Vana Ni Langutelo Leri Faneleke Hi Swakunwa Swa Xihoko
Vana Ni Langutelo Leri Faneleke Hi Swakunwa Swa Xihoko
“Vhinyo i muhlekuri, swakunwa leswi pyopyaka swi ni matimba, naswona loyi swi n’wi pepetsekisaka a nga tlharihanga.”—SWIVURISO 20:1.
1. Mupisalema u ku phofule njhani ku tlangela ka yena tin’wana ta tinyiko letinene leti humaka eka Yehovha?
MUDYONDZISIWA YAKOBO u tsarile a ku: “Nyiko yin’wana ni yin’wana leyinene ni nyiko yin’wana ni yin’wana leyi hetisekeke yi huma ehenhla, hikuva yi xika hi le ka Tata wa mavoningo ya le xibakabakeni.” (Yakobo 1:17) Hi ku susumetiwa hi ku tlangela ndzalo ya tinyiko letinene ta Xikwembu, mupisalema u yimbelerile a ku: “U endla leswaku byanyi bya rihlaza byi hlukela swiharhi, ni ximila lexi nga ta tirhisiwa hi vanhu, leswaku xi humesa swakudya emisaveni, ni vhinyo leyi tsakisaka mbilu ya munhu wa nyama, leswaku xikandza xi hatima hi mafurha, ni xinkwa lexi tiyisaka mbilu ya munhu wa nyama.” (Pisalema 104:14, 15) Vhinyo ni swakunwa swin’wana swa xihoko ku fana ni swimila, xinkwa ni mafurha, i tinyiko letinene leti humaka eka Xikwembu. Xana hi fanele hi swi tirhisa njhani?
2. Hi swihi swivutiso leswi hi nga ta swi kambisisa malunghana ni ku tirhisa swakunwa swa xihoko?
2 Nyiko i yinene ntsena loko munhu a yi tirhisa hi mfanelo. Hi xikombiso, vulombe “i byinene,” kambe “ku dya vulombe byo tala a hi swinene.” (Swivuriso 24:13; 25:27) Hambileswi ku nwa “vhinyo yitsongo” swi nga riki xidyoho, ku nwa ku tlula mpimo i mhaka yikulu. (1 Timotiya 5:23) “Vhinyo i muhlekuri,” ku lemukisa Bibele, “swakunwa leswi pyopyaka swi ni matimba, naswona loyi swi n’wi pepetsekisaka a nga tlharihanga.” (Swivuriso 20:1) Kambe ke, xana swi vula yini ku pepetsekisiwa hi swakunwa swa xihoko? * Munhu u va a nwe ngopfu loko swi te yini? Hi rihi langutelo leri faneleke emhakeni leyi?
‘Ku Pepetsekisiwa’ Hi Vhinyo—Njhani?
3, 4. (a) I yini lexi kombaka leswaku Bibele yi sola ku nwa u kala u dakwa? (b) Hi swihi swilo swin’wana leswi kombaka leswaku munhu se u dakwile?
3 Etikweni ra khale ra Israyele, n’wana loyi a a ala ku tshika makolo ni vudakwa a a fanele a khandliwa hi maribye a fa. (Deteronoma 21:18-21) Muapostola Pawulo u tsundzuxe Vakreste a ku: “Mi tshika ku tihlanganisa na mani na mani loyi a vuriwaka makwerhu, kasi i mbhisa kumbe munhu wa makwanga kumbe mugandzeri wa swifaniso swa hava kumbe murhuketeri kumbe xidakwa kumbe mudyeleri, hambi ku ri ku dya mi nga dyi na yena munhu wo tano.” Swi le rivaleni leswaku ku nwa u kala u dakwa swi yirisiwa hi ku kongoma eMatsalweni.—1 Vakorinto 5:11; 6:9, 10.
4 Loko yi hlamusela swilo leswi kombisaka leswaku munhu u dakwile, Bibele yi ri: “U nga yi languti vhinyo loko yi ri yo tshwuka, loko yi humesa swimbyaru-mbyaru exinwelweni, loko yi rhelela. Eku heteleleni yi luma ku fana ni nyoka, naswona yi humesa vuxungu ku fana ni mhiri. Mahlo ya wena ma ta vona swilo leswi nga tolovelekangiki, ni mbilu ya wena yi ta vulavula swilo leswi humeke endleleni.” (Swivuriso 23:31-33) Ku nwa ku tlula mpimo swi luma ku fana ni nyoka ya vuxungu, swi vanga mavabyi, ku hlangana nhloko, hambi ku ri ku endla swilo u nga titwi. Munhu la pyopyiweke a nga vona “swilo leswi nga tolovelekangiki” hikuva a nga hahama ri lo hosi, kumbe a vonaka onge u hundze muti ri xile, hi ku hlaya-hlaya swilo swo ka swi nga ri kona. Nakambe a nga tikuma a rhete ririmi, a vula swilo swo huma endleleni leswi a tshamaka a ri karhi a swi anakanya kumbe ku swi navela, kasi a a nga ta swi vula loko a nga nwanga.
5. Ku nwa byala ku tlula mpimo swi ni khombo hi ndlela yihi?
5 Ku vuriwa yini loko munhu a kukutlela byala kambe a va ni vukheta leswaku a nga nwi ku fikela laha swi voniwaka hi mani na mani leswaku se byi n’wi hahele ematihlweni? Van’wana a va tikombi leswaku va pyopyiwile ni loko va nwe swikalo swo hlayanyana. Kambe ku anakanya leswaku mukhuva wo tano a wu na khombo i ku tixisa. (Yeremiya 17:9) Hakatsongo-tsongo munhu a nga godzomberiwa hi byala kutani a va “[hlonga ra] vhinyo yo tala.” (Tito 2:3) Malunghana ni swilo leswi yisaka eku godzomberiweni hi byala, mutsari la vuriwaka Caroline Knapp u ri: “Swi endleka hakatsongo-tsongo hi ndlela leyi tumbeleke.” Ku nwa ku tlula mpimo i xirimbana lexi nga ni khombo swinene!
6. Ha yini munhu a fanele a papalata ku nwa ni ku dya ku tlula mpimo?
6 Nakambe xiya xilemukiso xa Yesu: “Tivoneleni leswaku timbilu ta n’wina ti nga tshuki ti tshikileriwa hi ku dya ngopfu ni ku nwa ngopfu ni ku vilela hi vutomi, kutani hi xitshuketa siku rero ri mi wela hi xihatla ku fana ni ntlhamu. Hikuva ri ta wela hinkwavo lava tshamaka emisaveni hinkwayo.” (Luka 21:34, 35) Munhu a nga khudzehela ni ku ngheniwa hi vulolo bya xiviri ni bya moya hambiloko a nga nwanga a dakwa. Ku vuriwa yini loko siku ra Yehovha ri n’wi fikela a ri exiyin’weni xo tano?
Swiphiqo Leswi Nga Vangiwaka Hi Ku Nwa Ku Tlula Mpimo
7. Ha yini ku nwa byala ku tlula mpimo swi lwisana ni xileriso lexi nga eka 2 Vakorinto 7:1?
7 Ku nwa ku tlula mpimo swi vangela munhu makhombo yo tala—enyameni ni le moyeni. Byin’wana bya vuvabyi lebyi vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo i ku tsindziyela ni ku pfimba ka xivindzi, naswona byi nga ku peta nhloko. Ku nwa ku tlula mpimo nkarhi wo leha nakambe swi nga ku vangela ni vuvabyi bya khensa ni bya chukele, kun’we ni swiphiqo swin’wana swa mbilu ni swa le khwirini. Swi le rivaleni leswaku ku nwa ku tlula mpimo swi lwisana ni xileriso xa Matsalwa lexi nge: “A hi tibasiseni eka swilo hinkwaswo leswi nyamisaka nyama ni moya, hi hetisekisa vukwetsimi hi ku chava Xikwembu.”—2 Vakorinto 7:1.
8. Hi ku ya hi Swivuriso 23:20, 21, ku nwa byala ku tlula mpimo swi nga va ni vuyelo byihi?
8 Ku nwa ku tlula mpimo nakambe i ku tlanga hi mali, naswona swi nga ku vangela ku lahlekeriwa hi ntirho. Hosi Solomoni wa le tikweni ra khale ra Israyele u lemukisile a ku: “U nga vi exikarhi ka lava va nwaka ngopfu vhinyo, exikarhi ka lava va dyaka nyama hi makolo.” Ha yini? U hlamuserile a ku: “Hikuva xidakwa ni munhu wa makolo va ta va ni vusiwana, naswona ku khudzehela ku ta ambexa munhu yoloye hi switlakati.”—Swivuriso 23:20, 21.
9. Ha yini ku ri vutlhari ku papalata swakunwa swa xihoko loko u ta chayela?
9 Loko The Encyclopedia of Alcoholism yi kombetela eka khombo rin’wana, yi ri: “Minkambisiso yi kombise leswaku swakunwa swa xihoko swi hunguta vuswikoti bya munhu byo chayela, ku katsa ni nkarhi wo teka goza ha wona loko ku ri ni swin’wana emagondzweni, ku fambisana ka mianakanyo ni mavoko ni milenge, ku xalamuka, ku lemuka swihinga ni ku hluteka emianakanyweni.” Ku chayela u nwile swi ni khombo swinene. Le United States ntsena, ku fa vanhu va makume ya magidi naswona va madzana ya magidi va vaviseka lembe na lembe, hikwalaho ka timhangu leti vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo. Ngopfu-ngopfu khombo rero ri wela vantshwa, lava nga riki na ntokoto ngopfu eku chayeleni ni le ku nweni. Xana munhu a nga chayela endzhaku ko nwa swikalo swi nga ri swingani, ivi hi hala tlhelo a vula leswaku u xixima vutomi tanihi nyiko leyi humaka eka Yehovha Xikwembu? (Pisalema 36:9) Tanihi leswi vutomi byi kwetsimaka, swa antswa leswaku munhu a nga byi nun’hwi ni ku byi nun’hwa loko a ta chayela.
10. Byala byi nga yi khumba njhani mianakanyo ya hina, naswona ha yini sweswo swi ri ni khombo?
10 Ku nwa ku tlula mpimo a swi vavisi vanhu enyameni ntsena, kambe ni le moyeni. Bibele yi ri: “Vhinyo ni vhinyo yo tsokombela hi swona leswi swi susaka miehleketo leyinene.” (Hosiya 4:11) Byala byi khumba mianakanyo. Buku leyi kandziyisiwaka hi Nhlangano wa Tiko ra United States wo Lwa ni Swidzidzirisi yi ri: “Loko munhu a nwile, xihoko xi hatla xi tswongiwa hi miri kutani xi famba ni ngati xi ya ebyongweni. Xi sungula ku tsanisa swiphemu swa byongo leswi lawulaka miehleketo ni mintlhaveko. Munhu se u tsandzeka ku tikhoma, a ntshunxeka ku tlula mpimo.” Loko hi ri exiyin’weni xo tano, hi nga hatla hi ‘pepetseka,’ hi sungula ku tolovela-tolovela vanhu ku tlula mpimo, xisweswo hi tipeta emiringweni yo tala.—Swivuriso 20:1.
11, 12. Ku nwa byala ku tlula mpimo swi nga va ni makhombo wahi hi tlhelo ra moya?
11 Ku tlula kwalaho, Bibele ya hi lerisa yi ku: “Hambi mi dya kumbe mi nwa kumbe mi endla yini na yini, endlani hinkwaswo leswaku mi vangamisa Xikwembu.” (1 Vakorinto 10:31) Xana ku nwa ku tlula mpimo swi yisa ku dzuneka eka Xikwembu? Handle ko kanakana, Mukreste u ta papalata ku tiviwa a ri munhu wa bodlhela. Handle ka swona a nga sandzisa vito ra Yehovha ku ri ni ku ri dzunisa.
12 Ku vuriwa yini loko Mukreste la nga kotiki ku nwa hi ku ringanisela a khunguvanyisa mupfumeri-kulobye, kumbexana mudyondzisiwa lontshwa? (Varhoma 14:21) Yesu u lemukisile a ku: “Mani na mani la khunguvanyisaka un’wana wa lava lavatsongo lava pfumelaka eka mina, swi nga antswa swinene loko o boheleriwa ribye ro sila enhan’wini leri fanaka ni leri ri rhendzelekisiwaka hi mbhongolo a mbombomerisiwa elwandle leri anameke, leri pfulekeke.” (Matewu 18:6) Ku nwa ngopfu swi nga tlhela swi vanga ku lahlekeriwa hi malunghelo evandlheni. (1 Timotiya 3:1-3, 8) Vuyelo byin’wana byo biha lebyi nga vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo ku nga va ku lumeka timholovo endyangwini.
Papalata Makhombo—Njhani?
13. I yini lexi nga pfunaka ngopfu leswaku munhu a papalata ku tirhisa swakunwa swa xihoko hi ndlela yo biha?
13 Nchumu lowu pfunaka ku papalata makhombo ya ku nwa ku tlula mpimo i ku tiva ku hambana exikarhi ka ku ringanisela ni ku nwa ngopfu, hayi exikarhi ka ku nwa ngopfu ni vudakwa. I mani loyi a nga hi endlelaka xiboho malunghana ni mpimo lowu faneleke wa byala lebyi hi nga byi nwaka? Tanihi leswi ku katsekaka swilo swo tala, a ku nge vekiwi nawu wa leswaku munhu u fanele a nwa swikalo swingani. Un’wana ni un’wana u fanele a tiva lomu a nwaka a helela kona ivi a nga hundzi. I yini lexi nga ta ku pfuna ku endla xiboho xa ku nwa u helela eka mpimo lowu faneleke? Xana ku ni nsinya wa nawu lowu nga ku pfunaka?
14. Hi wihi nsinya wa nawu lowu nga ta ku pfuna ku vona ku hambana exikarhi ka ku ringanisela ni ku nwa ku tlula mpimo?
14 Bibele yi ri: “Hlayisa vutlhari lebyi pfunaka ni vuswikoti byo ehleketa, swi ta va vutomi eka moya-xiviri wa wena ni vuxongi enhan’wini ya wena.” (Swivuriso 3:21, 22) Hikwalaho, nsinya wa nawu lowu nga ku pfunaka hi lowu: Mpimo wihi ni wihi wa byala lowu endlaka leswaku u nga ha ehleketi kahle wu tlule xikalo. Kambe u nga tshuki u tixisa malunghana ni mpimo lowu u faneleke u tivekela wona!
15. Hi rini laha swi nga vaka vutlhari ku papalata ku nwa byala hi ku helela?
15 Eka van’wana, hambi ku ri xikalo xin’we xi nga onha swo tala. Hikwalaho ka khombo leri nga vaka kona eka n’wana la nga si tswariwaka, wansati la tikeke swi nga antswa ni ku byi nun’hwa a nga byi nun’hwi. Naswona, xana a swi nga ta va swinene ku papalata ku nwa loko ku ri ni munhu loyi a nga tshama a va ni xiphiqo xa ku godzomberiwa hi byala, kumbe loyi ripfalo rakwe ri nga n’wi pfumeleriki ku nwa? Yehovha u lerise lava a va endla mintirho ya vuprista etabernakeleni a ku: “U nga tshuki u nwa vhinyo kumbe swakunwa leswi pyopyaka . . . loko [u] ta entsongeni wa nhlangano, leswaku [u] nga fi.” (Levhitika 10:8, 9) Hikwalaho, papalata ku nwa swakunwa swa xihoko loko u lava ku ya eminhlanganweni ya Vukreste, ensin’wini kumbe loko u ya endla timhaka tin’wana ta swilo swa moya. Ku tlula kwalaho, ematikweni lawa ku nwa byala swi yirisiweke kumbe swi pfumeleriwaka eka vanhu vo sukela eka malembe yo karhi ntsena, milawu yo tano yi fanele yi xiximiwa swinene.—Varhoma 13:1.
16. U nga xi endla njhani xiboho loko ku vekiwe swakunwa swa xihoko emahlweni ka wena?
16 Loko u nyikiwa byala kumbe loko byi vekiwa emahlweni ka wena, xivutiso lexi u faneleke u rhanga u tivutisa xona hi lexi nge: ‘Xana ndzi fanele ndzi byi nwa?’ Loko u hlawula ku nwa, u nga rivali lomu u faneleke u helela kona, naswona u nga hundzi. U nga pfumeli ku kuceteriwa hi munhu loyi a ku nyikaka byona, hambiloko a kombisa malwandla ntsena. Naswona tivonele eka byala lebyi u tikelaka hi ku rhandza etindhawini to tanihi le micatweni. Etindhawini to tala, nawu wu pfumelela ni vana leswaku va nwa byala. I vutihlamuleri bya vatswari ku dyondzisa vana va vona malunghana ni matirhiselo ya swakunwa swa xihoko ni ku lawula swiendlo swa vona emhakeni leyi.—Swivuriso 22:6.
U Nga Swi Kota Ku Hlula Xiphiqo Lexi
17. I yini lexi nga ku pfunaka ku vona loko u ri ni xiphiqo xa ku nwa ku tlula mpimo?
17 Xana u ni xiphiqo xa ku tsandzeka ku ringanisela loko u nwa vhinyo ni swakunwa swin’wana leswi pyopyaka? U nga tshuki u tixisa, loko u endla xidyoho xa ku dakwa exihundleni, siku rin’wana swi ta ku khela matluka. Kutani anakanyisisa kahle, u tshika ku tixisa. Tivutise swivutiso leswi kongomeke swo tanihi leswi nge: ‘Xana se ndzi tolovele ku nwa ku tlula eku sunguleni? Xana se ndzi rhandza lebyo hatla byi hahela ematihlweni? Xana ndzi nwa byala hi xikongomelo xa ku balekela swiphiqo? Xana ku ni xirho xa ndyangu kumbe munghana loyi a kombiseke ku karhateka hi ndlela leyi ndzi nwaka ha yona? Xana ku nwa ka mina ku vange swiphiqo endyangwini? Xana swa ndzi tikela ku heta vhiki, n’hweti kumbe tin’hwetinyana ndzi nga nwanga? Xana ndzi fihlela van’wana mpimo wa vhinyo kumbe byala lebyi ndzi byi nwaka?’ Ku vuriwa yini loko nhlamulo ya swin’wana swa swivutiso leswi yi ri ina? U nga fani ni munhu loyi a ‘langutaka xikandza xakwe xa ntumbuluko exivonini, kutani a hatla a rivala leswaku i munhu wa muxaka muni.’ (Yakobo 1:22-24) Ringeta hi matimba ku lulamisa xiphiqo xo tano. Xana u nga endla yini?
18, 19. U nga endla yini leswaku u tshika ku nwa ku tlula mpimo?
18 Muapostola Pawulo u tsundzuxe Vakreste a ku: “Mi nga dakwiwi hi vhinyo, yi vangela manyala, kambe hambetani mi tala moya.” (Vaefesa 5:18) Swi tive kahle leswaku byala byi sungula ku ku hahela ematihlweni loko u nwe swikalo swingani, kutani u tivekela mindzilakana leyi faneleke. Lwela ku ka u nga tluli mindzilikana yoleyo; tikhome. (Vagalatiya 5:22, 23) Xana u ni vanghana lava ku sindzisaka leswaku u nwa ku tlula mpimo? Tivonele. Bibele yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.”—Swivuriso 13:20.
19 Loko u nwela ku balekela xiphiqo xo karhi, langutana ni xiphiqo xa kona hi ku kongoma u nga nwanga. Swiphiqo swi nga lulamisiwa hi ku tirhisa ndzayo leyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu. (Pisalema 119:105) U nga kanakani ku kombela mpfuno wa nkulu wa Mukreste-kuloni loyi u n’wi tshembaka. Ma tirhise kahle malunghiselelo ya Yehovha ya ku aka vumoya bya wena. Tiyisa vuxaka bya wena na Xikwembu. Khongela eka xona nkarhi na nkarhi—ngopfu-ngopfu u khongelela ku tsana ka wena. Kombela Xikwembu leswaku xi ‘tengisa tinso ta wena ni mbilu ya wena.’ (Pisalema 26:2) Hilaha swi hlamuseriweke hakona eka xihloko lexi hundzeke, endla leswi u nga swi kotaka leswaku u famba hi ndlela ya vutshembeki.
20. Hi wahi magoza lawa u nga bohekaka ku ma teka leswaku u kota ku hlangavetana ni xiphiqo lexi hambetaka xa ku nwa ku tlula mpimo?
20 Ku vuriwa yini loko u hambeta u lwisana ni xiphiqo xa ku nwa ku tlula mpimo kambe u nga koti ku xi hlula? Kutani u fanele u landzela xitsundzuxo xa Yesu lexi nge: “Loko voko ra wena ro tshuka ri ku khunguvanyisa, ri tseme; i swinene ngopfu leswaku u nghena evuton’wini u lamarile ku ri ni ku nghena u ri ni mavoko mambirhi eGehena.” (Marka 9:43) Nhlamulo hi leyi: Namba u fambela ekule ni byala. Rero i goza leri tekiweke hi wansati un’wana loyi hi nga ta n’wi vula Irene. U ri: “Loko ndzi hete kwalomu ka malembe mambirhi ni hafu ndzi tshike ku nwa, ndzi sungule ku anakanya leswaku loko ndzo havulanyana xikalo xin’we a swi nge onhi nchumu, ndzi lava ku vona leswaku ku ta endleka yini. Kambe xikan’we-kan’we loko ndzi titwa hi ndlela yoleyo, ndzi namba ndzi khongela eka Yehovha hi mhaka leyi. Ndzi tiyimisele ku fambela ekule ni byala ku kondza ku fika mafambiselo lamantshwa, naswona a ndzi tiyiseki loko ndzi ta nwa hi nkarhi wolowo.” Loko u fambela ekule ni byala a wu nge lahlekeriwi hi nchumu, ku ri ni ku nwa hi ndlela leyi nga fanelangiki ivi u lahlekeriwa hi lunghelo ra ku hanya hi masiku emisaveni leyintshwa ya Xikwembu leyi lulameke.—2 Petro 3:13.
“Tsutsumani Hi Ndlela Leyi Nga Ta Endla Leswaku Mi Yi Kuma”
21, 22. Hi xihi xihinga lexi nga hi sivelaka ku heta mphikizano wa vutomi, naswona hi nga xi papalata njhani?
21 Muapostola Pawulo u fanise vutomi bya Mukreste ni mphikizano, a ku: “Xana a mi swi tivi leswaku lava tsutsumaka emphikizanweni va tsutsuma hinkwavo, kambe i un’we ntsena loyi a amukelaka hakelo? Tsutsumani hi ndlela leyi nga ta endla leswaku mi yi kuma. Ku tlula kwalaho, mani na mani loyi a hlanganyelaka emphikizanweni wa tikhoma eka swilo hinkwaswo. Ina, va swi endlela ku kuma harhi leyi onhakaka, kambe hina hi swi endlela ku kuma leyi nga onhakiki. Hikokwalaho, ndlela leyi ndzi tsutsumaka ha yona a yi kanakanisi; swibakela swa mina ndzi swi kongomisa hi ndlela leyi nga ta endla leswaku ndzi nga bi moya; kambe ndzi ba miri wa mina, ndzi wu kongomisa tanihi hlonga, leswaku loko ndzi chumayele eka van’wana, mina ndzi nga vi loyi a nga amukelekiki hi ndlela yo karhi.”—1 Vakorinto 9:24-27.
22 Lava va hetaka mphikizano kahle hi vona ntsena lava nga kumaka hakelo. Ku nwa ku tlula mpimo swi nga hi sivela ku heta mphikizano wo kuma vutomi. Hi fanele hi tikhoma. Ku tsutsuma hi ku tiyiseka swi lava leswaku hi papalata “ku kukutlela vhinyo.” (1 Petro 4:3) Hi fanele hi tikhoma eka swilo hinkwaswo. Loko swi ta eku nweni ka swakunwa swa xihoko, hi ta va hi endla kahle loko “hi hambana ni ku nga xiximi Xikwembu ni ku navela ka misava, ni ku hanya hi mianakanyo yo hluteka ni ku lulama ni ku tinyiketela loku nga ni vukwembu.”—Tito 2:12.
[Nhlamuselo ya le hansi]
^ par. 2 Eka xihloko lexi, “swakunwa swa xihoko” ku vuriwa byala, vhinyo ni swakunwa swin’wana leswi hisaka xivindzi, leswi vuriwaka swipiriti.
Wa Tsundzuka Xana?
• Ku nwa ku tlula mpimo swi vula yini?
• I swiphiqo swihi leswi vangiwaka hi ku nwa ku tlula mpimo?
• U nga ma papalata njhani makhombo ya ku nwa ku tlula mpimo?
• Munhu a nga hlangavetana njhani ni xiphiqo xa ku nwa ku tlula mpimo?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]
Vhinyo yi “[tsakisa] mbilu ya munhu wa nyama”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]
Hi fanele hi tiva lomu hi nwaka hi helela kona kutani hi nga hundzi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 21]
Tibyele ka ha ri emahlweni leswaku u ta nwa ku fikela kwihi
[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]
Khongela eka Yehovha nkarhi na nkarhi malunghana ni ku tsana ka wena
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Vatswari va ni vutihlamuleri bya ku dyondzisa vana va vona malunghana ni matirhiselo ya swakunwa swa xihoko