Sweswo swi katsa vuxaka lebyinene ni Xikwembu swin’we ni vanhu-kulorhi, ku titwa u hanye kahle naswona u tsakile ni ku sirheleleka hi mpimo wo karhi. Ina, “ntsonga wa lavo lulama” wu nga kateka ni sweswi.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Wansati wo tlhariha u aka yindlu yakwe

[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]

“Ririmi ra lavo tlhariha ra horisa”