Ntirho—Xana I Nkateko Kumbe I Ndzhukano?

“Malunghana ni munhu a ku na nchumu xo antswa ku tlula leswaku a . . . vona leswinene hikwalaho ka ku tikarhata kakwe.”—Eklesiasta 2:24.

“UHLAKARILE loko u chayisa entirhweni.” Yoleyo i ndlela leyi mutirhi un’we eka vanharhu a hlamuseleke ndlela leyi a talaka ku titwa ha yona, eka nkambisiso lowu wa ha ku endliwaka. Leswi a swi hlamarisi laha vanhu va karhatiwaka hi ntshikilelo wa mianakanyo; va tirha tiawara to tala va tlhela va muka ni ntirho wun’wana—va ri ni vakongomisi lava nga taliki ku va nkhensa.

Ku endliwa ka michini leyi endlaka ntirho wo tala ku endle vatirhi vo tala va titwa va nga pfuni nchumu nikatsongo. Nsusumeto lowunene ni ku kota ku tisungulela swilo hakanyingi swa kandziyeriwa. Hi ntolovelo, leswi swi khumba langutelo ra vanhu hi ntirho. Nsusumeto lowunene wo tsakela ntirho wa wena wu onhiwa hi ku olova. Ku navela ku endla nchumu lowunene ngopfu wa vutshila ku nga ha kandziyeriwa. Vuyelo byo tano byi nga ha endla  munhu a venga ntirho hinkwawo, kumbexana ntirho wa yena.

Ku Kambisisa Langutelo Ra Hina

Ina, a hi nge swi koti ku cinca swiyimo swa hina minkarhi hinkwayo. Hambiswiritano, xana a wu pfumeli leswaku hi nga lulamisa langutelo ra hina? Loko u kuma leswaku u ni langutelo ro biha hi ntirho wa wena hi mpimo wo karhi, u fanele u kambisisa langutelo ra Xikwembu ni misinya ya milawu leyi fambisanaka ni mhaka leyi. (Eklesiasta 5:18) Vo tala va kume leswaku ku kambisisa mhaka leyi swi va tisele ntsako ni ku eneriseka entirhweni wa vona.

Xikwembu i Mutirhi Lonkulu. Xikwembu xa tirha. Kumbexana a hi nga xi teki hi ndlela yoleyo, kambe yoleyo i ndlela leyi xi rhangeke xi titivisa ha yona eBibeleni. Rungula leri nga eka Genesa ri sungula hi ku hlamusela Yehovha loko a tumbuluxa matilo ni misava. (Genesa 1:1) Anakanya hi swiavelo leswi Xikwembu xi swi endleke loko xi sungula ku tumbuluxa—musunguri, muhleri, munjhiniyara, mutshila, mutivi wa switirho, muhetisisi wa mintirho, mutivi wa tikhemikhali, mutivi wa vutomi, mutivi wa swiharhi, muendli, mutivi wa tindzimi, loko hi boxa swi nga ri swingani.—Swivuriso 8:12, 22-31.

Xana ntirho wa Xikwembu a wu ri njhani? Bibele yi vula leswaku a wu ri ‘wunene,’ ‘wunene ngopfu.’ (Genesa 1:4, 31) Hakunene, ntumbuluko wu “twarisa ku vangama ka Xikwembu,” na hina hi fanele hi xi vangamisa!—Pisalema 19:1; 148:1.

Hambiswiritano, ntirho wa Xikwembu a wu helanga loko xi hete ku tumbuluxa matilo ni misava ni mpatswa wo sungula wa vanhu. Yesu Kreste, N’wana wa Yehovha u te: “Tata wa mina u ya emahlweni a tirha ku fikela sweswi.” (Yohane 5:17) Ina, Yehovha u hambeta a tirha a khathalela swivumbiwa swakwe, a hlayisa ntumbuluko wa yena ni ku londzovota vagandzeri va yena lava tshembekaka. (Nehemiya 9:6; Pisalema 36:6; 145:15, 16) U tirhisa vanhu, “vatirhi-kulobye ni Xikwembu,” leswaku va pfuneta eku hetisiseni ka mintirho yo karhi.—1 Vakorinto 3:9.

Ntirho wu nga va nkateko. Xana Bibele a yi vuli leswaku ntirho i ndzhukano? Genesa 3:17-19 yi nga ha twala onge yi vula leswaku Xikwembu xi xupule Adamu na Evha hi ku va rhwexa ndzhwalo wo tirha hikwalaho ka leswi va xandzukeke. Loko xi avanyisa vanhu volavo vo sungula, Xikwembu xi byele Adamu xi ku: “U ta dya xinkwa hi nyuku wa xikandza xa wena kukondza u tlhelela emisaveni.” Xana marito wolawo a ma rhukana ntirho hinkwawo?

Doo! Ku ri na sweswo, leswi Adamu na Evha va nga tshembekangiki, ku ndlandlamuxiwa ka Paradeyisi ya le Edeni a ku nga ta endleka hi nkarhi wolowo. Xikwembu xi rhukane misava. Munhu a a fanele a kulula a n’watseka leswaku misava yi n’wi humesela swakudya.—Varhoma 8:20, 21.

Ematshan’weni yo hlamusela ntirho tanihi ndzhukano, Bibele yi kombisa leswaku i nkateko lowu faneleke wu tlangeriwa. Hilaha swi kombisiweke hakona hala henhla, Xikwembu xi tirha hi matimba. Leswi a vumbeke vanhu hi xifaniso xa yena, Yehovha u va nyike vuswikoti ni matimba yo langutela ntumbuluko wa yena wa laha misaveni. (Genesa 1:26, 28; 2:15) Va nyikiwe xiavelo xexo xa ntirho emahlweni ka ku va Xikwembu xi vula marito lama kumekaka eka Genesa 3:19. Loko ntirho a wu ri ndzhukano ni nchumu wo biha, Yehovha a a nga ta va a khutaze vanhu leswaku va tirha. Nowa ni ndyangu wa yena a va ri ni ntirho wo tala wo wu endla emahlweni ni le ndzhaku ka Ndhambi. Hi nguva ya Vukreste, vadyondzisiwa va Yesu na vona va khutaziwe ku tirha.—1 Vatesalonika 4:11.

Nilokoswiritano, hinkwerhu ha swi tiva leswaku ntirho wu nga ha tika masiku lawa. Ntshikilelo wa mianakanyo, makhombo, ku phirheka, ku khomisiwa tingana, ku phikizana, vukanganyisi ni ku soholota nawu, yo va yin’wana ya “mitwa ni swigatlu” leswi fambisanaka na ntirho sweswi. Kambe ntirho hi woxe a hi ndzhukano. Eka Eklesiasta 3:13, Bibele yi vula leswaku ntirho ni mihandzu ya wona i nyiko leyi humaka eka Xikwembu.—Vona bokisi leri nge “Ku Langutana Ni Ntshikilelo Wa Mianakanyo Lowu Fambisanaka Ni Ntirho.”

U nga kwetsimisa Xikwembu hi ntirho wa wena. Minkarhi hinkwayo vanhu lava endlaka ntirho hi ndlela ya nkoka naswona wu va wa xiyimo xa le henhla va bumabumeriwa. Ku endla  ntirho hi ndlela ya nkoka i xin’wana xa swilotlelo swo va ni langutelo ra le Bibeleni malunghana ni ntirho. Xikwembu xi endla ntirho wa xiyimo xa le henhla. Xi hi nyike tinyiko ni vuswikoti, naswona xi lava leswaku hi tirhisa swilo leswi hi xikongomelo lexinene. Hi xikombiso, loko ku akiwa tabernakela le Israyele wa khale, Yehovha u nyike vanhu vo tanihi Bezalele na Oholiyabu vutlhari, ku twisisa ni vutivi, a endla leswaku va kota ku endla mintirho yo karhi ya vutshila. (Eksoda 31:1-11) Leswi swi kombisa leswaku Xikwembu xi xi tsakele hi ndlela yo hlawuleka xiavelo, vutshila, maendlelo ni vuxokoxoko byin’wana bya ntirho wa vona.

Leswi swi ni nkucetelo lowukulu eka matwisiselo ya vuswikoti bya vanhu ni mukhuva wa vona wo tirha. Swi hi endla hi swi teka tanihi tinyiko leti humaka eka Xikwembu, leti nga fanelangiki ti tekeriwa ehansi. Xisweswo, Vakreste va tsundzuxiwa leswaku va endla ntirho wa vona onge hiloko Xikwembu hi xoxe xi langute ndlela leyi va tirhaka ha yona: “Xin’wana ni xin’wana lexi mi xi endlaka, xi endleni hi moya-xiviri hinkwawo  kukota loko mi xi endlela Yehovha, ku nga ri vanhu.” (Vakolosa 3:23) Malandza ya Xikwembu ma lerisiwa ku endla ntirho lowunene, xisweswo ma endla leswaku vatirhi-kulobye ni van’wana va ri tsakela swinene rungula ra Vukreste.—Vona bokisi leri nge “Ku Tirhisa Misinya Ya Milawu Ya Le Bibeleni eNtirhweni.”

Malunghana ni leswi, hi fanele hi tivutisa leswaku ntirho wa hina i wa nkoka ku fikela kwihi ni leswaku hi hiseka ku fikela kwihi entirhweni. Xana Xikwembu xi nga yi tsakela ndlela leyi hi tirhaka ha yona? Xana hi eneriseka swinene hi ndlela leyi hi hetisisaka swiavelo swa hina ha yona? Loko swi nga ri tano hi fanele hi antswisa.—Swivuriso 10:4; 22:29.

Ringanisela ntirho ni vumoya bya wena. Hambileswi ku tirha hi matimba swi bumabumeriwaka, ka ha ri na nchumu wun’wana lowu endlaka munhu a eneriseka entirhweni ni le vuton’wini. I ku khathala hi timhaka ta moya. Hosi Solomoni, la tirheke hi matimba a tlhela a va ni rifuwo hinkwaro a tlhela a hanya emafurheni, u gimete hi leswaku: “Chava Xikwembu xa ntiyiso u hlayisa swileriso swa xona. Hikuva leyi hi yona mfanelo hinkwayo ya munhu.”—Eklesiasta 12:13.

Swi le rivaleni leswaku hi fanele hi kambisisa ku rhandza ka Xikwembu eka xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka. Xana hi tirha hi ku pfumelelana ni ku rhandza ka xona, kumbe hi lwisana na  kona? Xana hi tikarhatela ku tsakisa Xikwembu, kumbe ho titsakisa hina? Loko hi nga endli ku rhandza ka Xikwembu, eku heteleleni hi ta va ni gome, xivundza ni ku titwa hi nga ri na xikongomelo.

Steven Berglas u ringanyete leswaku valanguteri lava nga ni vuhlakari ‘va kuma ntirho lowu va wu rhandzaka kutani va wu endla siku ni siku.’ A ku na ntirho wa nkoka swinene ku tlula ku tirhela Loyi a hi nyikeke tinyiko ni vuswikoti byo endla ntirho wa nkoka. Ku endla ntirho lowu tsakisaka Muvumbi wa hina a swi nge hi siyi hi nga enerisekanga. Ntirho lowu Yesu a a wu nyike hi Yehovha a wu n’wi tsakisa, wu n’wi enerisa ni ku n’wi phyuphyisa ku fana ni swakudya. (Yohane 4:34; 5:36) Naswona tsundzuka leswaku Xikwembu, Mutirhi Lonkulu, xi hi rhamba leswaku hi va “vatirhi-kulobye” na xona.—1 Vakorinto 3:9.

Ku gandzela Xikwembu ni ku kula hi tlhelo ra moya swi hi endla hi lunghekela ntirho ni vutihlamuleri lebyi vuyerisaka. Leswi hakanyingi entirhweni ku nga ni mintshikilelo, hasahasa naswona ku tshamelaka ku koxiwa swo karhi, ripfumelo ni vumoya bya hina lebyi dzikeke swi nga hi nyika matimba lama lavekaka swinene loko hi ri karhi hi tikarhatela ku va vatirhi kumbe vathori vo antswa. Hi hala tlhelo, swilo leswi hi langutanaka na swona evuton’wini emisaveni ya vanhu lava nga chaviki Xikwembu swi nga hi xalamukisa leswaku hi fanele hi ri antswisa kwihi ripfumelo ra hina.—1 Vakorinto 16:13, 14.

Loko Ntirho Wu Ta Va Nkateko

Lava va tikarhatelaka ku tirhela Xikwembu sweswi va nga langutela nkarhi lowu xi nga ta vuyetela Paradeyisi naswona misava hinkwayo yi nga ta va yi ri ni ntirho lowu vuyerisaka. Esaya, muprofeta wa Yehovha u vule ka ha ri emahlweni malunghana ni vutomi enkarhini wolowo a ku: “Kunene va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona. A va nge aki kutani ku tshama un’wana; a va nge rimi kutani ku dya un’wana. . . . Ntirho wa mavoko ya vona, vahlawuriwa va mina va ta wu tirhisa hi xitalo.”—Esaya 65:21-23.

Ntirho wu ta va wu ri nkateko hi nkarhi wolowo! Onge u nga va exikarhi ka lava katekisiweke va Yehovha naswona minkarhi hinkwayo u ‘kuma leswinene entirhweni wa wena hinkwawo wa matimba,’ hi ku dyondza leswi Xikwembu xi lavaka leswaku u swi endla u tlhela u hanya hi ku pfumelelana na swona.—Eklesiasta 3:13.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Xikwembu i Mutirhi Lonkulu: Genesa 1:1, 4, 31; Yohane 5:17.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Ntirho wu nga va nkateko: Genesa 1:28; 2:15; 1 Vatesalonika 4:11.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

U nga kwetsimisa Xikwembu hi ntirho wa wena: Eksoda 31:1-11; Vakolosa 3:23.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 8]

Ringanisela ntirho ni vumoya bya wena: Eklesiasta 12:13; 1 Vakorinto 3:9.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 6]

KU LANGUTANA NI NTSHIKILELO WA MIANAKANYO LOWU FAMBISANAKA NI NTIRHO

Vativi va swa vutshunguri va vule leswaku ntshikilelo wa mianakanyo lowu vangiwaka hi ntirho i khombo leri fambisanaka ni ntirho. Wu nga vanga swilondza ni gome naswona wu nga vangela leswaku munhu a tisunga. Majapani ma wu thye vito—ma ri i karoshi, “rifu leri vangiwaka hi ku tirha ku tlula mpimo.”

Swilo swo hambana-hambana leswi fambisanaka ni ntirho swi nga vanga ntshikilelo wa mianakanyo. Swilo swa kona swi nga ha katsa ku cinca tiawara leti a wu tirha tona kumbe xiyimo lexi a wu tirha ehansi ka xona, loko valanguteri va wena va ku vangela xiphiqo, ku cinca vutihlamuleri kumbe muxaka wa ntirho, ku huma penceni ni ku hlongoriwa entirhweni. Van’wana va ringeta ku balekela ntshikilelo wolowo hi ku cinca ntirho kumbe ndhawu yo tirhela eka yona. Van’wana va ringeta ku lwisana ni ntshikilelo wolowo, ivi va kuma leswaku wu humelela eswiyin’weni swin’wana swa vutomi, hakanyingi endyangwini. Vanhu van’wana va vaviseka ni le mintlhavekweni, ivi va va ni gome.

Vakreste va hlomisiwe kahle leswaku va kota ku langutana ni ntshikilelo wa mianakanyo lowu vangiwaka hi ntirho. Bibele yi hi nyika misinya ya milawu ya xisekelo leyi nga hi tiyisaka eminkarhini yo nonon’hwa ivi vumoya bya hina ni vuhlayiseki bya hina emintlhavekweni swi nga khumbeki. Hi xikombiso, Yesu u te: “Mi nga tshuki mi vilela hi siku leri tlhandlamaka, hikuva siku leri tlhandlamaka ri ta va ni mivilelo ya rona. Vubihi bya siku rin’wana ni rin’wana byi enele rona.” Xikhutazo lexi hi xi kumaka laha hileswaku hi fanele hi langutana ni swiphiqo swa namuntlha ku nga ri swa mundzuku. Xisweswo hi papalata ku hundzeleta swiphiqo swa hina ivi hi nyanyisa ntshikilelo.—Matewu 6:25-34.

I swa nkoka leswaku Vakreste va titshega hi matimba ya Xikwembu, ku nga ri ya vona. Loko hi twa leswaku a ha ha swi koti, Xikwembu xi nga hi nyika ku rhula ni ku tsaka etimbilwini ta hina xi tlhela xi hi nyika vutlhari bya ku langutana ni maxangu wahi ni wahi. Muapostola Pawulo u tsarile: “Hambetani mi kuma matimba eHosini ni le ka ntamu wa vukulu bya yona.”—Vaefesa 6:10; Vafilipiya 4:7.

Xo hetelela, hambi ku ri swiyimo leswi tshikilelaka swi nga tswala vuyelo lebyinene. Miringo yi nga endla hi hundzukela eka Yehovha, hi n’wi lava hi tlhela hi n’wi tshemba. Yi nga tlhela yi hi susumetela ku hambeta hi hlakulela vumunhu bya Vukreste ni vuswikoti bya ku tiyisela loko hi tshikilelekile. Pawulo wa hi tsundzuxa: “A hi khaneni loko hi ri emahlomulweni, tanihi leswi hi swi tivaka leswaku nhlomulo wu tswala ku tiyisela; ku tiyisela kona ku tswala xiyimo xa ku amukeriwa; xiyimo xa ku amukeriwa xona xi tswala ntshembo.”—Varhoma 5:3, 4.

Hikwalaho, hambi ku ri ntshikilelo wu nga hi vangela ku kula hi tlhelo ra moya, wu nga vi xihlovo xa gome ni nhlomulo.

[Bokisi/Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

KU TIRHISA MISINYA YA MILAWU YA LE BIBELENI ENTIRHWENI

Langutelo ni mahanyelo ya Mukreste entirhweni swi nga endla leswaku vatirhi-kulobye ni van’wana va tsakela rungula ra le Bibeleni. Eka papila ra yena leri yaka eka Tito, muapostola Pawulo u tsundzuxe lava nga le xiyin’weni lexi fanaka ni xa vatirhi leswaku va “tivek[a] ehansi ka [valanguteri va vona] eka swilo hinkwaswo, naswona [va] va tsakisa swinene, [va] nga pfuxi njhekanjhekisano, [va] nga yivi, kambe [va] kombisa ku tshembeka lokunene hi ku helela, leswaku [va] sasekisa dyondzo ya Muponisi wa hina, Xikwembu, eka swilo hinkwaswo.”—Tito 2:9, 10.

Hi xikombiso, xiya leswi n’wamabindzu un’wana a swi tsaleke eka papila ra yena leri yaka eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha: “Ndzi mi tsalela papila leri hi leswi ndzi lavaka ku kombela mpfumelelo wo hirha Timbhoni ta Yehovha. Ndzi lava ku hirha tona hikuva ndza swi tiva leswaku ti ni ntiyiso, ta tshembeka naswona a ti nge ndzi kanganyisi. Ntlawa wun’we wa vanhu lowu ndzi wu tshembaka hakunene i Timbhoni ta Yehovha. Ndzi kombela mi ndzi pfuna.”

Kyle i Mukreste la tirhaka ku amukela tinqingho exikolweni lexi nga riki xa mfumo. Mutirhi-kulobye u n’wi rhuketerile emahlweni ka swichudeni swin’wana, hikwalaho ka ku nga twanani loku veke kona. Kyle u ri: “A ndzi fanele ndzi tiyiseka leswaku a ndzi tisi xisandzu evitweni ra Yehovha.” Eka masiku ya ntlhanu lama landzeleke, Kyle u anakanyisise hi ndlela leyi a nga tirhisaka misinya ya milawu ya Bibele ha yona. Wun’wana wa yona wu kumeka eka Varhoma 12:18: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.” U tsalele mutirhi-kulobye e-mail kutani a kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka ku nga twanani loku va veke na kona. Kyle u kombele mutirhi-kulobye leswaku va sala va lulamisa xiphiqo loko va chayisa. Loko va xi lulamisile, mutirhi-kulobye na Kyle u verhamile kutani a bumabumela ndlela ya vutlhari leyi Kyle a tameleke mhaka leyi ha yona. U byele Kyle a ku: “Leswi swi fanele swi fambisana ni vukhongeri bya wena,” hiloko a n’wi angarha hi ndlela ya rirhandzu loko va lelana. Xana Kyle u gimete hi ku yini? “A hi nge pfuki hi hambukile loko hi tirhisa misinya ya milawu ya Bibele minkarhi hinkwayo.”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4, 5]

Vatirhi vo tala va titwa va nga pfuni nchumu

[Xihlovo Xa Kona]

Japan Information Center, Consulate General of Japan in NY

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 8]

Globe: NASA photo