Mhaka Ya Vutomi

Yehovha U Va Katekisa Swinene Lava Namarhelaka Ndlela Ya Yena

HI KU VULA KA ROMUALD STAWSKI

Loko nyimpi ya vumbirhi ya misava yi sungula hi September 1939, le n’walungwini wa Poland a ku tshwa xibamu. Tanihi jaha leri rhandzaka ku vona ra malembe ya kaye, ndzi ye laha a ti vinjana kona. Leswi ndzi swi voneke a swi hlomula mbilu—mintsumbu a yi tale ni rivala naswona musi a wu tate ndhawu hinkwayo wu kavanyeta ni ku hefemula. Hambileswi a ndzi ehleketa hi ku fika ekaya ndzi hlayisekile, ku fike swivutiso swo karhi emianakanyweni ya mina: “Hikwalaho ka yini Xikwembu xi pfumelela swilo swo bihisa xileswi swi humelela? Xana xi yima ni ntlawa wihi?”

LOKO nyimpi yi ya eku heleni, vafana a va boheka ku tirhela mfumo wa Jarimani. Mani na mani loyi a a xinyata a ala, a a hayekiwa emurhini kumbe ebulohweni a tsariwa rito leri nge “muxengi” kumbe “nala” exifuveni xa yena. Doroba ra hina ra Gdynia, a ri ri exikarhi ka matiko lama kwetlembetanaka. Loko hi ya le handle ka doroba ku ya ka mati, makulu ni tibomo a wu twa swi ku mbvirrr, ehenhla ka tinhloko ta hina, naswona ndzisana ya mina Henryk u dlayiwile. Hikwalaho ka xiyimo xo tika, mana wa mina u ndzi teke ni vamakwerhu vanharhu a hi rhurhisela exithezini xa le hansi ka yindlu, leswaku hi sirheleleka. Kwalaho ndzisana ya mina ya malembe mambirhi Eugeniusz u file hikwalaho ka vuvabyi bya mikolo.

Nakambe ndzi tivutisile: “Xi kwihi Xikwembu? Hikwalaho ka yini xi tshika vanhu va xaniseka swonghasi?” Hambileswi a ndzi ri Mukhatoliki la hisekaka naswona ndzi ya ekerekeni nkarhi ni nkarhi, a ndzi kalanga ndzi nga kuma tinhlamulo.

Ndzi Amukela Ntiyiso Wa Bibele

Tinhlamulo ta swivutiso swa mina ti kumeke eka xihlovo lexi a ndzi nga xi ehleketi. Nyimpi yi  herile hi 1945 naswona eku sunguleni ka 1947, un’wana wa Timbhoni ta Yehovha u hi endzerile ekaya le Gdynia. Mana wa mina u vulavule ni Mbhoni yoleyo, kutani ndzi twe swin’wana swa leswi a va vulavula ha swona. A swi twala, kutani hi amukele xirhambo xo ya eminhlanganweni ya Vukreste. Endzhaku ka n’hweti, hambileswi a ndzi nga si twisisa ntiyiso wa Bibele hi ku helela, ndzi fambe ni Timbhoni ta kwalaho ndzi chumayela eka van’wana hi misava leyinene leyi nga riki na tinyimpi ni swiendlo swa tihanyi. Ntirho lowu wu ndzi nyike ntsako swinene.

Hi September 1947, ndzi khuvuriwile eka nhlengeletano ya xifundzha le Sopot. En’hwetini leyi landzeleke ya May, ndzi sungule ntirho wa vuphayona bya nkarhi hinkwawo, ndzi tirhisa nkarhi wa mina wo tala ndzi chumayela vanhu hi rungula ra Bibele. Mufundhisi wa kwalaho u kanetane swinene ni ntirho wa hina lerova a hlohlotela vanhu leswaku va hi hlasela. Siku rin’wana ntshungu lowu a wu karihile wu hi hlaserile, wu hi hoxetela hi maribye wu tlhela wu mukisana na hina wu hi ba. Siku rin’wana tinani ni vafundhisi va hlohlotele ntlawa wa vanhu leswaku wu hi hlasela. Hi balekele exitichini xa maphorisa kambe ntshungu wu rhendzele xitichi xexo wu hi tshembisa ku hi ba. Eku heteleleni maphorisa lama engetelekeke ma fikile kutani ma hi balekisa hi sirheleriwile swinene.

Hi nkarhi wolowo a ku nga ri na vandlha endhawini ya ka hina. Minkarhi yin’wana a hi etlela ekhwatini. A hi tsaka hileswi a hi kota ku chumayela ehansi ka swiyimo swo tano. Namuntlha ku ni mavandlha lama tiyeke endhawini yoleyo.

Ntirho Wa Bethele Ni Ku Khomiwa

Hi 1949, ndzi rhambiwe ku ya tirha Ekaya ra Bethele le Łódź. Mayana lunghelo ronghasi ra ku tirha endhawini yoleyo! Khombo ra kona, a ndzi tlhaveriwanga hi dyambu kwalaho. Hi June 1950, ku sele n’hweti leswaku ntirho wa hina wu yirisiwa ximfumo, ndzi khomiwile ni vamakwerhu van’wana eBethele. Ndzi yisiwe ekhotsweni, laha a ndzi ta konanisiwa hi ndlela yo vava.

Hikwalaho ka leswi tata wa mina a a tirha eka xikepe lexi a xi tlutela eNew York nkarhi na nkarhi, vakonanisi va ringete ku ndzi endla ndzi pfumela leswaku a a ri nhlori ya United States. A ndzi dye naxo eka vakonanisi. Ehenhleni ka sweswo, maphorisa ya mune hi nkarhi wun’we ma ringete ku endla leswaku ndzi nyikela vumbhoni bya mavunwa hi Makwerhu Wilhelm Scheider, loyi a a langutela ntirho wa hina ePoland. Ma ndzi be hi tinhonga to bumbula ehansi ka milenge. Loko ndzi etlele ehansi ndzi ri karhi ndzi xiririka ngati, ndzi twa leswaku a ndzi nge he swi koti ku langutana ni xiyimo lexi, ndzi huwelerile ndzi ku, “Yehovha ndzi pfune!” Maphorisa ma hlamarile, hiloko ma ndzi tshika. Endzhaku ka timinete ti nga ri tingani, ma biwe hi vurhongo. Ndzi titwe ndzi pepa kutani ndzi tlhela ndzi kuma matimba. Leswi swi ndzi khorwisile hakunene leswaku Yehovha wa hlamula loko malandza ya yena lama tinyiketeleke ma n’wi huwelela. Swi tiyise ripfumelo ra mina ni ku ndzi dyondzisa leswaku ndzi tshemba Xikwembu hi ku helela.

Xiviko xo hetelela xa vakonanisi a xi ri ni vumbhoni bya mavunwa lebyi a va vula leswaku byi vuriwe hi mina. Loko ndzi ala leswi va swi tsaleke, phorisa rin’wana ri te, “U ta hlamusela ehubyeni!” Mubohiwa-kulobye loyi a ri ni xinghana u ndzi byele leswaku ndzi nga karhateki, tanihi leswi xiviko xo hetelela xi faneleke xi hundza eka muavanyisi lonkulu wa vuthu ra nyimpi, leswi a swi ta ndzi nyika nkarhi wo kaneta vumbhoni bya vona bya mavunwa. Kunene swi ve tano.

 Ntirho Wo Fambela Mavandlha Ni Ku Khomiwa Nakambe

Ndzi ntshunxiwe hi January 1951. Endzhaku ka n’hweti, ndzi sungule ku tirha tanihi mulanguteri wa xifundzha. Hambileswi a hi yirisiwile, ndzi tirhe ni vamakwerhu van’wana hi tiyisa mavandlha ni ku pfuna Timbhoni-kulorhi leti a ti hangalakile hikwalaho ka leswi a swi endliwa hi maphorisa. Hi khutaze vamakwerhu ku ya emahlweni ni ntirho wo chumayela. Hi ku famba ka malembe, vamakwerhu lava va khomisane ni valanguteri va swifundzha naswona va endle ntirho wo kandziyisa tibuku ta Bibele exihundleni ni ku ti hangalasa.

Siku rin’wana hi April 1951, loko ndzi vuya hi le minhlanganweni ya Vukreste, ndzi khomiwile endleleni hi maphorisa lawa a ma tshama ma ndzi veke tihlo. Leswi ndzi aleke ku hlamula swivutiso swa wona, ma ndzi yise ekhotsweni eBydgoszcz kutani ma sungula ku ndzi konanisa vusiku byebyo. Ndzi lerisiwe ku yima hi khumbi masiku ya tsevu nhlikanhi ni vusiku, ndzi nga yisi nchumu ekhwirini endhawini leyi a yi tele musi wa fole leri a ri dzahiwa hi maphorisa. Ndzi bukuteriwe hi muchizo ndzi tlhela ndzi hisiwa hi switompi swa fole. Loko ndzi titivala, maphorisa ma ndzi chela hi mati kutani ma sungula ku ndzi tlhava hi swivutiso. Ndzi khongele Yehovha leswaku a ndzi nyika matimba ya ku tiyisela, kutani u ndzi seketerile.

Ku tshama ka mina ejele ra le Bydgoszcz ku na laha swi pfuneke kona. Kwalaho ndzi kote ku chumayela vanhu lava a va nga ta fikeleriwa hi ntiyiso wa Bibele. Phela a ndzi pfulekeriwa hi tindlela to tala ta ku chumayela. Hikwalaho ko karhateka ni ku heleriwa hi ntshembo, vabohiwa a va hatla va rhiya ndleve ni ku pfula timbilu ta vona loko u va byela hi mahungu lamanene.

Ku Cinca Kumbirhi Ka Nkoka

Hi ku hatlisa endzhaku ko ntshunxiwa hi 1952, ndzi hlangane ni phayona ro hiseka ku nga Nela. A a phayona edzongeni wa Poland. Hi ku famba ka nkarhi, u tirhe laha a hi ku vitana “bekari,” ku nga ndhawu ya le xihundleni laha tibuku ta hina a ti kandziyisiwa kona. Wolowo a ku ri ntirho wo tika lowu a wu lava ku tshama u xalamukile ni ku tinyiketela. Hi 1954 hi tekanile naswona hi ye emahlweni ni ntirho wa vuphayona ku fikela loko n’wana wa hina wa nhwanyana Lidia a tswariwa. Kutani hi endle xiboho xa leswaku Nela a tshika vuphayona bya nkarhi hinkwawo, a tlhelela ekaya a ya khathalela n’wana, leswaku mina ndzi ta kota ku ya emahlweni ni ntirho wo endzela mavandlha.

Hi lembe rero hi langutane ni xiboho xin’wana lexikulu. Ndzi komberiwe ku va mulanguteri wa muganga endhawini leyi hlanganisaka n’we-xa-nharhu, xa tiko ra Poland. Hi anakanyisise hi mhaka leyi hi xikhongelo. A ndzi swi tiva leswaku i swa nkoka ku tiyisa vamakwerhu hi nkarhi wa ku yirisiwa ka ntirho wa hina. A hi tshama hi khomiwile, kutani a ku ri ni xilaveko lexikulu xo khutaziwa hi tlhelo ra moya. Hikwalaho ko seketeriwa hi Nela, ndzi amukele xiavelo lexi. Yehovha u ndzi pfunile leswaku ndzi endla ntirho lowu malembe ya 38.

Ku Langutela “Tibekari”

Hi nkarhi wolowo mulanguteri wa muganga a a ri ni vutihlamuleri byo langutela “tibekari” leti fihlekeke. Maphorisa a ma tshama ma hi sale endzhaku, ma ringeta ku tshubula mintirho ya hina ya ku kandziyisa leswaku ma yi pfala. Minkarhi yin’wana a ma humelela, kambe a hi kalanga hi pfumala swakudya swa moya. A swi ri erivaleni leswaku Yehovha wa hi khathalela.

 Loko u ta komberiwa leswaku u ya pfuneta hi ntirho lowu wo tika ni lowu nga ni khombo wa ku kandziyisa, a wu fanele u tshembeka, u va la xalamukeke, la tinyiketeleke ni la yingisaka. A ku ri timfanelo teto leti endleke leswaku “tibekari” ti hambeta ti tirha handle ka swiphiqo. Ku kuma ndhawu leyi tumbeleke yo kandziyisela eka yona a swi tika. Tindhawu tin’wana a ti vonaka ti ri kahle, kambe vamakwerhu va kwalaho a ku nga ta tshemberiwa eka vona ngopfu. Kun’wana tindhawu leti nga tirhisiwaka a ti nga faneleki, hambiloko vamakwerhu va kona va tshembekile. Vamakwerhu a va tiyimiserile ku endla xin’wana ni xin’wana lexi va komberiwaka xona. Moya lowu kombisiweke hi vamakwerhu hinkwavo lava ndzi veke ni lunghelo ro tirha na vona hi minkarhi yoleyo ndza wu tlangela swinene.

Ku Lwela Mahungu Lamanene

Emalembeni wolawo yo tika, a hi tshamela ku hehliwa hi ku endla mintirho yo biha leyi nga riki enawini kutani hi yisiwa ehubyeni. Lexi a ku ri xiphiqo hikuva a hi nga ri na magqweta ya ku hi yimela. Magqweta man’wana a ma ri ni ntwela-vusiwana, kambe yo tala a ma chava tiko naswona a ma nga rhandzi ku lwisana ni mfumo. Hambiswiritano, Yehovha a a swi vona swilaveko swa hina, naswona hi ku famba ka nkarhi u kongomise timhaka hi ndlela ya kona.

Alojzy Prostak, mulanguteri wa xifundzha wa le Kraków, u namuleriwe hi tihanyi hi nkarhi wo konanisiwa lerova a boheka ku yisiwa exibedlhele xa le jele. Ku tshama ka yena a tshembekile hambiloko a xanisiwa hi tlhelo ra mianakanyo ni le mirini swi endle leswaku a xiximiwa hi vabohiwa van’wana exibedlhele. Un’wana wa vona a ku ri gqweta leri vuriwaka Witold Lis-Olszewski, leri tsakisiweke hi xivindzi xa Makwerhu Prostak. Ri vulavule na yena minkarhi yo tala kutani ri n’wi tshembisa ri ku, “Loko ndzi ntshunxiwa naswona ndzi pfumeleriwa ku endla ntirho wa mina, ndzi ta swi tsakela ku yimela Timbhoni ta Yehovha.” A ri vurisile.

Nkulukumba Olszewski a a ri ni ntlawa wa yena wa magqweta, lowu tiyimiseleke swinene ku hi pfuna. Hi nkarhi lowu nkaneto a wu tinyike matimba, ntlawa lowu wu yimele vamakwerhu eka milandzu leyi lavaka ku va 30 hi n’hweti—ku nga nandzu wun’we hi siku! Tanihi leswi Nkulukumba Olszewski a a fanele a kuma vuxokoxoko bya milandzu leyi hinkwayo, a ndzi averiwe ku vulavurisana na yena. Ndzi tirhe na yena malembe ya nkombo hi va-1960 ni hi va-1970.

Ndzi dyondze swo tala malunghana ni ntirho wa swa nawu emasikwini wolawo. Hakanyingi a ndzi yingisa milandzu, leswi vuriwaka hi magqweta—leswinene ni leswi nga riki swinene—ndlela yo tisirhelela hi tlhelo ra nawu ni vumbhoni bya vapfumeri-kulorhi lava hehliwaka. Hinkwaswo swi ve mpfuno lowukulu eku pfuneni ka vamakwerhu, ngopfu-ngopfu lava a va ri timbhoni ta milandzu ya kona, leswaku va tiva leswi va nga ta swi vula ni leswaku hi rini laha va faneleke va pfala nomu emahlweni ka huvo.

Loko ku ta tengiwa nandzu, Nkulukumba Olszewsk a a tala ku etlela emakaya ya Timbhoni ta Yehovha. Kunene, a a ta swi kota ku etlela ehotela, kambe hilaha a tshameke a vula hakona, “Loko ku nga si yiwa ehubyeni, ndzi lava ku rhanga ndzi ngheniwa hi moya wa n’wina.” Hikwalaho ka mpfuno wa yena, eka milandzu yo tala hi hlurile. U ndzi yimerile minkarhi yo tala, naswona a nga kalanga a ndzi hakerisa ni kan’we. Nkarhi wun’wana u ale ni sente yinene eka milandzu ya 30. Hikwalaho ka yini? U te, “Ndzi lava ku hoxa xandla hi ndlela yo karhi entirhweni wa n’wina.” Kutani xandla u xi hoxe swi nyawula hakunene hi tlhelo ra timali. Valawuri va hetelele va swi vonile leswi a swi endliwa hi Nkulukumba Olszewski ni ntlawa wakwe, kambe sweswo a swi endlanga leswaku a tshika ku hi pfuna.

A swi olovi ku hlamusela vumbhoni lebyinene lebyi nyikeriweke hi vamakwerhu hi minkarhi yoleyo yo tika. Vo tala a va ta ehubyeni ku ta yingisela milandzu ni ku tiyisa vamakwerhu lava hehliwaka. Hi lembe rin’wana laha ku veke ni milandzu yo tala, ku te ntsengo wa vamakwerhu vo fika eka 30 000 va ta seketela vamakwavo. Kunene wolowo a ku ri ntshungu lowukulu wa Timbhoni!

Xiavelo Lexintshwa

Hi 1989 ku yirisiwa ka ntirho wa hina ku fike emakumu. Endzhaku ka malembe manharhu ku akiwe rhavi lerintshwa ri tlhela ri nyiketeriwa. Ndzi rhambiwile leswaku ndzi ya tirha eka Ndzawulo ya Rungula ra Swibedlhele, ku nga xiavelo  lexi ndzi xi amukeleke hi mandla mambirhi. Hi ri vanharhu eka ndzawulo leyi, a hi pfuna vamakwerhu lava langutaneke ni timhaka ta mpompelo wa ngati, leswaku va lwela xiboho lexi va xi endleke hi ku ya hi ripfalo ra vona ra Vukreste.—Mintirho 15:29.

Mina ni nsati wa mina hi ri tsakerile swinene lunghelo ro tirhela Yehovha ensin’wini. Nela u ndzi seketerile ni ku ndzi khutaza minkarhi hinkwayo. A ndzi nge swi rivali leswaku minkarhi hinkwayo loko ndzi khomekile hi mintirho ya Xikwembu kumbe ndzi ri ekhotsweni, a nga kalanga a gungula hi ku nga vi kona ka mina ekaya. Hi minkarhi yo nonon’hwa a a chavelela van’wana ematshan’weni yo titshandza vusiwana.

Hi xikombiso, hi 1974 ndzi khomiwile ni valanguteri van’wana va xifundzha. Vamakwerhu van’wana lava a va tiva mhaka leyi, va lave ndlela yo antswa yo tivisa nsati wa mina. Loko va n’wi vona, va te eka yena, “Makwerhu wa xisati Nela, hi ku khomele timhaka to biha.” Eku sunguleni a a nga ha tikoti hi ku chuha, hi ku ehleketa leswaku ndzi file. Loko a twa leswaku ku endleke yini, u te hefu, ivi a ku: “Mhaka ya nkoka hi leswaku wa ha hanya! A hi ro sungula a khotsiwa.” Endzhaku vamakwerhu va ndzi byele leswaku va tsakisiwe ngopfu hi langutelo ra yena lerinene.

Hambileswi hi langutaneke ni swiyimo swo tika enkarhini lowu hundzeke, minkarhi hinkwayo Yehovha u hi katekisile swinene hi ku va hi hlayise tindlela ta yena. Ha tsaka swinene leswi n’wana wa hina Lidia, ni nuna wa yena Alfred DeRusha, va nga xikombiso lexinene xa vatekani lava nga Vakreste. Va kurise vana va vona va vafana Christopher na Jonathan, va va malandza ya Xikwembu lama tinyiketeleke, leswi engetelaka ntsako wa hina. Tindzisana ta mina, Ryszard na Urszula na vona i Vakreste lava tshameke va tshembekile malembe yo tala.

Yehovha a nga si tshama a hi tshika naswona hi lava ku hambeta hi n’wi tirhela hi mbilu hinkwayo. Ntiyiso wa marito ya Pisalema 37:34 hi wu vonile: “Tshemba Yehovha u hlayisa ndlela yakwe, u ta ku tlakusa leswaku u dya ndzhaka ya misava.” Hi langutele nkarhi wolowo hi timbilu ta hina hinkwato.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Entangeni wa makwerhu un’wana le Kraków, hi 1964

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ndzi ri ni nsati wa mina, Nela, ni n’wana wa hina Lidia hi 1968

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri ni mufana loyi a nga Mbhoni emahlweni ko va a endliwa vuhandzuri lebyi nga tirhisiki ngati

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri na Nela hi 2002

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri na Dok. Wites, mutivi-nkulu wa vuhandzuri bya mbilu eka vana, lebyi nga laviki mpompelo wa ngati, le xibedlhele xa Katowice