Ku Velekiwa Ka Munhu Wa Nkoka Swinene eMisaveni

“Namuntlha mi velekeriwe Muponisi, loyi a nga Kreste Hosi.”—Luka 2:11.

KWALOMU ka magidi mambirhi ya malembe lama hundzeke, wansati un’wana emutini wa Betlehema u veleke n’wana wa mufana. I vanhu va nga ri vangani ntsena va kwalaho lava swi xiyeke leswaku ku velekiwa ka n’wana loyi a ku ri ka nkoka. Kambe varisi van’wana, lava a va etlela enhoveni va risa mintlhambi ya vona, va vone tintsumi to tala kutani va ti twa ti ri karhi ti yimbelela ti ku: “Ku vangama a ku ve ehenhla-henhla eka Xikwembu, ni le henhla ka misava ku va ni ku rhula exikarhi ka vanhu lava amukelekaka.”—Luka 2:8-14.

Varisi va kume Mariya ni nuna wakwe Yosefa exivaleni, hilaha tintsumi ti vuleke hakona. Mariya, loyi a thyeke n’wana leswaku i Yesu, a a n’wi late exitsengeleni lexi a xi ri exivaleni. (Luka 1:31; 2:12) Namuntlha, endzhaku ka magidi mambirhi ya malembe, kwalomu ka n’we-xa-nharhu xa vanhu hinkwavo va vula leswaku va landzela Yesu Kreste. Naswona swilo leswi endlekeke loko a tswariwa swi vumba xisekelo xa xitori lexi ku nga ha vaka ku vulavuriwe swinene ha xona ku tlula hinkwaswo ematin’wini ya vanhu.

Tiko ra Spain leri namarheleke swinene mindhavuko ya Khatoliki naswona ri nga ni vuswikoti byo tlangela minkhuvo ya ndhavuko, ri simeke tindlela to tala to tlangela vusiku byebyo byo hlawuleka eBetlehema.

Khisimusi Ya Le Spain

Ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-13, swifaniso leswi kombisaka ku velekiwa ka Yesu swi tala ku kombisiwa eminkhubyeni ya le Spain. Mindyangu yo tala yi endla minkombiso yitsongo ya xitsengele lexi Yesu a a latiwe eka xona. Swifaniso swa vumba swi kombisa varisi ni Tintlhari (kumbe “tihosi tinharhu”), swin’we na Yosefa, Mariya na Yesu. Hakanyingi swifaniso leswikulu leswi kombisaka ku velekiwa ka Yesu swi vekiwa ekusuhi ni tiholo ta le madorobeni hi nkarhi wa Khisimusi. Swi tikomba onge Francis wa le Assisi, u sungule mukhuva lowu eItaly hi xikongomelo xo koka vanhu leswaku va yingisela marungula ya Tievhangeli ta ku velekiwa ka Yesu. Endzhakunyana tinghwendza ta le Francis ti endle leswaku mukhuva lowu wu duma eSpain ni le matikweni man’wana yo tala.

Tintlhari ti hoxe xandla swinene eku tlangeriweni ka Khisimusi eSpain ku fana na Santa Claus ematikweni man’wana. Ku vuriwa leswaku Tintlhari ti nyika vana va le Spain tinyiko hi January 6, Día de Reyes (Siku ra Tihosi), tanihi leswi Tintlhari ti tiseleke Yesu la ha ku tswariwaka tinyiko, hilaha dyondzo leyi tolovelekeke yi vulaka hakona. Hambiswiritano, a va talanga vanhu lava swi xiyaka leswaku marungula ya Tievhangeli a ma hlamuseli leswaku a ti ri tingani Tintlhari leti endzeleke Yesu. Ematshan’weni yo va tihosi, ti hlamuseriwa kahle tanihi vangoma va swilo swa le mpfhukeni. * Tlhandlakambirhi, endzhaku ko endzeriwa hi Tintlhari, Heroda u dlayetele vana va vafana hinkwavo eBetlehema lava “sukelaka eka malembe mambirhi hi vukhale ku ya ehansi” hikwalaho ka leswi a a lava ku dlaya Yesu.  Sweswo swi kombisa leswaku ti endze loko Yesu se a ri ni nkarhinyana a tswariwile.—Matewu 2:11, 16.

Ku sukela hi lembe-xidzana ra vu-12, madoroba man’wana ya le Spain ma sungule ku endla minkombiso ya ku velekiwa ka Yesu, ku katsa ni ku ta ka varisi eBetlehema kutani endzhaku ka sweswo ku ta Tintlhari. Namuntlha, emadorobeni yo tala ya le Spain ku va na cabalgata, kumbe ku macha, hi January 5 yin’wana ni yin’wana, laha “tihosi tinharhu” ti fambaka hi timovha leti khavisiweke swi nyawula exikarhi ka doroba, ti ri karhi ti hoxa vahlaleri hi malekere. Swikhaviso swa xintu swa Khisimusi ni villancicos (mincino) swi endla leswaku nkhuvo lowu wu tsakisa.

Mindyangu yo tala ya le Spain yi rhandza ku va ni swakudya swo hlawuleka swo lalela hi Madyambu ya le Mahlweni ka Khisimusi (December 24). Swakudya swa xintu swi katsa turrón (swiwitsi leswi endliweke hi mihandzu ya almondi ni vulombe), marzipan, mihandzu yo omisiwa, nyama ya nyimpfu yo katingiwa ni tinhlampfi. Swirho swa ndyangu, ni leswi swi tshamaka ekule, swi nga ha endla matshalatshala lamakulu leswaku swi ta hlangana eka xiendlakalo lexi. Loko ku dyiwa swakudya swin’wana swa ndhavuko, hi January 6, ndyangu wu endla khekhe ra “Tihosi” leri nga ni xivumbeko xa xingwavila leri vuriwaka roscón de reyes, leri nga ni sorpresa (xifaniso lexitsongo) lexi tumbetiweke endzeni ka rona. Ndhavuko lowu fanaka eminkarhini ya Rhoma a wu pfumelela hlonga leri swakudya swa rona swi nga ni nchumu lowu leswaku ri va “hosi” siku rin’we.

“Nkarhi Wa Ntsako Ni Migingiriko eLembeni”

Ku nga khathariseki mikhuva leyi simekiweke, Khisimusi se yi hundzuke nkhuvo lowukulu emisaveni hinkwayo. The World Book Encyclopedia yi hlamusela Khisimusi tanihi “nkarhi wa ntsako ni migingiriko elembeni eka Vakreste va timiliyoni ni vanhu van’wana lava nga riki Vakreste emisaveni hinkwayo.” Xana nkhuvo lowu wa pfuna?

Swi lo dlaa, leswaku ku velekiwa ka Kreste a ku ri xiendlakalo lexikulu ematin’wini. Leswi tintsumi ti hoyozeleke xiendlakalo lexi tanihi lexi tisaka “ku rhula exikarhi ka vanhu lava amukelekaka” swi kombisa kahle leswaku i xa nkoka.

Nilokoswiritano, “emasikwini yo sungula ya Vukreste, ku velekiwa ka Yesu a ku nga tlangeriwi,” ku vula Juan Arias, mutsari wa phepha-hungu ra le Spain. Loko swi ri tano, xana mukhuva wa ku tlangela Khisimusi wu huma kwihi? Xana hi yihi ndlela yo antswa yo tsundzuka ku velekiwa ni vutomi bya Yesu? U ta kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi, eka xihloko lexi landzelaka.

[Nhlamuselo ya le hansi]