Vanhu Lava Hlutekeke eMianakanyweni—Ha Yini Va Nga Talanga?

“SWI lo yini hi munhu loyi? A a fanele a swi tiva leswaku a nga fanelanga a swi endla sweswo,” ku vula muhlaleri. Munhu un’wana u hlakahla nhloko a ri karhi a nga tshembi, a tifambela a ri karhi a ku, “Loko a a hlutekile emianakanyweni, a a ta va a nga swi endlanga sweswo.” Xana u tshame u ma twa marito yo tano? Kambe, swi vula yini “ku hluteka emianakanyweni”?

Rito “ku hluteka” ri hlamuseriwa tanihi “matwisiselo lama pakanisaka,” “ku twisisa” ni “vutlhari kumbe swiboho leswi tirhaka.” Swi vula leswaku munhu u ni vuswikoti byo avanyisa ni ku endla swiboho hi vutlhari. Entiyisweni leswaku hi hluteka emianakanyweni swi lava leswaku hi tirhisa vuswikoti bya hina byo anakanya. Vanhu vo tala va pfumelela vanhu van’wana leswaku va va ehleketela. Va pfumelela swihaxa-mahungu, tintangha ta vona, kumbe langutelo leri tolovelekeke ri va endlela swiboho.

Ku hluteka emianakanyweni ku tikomba ku nga ha ri kona emisaveni ya namuntlha lerova munhu un’wana la nga ni vuxiyaxiya u tshame a ku, ‘Entiyisweni, ku hluteka emianakanyweni a ka ha ri kona nikatsongo.’ Hi nga hluteka njhani emianakanyweni? Hi byihi vuyelo bya ku hluteka emianakanyweni?

Ku Kumiwa Njhani?

Hambileswi swi tekaka nkarhi, ku kambisisa timhaka hi vukheta ni matshalatshala lama hambetaka leswaku u va ni mianakanyo leyinene u tlhela u endla swiboho leswinene, swa koteka ku hluteka emianakanyweni hakunene. Xiya swilo swinharhu leswi nga hi pfunaka leswaku hi hluteka emianakanyweni.

Dyondza Bibele, kutani u landzela xitsundzuxo xa yona. Bibele, leyi tsariweke hi ririmi ra xiyimo xa le henhla naswona yi twisisekaka kahle, yi pfuna swinene eku kumeni ka vutlhari ni mianakanyo leyinene. (Vaefesa 1:8) Hi xikombiso, muapostola Pawulo u tsundzuxa Vakreste-kulobye a ku: “Swilo swin’wana ni swin’wana swa ntiyiso, swilo swin’wana ni swin’wana swa ntikelo lowukulu, swilo swin’wana ni swin’wana swo lulama, swilo swin’wana ni swin’wana swo tenga, swilo swin’wana ni swin’wana leswi rhandzekaka, swilo swin’wana ni swin’wana leswi ku vulavuriwaka kahle ha swona, hinkwaswo leswi nga kona swa vunene ni hinkwaswo leswi nga kona leswi dzunekaka, hambetani mi xiya swilo leswi.” (Vafilipiya 4:8) Loko hi landzela xitsundzuxo lexi hilaha ku tiyeke, hi ta endla swiboho leswinene hi tlhela hi va ni vutlhari.

Dyondza eka leswi ku humeleleke. Loko a hlanganisa ku hluteka emianakanyweni ni ntokoto evuton’wini, mutlhokovetseri wa le Switzerland u te: “Ku hluteka emianakanyweni ku . . . vumbiwa hi ntokoto ni ku vona swilo ka ha ri emahlweni.” Hakunene, “un’wana ni un’wana la nga riki na ntokoto u pfumela rito rin’wana ni rin’wana, kambe lowo tlhariha u xiyisisa magoza yakwe.” (Swivuriso 14:15) Munhu a nga hluteka emianakanyweni  hi ku xiyisisa, ku leteriwa na hi ntokoto. Hi nga dyondza ku endla swilo ku antswa loko nkarhi wu ri karhi wu famba. Hambiswiritano, leswaku hi dyondza eka swihoxo swa hina hi fanele hi titsongahata. Moya wa ku titiva, ku tikurisa ni wa ku oma nhloko lowu vanhu va nga na wona emasikwini lawa yo hetelela a wu kombisi ku hluteka emianakanyweni.—2 Timotiya 3:1-5.

Hlawula vanghana hi vutlhari. Loko hi tirhisa vutlhari ni ku hluteka emianakanyweni, hi tlhela hi pfuniwa kumbe hi siveriwa hi vanghana va hina. Swivuriso 13:20 yi ri: “Loyi a fambaka ni vanhu vo tlhariha u ta tlhariha, kambe loyi a tirhisanaka ni lavo hunguka, a swi nge n’wi fambeli kahle.” A hi fanelanga hi tekelela ndlela yo anakanya kumbe mianakanyo ya lava va nga xi yingisiki Xikwembu va tlhela va honisa Rito ra xona. Swivuriso 17:12 yi veka mhaka hi ndlela leyi: “Munhu a a hlangane ni bere leyi tekeriweke vana va yona ematshan’weni ya xihunguki evuphukuphukwini bya xona.”

Xana Ku Pfuna Yini?

Ku hluteka emianakanyweni ka pfuna. Ku endla leswaku vutomi byi tsakisa swinene naswona ku nga hi hlayisela nkarhi. Ku hluteka emianakanyweni ku nga tlhela ku hunguta gome leri talaka ku va kona loko munhu a endle swilo a nga anakanyanga. Lava va tsandzekaka ku endla swiboho leswinene va ti tikisela vutomi. Bibele yi ri: “Ntirho wa matimba wa swihunguki wu swi heta matimba.” (Eklesiasta 10:15) Vanhu vo tano va nga ha tirha hi matimba swinene kutani va sala va nga ha tilavi hi ku karhala; kambe, entiyisweni a va hetisisanga nchumu xa nkoka.

Bibele yi ni switsundzuxo swo tala leswi tirhaka malunghana ni ku basa, ku vulavurisana, ku gingiriteka, ku langutana ni vusweti ni timhaka tin’wana to tala leti khumbaka vutomi. Vanhu va timiliyoni va nga swi tiyisekisa leswaku ku hambana exikarhi ka ku humelela ni ku tsandzeka ka vona evuton’wini bya vona a ku titshege hi mpimo lowu va tirhiseke misinya ya milawu ya Bibele leyi va pfuneke ku kombisa vutlhari.

Ku hluteka emianakanyweni ku hi pfuna leswaku hi kota ku endla leswi engetelekeke ematshan’weni yo landzela swileriso kumbe milawu leyi nga ni vuxokoxoko. Ku hi pfuna leswaku hi kota ku hetisisa vutihlamuleri bya hina. Hambiswiritano, ku hluteka emianakanyweni a ku sivi ku nghenisa vutivi. Swivuriso 1:5 yi ri: “Munhu wo tlhariha u ta yingisa a tlhela a amukela swiletelo leswi engetelekeke.” Hi fanele hi tlhela hi dyondza ku kambisisa rungula leri hi ri dyondzaka, hi endla swiboho leswi faneleke malunghana na rona. Leswi swi hi pfuna leswaku hi ‘famba hi vutlhari.’—Swivuriso 28:26.

Ku titsongahata ku fambisana ni ku hluteka emianakanyweni. Hambiloko hi nga lava ku va ni vutihlamuleri byo tala, hi fanele hi endla swiboho leswinene kutani hi endla leswi hi kotaka ku swi endla. I ntiyiso, muapostola Pawulo u hi byela leswaku hi fanele hi “va ni swo tala swo swi endla entirhweni wa Hosi.” (1 Vakorinto 15:58) Kambe, xitsundzuxo lexi xi fanele xi ringaniseriwa ni nsinya wa nawu lowu kumekaka eka Eklesiasta 9:4: “Mbyana leyi hanyaka ya antswa swinene ku ri ni nghala leyi feke.” Ku ri khathalela kahle rihanyo ra hina loko hi ri karhi hi tirhela Yehovha swi nga endla leswaku hi hanya nkarhi wo leha naswona hi hambeta hi hiseka. Ku hluteka emianakanyweni ku nga hi pfuna leswaku hi ringanisela hi ndlela leyi faneleke leyi nga ta endla leswaku hi hetisisa swilo leswi faneleke handle ko heleriwa hi ntsako wa hina. Ina, ku hluteka emianakanyweni ku tisa vuyelo byo tala.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Switsundzuxo swo tala leswi twalaka swi kumeka eBibeleni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]

Munhu u kota ku hluteka emianakanyweni hi ku va ni vuxiyaxiya, ku leteriwa ni ntokoto