Vana Va Hina I Ndzhaka Ya Risima
Vana Va Hina I Ndzhaka Ya Risima
“Waswivo! Vana i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha; mbhandzu wa khwiri i hakelo.”—PISALEMA 127:3.
1. Xana n’wana wo sungula emisaveni u ve kona hi ndlela yihi?
ANAKANYA hi masingita lawa Yehovha Xikwembu a ma endleke hi ndlela leyi a vumbeke wanuna ni wansati wo sungula ha yona. Adamu na Evha tanihi tatana na manana va hlanganyerile eku endleni ka leswaku ku va ni xivumbiwa xo karhi embelekweni wa Evha lexi nga kula xi va munhu lontshwa la heleleke—n’wana wo sungula emisaveni. (Genesa 4:1) Ku ta fikela namuntlha, ku tikiwa ka n’wana ni ku velekiwa ka yena swa hi hlamarisa swinene, naswona vo tala va swi hlamusela tanihi singita lerikulu.
2. Ha yini u nga vulaka leswaku leswi humelelaka embelekweni wa wansati la tikeke i singita?
2 Hi masiku ya kwalomu ka 270, sele yo sungula leyi vumbiweke endzeni ka manana hikwalaho ka ku hlangana ka yena na tatana yi kula yi va n’wana loyi a endliweke hi tisele ta tibiliyoni. Sele liya yo sungula yi tamele swiletelo leswi lavekaka leswaku ku pfelela mixaka yo tlula 200 ya tisele tin’wana. Hi ku landzela swiletelo sweswo swo hlamarisa, leswi munhu a nga kotiki ku swi twisisa, tisele teto leti rharhanganeke swinene ti andza hi ku landzelelana ka tona ni hi mukhuva lowu faneleke leswaku ti endla munhu la hanyaka!
3. Ha yini vanhu vo tala lava anakanyaka kahle va pfumela leswaku Xikwembu hi xona xi vangaka ku tswariwa ka munhu lontshwa la hanyaka?
3 Xana u anakanya leswaku kahle-kahle i mani muvumbi wa n’wana yoloye? Swi le rivaleni leswaku hi Loyi a tumbuluxeke vutomi hi byoxe. Mupisalema wa le Bibeleni u yimbelerile a ku: “Tivani leswaku Yehovha i Xikwembu. Hi yena la hi endleke, a hi tiendlanga.” (Pisalema 100:3) Vatswari, mi swi tiva kahle leswaku n’wana wa n’wina wa risima swonghasi a mi n’wi kumanga hikwalaho ka vutlhari byo karhi byo huma eka n’wina vini. I Xikwembu xa vutlhari lebyi nga pimekiki lexi endleke singita ra ku vumbiwa ka xivumbiwa xexo lexintshwa lexi hanyaka. Hi magidi ya malembe, vanhu lava anakanyaka kahle va yise ku dzuneka eka Muvumbi Lonkulu hikwalaho ka ku vumbiwa ka n’wana embelekweni wa mana wa yena. Xana na n’wina mi endla tano?—Pisalema 139:13-16.
4. Hi xihi xihoxo xa vanhu lexi swi nga fanelangiki ku xi lumbeta Yehovha?
4 Kambe ke, xana Yehovha i Muvumbi la nga khathaliki, loyi a nga lo simeka ntsena endlelo ra leswaku wanuna ni wansati va kota ku kuma vana? Vanhu van’wana a va khathali hi vanhu-kulobye, kambe Yehovha a nga tano nikatsongo. (Pisalema 78:38-40) Eka Pisalema 127:3 Bibele yi ri: “Waswivo! Vana i ndzhaka leyi humaka eka Yehovha; mbhandzu wa khwiri i hakelo.” Sweswi a hi kambisiseni leswaku ndzhaka yoleyo i yini, naswona sweswo hi nga swi vonisa ku yini.
Ndzhaka Ni Hakelo
5. Ha yini vana va ri ndzhaka?
5 Ndzhaka yi fana ni nyiko. Hakanyingi vatswari va kulula va n’watseka leswaku va siyela vana va vona ndzhaka. Ndzhaka ya kona yi nga va mali, yindlu kumbe swilo swin’wana swa nkoka. Ku nga khathariseki leswaku i yini, mhaka leyi salaka hileswaku ndzhaka yo tano yi kombisa rirhandzu ra mutswari. Bibele yi vula leswaku Xikwembu xi nyike vatswari vana tanihi ndzhaka ya vona. Vana i nyiko ya rirhandzu leyi humaka eka xona. Loko u ri mutswari, xana u nga vula leswaku swiendlo swa wena swi kombisa leswaku u teka vana va wena va ri nyiko leyi Muvumbi wa vuako a ku tameriseke yona?
6. A xi ri xihi xikongomelo xa Xikwembu xa ku endla leswaku vanhu va kota ku kuma vana?
6 Xikongomelo xa Yehovha xa ku lunghiselela nyiko yoleyo a ku ri ku endla leswaku misava yi tatiwa hi vatukulu va Adamu na Evha. (Genesa 1:27, 28; Esaya 45:18) Yehovha a nga vumbanga munhu un’wana ni un’wana hi ku kongoma, hilaha a endleke hakona loko a vumba tintsumi ta timiliyoni. (Pisalema 104:4; Nhlavutelo 4:11) Ku ri na sweswo, Xikwembu xi hlawule ku vumba vanhu va ri ni vuswikoti bya ku tswala vana lava a va ta fana ni vatswari va vona. I lunghelo lerikulu swonghasi ku va manana na tatana va tswala munhu lontshwa va tlhela va n’wi khathalela! Tanihi vatswari, xana ma n’wi nkhensa Yehovha hileswi a endleke swi koteka leswaku mi va ni ndzhaka leyi ya risima?
Dyondza Eka Xikombiso Xa Yesu
7. Ku hambana ni leswi vatswari van’wana va swi endlaka, Yesu u swi kombise njhani leswaku wa khathala hi “vana va vanhu” naswona u ni ntwela-vusiwana eka vona?
7 Lexi khomisaka gome, a hi vatswari hinkwavo va tekaka vana va ri hakelo. Vo tala a va na mhaka ni vana va vona. Vatswari vo tano a va tekeleli langutelo ra Yehovha kumbe ra N’wana wa yena. (Pisalema 27:10; Esaya 49:15) Ku hambana ni sweswo, xiya ndlela leyi Yesu a a khathala ha yona hi vana. Niloko Yesu a nga si ta emisaveni—loko a ha ri munhu wa matimba wa moya etilweni—Bibele yi vula leswaku a a “tsakela vana va vanhu hi ku helela.” (Swivuriso 8:31, Rotherham) A a rhandza vanhu swinene lerova u kale a nyikela vutomi byakwe tanihi nkutsulo leswaku va kuma vutomi lebyi nga heriki.—Matewu 20:28; Yohane 10:18.
8. Yesu u va vekele njhani vatswari xikombiso lexinene?
8 Loko a ri emisaveni, Yesu u vekele vatswari xikombiso lexinene ngopfu. Xiya leswi a swi endleke. U tinyike nkarhi wa ku dzumba ni vana, hambiloko a khomekile ni ku tshikileleka swinene. U tinyike nkarhi wa ku va hlalela loko va ri eku tlangeni evuxaviselweni kutani a tirhisa xikombiso xa vona loko a dyondzisa. (Matewu 11:16, 17) Loko a ya eYerusalema ro hetelela, Yesu a a swi tiva leswaku u ta xaniseka ivi a dlayiwa. Kutani loko vanhu va tisa vana va ta n’wi vona, vadyondzisiwa va Yesu, kumbexana hi ku ringeta ku sirhelela Yesu leswaku a nga kumi mintshikilelo leyi engetelekeke, va ringete ku hlongola vana. Kambe Yesu u tshinye vadyondzisiwa vakwe. U kombise ‘ndlela leyi a a tsakela vana swinene ha yona,’ a ku: “Tshikani vana lavatsongo va ta eka mina; mi nga ringeti ku va sivela.”—Marka 10:13, 14.
9. Ha yini swiendlo swa hina swi nga vaka swa nkoka ku tlula leswi hi swi vulaka?
9 Hi nga dyondza swo karhi eka xikombiso xa Yesu. Loko vana va ta eka hina, xana hi angurisa ku yini—hambiloko hi khomekile? Xana hi angula hilaha Yesu a anguleke hakona? Leswi vana va swi lavaka, ngopfu-ngopfu eka vatswari va vona, hi leswi Yesu a a tinyiketele ku va nyika swona—nkarhi ni nyingiso wa yena. Kunene, marito yo tanihi lama nge “ndza ku rhandza” i ya nkoka. Kambe mintirho hi yona yi vulavulaka ngopfu. Rirhandzu ra wena a ri kombisiwi hi leswi u swi vulaka ntsena, kambe ngopfu-ngopfu ri kombisiwa hi leswi u swi endlaka. Ri kombisiwa hi nkarhi, nyingiso ni nkhathalelo lowu u wu nyikaka vana va wena. Hambiswiritano, matshalatshala wolawo swi nga endleka ma nga tswali mihandzu leyi vonakaka, kumbe ma nga hatlisi ma humelela hilaha a wu langutele hakona. Swi lava leswaku u lehisa mbilu. Hi nga dyondza ku lehisa mbilu loko hi tekelela ndlela leyi Yesu a va khomeke ha yona vadyondzisiwa va yena.
Ku Lehisa Ka Yesu Mbilu Ni Rirhandzu Ra Yena
10. Yesu u va dyondzise njhani vadyondzisiwa vakwe dyondzo ya malunghana ni ku titsongahata, naswona xana yi humelerile eku sunguleni?
10 Yesu u xiye leswaku vadyondzisiwa vakwe a va tshamela ku lwela xikhundlha. Siku rin’wana, loko a ha ku fika eKapernawume ni vadyondzisiwa va yena, u va vutisile a ku: “‘I yini lexi a mi phikizana ha xona egondzweni?’ Va miyela, hikuva egondzweni a va phikizana hi leswaku i mani lonkulu.” Ematshan’weni ya ku va holovela, Yesu u va nyike dyondzo ya nkoka, a ringeta ku va dyondzisa ku titsongahata. (Marka 9:33-37) Xana ku ve ni vuyelo lebyi a a byi languterile? Ku nga ri hi nkarhi wolowo. Endzhaku ka tin’hweti ta kwalomu ka tsevu, Yakobo na Yohane va kombele mana wa vona a ya va vulavulela na Yesu leswaku a va nyika swikhundlha swa le henhla eMfun’weni. Ni le mhakeni yoleyo Yesu u tlhele a lulamisa mianakanyo ya vona hi ku lehisa mbilu.—Matewu 20:20-28.
11. (a) Hi xihi xiendlo xa ndhavuko lexi vaapostola va Yesu va tsandzekeke ku xi endla loko va ha ku fika ekamareni ra le henhla va ri na Yesu? (b) Yesu u endle yini, naswona xana matshalatshala yakwe ma humelele xikan’we-kan’we hi nkarhi wolowo?
11 Endzhakunyana ku fike Paseka ya 33 C.E. naswona Yesu u hlangane ni vaapostola va yena ntsena leswaku va yi tlangela. Loko va fika ekamareni ra le henhla, a nga kona ni muapostola ni un’we eka lava 12 loyi a tekeke goza ro endla xiendlo xa ndhavuko xa ku hlambisa van’wana milenge leyi a yi tele ritshuri—ku nga ntirho wa le hansi lowu a wu endliwa hi nandza kumbe wansati wa muti. (1 Samuwele 25:41; 1 Timotiya 5:10) Yesu u fanele a karhatekile swinene loko a vona vadyondzisiwa vakwe va hambeta va kombisa leswaku va ha ri na moya wa ku lava xikhundlha! Kutani Yesu u va hlambise milenge hinkwavo ka vona ivi a va khutaza swinene leswaku va hambeta va landzela xikombiso xa yena xa ku tirhela van’wana. (Yohane 13:4-17) Xana va endle tano ke? Bibele yi vula leswaku hi siku rero nimadyambu, “ku [tlhele] ku pfuka ku kanetana lokukulu exikarhi ka vona malunghana ni loyi a vonakaka a ri lonkulu eka hinkwavo.”—Luka 22:24.
12. Vatswari va nga n’wi tekelela njhani Yesu eka matshalatshala ya vona ya ku dyondzisa vana va vona?
12 N’wina vatswari, loko vana va n’wina va nga teki goza loko mi va nyika ndzayo, xana ma yi xiya ndlela leyi Yesu a faneleke a titwe ha yona? Xiyani leswaku Yesu a nga tshikanga ku ringeta ku pfuna vaapostola vakwe, hambileswi a va nga hatlisi va lulamisa swihoxo swa vona. Ku lehisa ka yena mbilu ku hetelele ku tswale mihandzu. (1 Yohane 3:14, 18) Vatswari, mi fanele mi tekelela rirhandzu ra Yesu ni ku lehisa ka yena mbilu, mi nga tshiki ku ringeta ku letela vana va n’wina.
13. Ha yini mutswari a nga fanelanga a miyeta n’wana hi marito yo tlhava loko a vutisa swin’wana?
13 Vana va fanele va swi vona leswaku vatswari va vona va va rhandza naswona va khathala hi vona. Yesu a a lava ku tiva leswi vadyondzisiwa vakwe va swi anakanyaka, kutani u va yingiserile loko va ri ni swivutiso. U va vutise leswi a va swi anakanya malunghana ni timhaka to karhi. (Matewu 17:25-27) Ina, tidyondzo letinene ti katsa ku yingisela kahle ni ku khumbeka swinene hi vanhu. Loko n’wana a lava ku tiva swo karhi, mutswari u fanele a lwisana ni mboyamelo wihi ni wihi wa ku n’wi miyeta hi ku tirhisa marito yo tlhava, yo tanihi lama nge: “Tshika ku ndzi nyangatsa! Xana a wu swi voni leswaku ndza ha ri bizi?” Loko mutswari a khomekile hakunene, u fanele a byela n’wana leswaku va ta vulavula endzhaku. Kutani mutswari u fanele a tiyiseka leswaku mhaka ya kona ku vulavuriwa ha yona hakunene endzhaku. Hi ndlela yoleyo n’wana u ta swi vona leswaku mutswari wa khathala hakunene ha yena, naswona swi ta n’wi olovela swinene ku tiphofula eka mutswari yoloye.
14. Vatswari va nga dyondza yini eka Yesu malunghana ni ku kombisa rirhandzu eka vana va vona?
14 Xana swi fanerile leswaku vatswari va kombisa vana va vona rirhandzu hi ku va angarha? Ni le mhakeni yoleyo, vatswari va nga dyondza eka Yesu. Bibele yi vula leswaku u “[angarhe] vana, a va katekisa, a va tlhandleka mavoko.” (Marka 10:16) Xana u anakanya leswaku vana volavo va angurise ku yini? A swi kanakanisi leswaku a va tsakile swinene hi ku va ekusuhi na Yesu! Loko n’wina vatswari mi va rhandza hakunene vana va n’wina, va ta hatla va yingisa loko mi ringeta ku va laya ni ku va dyondzisa.
Nkarhi Lowu U Faneleke U Wu Heta U Dzumbe Ni Vana
15, 16. Hi rihi endlelo leri dumeke ra ku kurisa vana, naswona swi tikomba ri vangiwe hi yini?
15 Van’wana va tivutisa loko hakunene vana va lava nkarhi wo tala kun’we ni nkhathalelo wa vatswari va vona. Endlelo ro kurisa vana leri ndhundhuzeriweke hi vutlhari ri vuriwa matirhiselo ya nkarhi wa nkoka. Lava va ndhundhuzelaka sweswo va vula leswaku vana a va lavi nkarhi wo tala wa vatswari va vona, ntsendze loko nkarhinyana lowu va wu kumaka wa ku dzumba na vona va wu tirhisa ku bula hi swilo leswi akaka, leswi va anakanyeke ha swona ka ha ri emahlweni ni leswi va swi kunguhateke. Xana mianakanyo ya matirhiselo ya nkarhi wa nkoka i yinene, naswona xana yi simekiwe hi ku navelela vana leswinene?
16 Mutsari un’wana loyi a vulavuleke ni vana vo tala u vula leswaku leswi “va swi lavaka ngopfu eka vatswari va vona i nkarhi lowu engetelekeke” kun’we ni “ku yingiseriwa kahle.” Hikwalaho, profesa un’wana wa le kholichi u te: “Marito [matirhiselo ya nkarhi wa nkoka] ma tangunuke loko vatswari va sungula ku tivona nandzu. Vatswari a va tinyika nkarhi wutsongo wa ku dzumba ni vana va vona.” Xana vatswari va fanele va heta nkarhi wo tanihi kwihi va dzumbe ni vana va vona?
17. I yini lexi vana va xi lavaka eka vatswari va vona?
17 Bibele a yi hlamuseli. Hambiswiritano, vatswari va le Israyele a va khutaziwa leswaku va vulavula ni vana va vona loko va ri endlwini ya vona, loko va famba egondzweni, loko va etlela ni loko va pfuka. (Deteronoma 6:7) Leswi swi vula leswaku vatswari va fanele va vulavurisana ni vana va vona, va tshama va ri karhi va va dyondzisa siku ni siku.
18. Yesu u yi tirhise njhani minkarhi leyi n’wi pfulekeleke ya ku letela vadyondzisiwa vakwe, naswona vatswari va nga dyondza yini eka sweswo?
18 Yesu u kote ku letela vadyondzisiwa vakwe loko a ri karhi a dya na vona, a famba-famba na vona ni loko a beriwa hi moya na vona. Xisweswo u tirhise nkarhi wihi ni wihi lowu a wu kumeke a va dyondzisa. (Marka 6:31, 32; Luka 8:1; 22:14) Hilaha ku fanaka, vatswari lava nga Vakreste va fanele va xalamukela ku tirhisa nkarhi wihi ni wihi lowu va pfulekeleke, va teka goza ro hambeta va vulavurisana ni vana va vona, va va letela hi tindlela ta Yehovha.
Leswi Va Faneleke Va Dyondzisiwa Swona Ni Madyondziselo Ya Kona
19. (a) Handle ko dzumba ni vana, i yini xin’wana lexi lavekaka? (b) Ngopfu-ngopfu i yini leswi vatswari va faneleke va swi dyondzisa vana?
19 Ku dzumba ni vana ni ku va dyondzisa a hi swona ntsena leswi lavekaka leswaku va kurisiwa hi ndlela leyi humelelaka. Xin’wana xa nkoka hi leswi va dyondzisiwaka swona. Xiya ndlela leyi Bibele yi swi kandziyisaka ha yona leswi va faneleke va dyondzisiwa swona. Yi ri: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha . . . u fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha.” Hi wahi “marito lawa” n’wana a faneleke a dyondzisiwa wona? Ku fanele ku ri marito lawa a ma ha ku vuriwa lama nge: “U fanele u rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi matimba ya wena lamakulu hinkwawo.” (Deteronoma 6:5-7) Yesu u vule leswaku lowu i nawu wa nkoka swinene eka milawu hinkwayo ya Xikwembu. (Marka 12:28-30) Ngopfu-ngopfu vatswari va fanele va dyondzisa vana hi ta Yehovha, va hlamusela leswaku ha yini hi fanele hi n’wi rhandza hi moya-xiviri hinkwawo naswona hi tinyiketela eka yena ntsena.
20. Xikwembu xi lerise vatswari va minkarhi ya khale leswaku va va dyondzisa yini vana va vona?
20 Hambiswiritano, “marito lawa” vatswari va khutaziwaka leswaku va ma dyondzisa vana va vona a ma katsi ku rhandza Xikwembu hi mbilu hinkwayo ntsena. Eka ndzima ya vuntlhanu ya Deteronoma, u ta xiya leswaku Muxe u hlamusela milawu leyi Xikwembu a xi yi tsale eswiphambatini swa maribye—ku nga Milawu ya Khume. Milawu ya kona yi katsa ku papalata swiendlo swa ku hemba, ku yiva, ku dlaya ni ku endla vuoswi. (Deteronoma 5:11-22) Kutani vatswari va le minkarhini yoleyo va tsundzuxiwe xilaveko xa ku dyondzisa vana va vona misinya ya milawu ya mahanyelo. Vatswari lava nga Vakreste namuntlha va fanele va nyika vana va vona dyondzo leyi fanaka leswaku va va pfuna ku va ni vumundzuku lebyi hlayisekeke ni lebyi tsakisaka.
21. Xana a xi vula yini xileriso xa ku ‘dyondzisa vana rito ra Xikwembu hi ku phindha-phindha’?
21 Xiya leswaku vatswari va byeriwa ndlela yo dyondzisa vana va vona “marito lawa” kumbe milawu: “U fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha.” Marito lama nge “dyondzisa . . . hi ku phindha-phindha” ma vula “ku dyondzisa ni ku dzikisa mhaka hi ku vuyelela kumbe ku nyika switsundzuxo nkarhi ni nkarhi: ku khutaza kumbe ku byala emianakanyweni.” Xisweswo, Xikwembu xi byela vatswari leswaku va simeka xiyimiso lexi kunguhatiweke xa vuleteri bya Bibele hi xikongomelo xo dzikisa timhaka ta moya emianakanyweni ya vana va vona.
22. Vaisrayele lava nga ni vana a va byeriwe leswaku va endla yini leswaku va dyondzisa vana va vona, naswona sweswo a swi vula yini?
22 Xiyimiso xexo lexi kunguhatiweke xi lava leswaku vatswari va tikarhata. Bibele yi ri: “U fanele u ma tsimba [“marito lawa,” kumbe milawu ya Xikwembu] ma va xikombiso evokweni ra wena, naswona ma fanele ma va vamba ra le mombyeni exikarhi ka mahlo ya wena; u fanele u ma tsala emarimbeni ya yindlu ya wena ni le tinyangweni ta wena.” (Deteronoma 6:8, 9) Sweswo a swi vuli leswaku vatswari va fanele va tsala milawu ya Xikwembu hi xiviri emarimbeni ni le tinyangweni, va bohelela kopi ya yona emavokweni ya vana va vona, yin’wana va yi vehela exikarhi ka matihlo ya vona. Ku ri na sweswo, yinhla hi leswaku vatswari va fanele va tshama va ri karhi va tsundzuxa vana va vona tidyondzo ta Xikwembu. Vana va fanele va dyondzisiwa nkarhi ni nkarhi onge hi loko tidyondzo ta Xikwembu ti ri emahlweni ka vona minkarhi hinkwayo.
23. I yini leswi nga ta kambisisiwa edyondzweni ya vhiki leri taka?
23 Hi swihi swilo swin’wana swa nkoka swinene leswi vatswari va faneleke va swi dyondzisa vana va vona? Ha yini swi ri swa nkoka namuntlha leswaku vana va dyondzisiwa ni ku leteriwa ku tisirhelela? I yini lexi nga pfunaka vatswari sweswi ku dyondzisa vana va vona hilaha ku humelelaka? Swivutiso leswi ni swin’wana leswi khumbaka vatswari vo tala swi ta hlamuriwa exihlokweni lexi landzelaka.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
• Ha yini vatswari va fanele va teka vana va vona va ri va risima?
• I yini leswi vatswari ni van’wana va nga swi dyondzaka eka Yesu?
• I nkarhi wo tanihi kwihi lowu vatswari va faneleke va wu nyika vana va vona?
• Vana va fanele va dyondzisiwa yini, naswona va fanele va dyondzisiwa njhani?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
I yini leswi vatswari va nga swi dyondzaka eka ndlela leyi Yesu a a dyondzisa ha yona?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 11]
Vaisrayele a va fanele va va dyondzisa rini vana va vona, naswona a va fanele va va dyondzisa njhani?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 12]
Vatswari va fanele va tshama va ri karhi va tsundzuxa vana va vona tidyondzo ta Xikwembu