‘Ku Kuma Perela Yin’we Ya Risima Lerikulu’
‘Ku Kuma Perela Yin’we Ya Risima Lerikulu’
“Mfumo wa matilo i pakani leyi vanhu va lwelaka ku yi fikelela, naswona lava va lwelaka ku yi fikelela va yi kuma.”—MATEWU 11:12.
1, 2. (a) Hi yihi mfanelo leyi nga tolovelekangiki leyi Yesu a yi hlamuseleke eka xin’wana xa swifaniso swakwe swa malunghana ni Mfumo? (b) Yesu u te yini eka xifaniso xakwe xa perela ya risima lerikulu?
XANA ku ni nchumu lowu u wu tekaka wu ri wa risima swinene lerova u nga kala u xavisa kumbe ku siya swilo hinkwaswo leswi u nga na swona leswaku u kuma nchumu wo tano? Hambiloko vanhu va vula leswaku va tinyiketele ku fikelela nchumu wo karhi—ku nga ha va mali, ndhuma, vulawuri kumbe xikhundlha—hakanyingi a wu kona nchumu lowu va wu tekaka wu ri wa nkoka swinene lerova va vona swi antswa ku xavisa swilo hinkwaswo leswaku va kuma nchumu wo tano. Yesu Kreste u vulavule hi mfanelo yo tano leyinene ni leyi nga tolovelekangiki eka xin’wana xa swifaniso swa yena swo tala leswi kokaka rinoko leswi vulavulaka hi Mfumo wa Xikwembu.
2 Xexo i xifaniso lexi Yesu a xi hlamuseleke vadyondzisiwa vakwe ntsena, lexi hi ntolovelo xi vuriwaka xifaniso xa perela ya risima lerikulu. Yesu u te: “Mfumo wa matilo wu fana ni muxavisi la famba-fambaka a lava tiperela letinene. Loko a kuma perela yin’we ya risima lerikulu, a famba a hatlisa a ya xavisa swilo hinkwaswo leswi a a ri na swona kutani a yi xava.” (Matewu 13:36, 45, 46) Xana Yesu a a lava leswaku vayingiseri vakwe va dyondza yini eka xifaniso lexi? Naswona, xana marito ya Yesu ma nga hi pfuna njhani?
Ntikelo Lowukulu Wa Tiperela
3. Ha yini tiperela ta risima a ti ri ta nkoka swinene eminkarhini ya khale?
3 Ku sukela khale, tiperela a ti tekiwa ti ri swin’wetsin’wetsi swa risima swinene. Buku yin’wana yi vula leswaku hi ku ya hi mutsari wa Murhoma, Pliny Lonkulu, tiperela a ti ri “tindzalama ta le xiyin’weni xa le henhla ku tlula swilo hinkwaswo swa risima.” Ku hambana ni nsuku, silivhere kumbe maribye yo tala ya risima, tiperela ti endliwa hi swilo leswi hanyaka. Vo tala va swi tiva leswaku mixaka yin’wana ya tinhlampfi leti vuriwaka oyster yi nga hundzula swilo swo kota swiribyana swi va tiperela to xonga hi ku swi tota marha ya swona lama vuriwaka nacre. Eminkarhini ya khale, tiperela letinene a ti kumiwa hi xitalo eLwandle ro Tshwuka, eNsonga-nkulu wa Peresiya ni le Lwandle ra Indiya—ekule swinene ni tiko ra Israyele. Handle ko kanakana, sweswo hi swona swi endleke leswaku Yesu a vulavula hi “muxavisi la famba-fambaka a lava tiperela letinene.” Ku kuma tiperela ta nkoka hakunene swi lava matshalatshala lamakulu.
4. Hi yihi dyondzo-nkulu ya xifaniso xa Yesu xa muxavisi la famba-fambaka?
4 Hambileswi ku nga khale tiperela ta risima ti durha, swi le rivaleni leswaku xifaniso xa Yesu a xi nga kandziyisi ku durha ka tona. Exifanisweni lexi, Yesu a nga fanisanga Mfumo wa Xikwembu ni perela ya risima lerikulu; ngopfu-ngopfu u kandziyise ta “muxavisi la famba-fambaka a lava tiperela letinene” ni ndlela leyi a anguleke ha yona loko a ti kumile. Ku hambana ni muxavisi la tolovelekeke, muxavisi wa tiperela la famba-fambaka a nga vuriwa n’wamabindzu wa vutshila, loyi a a ri ni tihlo ro vona timfanelo to xonga leti kombisaka perela yi ri ya risima. A a kota ku vona perela ya xiviri naswona a a nga kanganyisiwi hi tiperela ta xiyimo xa le hansi kumbe ta vukanganyisi.
5, 6. (a) I yini lexi xiyekaka ngopfu malunghana ni muxavisi wa le xifanisweni xa Yesu? (b) Xifaniso xa rifuwo leri tumbeleke xi paluxa yini malunghana ni muxavisi la famba-fambaka?
5 Ku na nchumu wun’wana lowu faneleke wu xiyiwa malunghana ni muxavisi loyi. Muxavisi la tolovelekeke a nga sungula hi ku kumisisa ntikelo wa perela, a tiva ntsengo lowu a nga yi xavaka ha wona, leswaku yena a ta kuma mali ya le henhla loko a yi xavisa. Nakambe a nga kumisisa loko ku ri ni vanhu vo tala lava lavaka perela yo tano leswaku a ta yi xavisa hi ku hatlisa. Hi marito man’wana, a a ta tsakela ku hatla a kuma ntswalo wa yona, hayi ku tshama na yona. Kambe muxavisi wa le xifanisweni xa Yesu a a nga ri tano. A a nga anakanyi ngopfu hi ku kuma mali kumbe rifuwo. Phela a a tiyimisele ku lahlekeriwa hi “swilo hinkwaswo leswi a a ri na swona”—kumbexana nhundzu ya yena hinkwayo ku katsa ni muti wakwe—leswaku a kuma nchumu lowu a a lava wona.
6 Eka vaxavisi vo tala, leswi wanuna yoloye wa le xifanisweni xa Yesu a swi endleke, kumbexana swi vonaka swi ri vuhunguki. N’wamabindzu la tlhariheke a a nga ta anakanya hi ku nghenela bindzu ro tano leri nga ku siyaka evusiwaneni. Kambe muxavisi wa le xifanisweni xa Yesu a a languta swilo swa nkoka hi ndlela yin’wana. A nga vuyeriwanga hi mali yo karhi kambe u kume ntsako ni ku eneriseka loku tisiwaka hi ku va ni nchumu wa risima swinene. Sweswo swi vekiwe kahle enhlamuselweni yin’wana ya xifaniso lexi Yesu a xi nyikeleke. U te: “Mfumo wa matilo wu fana ni xuma lexi fihliweke ensin’wini, lexi munhu a xi kumeke kutani a xi fihla; naswona hikwalaho ka ntsako lowu a nga na wona, a famba a ya xavisa swilo leswi a nga na swona kutani a xava nsimu yoleyo.” (Matewu 13:44) Ina, ntsako lowu tisiwaka hi ku kuma rifuwo a wu ta va wukulu lerova wanuna loyi a a ta siya swilo swa yena hinkwaswo. Xana va kona vanhu vo tano namuntlha? Xana ri kona rifuwo leri nga susumetelaka munhu ku teka goza ro tano?
Lava Tlangeleke Swilo Swa Risima
7. Yesu u swi kombise njhani leswaku a a twisisa ndlela leyi Mfumo wu nga wa nkoka ha yona?
7 Eka xifaniso xakwe, Yesu a a vulavula hi “mfumo wa matilo.” Yena hi byakwe a a twisisa ndlela leyi Mfumo wu nga wa nkoka ha yona. Swiviko swa Tievhangeli swi yi tiyisekisa kahle mhaka yoleyo. Endzhaku ka ku khuvuriwa kakwe hi 29 C.E., Yesu u “[sungule] ku chumayela a ku: ‘Hundzukani, hikuva mfumo wa matilo wu tshinele.’” Hi malembe manharhu ni hafu, u dyondzise mintshungu hi timhaka ta Mfumo. U fambe tiko hinkwaro “hi muti ni muti ni hi ximutana ni ximutana, a chumayela ni ku vula mahungu lamanene ya mfumo wa Xikwembu.”—Matewu 4:17; Luka 8:1.
8. I yini leswi Yesu a swi endleke leswaku a kombisa leswi Mfumo wu nga ta swi hetisisa?
8 Loko Yesu a endla masingita yo tala etikweni hinkwaro—ku katsa ni ku hanyisa vavabyi, ku phamela lava nga ni ndlala, ku verhamisa maxelo yo biha, hambi ku ri ku pfuxa lava feke—hi hala tlhelo a a kombisa leswi Mfumo wa Xikwembu wu nga ta swi endla enkarhini lowu taka. (Matewu 14:14-21; Marka 4:37-39; Luka 7:11-17) Eku heteleleni, u kombise ku tshembeka ka yena eka Xikwembu ni le ka Mfumo hi ku nyikela hi vutomi byakwe, a fa emhandzini ya nxaniso a nga dyanga xa munhu. Ku fana ni muxavisi la famba-fambaka loyi a rhandzeke ku siya swilo hinkwaswo leswi a a ri na swona leswaku a kuma “perela ya risima lerikulu,” Yesu u seketele Mfumo hi ku helela evuton’wini bya yena hinkwabyo.—Yohane 18:37.
9. Hi yihi mfanelo leyi nga tolovelekangiki leyi vonakeke eka vadyondzisiwa vo sungula va Yesu?
9 Yesu u dzikise vutomi byakwe etimhakeni ta Mfumo a tlhela a hlengeleta ntlawa lowutsongo wa valandzeri. Na vona a va yi twisisa kahle ndlela leyi Mfumo wu nga wa nkoka ha yona. Exikarhi ka vona a ku ri na Andriya, loyi eku sunguleni a a ri mudyondzisiwa wa Yohane Mukhuvuri. Loko va twe vumbhoni bya Yohane bya leswaku Yesu a a ri “Xinyimpfana xa Xikwembu,” Andriya ni un’wana wa vadyondzisiwa va Yohane, loyi handle ko kanakana ku nga un’wana wa vana va Zebediya, loyi na yena a vuriwaka Yohane, va hatlise va namarhela Yesu kutani va va vapfumeri. Kambe a swi helelanga kwalaho. Xikan’we-kan’we Andriya u ye eka makwavo Simoni ivi a ku eka yena: “Hi kume Mesiya.” Hi ku hatlisa, Simoni (loyi endzhaku a vuriweke Khefasi kumbe Petro) kun’we na Filipi ni munghana wakwe Nataniyele na vona va xiye leswaku Yesu hi yena Mesiya. Entiyisweni, Nataniyele u susumeteleke ku byela Yesu a ku: “U N’wana wa Xikwembu, u Hosi ya Israyele.”—Yohane 1:35-49.
Va Susumeteleke Ku Teka Goza
10. Vadyondzisiwa va angurise ku yini loko Yesu a vuya a ta va vitana loko ku hundze nkarhinyana a hlangane na vona ro sungula?
10 Ndlela leyi Andriya, Petro, Yohane ni van’wana va tsakeke ha yona loko va kume Mesiya yi nga ringanisiwa ni ndlela leyi muxavisi la famba-fambaka a tsakeke ha yona loko a kume perela ya risima lerikulu. Xana se a va ta endla yini? Tievhangeli a ti hi byeli swo tala malunghana ni leswi va swi endleke endzhakunyana ka loko va hlangane na Yesu ro sungula. Swi nga endleka vo tala va vona va tiyele emahlweni ni vutomi bya vona. Hambiswiritano, loko ku hundze tin’hweti ta tsevu kumbe lembe, Yesu u tlhele a hlangana na Andriya, Petro, Yohane na Yakobo makwavo wa Yohane va ri entirhweni wa vona wa ku phasa tinhlampfi eLwandle ra Galeliya. * Loko a va vona, Yesu u te: “Ndzi landzeleni, ndzi ta mi endla vaphasi va vanhu.” Xana va angurise ku yini? Xiviko xa Matewu xi vula leswi landzelaka hi Petro na Andriya: “Xikan’we-kan’we va tshika tinkoka, va n’wi landzela.” Malunghana na Yakobo na Yohane, hi hlaya leswi: “Xikan’we-kan’we va siya byatso ni tata wa vona, va n’wi landzela.” Xiviko xa Luka xi tlhandlekela leswaku va “[tshike] hinkwaswo, va n’wi landzela.”—Matewu 4:18-22; Luka 5:1-11.
11. I yini lexi nga vaka xi susumetele vadyondzisiwa ku hatla va amukela xirhambo xa Yesu?
11 Xana vadyondzisiwa va amukele xirhambo hi ku tekeka ntsena? Doo! Hambileswi va tlheleleke entirhweni wa mindyangu ya ka vona wa ku phasa tinhlampfi endzhaku ka loko va hlangane ro sungula na Yesu, a swi kanakanisi leswaku leswi va swi voneke ni ku swi twa enkarhini wolowo swi dzike swi twelela etimbilwini ni le mianakanyweni ya vona. Leswi se a ku hundze lembe va fanele va kume nkarhi wo tala wo anakanyisisa hi timhaka to tano. Kutani se a va fanele va endla xiboho. Xana a va ta fana ni muxavisi la famba-fambaka, loyi mbilu yakwe yi khumbekeke swinene loko a kume perela ya risima lerikulu lerova, hilaha Yesu a hlamuseleke hakona, “a famba a hatlisa” a endla leswi faneleke leswaku a xava perela yoleyo? Ina. Leswi va swi voneke ni ku swi twa swi khumbe timbilu ta vona. Va swi lemukile leswaku se a ku ri nkarhi wa leswaku va teka goza. Xisweswo, hilaha swiviko swi hi byelaka hakona, va siye hinkwaswo handle ko kanakana kutani va landzela Yesu.
12, 13. (a) Vo tala lava tweke Yesu va angurise ku yini? (b) Yesu u vule yini hi vadyondzisiwa vakwe lava tshembekaka, naswona marito yakwe a ma vula yini?
12 Vanhu volavo vo tshembeka a va hambanile swinene ni van’wana lava swiviko swa Tievhangeli swi vulavuleke ha vona endzhaku! Vo tala hi lava Yesu a tshameke a va hanyisa kumbe ku va nyika swakudya, kambe va tiyele emahlweni ni timhaka ta vona vini. (Luka 17:17, 18; Yohane 6:26) Van’wana va pfange no sungula ku hlaya-hlaya swo tala loko Yesu a va rhamba leswaku va va valandzeri vakwe. (Luka 9:59-62) Ku hambana ni sweswo, endzhaku Yesu u vule leswi landzelaka malunghana ni valandzeri vakwe lava tshembekaka: “Ku sukela emasikwini ya Yohane Mukhuvuri ku fikela sweswi mfumo wa matilo i pakani leyi vanhu va lwelaka ku yi fikelela, naswona lava va lwelaka ku yi fikelela va yi kuma.”—Matewu 11:12.
13 ‘Ku lwela ku fikelela’—xana marito wolawo ma vula yini? Malunghana ni riendli ra Xigriki leri marito wolawo ma humaka eka rona, Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words yi ri: “Riendli ra kona ri vula ku tikarhata hi matimba.” Naswona malunghana ni ndzimana leyi, mukambisisi wa Bibele Heinrich Meyer u ri: “Leswi a swi kombisa ku lwa hi matimba ni hi ku phikelela hi xikongomelo xo fikelela mfumo wa Mesiya lowu a wu tshinele . . . Sweswo a swi lava ku hisekela mfumo wolowo (ematshan’weni yo tigedlha u wu rindza kunene).” Ku fana ni muxavisi la famba-fambaka, vanhu volavo lava nga riki vangani va hatlise va lemuka nchumu lowu nga wa risima hakunene, kutani va siya hinkwaswo leswi a va ri na swona hikwalaho ka Mfumo.—Matewu 19:27, 28; Vafilipiya 3:8.
Van’wana Va Hlanganyerile Eku Laveni
14. Yesu u va hlomise njhani vaapostola vakwe malunghana ni ntirho wo chumayela timhaka ta Mfumo, naswona vuyelo byi ve byihi?
14 Loko Yesu a ya emahlweni ni vutirheli byakwe, u letele van’wana a va pfuna ku fanelekela Mfumo. Xo sungula, u hlawule vanhu va 12 eka vadyondzisiwa vakwe kutani a va vula vaapostola, kumbe vanhu lava a va rhumeke. Yesu u va nyike swiletelo leswi naveke malunghana ni ndlela leyi a va fanele va endla vuleteri bya vona ha yona, a tlhela a va lemukisa hi swiphiqo leswi a va ta langutana na swona. (Matewu 10:1-42; Luka 6:12-16) Eka malembe mambirhi lama landzeleke, va fambe na Yesu eka maendzo yakwe ya ku chumayela etikweni hinkwaro, laha va tolovelaneke swinene na yena. Va yingiserile loko a vulavula, va vona masingita lawa a ma endleke kun’we ni ku lemuka xikombiso lexi a va vekeleke xona. (Matewu 13:16, 17) A swi kanakanisi leswaku leswi hinkwaswo swi va khumbe swinene lerova, ku fana ni muxavisi luya a famba-fambaka, va hisekele timhaka ta Mfumo hi timbilu ta vona hinkwato.
15. Yesu u vule leswaku hi wihi nchumu lowukulu lowu valandzeri va yena a va fanele va tsaka ha wona?
15 Handle ka vaapostola lava va 12, Yesu u tlhele a “hlawula van’wana va 70 kutani [a] va rhuma hi vambirhi-mbirhi emahlweni ka [yena], emutini ni le ndhawini yin’wana ni yin’wana leyi a [a] ta ya eka yona hi xiviri.” Na vona u va lemukise hi miringo ni swiphiqo leswi a va ta langutana na swona, kutani a va lerisa ku byela vanhu va ku: “Mfumo wa Xikwembu wu tshinele eka n’wina.” (Luka 10:1-12) Loko lava 70 va vuya, a va tsake ni swikunwana kutani va vikela Yesu va ku: “Hosi, hambi ku ri madimona ma titsongahata eka hina loko hi tirhisa vito ra wena.” Kambe swi nga va swi va hlamarisile loko Yesu a paluxa leswaku ntsako lowukulu ku tlurisa a va ta wu kuma hikwalaho ka ku hisekela ka vona Mfumo. U va byele a ku: “Swi nga tshuki swi mi tsakisa leswi, leswaku mimoya ya titsongahata eka n’wina, kambe tsakisisani hileswaku mavito ya n’wina ma tsariwile etilweni.”—Luka 10:17, 20.
16, 17. (a) Yesu u va byele yini vaapostola vakwe vo tshembeka hi vusiku lebyi a veke na vona ro hetelela? (b) Hi wihi ntsako ni xitiyisekiso lexi marito ya Yesu ma xi nyikeke vaapostola?
16 Eku heteleleni, hi vusiku lebyi Yesu a veke ni vaapostola vakwe ro hetelela, hi Nisani 14, 33 C.E., u simeke xiendlakalo lexi endzhaku xi vuriweke Xilalelo xa Hosi kutani a va lerisa leswaku va xi tlangela. Endzhaku, hi madyambu wolawo, Yesu u byele lava saleke va 11 a ku: “Hi n’wina mi khomeleleke swin’we na mina emiringweni ya mina; kutani ndzi endla ntwanano swin’we na n’wina, hilaha Tata wa mina a endleke hakona ntwanano wa mfumo swin’we na mina, leswaku mi ta dya ni ku nwa etafuleni ra mina emfun’weni wa mina, kutani mi tshama eswiluvelweni leswaku mi avanyisa tinyimba ta 12 ta Israyele.”—Luka 22:19, 20, 28-30.
17 Vaapostola va fanele va tsakile va tlhela va eneriseka etimbilwini ta vona loko va twa Yesu a vula marito wolawo! Va fundzhiwe hi lunghelo lerikulu eka hinkwawo lawa vanhu va nyama va nga ma kumaka. (Matewu 7:13, 14; 1 Petro 2:9) Ku fana ni muxavisi luya a famba-fambaka, va siye swo tala va landzela Yesu leswaku va lwela ku fikelela Mfumo. Kutani va tiyisekisiwile leswaku matshalatshala hinkwawo lawa va ma endleke ku fikela enkarhini wolowo a ma nga ri ya hava.
18. Handle ka vaapostola va 11 i vamani van’wana lava eku heteleleni a va ta kuma mikateko ya Mfumo?
18 Vaapostola lava a va ri na Yesu hi vusiku byebyo a ku nga ri vona ntsena lava a va ta kuma mikateko ya Mfumo. Yehovha a a rhandza leswaku eka ntwanano wa Mfumo ku nghena vanhu va 144 000 lava a va ta fuma swin’we na Yesu Kreste eMfun’weni lowu tlakukeke wa le matilweni. Tlhandlakambirhi, muapostola Yohane u vone xivono xa “ntshungu lowukulu, lowu a ku nga ri na munhu la kotaka ku wu hlaya, . . . wu yime emahlweni ka xiluvelo ni le mahlweni ka Xinyimpfana, . . . wu ku: ‘Ku ponisiwa hi ku kolota Xikwembu xa hina, lexi tshameke exiluvelweni, ni le ka Xinyimpfana.’” Lava i vanhu va laha misaveni lava nga ta fumiwa hi Mfumo wolowo. *—Nhlavutelo 7:9, 10; 14:1, 4.
19, 20. (a) Hi rihi lunghelo leri nga kumiwaka hi vanhu va matiko hinkwawo? (b) Hi xihi xivutiso lexi nga ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka?
19 Loko Yesu a ri kusuhi ni ku tlhandlukela etilweni, u lerise valandzeri vakwe lava tshembekaka a ku: “Hikokwalaho fambani mi ya endla vanhu va matiko hinkwawo va va vadyondzisiwa, mi va khuvula hi vito ra Tatana ni ra N’wana ni ra moya lowo kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa swilo hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona. Kutani, maswivo, ndzi na n’wina masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Matewu 28:19, 20) Xisweswo, vanhu lava humaka ematikweni hinkwawo a va ta va vadyondzisiwa va Yesu Kreste. Na vona a va ta dzikisa timbilu ta vona eMfun’weni—va langutele hakelo ya ku ya hanya etilweni kumbe emisaveni—hilaha muxavisi la famba-fambaka a endleke hakona malunghana ni perela ya risima lerikulu.
20 Marito ya Yesu ma kombise leswaku ntirho wa ku endla vadyondzisiwa a wu ta ya emahlweni ku fikela “emakumu ka mafambiselo ya swilo.” Kutani, xana ni namuntlha va ha ri kona vanhu vo kota muxavisi la famba-fambaka, lava tiyimiseleke ku tshika swilo swa vona hinkwaswo va lwela ku fikelela Mfumo wa Xikwembu? Xivutiso xexo xi ta hlamuriwa eka xihloko lexi landzelaka.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 10 Yohane n’wana Zebediya u fanele a landzele Yesu kutani a vona swin’wana swa swilo leswi a swi endleke endzhaku ko hlangana na yena ro sungula, leswi nga endla leswaku Yohane a kota ku tsala swilo swo tano hi ndlela leyi twisisekaka swinene eka xiviko xa Evhangeli yakwe. (Yohane, tindzima 2-5) Kambe a a tlhelele entirhweni wa ndyangu wa ka vona wa ku phasa tinhlampfi swa xinkarhana emahlweni ka xirhambo xa Yesu.
^ par. 18 Leswaku u kuma vuxokoxoko lebyi engetelekeke, vona ndzima 10 ya buku leyi nge Vutivi Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki, leyi kandziyisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha.
U Nga Hlamusela Xana?
• Hi yihi dyondzo-nkulu ya xifaniso xa muxavisi la famba-fambaka?
• Yesu u swi kombise njhani leswaku a a wu twisisa kahle ntikelo wa Mfumo?
• I yini lexi vangeleke Andriya, Petro, Yohane ni van’wana leswaku va hatlisa va landzela Yesu loko a va rhamba?
• Hi rihi lunghelo lerikulu leri nga kumiwaka hi vanhu va le matikweni hinkwawo?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
‘Va tshike hinkwaswo va landzela Yesu’
[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]
Loko a nga si tlhandlukela etilweni, Yesu u lerise valandzeri vakwe leswaku va endla vadyondzisiwa