I Vamani Lava Nga Ta Pfuxiwa Eku Feni?
I Vamani Lava Nga Ta Pfuxiwa Eku Feni?
“Mi nga hlamaleni ha swona, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra yena kutani va huma.”—YOHANE 5:28, 29.
1. Hi wahi marito yo hlawuleka lawa Muxe a ma tweke exihlahleni lexi pfurhaka, naswona i mani loyi endzhaku a tlheleke a vula marito wolawo?
EKA malembe yo tlula 3 500 lama hundzeke, ku endleke nchumu wun’wana wo hlamarisa swinene. Muxe a a risa tinyimpfu ta Yetro, loyi a a ri nhloko ya ndyangu lowukulu. Ekusuhi ni Ntshava ya Horebe, ntsumi ya Yehovha yi humelele eka Muxe yi ri elangavini ra ndzilo exikarhi ka xihlahla xa mitwa. Xiviko xa Eksoda xi ri: “Loko a ri karhi a languta, waswivo, xihlahla xa mitwa a xi pfurha kambe a xi nga tshwi.” Kutani u vitaniwe hi rito ri huma exihlahleni. Rito ra kona ri te: “Hi mina Xikwembu xa tata wa wena, Xikwembu xa Abrahama, Xikwembu xa Isaka ni Xikwembu xa Yakobe.” (Eksoda 3:1-6) Endzhaku, hi lembe-xidzana ro sungula C.E., marito wolawo ma tlhele ma vuriwa hi N’wana wa Xikwembu, Yesu.
2, 3. (a) Hi wihi ntshembo lowu rindzeleke Abrahama, Isaka na Yakobe? (b) I swivutiso swihi leswi tlakukaka?
2 Yesu a a vulavula ni Vasaduki van’wana, lava a va nga pfumeli leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka vafi. Yesu u te: “Hambi Muxe u swi paluxile leswaku lava feke va pfuxiwa, emhakeni ya xihlahla xa mitwa, loko a vula leswaku Yehovha i ‘Xikwembu xa Abrahama ni Xikwembu xa Isaka ni Xikwembu xa Yakobe.’ A hi Xikwembu xa lava feke, kambe i xa lava hanyaka, hikuva eka xona hinkwavo va hanya.” (Luka 20:27, 37, 38) Loko a vula marito lawa, Yesu a a tiyisekisa leswaku hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu, Abrahama, Isaka na Yakobe a va fe khale kambe emianakanyweni ya Xikwembu a va ha hanya. Ku fana na Yobo, va rindzele leswaku ku hela “ntirho [wa vona] wo sindzisiwa,” vurhongo bya vona bya rifu. (Yobo 14:14) Emisaveni leyintshwa ya Xikwembu, va ta pfuxiwa.
3 Kambe ku vuriwa yini hi vanhu van’wana va tibiliyoni lava feke? Xana na vona va ta pfuxiwa? Hi nga si kuma nhlamulo leyi enerisaka ya xivutiso xexo, a hi voneni leswaku Rito ra Xikwembu ri ri ku humelela yini hi vanhu loko va fa.
Xana Lava Feke Va Le Kwihi?
4. (a) Vanhu va ya kwihi loko va file? (b) Sheol i yini?
4 Bibele yi vula leswaku lava feke “a va tivi nchumu nikatsongo.” Loko munhu a file a nga xaniseki endzilweni wa tihele, a nga rindzi eLimbo hi ku nyunganyungeka, kambe u tlhelela entshurini. Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ri tsundzuxa lava hanyaka ri ku: “Hinkwaswo leswi voko ra wena ri swi kumaka leswaku ri swi endla, swi endle hi matimba ya wena, hikuva a ku na ntirho hambi ku ri kungu, vutivi kumbe vutlhari eSheol, ndhawu leyi u yaka eka yona.” (Eklesiasta 9:5, 10; Genesa 3:19) Vo tala a va ri tivi rito leri nge “Sheol.” I rito ra Xiheveru leri swi nga tiviwiki kahle leswaku ri huma kwihi. Vukhongeri byo tala byi dyondzisa leswaku lava feke va ha hanya, kambe hilaha Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke ri kombisaka hakona, lava nga eSheol va file, a va twi nchumu. Sheol i sirha leri tolovelekeke ra vanhu.
5, 6. Loko a file, xana Yakobe u yisiwe kwihi, naswona u lahliwe ndhawu yin’we na vamani?
5 EBibeleni, rito leri nge “Sheol” ri humelela ro sungula eka Genesa 37:35. Endzhaku ka ku nyamalala ka n’wana wakwe la rhandzekaka Yosefa, kokwa wa hina Yakobe u ale ku chaveleriwa, a ku: “Ndzi ta rhelela eSheol eka n’wananga ndza ha rila!” Hi ku anakanya leswaku n’wana wakwe a a file, Yakobe u vone swi antswa leswaku a fa xikan’we a ya eSheol. Endzhaku, vana va Yakobe va kaye va lave ku teka rikotse rakwe Benjamini va famba na rona aEgipta leswaku va ta kota ku kuma swakudya. Kambe Yakobe u arile, a ku: “N’wananga a nge rheleli na n’wina, hikuva makwavo u file naswona u sele a ri yexe. Loko o weriwa hi khombo a fa endleleni leyi mi nga ta yi famba, kunene mi ta yisa misisi ya vudyuhari bya mina eSheol yi ri ni gome.” (Genesa 42:36, 38) Eka swiendlakalo leswi swimbirhi, ku tirhisiwa ka rito leri nge Sheol a swi nga fambisani ni vutomi bya le ndzhaku ka rifu, kambe a swi fambisana ni rifu.
6 Xiviko xa Genesa xi paluxa leswaku Yosefa u ve mulawuri wa swakudya aEgipta. Hikwalaho, Yakobe u kote ku ya kona leswaku a ya hlangana na Yosefa. Endzhaku ka sweswo, Yakobe u nambe a tshama etikweni rero ku fikela loko a fa a dyuharile swinene, a ri ni malembe ya 147. Hi ku landza swileriso leswi a swi siyeke loko a ri kusuhi ni ku fa, vana vakwe va teke ntsumbu wakwe va ya wu lahla ebakwini ra Makapela etikweni ra Kanana. (Genesa 47:28; 49:29-31; 50:12, 13) Xisweswo, Yakobe u lahliwe ndhawu yin’we na Isaka tata wakwe, kun’we na Abrahama kokwa wa yena.
‘Va Vekiwa Eka Vakokwa Wa Vona’
7, 8. (a) Abrahama u ye kwihi loko a file? Hlamusela. (b) I yini lexi kombaka leswaku ni lavan’wana va rhelele eSheol loko va file?
7 Eku sunguleni, loko Yehovha a endle xitiyisekiso xa ntwanano lowu a wu endleke na Abrahama kutani a n’wi tshembisa leswaku mbewu yakwe a yi ta andza swinene, u kombise leswi a swi ta humelela eka Abrahama. Yehovha u te: “Loko ku ri wena, u ta ya eka vatata wa wena hi ku rhula; u ta lahliwa u dyuharile swinene.” (Genesa 15:15) Kunene, sweswo swi hetisekile. Genesa 25:8 yi ri: “Kutani Abrahama a timeka a fa a dyuhele swinene, a kurile naswona a enerisekile, hiloko a vekiwa eka varikwavo.” Xana varikwavo lava i vamani? Genesa 11:10-26 yi xaxameta vakokwa wa yena ku fikela le ndzhaku eka Xeme n’wana wa Nowa. Kutani loko a file, Abrahama u vekiwe eSheol laha ana se varikwavo volavo a va latiwe kona.
8 Xiga lexi nge “a vekiwa eka varikwavo” xi humelela hi ku phindha-phindha eMatsalweni ya Xiheveru. Hi xikombiso, swa twala ku gimeta hi leswaku Iximayele n’wana Abrahama kun’we na Aroni makwavo wa Muxe va ye eSheol loko va file, va rindzela ku pfuxiwa va ri kwalaho. (Genesa 25:17; Tinhlayo 20:23-29) Hilaha ku faneleke Muxe na yena u ye eSheol, hambileswi ku nga riki na loyi a ku tivaka lomu sirha ra yena ri nga kona. (Tinhlayo 27:13; Deteronoma 34:5, 6) Hilaha ku fanaka, Yoxuwa mutlhandlami wa Muxe tanihi murhangeri wa Israyele, kun’we ni xitukulwana hinkwaxo xa tiko rero, na vona va rhelele eSheol loko va file.—Vaavanyisi 2:8-10.
9. (a) Bibele yi swi kombisa njhani leswaku rito ra Xiheveru leri nge “Sheol” ni ra Xigriki leri nge “Hayidesi” ma vula ndhawu yin’we? (b) Lava nga eSheol kumbe eHayidesi va ni ntshembo wihi?
9 Endzhaku ka madzana ya malembe Davhida u ve hosi ya tinyimba ta 12 ta Israyele. Loko a file u “[etlele] ni vatata wakwe.” (1 Tihosi 2:10) Xana na yena a a ri eSheol? Lexi tsakisaka, hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E., muapostola Petro u vulavule hi rifu ra Davhida ivi a tshaha Pisalema 16:10 leyi nge: “A wu nge wu tshiki moya-xiviri wa mina eSheol.” Endzhaku ko vula leswaku Davhida a a ha ri esirheni, Petro u tirhise marito wolawo eka Yesu ivi a vula leswaku Davhida “u swi vone ka ha ri emahlweni a tlhela a vulavula hi ku pfuxiwa ka Kreste eka lava feke, leswaku a nga tshikiwanga eHayidesi naswona nyama yakwe a yi ku vonanga ku onhaka. Yesu yoloye Xikwembu xi n’wi pfuxile, ku nga mhaka leyi hinkwerhu hi nga timbhoni ta yona.” (Mintirho 2:29-32) Laha Petro u tirhise rito leri nge “Hayidesi,” ku nga rito ra Xigriki leri fanaka ni rito ra Xiheveru leri nge “Sheol.” Kutani lava ku vuriwaka leswaku va le Hayidesi, va le ka xiyimo lexi fanaka ni xa lava ku vuriwaka leswaku va le Sheol. Va etlele, va rindzele ku pfuxiwa eku feni.
Xana Ku Ni Lava Nga Lulamangiki eSheol?
10, 11. Ha yini hi nga vulaka leswaku vanhu van’wana lava nga lulamangiki va ya eSheol kumbe Hayidesi loko va fa?
10 Endzhaku ka loko Muxe a rhangele tiko ra Israyele ri huma aEgipta, van’wana va xandzukile emananga. Muxe u byele tiko leswaku ri tihambanisa ni vakondleteri va nxandzuko lowu—Kora, Dathani na Abirama. A va ta fa hi ndlela yo chavisa. Muxe u te: “Loko vanhu lava va ta fa hikwalaho ka rifu ra vanhu hinkwavo niloko va ta xupuriwa hi ku xupuriwa ka vanhu hinkwavo, ku ta va ku nga ri Yehovha la ndzi rhumeke. Kambe loko ku ri nchumu wo karhi lowu tumbuluxiweke, lowu Yehovha a wu tumbuluxeke, naswona misava yi fanele yi pfula nomu wa yona yi va mita ni hinkwaswo leswi swi nga swa vona, kutani va rhelela eSheol va ha hanya, kunene mi ta swi tiva leswaku vanhu lava va tirhisane na Yehovha hi ndlela leyi nga kombisiki xichavo.” (Tinhlayo 16:29, 30) Kutani vaxandzuki lava hinkwavo va hetelele va ri eSheol kumbe Hayidesi hi ku mitiwa hi misava leyi pfulekeke kumbe hi ku hisiwa hi ndzilo, hilaha swi veke hakona eka Kora ni Valevhi va 250 lava yimeke na yena.—Tinhlayo 26:10.
11 Ximeyi, loyi a rhukaneke Hosi Davhida, u xupuriwe hi Solomoni mutlhandlami wa Davhida. Davhida u lerisile a ku: “U nga n’wi tshiki a nga xupuriwi, hikuva u wanuna wo tlhariha naswona u swi tiva kahle leswi u faneleke u swi endla eka yena, u fanele u yisa misisi yakwe ya mpunga yi ri ni ngati eSheol.” Solomoni u rhume Benaya leswaku a ya hetisisa xigwevo lexi. (1 Tihosi 2:8, 9, 44-46) Un’wana loyi a dlayiweke hi Benaya a ku ri khale ka ndhuna ya masocha ya Israyele, Yowabu. Misisi yakwe ya mpunga a yi “[rhelelanga] eSheol hi ku rhula.” (1 Tihosi 2:5, 6, 28-34) Swikombiso leswi swimbirhi swi tiyisekisa marito ya risimu ra Davhida leri huhuteriweke: “Vanhu vo homboloka va ta tlhelela eSheol, ni matiko hinkwawo lama rivalaka Xikwembu.”—Pisalema 9:17.
12. Ahitofele a a ri mani, naswona ku humelele yini hi yena loko a file?
12 Ahitofele a a ri mutsundzuxi wa Davhida. Ndzayo yakwe a yi tekiwa onge hi loko yi huma eka Yehovha hi byakwe. (2 Samuwele 16:23) Lexi vavisaka, nandza yoloye la tshembiwaka u ve muxengi kutani a hlanganyela entlaweni lowu vutleke vuhosi lowu a wu rhangeriwe hi Absalomu n’wana Davhida. A swi kanakanisi leswaku Davhida a a vulavula hi vuxengi byebyo loko a tsala a ku: “A hi nala la ndzi rhukaneke; loko a swi ri tano a ndzi ta lehisa mbilu. A hi munhu la ndzi vengaka swinene la tikukumuxeke eka mina; loko a swi ri tano a ndzi ta va ndzi n’wi tumbelerile.” Davhida u ye emahlweni a ku: “Ku onhetela a ku ve ehenhla ka vona! A va rhelele eSheol va ha hanya; hikuva hi nkarhi wa vuluveri bya vona swilo swo biha a swi ri endzeni ka vona.” (Pisalema 55:12-15) Loko va fa, Ahitofele ni vanakulobye va ye eSheol.
I Vamani Lava Nga eGehena?
13. Ha yini Yudasi a vuriwa “n’wana wa ndzoviso”?
13 Ringanisa xiyimo xa Davhida ni leswi humeleleke eka Davhida Lonkulu, Yesu. Yudasi Iskariyota, un’wana wa vaapostola va Kreste va 12, u ve muxengi ku fana na Ahitofele. Vuxengi bya Yudasi a byi bihe ngopfu ku tlula lebyiya bya Ahitofele. Yudasi u xenge N’wana loyi a nga yexe wa Xikwembu. Loko a khongela emakumu ka vutirheli byakwe bya laha misaveni, N’wana wa Xikwembu u vike leswi landzelaka malunghana ni valandzeri vakwe: “Loko ndza ha ri na vona a ndzi va rindza hikwalaho ka vito ra wena leri u ndzi nyikeke rona; naswona ndzi va hlayisile, kutani ku hava ni un’we wa vona la lovisiwaka handle ka n’wana wa ndzoviso, leswaku tsalwa ri hetiseka.” (Yohane 17:12) Loko a vula leswaku Yudasi i “n’wana wa ndzoviso,” Yesu a a kombisa leswaku loko Yudasi a fa, a ku nga ri na ntshembo wa leswaku u ta pfuxiwa. U suriwile emianakanyweni ya Xikwembu. A nga yanga eSheol, kambe eGehena. Xana Gehena i yini?
14. Xana Gehena yi fanekisela yini?
14 Yesu u sole varhangeri va vukhongeri va le nkarhini wa yena hileswi va endleke mudyondzisiwa un’wana ni un’wana wa vona a va “munhu wa Gehena.” (Matewu 23:15) Enkarhini wolowo, vanhu a va tiva Nkova wa Hinomu, ndhawu yo lahlela thyaka laha a ku lahleriwa ni mintsumbu ya swigevenga leswi dlayiweke, leswi a swi tekiwa swi nga lulamelanga ku lahliwa hi ndlela leyi xiximekaka. Eku sunguleni, Yesu hi byakwe a a tshame a vulavula hi Gehena eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni. (Matewu 5:29, 30) Vayingiseri vakwe a va swi twisisa kahle leswi a yi yimela swona. Gehena a yi yimela ku loviseriwa makumu, u nga ri na ntshembo wa ku pfuxiwa. Handle ka Yudasi Iskariyota wa le nkarhini wa Yesu, xana va kona van’wana lava yeke eGehena, ematshan’weni yo ya eSheol kumbe Hayidesi loko va file?
15, 16. I vamani lava yeke eGehena loko va file, naswona ha yini va ye kona?
15 Vanhu vo sungula, Adamu na Evha, va vumbiwe va hetisekile. Va wele exidyohweni hi vomu. A va fanele va hlawula exikarhi ka vutomi lebyi nga heriki kumbe rifu. Va tlule nawu wa Xikwembu kutani va yima na Sathana. Loko va fa a va nga ri na ntshembo wa ku pfuneka eka gandzelo ra nkutsulo ra Kreste. Ematshan’weni ya sweswo va ye eGehena.
16 Kayini, mativula ya Adamu, u dlaye makwavo Avele ivi endzhaku a hanya tanihi mubaleki. Muapostola Yohane u hlamusele Kayini tanihi “loyi a humeke eka lowo homboloka.” (1 Yohane 3:12) Swa twala ku gimeta hi leswaku loko a file u ye eGehena ku fana ni vatswari va yena. (Matewu 23:33, 35) Xiyimo xa yena xi hambane swonghasi ni xa Avele la lulameke! “Hi ripfumelo Avele u nyike Xikwembu xitlhavelo xa ntikelo lowukulu eka xa Kayini, hi ripfumelo rero ku nyikeriwe vumbhoni ha yena leswaku u lulamile, Xikwembu xi nyikele vumbhoni malunghana ni tinyiko takwe,” ku hlamusela Pawulo, a tlhela a ya emahlweni a ku, “naswona ha rona, hambiloko a file, wa vulavula.” (Vaheveru 11:4) Ina, Avele sweswi u rindzele ku pfuxiwa a ri eSheol.
Ku Pfuxiwa “Ko Sungula” Ni “Ko Antswa”
17. (a) ‘Enkarhini lowu wa makumu,’ i vamani lava yaka eSheol? (b) Hi wihi ntshembo wa lava nga eSheol ni wa lava nga eGehena?
17 Vo tala lava hlayaka rungula leri va nga tivutisa malunghana ni xiyimo xa lava va faka ‘enkarhini lowu wa makumu.’ (Daniyele 8:19) Nhlavutelo ndzima 6 yi hlamusela hi ta vagadi va mune va tihanci enkarhini wa makumu lowu ku vulavuriwaka ha wona. Lexi hlamarisaka, wo hetelela eka vagadi lava u vuriwa Rifu, naswona u landzeriwa hi Hayidesi. Xisweswo, vo tala lava faka swi nga languteriwanga hikwalaho ka mintirho ya vagadi va tihanci vo sungula, va hetelela va ri eHayidesi, va rindzela ku pfuxeriwa emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Nhlavutelo 6:8) Kutani ke, xana hi wihi ntshembo wa lava nga eSheol (Hayidesi) ni wa lava nga eGehena? Hi ku kongoma, lava nga eSheol (Hayidesi) va ta pfuxiwa eku feni; lava nga eGehena va lovele makumu, a va nge he vi kona.
18. “Ku pfuxiwa ko sungula” ku nyika ntshembo wihi?
18 Muapostola Yohane u tsarile a ku: “Va tsaka naswona va kwetsima hinkwavo lava nga ni xiphemu eku pfukeni ko sungula ka vafi; rifu ra vumbirhi a ri na matimba eka vona, kambe va ta va vaprista va Xikwembu ni va Kreste, naswona va ta va tihosi swin’we na yena ku ringana malembe . . . ya 1000.” Lava nga ta fuma swin’we na Kreste va pfuxiwa “eku pfukeni ko sungula,” kambe xana vanhu lavan’wana hinkwavo va ni ntshembo wihi?—Nhlavutelo 20:6.
19. Van’wana va vuyeriwa njhani hi “ku pfuxiwa ko antswa”?
19 Ku sukela eminkarhini ya Eliya na Elixa lava nga malandza ya Xikwembu, singita ra ku pfuxiwa ka lava feke ri endle leswaku vafi va tlhela va hanya. Pawulo u te: “Vavasati va amukela vafi va vona hi ku pfuka ka vafi; kambe vanhu van’wana va xanisiwa hikuva a va swi amukelanga ku ntshunxiwa hi nkutsulo wun’wana, leswaku va ta kuma ku pfuxiwa ko antswa.” Ina, vahlayisi volavo va vutshembeki a va langutele ku pfuxiwa loku nga ta va nyika vutomi lebyi nga heriki, ku nga ri ku hanya malembe man’wana yo hlayanyana ivi va tlhela va fa! Kunene koloko ku ta va “ku pfuxiwa ko antswa.”—Vaheveru 11:35.
20. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela yini?
20 Loko hi fa hi tshembekile emahlweni ko va Yehovha a herisa mafambiselo lawa yo homboloka, hi ni ntshembo lowu tiyeke wa “ku pfuxiwa ko antswa,” tanihi leswi ku nga ku pfuka loku tameleke vutomi lebyi nga heriki. Yesu u tshembisile a ku: “Mi nga hlamaleni ha swona, hikuva nkarhi wa ta lowu hinkwavo lava nga eka masirha-bako ya xitsundzuxo va nga ta twa rito ra yena kutani va huma.” (Yohane 5:28, 29) Xihloko xa hina lexi landzelaka xi ta ya emahlweni xi hlamusela xikongomelo xa ku pfuxiwa koloko. Xi ta kombisa ndlela leyi ntshembo wa ku pfuxiwa wu hi tiyisaka ha yona leswaku hi tshama hi tshembekile, ni ku hi pfuna ku hlakulela moya wa ku tinyikela.
Wa Tsundzuka Xana?
• Ha yini Yehovha a hlamuseriwa tanihi Xikwembu “xa lava hanyaka”?
• Hi xihi xiyimo xa lava nga eSheol?
• Hi wihi ntshembo wa lava nga eGehena?
• Van’wana va ta pfuneka njhani eka “ku pfuxiwa ko antswa”?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ku fana na Abrahama, lava yaka eSheol va ni ntshembo wa ku pfuxiwa eku feni
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Ha yini Adamu na Evha, Kayini na Yudasi Iskariyota va ye eGehena?