Masingita—Xana Ma Endlekile Hakunene Kumbe I Ntsheketo?
Masingita—Xana Ma Endlekile Hakunene Kumbe I Ntsheketo?
WANUNA un’wana u kokiwe hi xiphephana lexi a xi damarhetiwe emovheni lowu a wu hundza, lexi a xi ku, “Masingita Ma Endleka—Vutisa Tintsumi.” Hambileswi wanuna loyi a a rhandza vukhongeri, a a nga tiyiseki leswaku marito wolawo ma vula yini. Xana xiphephana xexo a xi vula leswaku muchayeri yoloye u kholwa masingita? Kumbe, xana a ku ri ndlela yo tlanga leyi kombisaka leswaku a nga ma kholwi masingita ni tintsumi?
Swi nga ha endleka u tsakela ku tiva leswi vuriweke hi mutsari wa le Jarimani, Manfred Barthel: “Rito leri nge masingita ri hambanisa vanhu hi le xikarhi.” Lava va tshembaka masingita va khorwiseka leswaku ma humelela nileswaku swi nga ha endleka ma humelela ko tala. * Hi xikombiso, ku vikiwa leswaku emalembeni ma nga ri mangani lama hundzeke, le Greece, vapfumeri va vule leswaku masingita ma humelela kan’we hi n’hweti. Leswi swi endle leswaku bixopo wa Kereke ya Orthodox ya le Greece a va lemukisa a ku: “Mupfumeri u tala ku teka Xikwembu, Mariya ni vakwetsimi va ri vanhu va nyama. Vapfumeri a va fanelanga va yi hundzeleta mhaka leyi.”
Ematikweni man’wana masingita a ma khorwiwi ngopfu. Hi ku ya hi nkambisiso wa le Allensbach lowu endliweke le Jarimani hi 2002, vaaka-tiko lava endlaka 71 wa tiphesente va teka masingita ma nga ri nchumu wa xiviri, kambe ma ri ntsheketo. Hambiswiritano, eka vanhu lava nga endliki n’we-xa-nharhu lava kholwaka leswaku masingita ma endleka, ku ni vavasati vanharhu lava vulaka leswaku va kume rungula leri humaka eka Nhwana Mariya. Hi ku ya hi vona, endzhaku ka tin’hwetinyana Mariya a humelerile eka vona—a famba ni tintsumi ni tuva—phepha-hungu ra le Jarimani leri vuriwaka Westfalenpost ri te: “Ku fikela sweswi, vanhu va kwalomu ka 50 000 lava lavaka ku tshunguriwa swin’we ni lava va rhandzaka swilo, va swi tsakele swinene swivono leswi voniweke hi vavasati lava.” A ku languteriwe leswaku van’wana va 10 000 va ta khitikanela eximutanini xexo leswaku va ta n’wi vona loko a humelela nakambe. Ku vuriwa leswaku Nhwana Mariya u tshame a humelela le Lourdes, eFurwa, hi 1858, ni le Fátima, ePortugal hi 1917.
Ku Vuriwa Yini Hi Vukhongeri Lebyi Nga Riki Bya Vukreste?
Vukhongeri byo tala byi kholwa leswaku masingita ma endleka. The Encyclopedia of Religion yi hlamusela leswaku lava sunguleke Vubudha, Vukreste ni Vumoslem va ni mavonelo lama hambaneke hi masingita, kambe yi ri: “Matimu ya vukhongeri lebyi ma kombisa kahle leswaku masingita ni switori swa masingita a swi fambisana ni vukhongeri bya vanhu.” Buku leyi yi vula leswaku “minkarhi yin’wana Budha a a endla masingita hi byakwe.” Hi ku famba ka nkarhi loko “Vubudha byi fika eChayina, varhumiwa va kona a va tala ku endla masingita.”
Endzhaku ko kombetela eka masingita yo hlayanyana lawa ku vuriwaka leswaku ma tshame ma endleka, nsonga-vutivi wolowo wu gimete hi ndlela leyi: “Munhu a nga ha bakanya switori leswi swi vulavulaka hi masingita leswi humaka eka vatsari lava rhandzaka ku hundzeleta swilo, kambe a swi kanakanisi leswaku va swi endle hi xikongomelo lexinene xo kwetsimisa Budha, loyi a a swi kota ku endlela valandzeri vakwe masingita.” Buku yoleyo yi vula leswi landzelaka hi Vumoslem: “Mamoslem yo tala ma tshama ma lunghekele ku vona masingita. Ku vulavuriwa hi Muhammad etidyondzweni ta vona (hadīths) tanihi munhu la endleke masingita ko tala etindhawini ta mani na mani. . . . Ku khorwiwa leswaku niloko se va file, vakwetsimi va endla masingita emasirheni ya vona leswaku va pfuna vanhu lavo tshembeka, naswona vanhu volavo va kombela leswaku vakwetsimi va va pfuna.”
Ku Vuriwa Yini Hi Masingita Lama Endliwaka Eka Vukhongeri Bya Vukreste?
Vanhu vo tala lava hundzukeke Vakreste va ni mavonelo yo hambana. Van’wana va ma kholwa masingita lawa Bibele yi vulaka leswaku ma endliwe hi Yesu Kreste kumbe hi malandza ya Xikwembu ya le minkarhini ya le mahlweni ka Vukreste. Hambiswiritano, vo tala va pfumelelana na Martin Luther, Mutisi wa Ndzhundzhunuko wa Muprotestente. The Encyclopedia of Religion yi vula leswi ha yena: “Havumbirhi bya vona, Luther na Calvin va tsale leswaku nguva ya masingita yi hundzile naswona vanhu a va fanelanga ku langutela masingita.” Buku leyi yi vula leswaku Kereke ya Khatoliki yi ye mahlweni yi tshembela eka masingita “kambe yi nga hlamuseli leswaku ma humelele njhani.” Hambiswiritano, “Maprotestente layo tlhariha ma swi xiyile leswaku ku va Mukreste swi fambisana swinene ni ku tikhoma naswona Xikwembu kumbe swivumbiwa swa moya a swi tihlanganisanga ni vanhu kumbe ku hoxa xandla eka vutomi bya vona hi ndlela yo karhi.”
Van’wana lava tivulaka Vakreste, ku katsa ni vafundhisi van’wana, va kanakana loko masingita lama boxiweke eBibeleni ma humelerile hakunene. Hi xikombiso, ehleketa hi rungula ra ku tshwa ka xihlahla leri kumekaka eBibeleni eka Eksoda 3:1-5. Buku leyi nge What the Bible Really Says, yi vula leswaku vafundhisi vo hlayanyana va le Jarimani a va ri teki ri ri ra xiviri singita leri. Kambe, va ehleketa leswaku a ri kombisa leswaku “Muxe a a tisola hi leswi a swi endleke, ripfalo a ri ri karhi ri n’wi kingindza.” Buku leyi ya engetela: “Malangavi ma nga ha va ma yimela swiluva leswi rhumbukaka hikwalaho ka vukona bya Xikwembu.”
Swi nga ha endleka tinhlamuselo leti hinkwato ti nga ku enerisi. Hikwalaho, hi swihi leswi u faneleke u swi tshemba? Xana swa fanela ku kholwa leswaku masingita ma tshame ma humelela? Naswona ku vuriwa yini hi masingita ya manguva lawa? Leswi hi nga swi kotiki ku vutisa tintsumi, hi nga vutisa mani?
Langutelo Ra Bibele
A nga kona la nga kanetaka leswaku Bibele yi vika leswaku eminkarhini leyi hundzeke, minkarhi yin’wana Xikwembu a xi nghenelela, kutani xi endla masingita. Hi hlaya leswi malunghana na xona: “U humese vanhu va wena va Israyele etikweni ra Egipta, hi swikombiso ni hi masingita ni hi voko ra matimba ni hi voko leri tshambulutiweke ni hi ku chaviseka lokukulu.” (Yeremiya 32:21) Ehleketa, tiko lerikulu hi nkarhi wolowo ri tsongahatiwa hi makhombo ya khume lama humaka eka Xikwembu, xikan’we ni ku fa ka vana va mativula. Kunene sweswo a ku ri masingita!—Eksoda, tindzima 7 ku ya eka 14.
Endzhaku ka malembe-xidzana yo hlayanyana, vatsari va Tievhangeli ta mune va hlamusele masingita ya kwalomu ka 35 lama endliweke hi Yesu. Entiyisweni, marito ya vona ma kombisa leswaku u endle ni masingita man’wana lawa va nga ma vikangiki. Xana masingita lawa ma humelerile hakunene kumbe ko va ntsheketo? *—Matewu 9:35; Luka 9:11.
Loko Bibele yi ri Rito ra Xikwembu ra ntiyiso hilaha yi vulaka hakona, xisweswo u ni swivangelo leswi twalaka swo kholwa masingita lawa yi vulavulaka ha wona. Bibele yi swi veka erivaleni leswaku masingita ma humelerile eminkarhini leyi hundzeke—ku tshunguriwe vanhu hi ndlela ya singita, va pfuxiwile eku feni ni swin’wana—kambe yi tlhela yi swi kombisa kahle leswaku masingita yo tano a ma ha endleki. (Vona bokisi leri nge “Lexi Endlaka Masingita Ma Nga Ha Endleki Ku Fana Ni Le Ku Sunguleni,” eka tluka 4.) Hikwalaho, xana leswi swi vula leswaku ni lava va tekaka Bibele yi tamele ntiyiso a va tshembi leswaku masingita ma humelela namuntlha? Xihloko lexi landzelaka xi ta hi byela.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
^ par. 3 Xihlamusela-marito xa Bibele xi hlamusela rito leri nge “masingita,” leri tirhisiweke eka xihloko lexi hi ndlela leyi: “I swilo leswi endlekaka emisaveni leswi tlulaka matimba hinkwawo lama tiviwaka ya munhu kumbe ya ntumbuluko, hikwalaho ku vuriwa leswaku swi endliwa hi nchumu lowu nga ni matimba yo tlula ya munhu.”
^ par. 14 U nga kambisisa vumbhoni lebyi kombisaka leswaku Bibele ya tshembeka. Vumbhoni byebyo byi kumeka ebukwini leyi nge, Bibele—I Rito Ra Xikwembu Kumbe I Ra Munhu? leyi kandziyisiweke hi Timbhoni ta Yehovha.
[Bokisi leri nga eka tluka 4]
LEXI ENDLAKA MASINGITA MA NGA HA ENDLEKI KU FANA NI LE KU SUNGULENI
Bibele yi vulavula hi masingita yo hambana-hambana. (Eksoda 7:19-21; 1 Tihosi 17:1-7; 18:22-38; 2 Tihosi 5:1-14; Matewu 8:24-27; Luka 17:11-19; Yohane 2:1-11; 9:1-7) Yo tala ya masingita lawa a ma kombisa leswaku Yesu i Mesiya, naswona a ma tiyisekisa leswaku Xikwembu xa n’wi seketela. Valandzeri va Yesu vo sungula a va endla masingita, yo tanihi ku vulavula hi tindzimi ni ku xiya marito lama huhuteriweke. (Mintirho 2:5-12; 1 Vakorinto 12:28-31) Tinyiko teto to endla masingita ti pfunile evandlheni ra Vukreste loko ra ha ku sungula. Njhani?
Phela, tikopi ta Matsalwa a ti nga talanga. Hi ntolovelo, a ku ri swigwili ntsena leswi a swi ri ni matsalwa-songwa kumbe tibuku to hambana-hambana. Etindhawini ta vamatiko, a va nga yi tivi Bibele kumbe Mutsari wa yona, Yehovha. Tidyondzo ta Vukreste a ti fanele ti dyondzisiwa hi ku kongoma. Tinyiko ta masingita a ti pfuna ku kombisa leswaku Xikwembu a xi tirhisa vandlha ra Vukreste.
Kambe Pawulo u hlamusele leswaku nkarhi wa ku endla masingita lawa a wu ta hundza loko ma nga ha laveki. “Hambi ku ri ni tinyiko ta ku profeta, ti ta hela; hambi ku ri ni tindzimi, ti ta hela; hambi ku ri ni vutivi, byi ta hela. Hikuva hi ni vutivi lebyi nga hetisekangiki naswona hi profeta hilaha ku nga hetisekangiki; kambe loko ku fika leswi hetisekeke, leswi nga hetisekangiki swi ta hela.”—1 Vakorinto 13:8-10.
Namuntlha, vanhu va nga ti kuma Tibibele swin’we ni tikhonkodensi ni tibuku-songwa. Vakreste lava leteriweke lava tlulaka tsevu wa timiliyoni va pfuna van’wana ku kuma vutivi bya Xikwembu lebyi sekeriweke eBibeleni. Xisweswo, masingita a ma ha laveki ku tiyisekisa leswaku Yesu Kreste i Mukutsuri la hlawuriweke hi Xikwembu kumbe ku tiyisekisa leswaku Yehovha u seketela malandza yakwe.