Samsoni A Hlula Hikwalaho Ka Matimba Ya Yehovha!

VARIHISERI lava a va n’wi khomile va n’wi xokole mahlo va tlhela va n’wi nyika ntirho wo tika. Hiloko va n’wi humesa ekhotsweni va n’wi yisa etempeleni ya vuhedeni leswaku a ya tsakisa ntshungu. Va n’wi sindzisa ku famba emahlweni ka magidi ya vahlaleri va tlhela va n’wi hlekula. Mukhotsiwa loyi a a nga ri xigevenga kumbe mulawuri wa vuthu ra valala. A a ri mugandzeri wa Yehovha naswona u avanyise eIsrayele malembe ya 20.

Swi tise ku yini leswaku Samsoni—loyi a a ri ni matimba swinene ku tlula munhu wihi na wihi la tshameke a hanya—a tikuma a ri exiyin’weni xo tano lexi tsongahataka? Xana matimba ya yena lamakulu hi ndlela leyi nga tolovelekangiki a ma ta n’wi ponisa? A xi ri xihi xihundla xa matimba ya Samsoni? Xana xi kona lexi hi nga xi dyondzaka eka mhaka ya vutomi bya yena?

U Ta “Rhanga eMahlweni A Ponisa Israyele”

Vana va Israyele a va ri ni mukhuva wa ku fularhela vugandzeri bya ntiyiso. Kutani loko va “tlhel[e] va endla swo biha ematihlweni ya Yehovha, . . . Yehovha a va nyiketa evokweni ra Vafilisita ku ringana malembe ya 40.”—Vaavanyisi 13:1.

Mhaka ya Samsoni yi sungule loko ntsumi ya Yehovha yi humelele eka wansati loyi a a ri mhika loyi a a tekiwe hi Muisrayele la vuriwaka Manowa kutani yi n’wi byela leswaku u ta veleka n’wana wa mufana. Ntsumi yi n’wi lerisile yi ku: “Rikari ri nga tshuki ri hundza enhlokweni yakwe, hikuva loko n’wana a huma ekhwirini, u ta va Munaziri wa Xikwembu; naswona hi yena la nga ta rhanga emahlweni a ponisa Israyele evokweni ra Vafilisita.” (Vaavanyisi 13:2-5) Loko Samsoni a nga si tikiwa, Yehovha a a lava leswaku Samsoni a nyikiwa ntirho wo karhi. Ku sukela eku tswariweni ka yena, a a ta va Munaziri—loyi a hlawuleriweke ku endla ntirho wo kwetsima wo hlawuleka.

“Hi Yena Ntsena La Lulameke eMatihlweni Ya Mina”

Loko Samsoni a ri karhi a kula, “Yehovha a hambeta a [n’wi] katekisa.” (Vaavanyisi 13:24) Siku rin’wana Samsoni u ye eka tata wakwe ni mana wakwe a ku: “Ndzi vone wansati eTimna eka vana va Vafilisita, kutani ndzi kumeleni yena a va nsati wa mina.” (Vaavanyisi 14:2) Wa nga anakanya ndlela leyi a va hlamale ha yona. Ematshan’weni ya leswaku a ntshunxa Vaisrayele emavokweni ya vatshikileri, n’wana wa vona a a lava ku endla ntwanano wa vukati na vona. Ku teka wansati la nga mugandzeri wa swikwembu swa vuhedeni a swi lwisana ni Nawu wa Xikwembu. (Eksoda 34:11-16)  Hikwalaho, vatswari vakwe va lwisane ni mhaka yoleyo va ku: “Xana a nga kona wansati exikarhi ka vanhwanyana va vamakwenu ni le xikarhi ka varikwerhu hinkwavo, lerova u nga teka nsati eka Vafilisita lava nga yimbangiki?” Nilokoswiritano, Samsoni u phikelerile a ku: “Ndzi kumele yena, hikuva hi yena ntsena la lulameke ematihlweni ya mina.”—Vaavanyisi 14:3.

Xana wansati loyi wa Mufilista a a ri “la lulameke” eka Samsoni hi ndlela yihi? Ku nga ri hikwalaho ka leswi a a “sasekile, a koka mahlo,” ku ringanyeta Cyclopedia ya McClintock na Strong, “kambe a a ri la lulameke hi ku pfumelelana ni ku hetisisa xikongomelo xo karhi.” A xi ri xihi xikongomelo xa kona? Vaavanyisi 14:4 yi hlamusela leswaku Samsoni “a a lava ndlela yo hlasela Vafilisita.” Samsoni a a rhandza wansati loyi hi xikongomelo xexo. Loko Samsoni a kula a va munhu lonkulu, “moya wa Yehovha wu [n’wi] susumeta,” kumbe wu n’wi endla a teka goza. (Vaavanyisi 13:25) Hikwalaho moya wa Yehovha hi wona a wu susumetela Samsoni leswaku a endla xikombelo lexi nga tolovelekangiki xa ku lava nsati swin’we ni hinkwaswo leswi a swi endleke loko a ri muavanyisi eIsrayele. Xana Samsoni u kale a pfulekeriwa hi njombo leyi a a yi lava? A hi rhangeni hi kambisisa ndlela leyi Yehovha a n’wi tiyisekiseke hi nseketelo wakwe ha yona.

Samsoni a a ri endleleni a ya eTimna, ku nga muti lowu a ku tshama loyi a a ta va nsati wakwe. Rungula ra le Matsalweni ri ri: “Loko a fika emasin’wini ya vhinya eTimna, waswivo, xinghalana xa ntshiva xi bonga loko xi hlangana na yena. Hiloko moya wa Yehovha wu tirha ehenhla ka yena, lerova a xi handzula hi le xikarhi.” Ku kombisiwa loku hlamarisaka ka matimba ku endleke Samsoni a ri yexe. A ku nga ri na vanhu van’wana lava swi voneke. Xana leyi a ku ri ndlela ya Yehovha yo tiyisekisa Samsoni leswaku yena tanihi Munaziri a a swi kota ku hetisisa xiavelo lexi a xi nyikiweke hi Xikwembu? Bibele a yi swi boxi sweswo, kambe Samsoni handle ko kanakana u swi xiyile leswaku matimba yo tano lama nga tolovelekangiki a ma nga humi eka yena. Ma fanele ma hume eka Xikwembu. A a ta titshega hi Yehovha leswaku a n’wi pfuna entirhweni lowu a a ha ta wu endla. Hi ku tiyisiwa hi leswi a swi endleke eka nghala, Samsoni “a ya emahlweni a rhelela, kutani a vulavula ni wansati loyi; naswona a a ha lulamile ematihlweni ya [yena].”—Vaavanyisi 14:5-7.

Loko endzhakunyana Samsoni a tlhelele ku ya teka wansati loyi a muka na yena, “a hambuka a languta ntsumbu wa nghala, a ku ri ni tinyoxi to tala ni vulombe entsumbini wa nghala.” Hi ku tsundzuka leswi, Samsoni a vula mawetana eka tinxangwana ta yena ta 30 ta Vafilisita leti a ti ri enkhubyeni wa yena a ku: “Eka lexi xi dyaka ku hume lexi xi dyiwaka, naswona eka lexi xi nga ni matimba ku hume nchumu wo tsokombela.” Loko vo ma hlavutela kahle, Samsoni a a ta va nyika 30 wa tinguvu ta le ndzeni ni swiambalo. Loko va nga ma hlavuteli kahle, hi vona a va ta boheka ku nyika yena. Vafilisita va pfilunganyiwe  hi mawetana lawa ku ringana masiku manharhu. Hi siku ra vumune, va sungule ku xungeta wansati loyi. Va n’wi byele leswi: “Yenga nuna wa wena leswaku a hi byela mawetana lawa. Loko swi nga ri tano hi ta ku hisa hi ndzilo wena ni yindlu ya tata wa wena.” A ku ta va ku ri tihanyi hakunene! Loko Vafilisita va khoma vanhu va ka vona hi ndlela leyi, anakanya xiyimo lexi nga ni khombo xa Vaisrayele lava a va tshikileriwile!—Vaavanyisi 14:8-15.

Wansati loyi a a chavisiwile u sindzise Samsoni leswaku a n’wi byela nhlamulo. U hatle a ya byela tinxangwana hikwalaho ka leswi a nga n’wi rhandzi Samsoni naswona a nga tshembekanga eka yena. Va ma hlavutele kahle, kutani Samsoni a tiva xivangelo xa kona. U va byele leswi: “Loko a mi nga rimanga hi xihon’wana xa mina, a mi nga ta ma hlamusela mawetana ya mina.” Nkarhi lowu Samsoni a wu rindzerile wu kale wu fika. “Moya wa Yehovha wu tirha ehenhla ka yena, lerova a rhelela eAxikeloni, a dlaya vanhu va vona va 30, a teka swiambalo leswi a va hluvuleke swona, a swi nyika lava va hlavuteleke mawetana.”—Vaavanyisi 14:18, 19

Xana leswi Samsoni a swi endleke eAxikeloni u swi endle hileswi a a navela ku tirihisela? Doo! A ku ri xiendlo xa Xikwembu hi ku tirhisa mukutsuri wa xona loyi xi n’wi hlawuleke. Hi ku tirhisa Samsoni, Yehovha u sungule nyimpi yo lwisana ni ku tshikileriwa hi tihanyi ka vanhu va yena. Tsima leri a ra ha ta ya mahlweni. Nkarhi wun’wana wu pfulekele Samsoni loko a endzele nsati wakwe.

Ku Tilwela Nyimpi Hi Yexe

Loko a tlhelela eTimna, Samsoni u kume leswaku tata wa nsati wakwe u teke nsati loyi a n’wi nyika wanuna un’wana, hileswi a a vona onge Samsoni a a n’wi venga. Samsoni a a hlundzukile. U khome tinhlati ta 300 a ti boha hi timbirhi-mbirhi kutani a veka xisana exikarhi ka mincila ya tona. Loko ti ntshunxekile ti hise masimu, masimu ya vhinya ni mirhi ya mitlhwari, ti lovisa mintshovelo yinharhu ya nkoka ya Vafilisita ya lembe rero. Vafilisita lava hlundzukeke va endle nsele. Va teke nandzu va wu rhwexa nsati wa Samsoni ni tata wakwe hiloko va va hisa hi ndzilo. Ku rihisela ka vona ka tihanyi ku hetisise xikongomelo xa Samsoni. Na yena u va hlaserile a va yayarhela.—Vaavanyisi 15:1-8.

Xana Vaisrayele va swi twisisile leswaku Yehovha Xikwembu a a katekisa Samsoni kutani va tirhisana na yena leswaku va ta huma ehansi ka ku lawuriwa hi Vafilisita? Nikatsongo. Leswaku va papalata khombo, vavanuna va Yuda va rhumele vavanuna va 3 000 leswaku va ya khoma murhangeri la hlawuriweke hi Xikwembu kutani va n’wi nyiketa eka valala va yena. Hambiswiritano, ku nga tshembeki ka Vaisrayele ku pfulele Samsoni nkarhi wo twisa valala va yena ku vava. Loko a ri kusuhi ni ku nyiketiwa eka Vafilisita, “moya wa Yehovha wu sungula ku tirha eka yena, mapindza lawa a ma ri emavokweni yakwe, ma fana ni tingoti ta ntsembyana leti vavuriweke hi ndzilo, lerova tinsimbi takwe ti n’oka emavokweni yakwe.” Hiloko a teka rihlaya ra mbhongolo kutani a dlaya valala va yena va gidi hi rona.—Vaavanyisi 15:10-15.

Loko a kombela Yehovha, Samsoni u te: “Hi wena la nyikeke nandza wa wena ku ponisa loku lokukulu, xana sweswi ndzi fanele ndzi fa hi torha, ndzi wela evokweni ra lava va nga yimbangiki?” Yehovha u xi yingisile xikhongelo xa Samsoni kutani a xi hlamula. “Xikwembu xi pfula khele leri fanaka ni tshuri . . . , mati ma sungula ku huma eka rona, a nwa, endzhaku ka sweswo moya wakwe wu vuya, a hanyanya.”—Vaavanyisi 15:18, 19.

Samsoni a a tiyimiserile eku hetisiseni ka xikongomelo xa yena, ku nga ku lwa ni Vafilisita. U tshame endlwini ya nghwavava eGaza hi xikongomelo xo lwa ni valala va Xikwembu. Samsoni a a lava ndhawu yo etlela eka yona emutini wa valala, kutani a a ya yi kuma endlwini ya nghwavava. Samsoni a a nga yanga hi xikongomelo xo tikhoma hi ndlela yo biha ni wansati loyi. U hume emutini wa wansati loyi exikarhi ka vusiku, a khoma tinyangwa ta vungheno bya muti ni tinsika timbirhi ta le matlhelo, a swi yisa ehenhla ka ntshava ekusuhi ni le Hebroni, laha a ku ri mpfhuka wa tikhilomitara ta 60. Sweswo u swi endle hileswi a a tsakeriwa hi Xikwembu xi tlhela xi n’wi nyika matimba.—Vaavanyisi 16:1-3.

Ndlela leyi moya lowo kwetsima wu tirheke ha yona eka Samsoni a yi hlawulekile hikwalaho ka  swiyimo leswi a swi nga tolovelekanga. Namuntlha malandza ya Xikwembu lama tshembekaka ma nga titshega hi moya wolowo leswaku wu ma nyika matimba. Yesu u tiyisekise valandzeri vakwe leswaku Yehovha u ta “nyika moya lowo kwetsima . . . eka lava n’wi kombelaka.”—Luka 11:13.

Ha Yini Yehovha ‘A Suke Eka Samsoni’?

Samsoni u sungule ku rhandzana ni wansati la vuriwaka Delila. Tihosi ta ntlhanu leti tirhisanaka ta Vafilisita ti lave mpfuno wa wansati loyi hileswi a a ti swi lava hi mbilu hinkwayo ku hlula Samsoni. Ti ye eka Delila kutani ti ku: “N’wi yenge u vona leswaku matimba yakwe lamakulu ma huma kwihi, nileswaku hi nga n’wi hlula ha yini.” Hosi yin’wana ni yin’wana eka leta ntlhanu leti tirhisanaka yi n’wi tshembise ku n’wi fumbarherisa “swiphemu swa silivhere swa 1 100.”—Vaavanyisi 16:4, 5.

Loko swiphemu leswi swa silivhere a swi ri tixikele, ntsengo wa tixikele ta 5 500 a ku ri xifumbarheriso lexikulu. Abrahama u hakele tixikele ta 400 loko a xava ndhawu yo lahla nsati wakwe, kasi hlonga a ri xaviwa hi 30 wa tona ntsena. (Genesa 23:14-20; Eksoda 21:32) Leswi tihosi leti tirhisanaka—vafumi va miti ya ntlhanu ya Vafilisita—ti fumbarheriseke Delila, ematshan’weni yo n’wi kombela leswaku a endla swo karhi leswaku a kombisa ku tshembeka erixakeni ra ka vona, swi nga ha endleka leswaku a a ri wansati wa Muisrayele. Hambiswiritano, Delila u yi amukerile nyiko yoleyo.

Samsoni u nyike Delila tinhlamulo leti nga riki tona kanharhu, naswona wansati loyi u xenge wanuna loyi kanharhu hi ku ringeta ku n’wi nyiketa eka valala va yena. Kambe “a a n’wi sindzisa hi marito nkarhi hinkwawo, naswona a hambeta a n’wi khongotela, moya-xiviri wakwe wu karhala ku yisa eku feni.” Samsoni u hetelele a vule ntiyiso—misisi yakwe a yi nga si tshama yi tsemetiwa. Loko misisi yakwe a yo tsemiwa, a a ta hela matimba kutani a fana ni vanhu lavan’wana.—Vaavanyisi 16:6-17.

Samsoni a a onhe timhaka. Delila u endle leswaku misisi yakwe yi tsemetiwa. Hambiswiritano, kahle-kahle matimba ya Samsoni a ma nga ri emisisini yakwe. Kambe, misisi yakwe a yi yimela vuxaka byo hlawuleka lebyi a a ri na byona na Xikwembu tanihi Munaziri. Loko Samsoni a pfumele ku va exiyin’weni lexi khumbeke Vunaziri byakwe hikwalaho ko tsemeta misisi yakwe, ‘Yehovha u sukile eka yena.’ Vafilisita va hlule Samsoni, va n’wi xokola mahlo kutani va n’wi hoxa ekhotsweni.—Vaavanyisi 16:18-21.

Mawaku dyondzo ya matimba leyi hi yi dyondzaka laha! Xana a hi fanelanga hi teka vuxaka bya hina na Yehovha byi ri nchumu wa risima swinene? Loko hi landzula ku tinyiketela ka hina ka Vukreste hi ndlela yihi na yihi, xana hi nga swi languterisa ku yini leswaku Xikwembu xi hambeta xi hi katekisa?

“Moya-xiviri Wa Mina A Wu Fe Ni Vafilisita”

Vafilista lava a va tsakile va nkhense Dagoni xikwembu xa vona hikwalaho ka leswi va hluleke Samsoni. Loko va tlangela ku hlula ka vona, va tise khumbi ra vona etempeleni ya Dagoni. Kambe Samsoni a a xi tiva kahle xivangelo xa ku hluriwa ka yena. A a swi tiva leswaku ha yini Yehovha a n’wi sukerile, kutani Samsoni a hundzuka eka ku tsandzeka ka yena. Loko Samsoni a ri endlwini ya khotso misisi yakwe yi sungule ku kula swinene. Leswi se a a ri emahlweni ka magidi ya Vafilisita, xana a a ta teka goza rihi?

Samsoni u khongerile: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka, ndzi kombela u ndzi tsundzuka, ndzi kombela u ndzi nyika matimba, kan’we ntsena, Oho Xikwembu xa ntiyiso, ndzi tirihisela eka Vafilisita ndzi rihisela rin’we ra mahlo ya mina mambirhi.” Hiloko a titshega hi tiphuphu timbirhi ta le xikarhi ta muako, kutani “a korhama hi matimba.” Vuyelo byi ve byihi? “Yindlu yi wela ehenhla ka tihosi leti tirhisanaka ni le henhla ka vanhu hinkwavo lava a va ri eka yona, lerova lava feke lava a va dlayeke hi ku fa kakwe va tlula lava a va dlayeke loko a ha hanya.”—Vaavanyisi 16:22-30.

A ku nga ri na munhu loyi a a ri ni matimba yo fana ni ya Samsoni. Swiendlo swa yena swa matimba a swi hlamarisa hakunene. Kambe xa nkoka swinene, Rito ra Yehovha ri katsa Samsoni exikarhi ka vanhu lava a va ri ni ripfumelo leri tiyeke.—Vaheveru 11:32-34.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

A xi ri xihi xihundla xa matimba ya Samsoni?