Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Tsakile Hileswi Ndzi Hlanganyeleke eNtirhweni Wo Dyondzisa Bibele eMisaveni Hinkwayo

HI KU VULA KA ANNA MATHEAKIS

Xikepe a xi pfurha. Ku nwela ka xikepe xexo xo leha 171 wa timitara a swi ta vula makumu ya mina. Hi ku chuha ndzi hlamberile leswaku ndzi ponisa vutomi bya mina, ndzi ri karhi ndzi lwa ni magandlati lama kariheke. Leswaku ndzi papamala a ndzi fanele ku khomelela swi tiya eka xiambalo xo papamala ha xona lexi ambariweke hi wansati un’wana. Ndzi khongele eka Xikwembu leswaku xi ndzi nyika matimba ni xivindzi. Se a ri ndzi xele kambirhi.

A KU RI 1971 naswona a ndzi tlhelela exiavelweni xa mina xa vunharhu xa vurhumiwa le Italiya. Ndzi lahlekeriwe hi swilo swa mina hinkwaswo enkarhini wolowo wa ku tshoveka ka xikepe. Kambe ku ni swilo swa nkoka swinene leswi ndzi nga lahlekeriwangiki hi swona—ku nga vutomi, rirhandzu ra vamakwerhu va Vakreste ni lunghelo ro tirhela Yehovha. Ana se ntirho wolowo a wu endle leswaku ndzi ya eka matiko-nkulu manharhu naswona ku tshovekeriwa hi xikepe i xin’wana xa swilo swo tala leswi ndzi humeleleke evuton’wini.

Ndzi velekiwe hi 1922. Ndyangu wa ka hina a wu tshama eRām Allāh, ku nga kwalomu ka tikhilomitara ta 16 en’walungwini wa Yerusalema. Vatswari va mina havumbirhi bya vona va davuke exihlaleni xa Kreta kambe tata wa mina u kulele eNazareta. Mina a ndzi ri rikotse ra kona eka vafana vanharhu ni vanhwanyana vambirhi. Ndyangu wa ka hina wu tsemiwe nhlana hi khombo ra ku fa ka buti wa mina wa vumbirhi, loyi a nweleke eNambyeni wa Yordani loko a ri eriendzweni ra xikolo. Endzhaku ka khombo leri mana wa mina u ale ku tshama eRām Allāh, kutani hi rhurhele eAtena, le Grikiya loko mina ndza ha ri ni malembe manharhu.

Ndyangu Wa Ka Hina Wu Kuma Ntiyiso Wa Bibele

Loko ha ha ku fika eGrikiya, buti wa mina lonkulu, Nikos, loyi hi nkarhi wolowo a a ri ni malembe ya 22 u hlangane ni Swichudeni swa Bibele,  hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiveka hakona hi nkarhi wolowo. Ku dyondza Bibele swi n’wi nyike ntsako lowukulu ni nkhinkhi evutirhelini bya Vukreste. Sweswo swi hlundzukise Tatana, naswona u hlongole Nikos ekaya. Hambiswiritano, loko Tatana a ya ePalestina, mina, Manana na sesi wa mina a hi famba na Nikos eminhlanganweni ya Vukreste. Ndza ha tsundzuka Manana loko a vulavula hi ku hiseka malunghana ni swilo leswi a swi tweke eminhlanganweni yoleyo. Kambe hi ku hatlisa endzhaku ka sweswo u khomiwe hi khensa kutani a fa a ri ni 42 wa malembe. Hi minkarhi yoleyo ya mangava, sesi wa mina Ariadne hi rirhandzu u sungule ku khathalela ndyangu wa ka hina. Hambileswi a a ri ntsongo u ndzi khathalele ku fana ni mana wa mina ku ringana malembe yo tala.

Minkarhi hinkwayo Tatana a a famba na mina eKerekeni ya Orthodox loko a ri eAtena naswona endzhaku ko fa ka yena, ndzi hambete ndzi ya ekerekeni hambileswi a ndzi pfa ndzi xwa. Tanihi leswi ndzi kumeke leswaku swirho swa kereke yoleyo a swi nga xi chavi Xikwembu, ndzi chuveke rihlampfu.

Endzhaku ka rifu ra tata wa mina, ndzi kume ntirho eka ndzawulo ya swa timali. Hambiswiritano, buti wa mina a a nyiketele vutomi byakwe entirhweni wo chumayela hi ta Mfumo eGrikiya ku ringana malembe yo tala. Hi 1934 u rhurhele eKipra. Hi nkarhi wolowo a ku nga ri na Timbhoni ta Yehovha leti khuvuriweke exihlaleni xexo, kutani u ve ni lunghelo ro yisa ntirho wo chumayela emahlweni kwalaho. Endzhaku ko teka, nsati wakwe Galatia na yena u ve mutirheli wa nkarhi hinkwawo ku ringana malembe yo tala. * Nikos a a tala ku hi rhumela tibuku ni timagazini leti vulavulaka hi Bibele, kambe ni ku ti hlaya a hi nga ti hlayi. U tshame eKipra kukondza a fa.

Ku Endla Ntiyiso Wa Bibele Wu Va Wa Mina

Hi 1940, George Douras, loyi a a ri Mbhoni leyi hisekaka eAtena tlhelo munghana wa Nikos u hi endzerile kutani a hi rhamba leswaku hi joyina ntlawa lowutsongo wa dyondzo ya Bibele ekaya rakwe. Hi xi amukele hi mandla mambirhi xirhambo lexi. Endzhakunyana hi sungule ku byela van’wana hi swilo leswi a hi swi dyondza. Leswi mina na sesi wa mina a hi dyondza Bibele hi susumeteleke ku nyiketela vutomi bya hina eka Yehovha. Ariadne u khuvuriwe hi 1942 kasi mina ndzi khuvuriwe hi 1943.

Loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi hela, Nikos u hi rhambe eKipra naswona hi 1945 hi rhurhele eNicosia. Ku hambana ni le Grikiya, le Kipra ntirho wo chumayela a wu nga siveriwanga. A hi chumayela hi yindlu ni yindlu ni le xitarateni.

Endzhaku ka malembe mambirhi, Ariadne u boheke ku tlhelela eGrikiya. Kwalaho u hlangane ni munghana wakwe loyi a a ta tekana na yena, loyi a a ri mugandzeri-kulobye wa Yehovha, hikwalaho ka sweswo u tshame eAtena. Endzhakunyana sivara wa mina na sesi wa mina va ndzi khutaze ku tlhelela eGrikiya ndzi ya nghenela ntirho wa nkarhi hinkwawo entsindza wa kona. Leswi vuphayona a byi ri pakani ya mina, ndzi tlhelele eAtena laha a ku ri ni xilaveko lexikulu.

Ndzi Pfulekeriwa Hi Tindlela Letintshwa Ta Ntirho

Hi November 1, 1947, ndzi sungule ku phayona, ndzi heta tiawara ta 150 n’hweti na n’hweti entirhweni wo chumayela. Nsimu ya vandlha ra hina a yi ri yikulu naswona a ndzi boheka ku famba swi nyawula. Hambiswiritano, ndzi kume mikateko yo tala. Hakanyingi maphorisa a ma khoma Mbhoni yin’wana ni yin’wana leyi ma yi vonaka yi ri karhi yi chumayela kumbe ku ya eminhlanganweni ya Vukreste, kutani a swi tekanga nkarhi ndzi nga si khomiwa.

Ndzi hehliwe hi ku famba ndzi tshikisa vanhu tikereke ta vona leswaku va va swirho swa vukhongeri bya mina, lowu a wu ri nandzu lowukulu hi nkarhi wolowo. Ndzi gweviwe tin’hweti timbirhi  eKhotsweni ra Vavasati ra Averof le Atena. Ndzi kume Mbhoni yin’wana ya xisati kwalaho naswona havumbirhi bya hina a hi dya mabulo lamanene ni ku tsakela xinghana lexinene xa Vukreste, hi nga ri na mhaka nileswi hi khomiweke. Endzhaku ko tirhela xigwevo xa mina, ndzi ye emahlweni ni vuphayona bya mina. Vo tala lava ndzi dyondzeke na vona Bibele hi nkarhi wolowo va ha ri malandza lama tshembekaka ya Yehovha, naswona sweswo swa ndzi tsakisa swinene.

Hi 1949, ndzi kume xirhambo xo ya entlaweni wa vu-16 wa Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower eUnited States, laha vatirheli va nkarhi hinkwawo va leteriwaka kona ntirho wa vurhumiwa. Mina swin’we ni maxaka ya mina a hi tsake ngopfu. Ndzi hlele ku ya entsombanweni wa matiko hinkwawo eDorobeni ra New York hi ximumu xa 1950 kutani endzhaku ka sweswo ndzi ya eGiliyadi.

Loko ndzi fike eUnited States, ndzi ve ni lunghelo ro tirha tin’hweti to hlayanyana ndzi basisa tikamara eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha eDorobeni ra New York. Ndhawu ya kona a yi basile, yi tsakisa naswona a ndzi akeka emoyeni tanihi leswi a ndzi tshama ni vamakwerhu lava tsakeke. A ndzi nge ti rivali tin’hweti ta tsevu leti ndzi ti heteke kwalaho. Hiloko nkarhi wo ya eXikolweni xa Giliyadi wu fika, laha tin’hweti ta ntlhanu ti haheke kunene loko hi ri karhi hi dyondza ni ku leteriwa timhaka to tala. Hina swichudeni hi xiye ndlela leyi ku tiva Matsalwa swi nga swa nkoka ha yona, naswona sweswo swi engetele ntsako wa hina ni ku navela ka hina ku chumayela van’wana vutivi bya ntiyiso lebyi nyikaka vutomi.

Xiavelo Xa Mina Xo Sungula Xa Vurhumiwa

Loko hi ri eXikolweni xa Giliyadi, hi pfumeleriwe ku hlawula vanghana lava hi nga ta tirha na vona hi nga si kuma swiavelo swa hina swa vurhumiwa. Ruth Hemmig (sweswi i Bosshard), loyi a nga makwerhu lonene, u ve mutirhi-kulorhi. Mina na Ruth a hi nga tikoti hi ku tsaka loko hi kuma xiavelo xa hina xo ya eIstanbul, le Turkey—laha ku nga mahlanga ya Asiya na Yuropa! A hi swi tiva leswaku ntirho wo chumayela a wu nga si pfumeleriwa ximfumo endhawini yoleyo, kambe a hi tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi seketela.

Istanbul i doroba ro saseka leri nga ni vanhu vo tala va tinxaka-xaka. Kwalaho hi kume tindhawu ta mabindzu leti tshamaka ti pomeriwe hi vanhu, swakudya leswi swekiwaka hi tindlela to hambana ta misava hinkwayo, timuziyamu to tsakisa, vaakelani lavanene ni miako yo tsakisa leyi nga emahlweni ka mati. Xa nkoka swinene, hi kume vanhu va timbilu letinene lava lavaka ku dyondza hi Xikwembu. Ntlawa lowutsongo wa Timbhoni ta le Istanbul a wu tele vanhu lava vulavulaka Xiarmenia, Xigriki ni Xiyuda. Hambiswiritano, a ku ri ni tinxaka tin’wana to tala ta vanhu naswona a swi pfuna ku ringeta ku vulavula ni vanhu va tindzimi to hambana-hambana, ku katsa ni Xiturk. A hi tsaka swinene ku hlangana ni vanhu va tinxaka to hambana-hambana lava nga ni torha ro twa ntiyiso. Vo tala va vanhu lava ni sweswi va ha tirhela Yehovha hi ku tshembeka.

Khombo ra kona, Ruth a nga ha swi kotanga ku pfuxeta maphepha ya mpfumelelo wo tshama, kutani u boheke ku famba. Ni sweswi u ya emahlweni ni ntirho wa nkarhi hinkwawo a ri eSwitzerland. Endzhaku ka malembe lawa hinkwayo, ndza ha tsundzuka xinghana lexi a a ri na xona.

Ndzi Rhurhela eTikweni Rin’wana

Hi 1963 a ndza ha swi kotanga ku pfuxeta maphepha ya mpfumelelo wo tshama eTurkey. Swi ndzi tikele ngopfu ku siya Vakreste-kulorhi lava a va endla nhluvuko hi tlhelo ra moya hambiloko va hlangavetana ni miringo yo tala. Maxaka ya mina ma ndzi khutazile hi ku pfula xandla ma ndzi hakelela ku ya eDorobeni ra New York leswaku ndzi kota ku va kona entsombanweni wa kwalaho. A ndzi nga si kuma xiavelo lexi landzelaka.

 Endzhaku ka ntsombano ndzi averiwe ku ya eLima le Peru. Loko ndzi suka eNew York ndzi nambe ndzi kongoma exiavelweni xa mina lexintshwa ndzi ri na makwerhu lontsongo wa xisati loyi a ndzi ta tirha na yena. Ndzi fike ndzi dyondza Xipaniya naswona a ndzi tshama ekaya ra varhumiwa leri a ri ri exithezini xa le henhla ehofisini ya rhavi ra Timbhoni ta Yehovha. A swi tsakisa swinene ku chumayela kwalaho swin’we ni ku tiva vamakwerhu va kwalaho.

Xiavelo Xin’wana Ni Ririmi Lerintshwa

Hi ku famba ka nkarhi, maxaka ya mina le Grikiya a ma sungula ku tsana emirini hikwalaho ka vudyuhari ni mavabyi. A va kalanga va ndzi hlohlotela ku tshika ntirho wa nkarhi hinkwawo kutani ndzi tlhelela evuton’wini bya ntolovelo leswaku ndzi va pfuna. Hambiswiritano, endzhaku ko anakanyisisa ni ku khongela nkarhi wo leha hi mhaka leyi, ndzi vone swi antswa ku ya chumayela ekusuhi ni le kaya. Vamakwerhu lava nga ni vutihlamuleri va pfumerile kutani va ndzi avela ku ya eItaliya naswona maxaka ya mina ma ndzi hakelerile loko ndzi rhurhela kona. Kahle-kahle a ku ri ni xilaveko lexikulu xa vavuri va evhangheli eItaliya.

Nakambe ndzi boheke ku dyondza ririmi rin’wana—Xintariyana. Xiavelo xa mina xo sungula a ku ri edorobeni ra Foggia. Endzhakunyana ndzi rhurhiseriwe eNaples, laha a ku ri ni xilaveko lexikulu. A ndzi tirha nsimu ya le Posilipo, ku nga yin’wana ya tindhawu to saseka swinene ta le Naples. A yi ri yikulu swinene naswona a ku ri ni muhuweleri un’we ntsena wa Mfumo. Ndzi wu tsakela swinene ntirho lowu naswona Yehovha u ndzi pfunile leswaku ndzi sungula tidyondzo ta Bibele to tala. Hi ku famba ka nkarhi ku simekiwe vandlha lerikulu endhawini yoleyo.

Eka vanhu lava ndzi sunguleke ku dyondza na vona Bibele kwalaho, a ku ri na manana swin’we ni vana va yena va mune. Yena ni vana vambirhi va xisati va ha ri Timbhoni ta Yehovha. Nakambe ndzi dyondze ni mpatswa lowu nga ni xinhwanyetana. Ndyangu hinkwawo wu endle nhluvuko entiyisweni kutani wu kombisa ku tinyiketela ka wona hi ku khuvuriwa ematini. Sweswi ntombhi ya vona yi tekiwe hi nandza wa Yehovha la tshembekaka, naswona va tirhela Xikwembu swin’we hi ku hiseka. Loko ndzi ri karhi ndzi dyondza Bibele ni ndyangu wun’wana lowukulu, ndzi hlamarisiwe hi ndlela leyi Rito ra Xikwembu ri nga na matimba ha yona. Loko hi ri karhi hi hlaya matsalwa yo hlayanyana lama kombisaka leswaku Xikwembu a xi swi pfumeleli ku gandzeriwa hi ku tirhisa swifaniso, mana wa kona a nga yimelanga dyondzo yi hela. U lo namba a ku kakatsuku, a cukumeta swifaniso hinkwaswo leswi a swi ri endlwini yakwe!

Emakhombyeni eLwandle

Loko ndzi ya eItaliya ni le Grikiya, minkarhi hinkwayo a ndzi famba hi xikepe. Riendzo ra kona hakanyingi a ri tsakisa swinene. Kambe riendzo rin’wana ri ve leri hambaneke hi ximumu xa 1971. A ndzi tlhelela eItaliya hi xikepe lexi vuriwaka Heleanna. Ku tlhekeke ndzilo ekhixini ra xikepe mixo wun’wana hi August 28. Ndzilo lowu wu tlulele etindhawini tin’wana kutani vakhandziyi va khomiwa hi rhumbyana. Vavasati a va titivala, vana va rila naswona vavanuna a va gungula swi nyawula hi marito ya ku xungeta. Vanhu va tsutsumele emabyatsweni ya ndzindza-khombo lawa a ma ri etlhelo ka xikepe. Kambe swiambalo swo papamala ha swona a swi nga talanga, naswona muchini wo ehlisa mabyatso ya ndzindza-khombo elwandle a wu nga tirhi kahle. Mina a ndzi pfumala xiambalo xo papamala ha xona naswona malangavi a ma nyanya lerova a swi tikomba onge ndlela yin’we yo pona a ku ri ku tilahlela elwandle.

Loko ndza ha ku tlulela ematini ndzi vone wansati un’wana loyi a ambaleke xiambalo xo papamala ha xona ekusuhi na mina. A swi tikomba a  nga swi koti ku hlambela, hiloko ndzi n’wi khoma hi voko leswaku ndzi n’wi susa laha xikepe xi nwelaka kona. Lwandle a ri sungula ku kariha naswona se a ndzi karhala ku papamala. A ndzi nga ha ri na ntshembo, kambe ndzi hambete ndzi kombela eka Yehovha leswaku a ndzi nyika xivindzi, kutani sweswo swi ndzi tiyisile. Hiloko ndzi tsundzuka hi ta muapostola Pawulo loko a tshovekeriwa hi xikepe.—Mintirho, ndzima 27.

Ndzi kayakaye emagandlatini ku ringana tiawara ta mune ndzi khomelele wansati luya, ndzi hlambela loko ndzi kuma switimbana ndzi ri karhi ndzi khongela Yehovha leswaku a ndzi pfuna. Eku heteleleni, ndzi vone byatso byi ri eku teni. Ndzi ponisiwile kambe wansati luya se a a file. Loko hi fika edorobeni ra Bari, le Italiya, ndzi yisiwe exibedlhele laha ndzi kumeke vutshunguri bya xihatla. Ndzi boheke ku tshama exibedlhele ku ringana masiku yo hlayanyana naswona Timbhoni to tala a ti ndzi endzela, ti ndzi nyika swilo hinkwaswo leswi ndzi swi pfumalaka. Rirhandzu ra Vukreste leri ti ri kombiseke ri va khumbe swinene lava a va ri ekamareni ra vavabyi ra le xibedlhele lexi. *

Loko se ndzi hlakarherile ndzi averiwe ku ya eRhoma. Ndzi komberiwe ku tirha nsimu ya mabindzu exivindzini xa doroba, leyi ndzi yi tirheke malembe ya ntlhanu ndzi pfuniwa hi Yehovha. Ndzi tirhe malembe ya 20 eItaliya naswona a ndzi rhandza vanhu va le Italiya.

Ndzi Tlhelela Laha Ndzi Sunguleke Kona

Hi ku famba ka nkarhi, rihanyo ra Ariadne ni ra nuna wakwe a ri nga ha nyawuli. Ndzi xiye leswaku loko ndzo tshama ekusuhi na vona, ndzi ta kota ku kombisa ku nkhensa ko karhi hikwalaho ka swilo hinkwaswo leswi va ndzi endleleke swona hi malwandla. Entiyisweni a swi hlomula mbilu ku rhurha eItaliya. Hambiswiritano, vamakwerhu lava langutelaka ntirho va ndzi nyike mpfumelelo, naswona ku sukela hi ximumu xa 1985, ndzi ye emahlweni ndzi phayona eAtena, laha ndzi sunguleke ntirho wa nkarhi hinkwawo hi 1947.

Ndzi chumayele ensin’wini leyi vandlha ra ka hina ri averiweke yona, naswona ndzi kombele vamakwerhu va le rhavini leswaku va ndzi pfumelela ku chumayela ensin’wini ya mabindzu enkaveni wa doroba. Ndzi tirhe kwalaho malembe manharhu ni phayona-kulorhi. A hi kota ku chumayela vanhu lava a va nga kumeki emakaya.

Hambiswiritano, ku navela ka mina ku chumayela ku ya ku kula, kambe matimba ma tsana. Sweswi sivara wa mina u file. Ariadne loyi a ndzi n’wi teka a ri mana wa mina a nga ha voni. Loko a ri mina, ndzi ve ni rihanyo lerinene emalembeni lawa ndzi ma heteke entirhweni wa nkarhi hinkwawo. Hambiswiritano, sweswinyana ndza ha ku wa eswitepisini swa mavulu kutani ndzi tshoveka voko ra xinene. Ndzi tlhele ndzi wa ivi ndzi tshoveka nyonga. Ndzi boheke ku endliwa vuhandzuri kutani ndzi etlela nkarhi wo leha. Sweswi a ndza ha swi koti kahle ku famba. Ndzi gogojela hi nhonga naswona ndzi huma nsimu ntsena loko ndzi famba ni munhu un’wana. Nilokoswiritano, ndzi endla leswi nga ematimbeni ya mina ndzi ri ni ntshembo wa leswaku rihanyo ra mina ri ta antswa. Ku hlanganyela entirhweni wo dyondzisa Bibele hambileswi ndzi nga ha wu endliki hi xitalo, ka ha ri xihlovo lexikulu xa ntsako ni ku eneriseka eka mina.

Loko ndzi tsundzuka malembe yo tsakisa lawa ndzi ma heteke entirhweni wa nkarhi hinkwawo, mbilu ya mina yi n’wi tlangela swinene Yehovha. Yena ni nhlengeletano yakwe ya laha misaveni va hambete va ndzi nyika vukongomisi lebyinene ni mpfuno lowu ndzi wu lavaka, leswi endleke leswaku ndzi kota ku tirhisa matimba ya mina hi ku helela entirhweni wakwe. Ndzi swi navela hi mbilu hinkwayo leswaku Yehovha a ndzi tiyisa ndzi ya emahlweni ni ntirho wa yena. Ndza tsaka hileswi ndzi hoxeke xandla switsongo entirhweni wa misava hinkwayo wo dyondzisa Bibele lowu a wu kongomisaka.—Malakiya 3:10.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ndzi ri na sesi wa mina Ariadne ni nuna wakwe, Michalis, loko ndzi ya eGiliyadi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Mina na Ruth Hemmig a hi averiwe ku ya eIstanbul, le Turkey

[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]

Le Italiya eku sunguleni ka va-1970

[Xifaniso lexi nga eka tluka 12]

Namuntlha ndzi ri na sesi wa mina Ariadne