Ku Pfuxiwa Ka Lava Feke—Ntshembo Lowu Tsakisaka

VANHU vo tala va pfumela leswaku ku ta va ni ku pfuxiwa ka lava feke. Buku yo kwetsima ya Mamoslem, leyi vuriwaka Koran yi ni ndzima hinkwayo leyi vulavulaka hi ku pfuxiwa ka lava feke. Ndzima 75 hi ku komisa yi ri: “Mina ndza tiyiseka leswaku ku ta va ni Siku ra ku Pfuxiwa ka Vafi . . . Xana u kona munhu loyi a anakanyaka leswaku Hina a hi nge swi koti ku hlanganisa marhambu yakwe? . . . Wa tivutisa: ‘Xana Siku ra ku Pfuxiwa ka Vafi ri ta fika rini?’ Xana Yena, (la fanaka), a nga na wona matimba yo nghenisa vutomi eka lava feke?”—Ndzima 75:1-6, 40.

The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Vugandzeri bya Zoroaster byi pfumela leswaku eku heteleleni Vubihi byi ta hluriwa hi ku pfuxiwa ka vanhu hinkwavo, leswaku ku ta va ni Vuavanyisi byo Hetelela naswona vanhu lava lulameke va ta tshama emisaveni leyi basisiweke.”

Encyclopaedia Judaica yi hlamusela ku pfuxiwa ka lava feke tanihi “ku pfumela leswaku eku heteleleni vafi va ta pfuka va hanya nakambe emisaveni.” Buku yoleyo yi tlhela yi vula leswaku dyondzo leyi amukeriweke ximfumo evugandzerini bya Vayuda ya leswaku munhu u ni moya-xiviri lowu nga fiki a yi twisiseki. Yi ya emahlweni yi ku: “Kahle-kahle dyondzo ya ku pfuxiwa ka vafi ni ya moya-xiviri lowu nga fiki ta kanetana.”

Vuhindu byi dyondzisa leswaku munhu un’we u tswariwa hi ku phindha-phindha. Loko sweswo swi ri ntiyiso, swi vula leswaku munhu u fanele a ri ni moya-xiviri lowu hambetaka wu hanya loko a file. Buku yo kwetsima ya Mahindu leyi vuriwaka Bhagavad Gita yi ri: “Moya-xiviri lowu nga emirini wa munhu a wu fi. A nga kona loyi a nga ni matimba ya ku wu lovisa.”

Vubudha byi hambana ni Vuhindu hileswi byi alaka leswaku ku ni moya-xiviri lowu nga fiki. Hambiswiritano, namuntlha Mabudha yo tala ya le Vuxa Mpfungwe ma pfumela leswaku moya-xiviri lowu nga fiki wu kota ku rhurha eka xivumbiwa xin’wana wu ya eka xin’wana. *

Mpfilumpfilu Malunghana Ni Dyondzo Ya Ku Pfuxiwa Ka Lava Feke

Eswilahlweni leswi fambisiwaka hi Majagana hakanyingi ku vuriwa leswaku moya-xiviri wu hambeta wu hanya loko munhu a file, ku tlhela ku vuriwa leswaku lava feke va ta pfuka. Hi xikombiso, vafundhisi va Anglican hakanyingi va vula marito lama nge: “Tanihi leswi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo hi tintswalo ta xona letikulu xi tsakeleke ku teka moya-xiviri wa makwerhu la rhandzekaka loyi a hi siyeke, hikwalaho ntsumbu wa yena hi wu nghenisa esirheni; misava emisaveni, nkuma enkumeni, ntshuri entshurini; hi ri ni ntshembo lowu tiyeke wa ku Pfuxiwa ka Vafi lava nga ta hanya hi masiku, hi vito ra Hosi ya hina Yesu Kreste.”—The Book of Common Prayer.

Marito lawa ma nga vangela munhu ku tivutisa loko Bibele yi dyondzisa hi ta ku pfuxiwa ka lava  feke kumbe hi moya-xiviri lowu nga fiki. Hambiswiritano, xiya nhlamuselo ya Muprotestente wa Mufurwa, Profesa Oscar Cullmann. Ebukwini yakwe leyi nge Immortality of the Soul or Resurrection of the Dead? u tsale a ku: “Ku ni ku hambana lokukulu exikarhi ka ntshembo wa Vakreste wa ku pfuxiwa ka lava feke ni dyondzo ya Magriki ya moya-xiviri lowu nga fiki. . . . Hambileswi Vukreste endzhaku byi ringeteke ku hlanganisa tidyondzo leti timbirhi, leti namuntlha Mukreste la tolovelekeke a ti pfanganisaka, a ndzi voni xivangelo xa ku tumbeta leswi mina ni vakambisisi vo tala va matsalwa hi swi tekaka ku ri ntiyiso. . . . Vutomi ni mongo wa Testamente Leyintshwa swi lawuriwa hi ku helela hi ku pfumela eku pfuxiweni ka lava feke. . . . Munhu la feke hakunene, u ta tlhela a pfuxiwa hi xiendlo lexintshwa xa Xikwembu xa ku tumbuluxa.”

A swi hlamarisi leswi vanhu hi ku angarhela va pfilunganyekaka malunghana ni rifu ni ku pfuxiwa ka lava feke. Leswaku hi susa riphume ra ku pfilunganyeka, hi fanele hi kambisisa Bibele, leyi nga ni ntiyiso lowu paluxiweke hi Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa munhu. Bibele yi ni swiviko swo hlayanyana swa ku pfuxiwa ka vanhu eku feni. A hi kambisiseni mune wa swiviko swo tano kutani hi xiya timhaka leti swi ti paluxaka.

“Vavasati Va Amukela Vafi Va Vona Hi Ku Pfuka Ka Vafi”

Epapileni rakwe leri a ri tsaleleke Vayuda lava veke Vakreste, muapostola Pawulo u vule leswaku vavasati va ripfumelo va “[amukele] vafi va vona hi ku pfuka ka vafi.” (Vaheveru 11:35) Un’wana wa vavasati volavo a a tshama eSarepta, doroba ra le Fenikiya leri nga ekusuhi ni le Sidoni eRibuweni ra Mediteraniya. A a ri noni leyi amukeleke Eliya muprofeta wa Xikwembu hi malwandla kutani a n’wi nyika swakudya hambileswi a ku ri ni ndlala leyikulu. Lexi vavisaka, n’wana wa wansati loyi u sungule ku vabya ivi a fa. Hi ku hatlisa Eliya u n’wi yise ekamareni ra le henhla ka lwangu laha muprofeta loyi a a etlela kona, kutani a kombela Yehovha leswaku a pfuxa mufana loyi. Hiloko ku endleka singita, mufana loyi “a hanya.” Eliya u n’wi tlherisele eka mana wakwe, kutani a ku: “Waswivo, n’wana wa wena wa hanya.” Xana wansati loyi u angurise ku yini? Hi ntsako lowukulu u te: “Hakunene, sweswi ndza swi tiva leswaku u munhu wa Xikwembu ni leswaku rito ra Yehovha leri ri nga enon’wini wa wena i ntiyiso.”—1 Tihosi 17:22-24.

Kwalomu ka 100 wa tikhilomitara ku suka eSarepta ku ya edzongeni, a ku tshama mpatswa wa malwandla lowu khathaleleke muprofeta Elixa, loyi a tlhandlameke Eliya. Nsati wa kona a a dumile swinene edorobeni ra ka vona ra Xunemi. Yena ni nuna wakwe va pfumelelane ku rhurhela Elixa ekamareni ra le lwangwini ekaya ra vona. Xirilo xa vona xa ku pfumala vana xi hundzuke ntsako lowukulu loko wansati loyi a kuma n’wana wa jaha. Loko mufana loyi a ri karhi a kula, a a tala ku famba ni vatshoveri a ya pfuna tata wakwe emasin’wini. Siku rin’wana swilo swi yime hi nhloko. Jaha leri ri sungule ku rila hi ku pandziwa hi nhloko. Mutirhi u hatlise a ri yisa ekaya. Mana wa rona u fike a ri xinga, kambe ri sungule ku fa hakatsongo-tsongo. Manana loyi se a a nga ha titivi u anakanye ku ya vitana Elixa leswaku a ta n’wi pfuna. U suke ni mutirhi wakwe va ya en’walungu-vupela-dyambu eNtshaveni ya Karimeli, laha Elixa a a tshama kona.

Hiloko muprofeta loyi a rhuma mutirhi wakwe Gehazi ivi a fika a kuma leswaku mufana loyi a a file hakunene. Elixa ni wansati loyi va rhangisanile, kambe, xana ku endleke yini loko  va fike eXunemi? Xiviko lexi nga eka 2 Tihosi 4:32-37 xi ri: “Eku heteleleni Elixa a fika endlwini, kutani mufana a a file, a latiwe esangwini rakwe. Hiloko a fika a tipfalela swin’we na yena va ri vambirhi, a sungula ku khongela Yehovha. Eku heteleleni a suka a ya etlela ehenhla ka n’wana, a veka nomu ehenhla ka nomu wakwe ni mahlo ehenhla ka mahlo yakwe ni swandla ehenhla ka swandla swakwe, a hambeta a nkhinsama ehenhla ka yena, hakatsongo-tsongo nyama ya n’wana yi kufumela. Kutani a tlhela a sungula ku famba-famba endlwini, kan’we a ya tlhelo leri ni kan’we a ya tlhelo lerin’wana, endzhaku ka sweswo a suka a ya nkhinsama ehenhla ka yena. Hiloko mufana a sungula ku entshemula ka nkombo, endzhaku ka sweswo mufana a pfula mahlo. Kutani a vitana Gehazi, a ku: ‘Vitana wansati loyi wa le Xunemi.’ Hiloko a n’wi vitana, a ta eka yena. Kutani a ku: ‘Tlakula n’wana wa wena.’ Hiloko a fika a wela emilengeni yakwe a nkhinsamela emisaveni eka yena, endzhaku ka sweswo a tlakula n’wana wakwe a huma.”

Ku fana ni noni ya le Sarepta, wansati loyi wa le Xunemi a a swi tiva leswaku leswi humeleleke swi vangiwe hi matimba ya Xikwembu. Vavasati lava havambirhi a va nga ha tikoti hi ntsako loko Xikwembu xi pfuxa vana va vona.

Ku Pfuxiwa Ka Lava Feke Hi Nkarhi Wa Vutirheli Bya Yesu

Endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 900, ku pfuxiwe munhu la feke en’walungwini ekusuhi ni le Xunemi, ehandle ka muti wa Nayini. Loko Yesu Kreste ni vadyondzisiwa vakwe va ri kusuhi ni ku nghena enyangweni ya muti wa Nayini eriendzweni ra vona ro suka eKapernawume, va hlangane ni ntlawa wa vanhu lava yaka eku lahleni ka mufi, hiloko Yesu a vona noni leyi a ya ha ku feriwa hi n’wana wa yona wa jaha. Yesu u yi byele leswaku yi tshika ku rila. N’anga Luka u hlamusela leswi endlekeke endzhaku: “Xisweswo [Yesu a] tshinela [a] khumba rihlaka, kutani vatlakuri va yima, [a] ku: ‘Jaha, ndzi ri eka wena, Pfuka!’ Kutani munhu loyi a feke a pfuka a tshama, a sungula ku vulavula, ivi [a] n’wi nyika mana wa rona.” (Luka 7:14, 15) Lava va voneke singita leri va dzunise Xikwembu. Timhaka ta ku pfuxiwa ka mufi loyi ti hangalake ti ya fika ni le dzongeni le Yudiya ni le mugangeni wa kwalaho hinkwawo. Lexi tsakisaka, vadyondzisiwa va Yohane Mukhuvuri va twe hi ta singita leri kutani va ri vikela Yohane. Hiloko a va rhuma eka Yesu leswaku va ya n’wi vutisa loko A ri yena Mesiya la languteriweke. Yesu u te eka vona: “Khomani ndlela, mi ya vikela Yohane leswi mi swi voneke ni ku swi twa: lava feke mahlo va sungula ku vona, lava khutaka va famba, va nhlokonho va basisiwa naswona lava feke tindleve va twa, ni lava feke va pfuxiwa, swisiwana swona swi karhi swi byeriwa mahungu lamanene.”—Luka 7:22.

Mhaka leyi tivekaka ngopfu eka masingita ya Yesu ya ku pfuxa vafi i ya ku pfuxiwa ka munghana  wa yena lonkulu Lazaro. Yesu u hlwele ku fika eka va Lazaro lerova a kondza a fa. Loko Yesu a hetelela a fike eBetaniya, Lazaro se a a ri ni masiku ya mune a file. Loko Yesu a lerisa leswaku ku susiwa ribye leri pfaleke nyangwa wa sirha, Marta u arile a ku: “Hosi, u fanele se a nun’hwa hikuva swi endla mune wa masiku.” (Yohane 11:39) Kambe ku bola ka ntsumbu wa Lazaro a swi sivelanga ku pfuxiwa ka yena. Hi xileriso xa Yesu, “munhu loyi a a file a huma, milenge yakwe ni mavoko swi boheleriwe hi swo tsondzela, naswona nghohe yakwe a yi tsondzeriwe hi lapi.” Swiendlo swa vuntswaka swa valala va Yesu swi kombise leswaku hakunene a ku ri Lazaro loyi a pfuxiweke eku feni.—Yohane 11:43, 44; 12:1, 9-11.

Xana hi gimeta yini malunghana ni swiviko leswi swa mune swa ku pfuxiwa ka lava feke? Un’wana ni un’wana loyi a pfuxiweke u tlhelele evuton’wini a ri munhu la fanaka. Hinkwavo va lemukiwe hi vanhu, hambi ku ri maxaka ya vona ya le kusuhi. A nga kona eka lava pfuxiweke loyi a hlamuseleke leswi humeleleke hi nkarhi wo koma loko a file. A nga kona loyi a vuleke leswaku a a hundzele emisaveni yin’wana. A swi kanakanisi leswaku hinkwavo va pfuxiwe va ri ni rihanyo lerinene. Eka vona a swi fana ni loko va etlele swa xinkarhana ivi va pfuka, hilaha Yesu a kombiseke hakona. (Yohane 11:11) Hambiswiritano, endzhaku ka nkarhi un’wana ni un’wana wa vona u tlhele a fa.

Ku Hlangana Ni Varhandziwa Nakambe—Ntshembo Lowu Tsakisaka

Endzhakunyana ka rifu leri hlomulaka mbilu ra Owen, loyi ku vulavuriweke ha yena exihlokweni xo sungula, tata wakwe u endzele muakelani wakwe. Loko a fika u vone xiphephana ehenhla ka tafula, lexi a xi tivisa nkulumo ya le rivaleni leyi hleriweke hi Timbhoni ta Yehovha. U rhandze nhloko-mhaka ya kona leyi a yi ku, “Ku Endleka Yini Hi Lava Feke?” Xexo i xivutiso lexi na yena a a tivutisa xona. U ye a ya yingisela nkulumo yoleyo kutani a kuma nchavelelo wa ntiyiso eBibeleni. U dyondze leswaku vafi a va xaniseki. Ematshan’weni ya ku xanisiwa endzilweni wa tihele kumbe va tekiwa hi Xikwembu leswaku va ya va tintsumi etilweni, lava feke, ku katsa na Owen, va rindzile esirheni ku kondza ku fika nkarhi wa ku pfuxiwa ka vona.—Eklesiasta 9:5, 10; Ezekiyele 18:4.

Xana ndyangu wa wena wu weriwe hi khombo? Xana u tivutisa ku fana ni tata wa Owen leswaku ku endleka yini hi varhandziwa va wena lava feke, u tlhela u tivutisa malunghana ni loko swi ta koteka leswaku u tlhela u va vona? Loko swi ri tano, hi ku khutaza leswaku u kambisisa mhaka leyi engetelekeke leyi Bibele yi yi dyondzisaka hi ta ku pfuxiwa ka lava feke. Kumbexana wa tivutisa: ‘Xana lava feke va ta pfuxiwa rini? Kahle-kahle i vamani lava nga ta pfuxiwa?’ Hi kombela leswaku u hlaya swihloko leswi landzelaka leswaku u kuma tinhlamulo ta swivutiso leswi ni swin’wana.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Eliya u kombele Yehovha leswaku a pfuxa mufana la feke

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Yehovha u tirhise Elixa leswaku a pfuxa n’wana wa Muxunemi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

Yesu u pfuxe n’wana wa noni ya le Nayini

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Ku pfuxiwa ka lava feke ku ta endla leswaku maxaka ma tlhela ma hlangana ni varhandziwa va wona