Lexi Endlaka Vo Tala Va Kanakana Leswaku Vukhongeri Byi Nga Swi Kota Ku Hlanganisa Vanhu

“RHANDZA warikwenu.” (Matewu 22:39) Nsinya lowu wa nawu wu bumabumeriwa hi vukhongeri byo tala. Loko vukhongeri byo tano a byi humelerile eku dyondziseni ka swirho swa byona leswaku swi rhandza varikwavo, ingi swi hlanganile swi va nyandza yin’we. Hambiswiritano, xana xiyimo xi tano? Xana vukhongeri byi ni matimba ya ku kondletela vun’we? Eka nkambisiso lowu wa ha ku endliwaka eJarimani, ku vutisiwe xivutiso lexi nge: “Xana vukhongeri byi hlanganisa vanhu kumbe bya va hambanisa?” Eka lava vutisiweke, 22 wa tiphesente va vule leswaku vukhongeri byi hlanganisa vanhu, kasi lava endlaka tiphesente ta 52 va vule leswaku byi lwisa vanhu kumbe ku va hambanisa. Kumbexana vanhu va le tikweni ra ka n’wina va titwa hi ndlela yoleyo.

Ha yini vo tala va nga swi tshembi kahle leswaku vukhongeri byi nga swi kota ku hlanganisa vanhu? Kumbexana hileswi va tivaka leswi humeleleke enkarhini lowu hundzeke. Hakanyingi vukhongeri byi hambanise vanhu ematshan’weni ya ku va hlanganisa. Minkarhi yin’wana, ku endliwe swilo swa tihanyi leti tsuvulaka ni misisi, leswi nga pfala-pfariwa hi ku tirhisa vukhongeri. Xiya swikombiso swi nga ri swingani swa swilo leswi endlekeke eka malembe ya kwalomu ka 100 ntsena lama hundzeke.

Nkucetelo Wa Vukhongeri

Eka nyimpi ya vumbirhi ya misava, Marhoma Khatoliki ya le Croatia ni Maorthodox ya le Serbia le Matikweni ya Balkan a ma susana ntshiva swi vava. Mintlawa leyi hayimbirhi a yi tivula valandzeri va Yesu, kasi yena u dyondzise valandzeri vakwe leswaku va rhandza varikwavo. Kambe hi ku vula ka mukambisisi un’wana, ku lwa ka mintlawa leyi ku vange “ku yayarheriwa loku tsuvulaka ni misisi ka vaaki vo tala swinene ematin’wini.” Misava yi sale yi tikhome xihlaya loko ku fe vavanuna, vavasati ni vana vo tlula 500 000.

Hi 1947, tiko ra Indiya a ri ri ni vaaki va 400 wa timiliyoni—kwalomu ka n’we-xa-ntlhanu xa vaaki va misava hinkwayo—lava ngopfu-ngopfu a ku ri Mahindu, Mamoslem ni Masikh. Loko tiko ra Indiya ri pandzeleriwa, ku tangunuke tiko ra Vuislem ra Pakistan. Hi nkarhi wolowo, vabaleki va matiko lawa hamambirhi lava hlayiwaka hi madzana ya magidi va hisiwile, va bukuteriwa, va xanisiwa ni ku duvuriwa eka ntlhandlamano wa tinyimpi ta vukhongeri.

Onge hiloko sweswo swi nga ri nchumu, eku sunguleni ka lembe-xidzana leri ku tangunuke nxungeto wa vutherorisi. Namuntlha misava a ya ha dyi byi rhelela hikwalaho ka vutherorisi, naswona mintlawa yo tala ya vutherorisi yi vula leswaku i swirho swa vukhongeri byo karhi. Vukhongeri a byi tekiwi byi ri lebyi kondletelaka vun’we. Ematshan’weni ya sweswo, hakanyingi byi tekiwa byi ri maseve wa  madzolonga ni hasahasa. Hikwalaho, a swi hlamarisi leswi magazini wa swiviko swa mahungu wa le Jarimani lowu vuriwaka FOCUS wu tekeke vukhongeri lebyikulu bya misava—Vubudha, Vuconfucius, Vuhindu, Vuislem, Vujagana, Vutao ni Vuyuda—wu byi fanisa ni swibuluki swa matlhari ya nyimpi.

Swicele eTikerekeni Hi Toxe

Loko swirho swa vukhongeri byin’wana swi ri karhi swi susana nkani etinyimpini, tikereke tin’wana ti kayakayisiwa hi swicele leswi nga kona exikarhi ka swirho swa tona. Hi xikombiso, emalembeni ya sweswinyana tikereke ta Vujagana ti phatluleleke hi le xikarhi hikwalaho ka minjhekanjhekisano leyi phikelelaka malunghana ni dyondzo ya vukhongeri. Vafundhisi ni vanhu ntsena va vutisa: Xana swi pfumeleriwile ku lawula mbeleko? Ku vuriwa yini hi ku humesa khwiri? Xana swi fanerile leswaku vavasati va va vafundhisi? Xana kereke yi fanele yi byi languta njhani vusodoma? Xana vukhongeri byi fanele byi katekisa nyimpi? Hikwalaho ka mavonelo lama hambaneke etimhakeni to tano, vo tala va tivutisa, ‘Xana vukhongeri byi nga swi kotisa ku yini ku hlanganisa vanhu kasi byi tsandziwa hi ku hlanganisa swirho swa byona?’

Swi le rivaleni leswaku vukhongeri hi ku angarhela byi tsandzekile ku hlanganisa vanhu. Kambe, xana i vukhongeri hinkwabyo lebyi nga ni ku avana? Xana byi kona vukhongeri lebyi hambaneke—lebyi kotaka ku hlanganisa vanhu?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]

Maphorisa lama vavisekeke hi nkarhi wa ku lwa ka mintlawa ya vukhongeri le Indiya hi 1947

[Xihlovo Xa Kona]

Photo by Keystone/Getty Images