Xana Vutomi Bya Wena I Bya Risima Ku Fikela Kwihi?

LOKO ku ri karhi ku dlayeteriwa vanhu vo tala le Yuropa eNyimpini yo Sungula ya Misava, hi hala tlhelo a ku endliwa matshalatshala lamakulu yo ponisa vanhu le Antarctica. Muvalangi wa le Ireland la tshamaka eNghilandhi, la vuriwaka Ernest Shackleton kun’we ni vanakulobye, va weriwe hi mhangu loko xikepe xa vona, Endurance, xi fika xi hima nhulu ya ayisi ivi xi mbombomela. Shackleton u kote ku yisa vanakulobye endhawini leyi hlayisekeke hi mpimo wo karhi—ku nga eXihlaleni xa Elephant eLwandle ra Atlantic Dzonga. Kambe leswikulu a swa ha ta.

Shackleton u lemuke leswaku ku pona ka vona a ku titshege hi ku kombela mpfuno entsindza wo langutela tinkava-va-nga-heti le xihlaleni xa Georgia Dzonga. Ku ya kona a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta 1 100, naswona a a ri ni xikwekwetsu xa xilamulela-mhangu xo leha timitara ta nkombo ntsena, lexi a xi humeseke eka xikepe lexi vuriwaka Endurance. Se a ri va xele kambirhi.

Kambe hi May 10, 1916, endzhaku ko kayakaya masiku ya 17, Shackleton ni ntlawa wakwe va fike  eGeorgia Dzonga, hambileswi lwandle leri kariheke ri endleke leswaku va ya fikela etlhelweni lerin’wana ra xihlala. Leswaku va fika endhawini leyi faneleke, a va fanele va ba hi nenge va hlanganisa mpfhuka lowu endlaka 30 wa tikhilomitara, va hundza hi le tintshaveni leti a ti nga tiviwi hi munhu, leti funengetiweke hi gamboko. Endzhaku ko kayakaya endhawini ya gwitsi laha a va pfumala swo khandziya tintshava ha swona—Shackleton ni vanakulobye va fike laha a va kongome kona, kutani u hetelele a kote ku ponisa vanakulobye hinkwavo lava a ri va xele kambirhi. Ha yini Shackleton a endle matshalatshala yo tano? N’wamatimu Roland Huntford u tsale a ku: “Pakani ya yena,” a ku ri “ku ponisa vanakulobye vakwe hinkwavo.”

“Ku Hava Ni Xin’we Xa Swona Lexi Pfumalekaka”

I yini lexi pfuneke vanakulobye va Shackleton leswaku va nga heli matimba loko va lo kukununu, va rindze ehenhla ka “tamba leri nga eribyeni ra ayisi ro leha 30 wa tikhilomitara, laha a swi tika ku fika eka rona leswaku va ponisiwa”? Va pfuniwe hi ku tiyiseka ka vona ka leswaku murhangeri wa vona a a ta hetisisa xitshembiso xakwe xa ku va ponisa.

Vanhu namuntlha va fana swinene ni vavanuna volavo lava a va vonaka onge va lo boleriwa hi mbewu le Xihlaleni xa Elephant. Vo tala va hanya ehansi ka swiyimo swo tika swinene, laha ni swilo swa xisekelo evuton’wini va swi kumaka hi ku swi julukela. Kambe va nga tiyiseka hi ku helela leswaku Xikwembu xi ta “ponisa la xanisekaka” emaxangwini yakwe. (Yobo 36:15) Tiyiseka leswaku Xikwembu xi teka vutomi bya munhu un’wana ni un’wana byi ri bya risima. Yehovha Xikwembu loyi a nga Muvumbi u ri: “Ndzi vitane hi siku ra maxangu. Ndzi ta ku ponisa.”—Pisalema 50:15.

Xana swa ku tikela ku kholwa leswaku Muvumbi u teka wena hi ku kongoma—exikarhi ka vanhu va tibiliyoni emisaveni—u ri wa risima swinene eka yena? Kutani xiya leswi muprofeta Esaya a swi tsaleke malunghana ni tibiliyoni ta tinyeleti leti nga eka tibiliyoni ta swirimela evuakweni lebyikulu swonghasi. Ha hlaya: “Tlakuselani mahlo ehenhla mi vona. I mani loyi a tumbuluxeke swilo leswi? Hi Loyi a humesaka vuthu ra swona hi nhlayo ya swona, hinkwaswo u swi vitana hi vito. Hikwalaho ka ku tala ka matimba lamakulu, nileswi a nga ni ntamu lowukulu, ku hava ni xin’we xa swona lexi pfumalekaka.”—Esaya 40:26.

Xana wa swi twisisa leswi sweswo swi vulaka swona? Xirimela xa hina xa Milky Way—lexi hi kotaka ku vona xiphemu xa xona—xi ni tinyeleti ta kwalomu ka 100 wa tibiliyoni. Naswona xana i swingani swirimela leswin’wana leswi nga kona? A nga kona loyi a tiyisekaka hi nhlayo ya kona, kambe van’wana va ringanyeta leswaku i 125 wa tibiliyoni. Nhlayo ya tinyeleti yi fanele yi chavisa swinene! Kambe Bibele yi hi byela leswaku Muvumbi wa vuako u tiva nyeleti yin’wana ni yin’wana hi vito ra yona.

“Misisi Ya Tinhloko Ta N’wina Yi Hlayiwile Hinkwayo”

Un’wana a nga ha ku, ‘Kambe ku tiva ntsena mavito ya tibiliyoni ta tinyeleti—kumbe tibiliyoni ta vanhu—a swi vuli leswaku wa khathala hi un’wana ni un’wana wa vona.’ Khompyuta yi nga kota ku hlayisa mavito ya vanhu va tibiliyoni. Hambiswiritano, swi le rivaleni leswaku khompyuta a yi na mhaka ni vanhu vo tano. Kambe Bibele yi komba leswaku Yehovha Xikwembu u tiva mavito ya vanhu va tibiliyoni a tlhela a khathala hi un’wana ni un’wana wa vona. Muapostola Petro u tsarile: “Mi lahlela ku vilela hinkwako ka n’wina eka [Xikwembu], hikuva xa mi khathalela.”—1 Petro 5:7.

Yesu Kreste u te: “Xana swindzingiri swimbirhi a swi xavisiwi hi mali ya nsimbi ya risima leritsongo ke? Kambe ku hava ni xin’we xa swona lexi nga waka ehansi Tata wa n’wina a nga swi tivi. Hambi ku ri misisi ya tinhloko ta n’wina yi hlayiwile hinkwayo. Hikokwalaho mi nga chavi: Mi ni risima ku tlula swindzingiri swo tala.” (Matewu 10:29-31) Xiya leswaku Yesu a a nga vuli leswaku  Xikwembu xi to tiva ntsena leswi humeleleke eka swindzingiri ni le ka vanhu. U te: “Mi ni risima ku tlula swindzingiri swo tala.” Ha yini wena u ri wa risima swinene? Hikuva u endliwe “hi xifaniso xa Xikwembu”—u ri ni vuswikoti bya ku hlakulela ni ku kombisa mahanyelo lamanene, vutlhari ni timfanelo leti hlawulekeke ta moya to fana ni ta Xikwembu.—Genesa 1:26, 27.

“Vuyelo Bya Ntirho Wa Vutlhari”

U nga xisiwi hi mianakanyo ya vanhu lava kanetaka vukona bya Muvumbi. Va vula leswaku wena u endliwe hi matimba lama nga tivekiki ni lama nga lawuriwiki hi munhu. Va vula leswaku ematshan’weni yo va munhu la endliweke “hi xifaniso xa Xikwembu,” u tifanela ni swiharhi ntsena swa laha misaveni—ku katsa ni swindzingiri.

Xana eka wena swa twala leswaku vutomi byi lo tangunuka hi xiwelo kumbe byi vangiwe hi matimba lama nga tiviwiki? Hi ku ya hi mutivi wa swa timolekhuli, Michael J. Behe, “endlelo leri rharhanganeke swinene” ro lawula vutomi ri endla leswaku mianakanyo yoleyo yi nga amukeleki nikatsongo. U vula leswaku endlelo ro tano ri hi susumetela ku fikelela makumu ya leswaku “vutomi emisaveni . . . i vuyelo bya ntirho wa vutlhari.”—Darwin’s Black Box—The Biochemical Challenge to Evolution.

Bibele yi hi byela leswaku vutomi hinkwabyo emisaveni i vuyelo bya ntirho wa vutlhari. Naswona yi hi byela leswaku Xihlovo xa ntirho lowu hinkwawo wa vutlhari i Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa vuako hinkwabyo.—Pisalema 36:9; Nhlavutelo 4:11.

Maxangu lawa hi langutanaka na wona emisaveni ma nga ku siveli ku pfumela leswaku ku na Muvumbi ni Musunguri wa misava ni swivumbiwa hinkwaswo leswi nga eka yona. Tshama u ri karhi u tsundzuka timhaka timbirhi ta nkoka. Yo sungula hileswaku Xikwembu a hi xona xi vangeke ku nga hetiseki loku nga kona laha misaveni. Ya vumbirhi hileswaku Muvumbi wa hina u ni swivangelo leswi twalaka swa ku pfumelela ku nga hetiseki ko tano swa xinkarhana. Hilaha magazini lowu wu hlamuseleke hakona hi ku phindha-phindha, Yehovha Xikwembu u pfumelele vuhomboloki swa xinkarhana leswaku a ta yi tlhantlha hi ku helela mintlhontlho leyi pfuxiweke loko vanhu vo sungula va fularhela vuhosi byakwe. *—Genesa 3:1-7; Deteronoma 32:4, 5; Eklesiasta 7:29; 2 Petro 3:8, 9.

“Yi Ta Kutsula Xisiwana Lexi Kombelaka Ku Pfuniwa”

Ina, nileswi vanhu vo tala namuntlha va dyaka mbitsi va xeva hi nhlomulo, mhaka hileswaku vutomi bya ha ri nyiko leyinene. Naswona hi endla hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi byi hlayisa. Vutomi bya nkarhi lowu taka lebyi tshembisiwaka hi Xikwembu a byi nge lavi leswaku u kamana ni swiyimo swo tika—ku fana ni vanakulobye va Shackleton loko va ri eXihlaleni xa Elephant. Xikongomelo xa Xikwembu i ku hi phula exiyin’weni xa namuntlha xa maxangu ni vuhava leswaku hi kota ku “khomelela swinene evuton’wini bya xiviri” lebyi Xikwembu a xi lava leswaku vanhu va kuma byona eku sunguleni.—1 Timotiya 6:19.

Xikwembu xi ta endla leswi hinkwaswo, hileswi un’wana ni un’wana wa hina a nga wa risima emahlweni ka xona. Xi lunghiselele leswaku N’wana wa xona, Yesu Kreste, a nyikela gandzelo ra nkutsulo leswaku a hi ntshunxa exidyohweni, exiyin’weni xa ku nga hetiseki ni le ku feni loku hi tluletiweke kona hi vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha. (Matewu 20:28) Yesu Kreste u  te: “Xikwembu xi rhandze misava swinene xi kala xi nyikela hi N’wana wa xona la tswariweke a ri swakwe, leswaku un’wana ni un’wana loyi a kombisaka ripfumelo eka yena . . . a va ni vutomi lebyi nga heriki.”—Yohane 3:16.

Xana Xikwembu xi ta va endlela yini lava sweswi va rhikinyiwaka hi maxangu ni mintshikilelo ya misava? Malunghana ni N’wana wa xona, Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke ra hi byela ri ku: “[Hosi] yi ta kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. Yi ta va ni nsovo eka loyi a pfumalaka ni loyi a nga xisiwana, yi ta ponisa moya-xiviri wa swisiwana. Yi ta kutsula moya-xiviri wa vona eku tshikileriweni ni le madzolongeni.” Ha yini yi ta endla sweswo? Hikuva “ngati ya vona [kumbe vutomi bya vona] yi ta va ya risima ematihlweni ya yona.”—Pisalema 72:12-14.

I khale vanhu va ri karhi va chongorisiwa hi ndzhwalo wa xidyoho ni ku nga hetiseki, onge hi loko va “konya” hi ku twa ku vava ni ku xaniseka lokukulu. Xikwembu xi pfumelele sweswo xi ri karhi xi swi tiva leswaku xi ni matimba yo horisa timbanga tihi ni tihi leti nga vaka kona. (Varhoma 8:18-22) Ku nga ri khale xi ta ‘vuyetela swilo hinkwaswo’ hi ku tirhisa Mfumo lowu nga ehansi ka N’wana wa xona, Yesu Kreste.—Mintirho 3:21; Matewu 6:9, 10.

Sweswo swi katsa ku pfuxiwa ka vanhu lava xanisekeke ivi va fa enkarhini lowu hundzeke. Xikwembu xi va tsundzuka kahle. (Yohane 5:28, 29; Mintirho 24:15) Ku nga ri khale va ta kuma vutomi “hi xitalo”—ku nga vutomi lebyi nga heriki ni lebyi hetisekeke emisaveni leyi nga paradeyisi, laha va nga ta ka va nga ha karhatiwi hi nchumu. (Yohane 10:10; Nhlavutelo 21:3-5) Un’wana ni un’wana loyi a hanyaka u ta tsakela vutomi hi xitalo a tlhela a hlakulela timfanelo letinene ni vuswikoti lebyi vanhu lava endliweke hi “xifaniso xa Xikwembu” va faneleke va va na byona.

Xana wena u ta swi tsakela ku kuma vutomi lebyi Yehovha a byi tshembiseke? Swi le ka wena. Ha ku khutaza leswaku u amukela malunghiselelo lawa Xikwembu xi ma endleke leswaku xi tisa mikateko yoleyo. Vakandziyisi va magazini lowu va ta tsakela ku ku pfuna ku endla tano.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4, 5]

Vavanuna lava a ri va xele kambirhi a va tiyiseka leswaku Shackleton u ta hetisisa xitshembiso xakwe xa ku va ponisa

[Xihlovo Xa Kona]

© CORBIS

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

“Mi ni risima ku tlula swindzingiri swo tala”