Nawu Wo Rhandza Lowu Tsariweke eTimbilwini
Nawu Wo Rhandza Lowu Tsariweke eTimbilwini
“Ndzi ta veka nawu wa mina endzeni ka vona, naswona ndzi ta wu tsala embilwini ya vona.”—YEREMIYA 31:33.
1, 2. (a) I yini leswi hi nga ta swi kambisisa sweswi? (b) Yehovha u tikombise njhani eNtshaveni ya Sinayi?
ESWIHLOKWENI swimbirhi leswi hundzeke, hi twe leswaku loko Muxe a xika eNtshaveni ya Sinayi, xikandza xa yena a xi humesa miseve leyi a yi kombisa ku vangama ka Yehovha. Hi tlhele hi bula hi nturhu lowu Muxe a wu funengela. Sweswi a hi kambisiseni mhaka leyi yelanaka na yona leyi vulaka swo karhi eka Vakreste namuntlha.
2 Loko Muxe a ri entshaveni, Yehovha u n’wi nyike swiletelo. Vaisrayele lava a va hlengeletane eNtshaveni ya Sinayi, va vone xikombiso lexi hlamarisaka xa Xikwembu hi xoxe. “Ku va ni ku dzindza ni tindlati, ku va ni papa lerikulu ehenhla ka ntshava ni mpfumawulo lowukulu ngopfu wa nanga lerova vanhu hinkwavo lava a va ri emixaxeni va sungula ku rhurhumela. . . . Ntshava ya Sinayi yi tuvika musi hinkwako, hikwalaho ka leswi Yehovha a rheleleke ehenhla ka yona a ri endzilweni; musi wa yona wu hambeta wu tlhandluka ku fana ni musi wa vuhiselo, ntshava hinkwayo a yi tsekatseka swinene.”—Eksoda 19:16-18.
3. Yehovha u swi hundzisele njhani Swileriso swa Khume eka Vaisrayele, naswona tiko leri ri twisise yini?
3 Endzhaku Yehovha u vulavule ni vanhu hi ku tirhisa ntsumi, a va nyika milawu leyi tiviwaka tanihi Swileriso swa Khume. (Eksoda 20:1-17) Hikwalaho, a ku nga ri na ku kanakana leswaku milawu leyi a yi huma eka Lowa Matimba Hinkwawo. Yehovha u tsale swileriso sweswo eswiphepherheleni swa maribye—swiphepherhele leswi Muxe a swi fayeke loko a vona Vaisrayele va gandzela rhole ra nsuku. Yehovha u tlhele a tsala swileriso leswi eribyeni. Enkarhini lowu, loko Muxe a rhelela a khome swiphepherhele leswi, xikandza xa yena a xi humesa miseve. Hi nkarhi wolowo, vanhu hinkwavo a va ta swi twisisa leswaku milawu yoleyo a yi ri ya nkoka swinene.—Eksoda 32:15-19; 34:1, 4, 29, 30.
4. Ha yini Swileriso swa Khume a swi ri swa nkoka swinene?
4 Swiphepherhele swimbirhi leswi Swileriso swa Khume a swi tsariwe eka swona a swi vekiwe endzeni ka areka ya ntwanano endzeni ka kamara ro Kwetsima Swinene ra tabernakela ivi endzhakunyana swi vekiwa etempeleni. Milawu leyi a yi tsariwe eswiphepherheleni a yi ri ni misinya ya milawu ya ntwanano wa Nawu wa Muxe naswona a yi vumba xisekelo xa ndlela leyi Xikwembu a xi ta ri lawula ha yona tiko leri. Milawu leyi a yi nyikela vumbhoni bya leswaku Yehovha a a tirhisana ni vanhu vo karhi, vanhu lava hlawuriweke.
5. Milawu leyi Xikwembu xi yi nyikeke Vaisrayele yi ri kombise njhani rirhandzu ra xona?
5 Milawu leyi yi paluxe swo tala malunghana na Yehovha, ngopfu-ngopfu ndlela leyi a rhandzaka vanhu va yena ha yona. Yi tikombe yi ri nyiko ya risima hakunene eka lava a va yi yingisa! Xidyondzi xin’wana xi vule leswaku Swileriso swa Khume swi ri tlula kule swinene fambiselo rihi na rihi lerinene leri tshameke ri endliwa hi vanhu. Malunghana ni Nawu wa Muxe hinkwawo, Yehovha u te: “Loko mo yingisa rito ra mina hilaha ku tiyeke, hakunene mi hlayisa ntwanano wa mina, kunene mi ta va ndzhaka ya mina yo hlawuleka exikarhi ka vanhu lavan’wana hinkwavo, hikuva misava hinkwayo i ya mina. N’wina mi ta va mfumo wa vaprista ni tiko ro kwetsima.”—Eksoda 19:5, 6.
Nawu Lowu Tsariweke eMbilwini
6. I nawu wihi lowu tikombeke wu ri wa nkoka swinene ku tlula milawu leyi tsariweke eribyeni?
6 Ina, milawu yoleyo ya Xikwembu a yi ri ya nkoka swinene. Kambe, xana a wu swi tiva leswaku Vakreste lava totiweke va ni nchumu wa nkoka swinene ku tlula milawu leyi tsariweke eribyeni? Yehovha u vule ka ha ri emahlweni malunghana ni ku endliwa ka ntwanano lowuntshwa ku hambana ni ntwanano wa Nawu lowu a wu endleke ni tiko ra Israyele. “Ndzi ta veka nawu wa mina endzeni ka vona, naswona ndzi ta wu tsala embilwini ya vona.” (Yeremiya 31:31-34) Yesu, Muhlanganisi wa ntwanano lowuntshwa, a nga nyikanga valandzeri va yena nawu lowu tsariweke. U dzikise nawu wa Yehovha emianakanyweni ni le timbilwini ta vadyondzisiwa va yena hi swilo leswi a a swi vula a tlhela a swi endla.
7. “Nawu wa Kreste” wu rhange wu nyikiwa vamani, naswona i vamani lava wu amukeleke endzhakunyana?
7 Nawu lowu wu vitaniwa “nawu wa Kreste.” Wu rhange wu nyikiwa tiko ra moya, ku nga “Israyele wa Xikwembu,” ku nga ri tiko ra Israyele wa ntumbuluko, leri a ri ri vatukulu va Yakobe. (Vagalatiya 6:2, 16; Varhoma 2:28, 29) Israyele wa Xikwembu u vumbiwa hi Vakreste lava totiweke hi moya. Hi ku famba ka nkarhi va joyiniwe hi “ntshungu lowukulu” lowu humaka ematikweni hinkwawo lowu na wona wu lavaka ku gandzela Yehovha. (Nhlavutelo 7:9, 10; Zakariya 8:23) Tanihi “ntlhambi wun’we” lowu nga ni ‘murisi un’we,’ mintlhambi leyimbirhi yi amukela “nawu wa Kreste,” yi wu pfumelela wu lawula hinkwaswo leswi yi swi endlaka.—Yohane 10:16.
8. Hi kwihi ku hambana loku a ku ri kona exikarhi ka Nawu wa Muxe ni nawu wa Kreste?
8 Ku hambana ni Vaisrayele va ntumbuluko, lava a va boheka ku hlayisa Nawu wa Muxe hi leswi a va tswaleriwe erixakeni rolero, Vakreste vo tihlawulela ku va ehansi ka nawu wa Kreste, swilo swo tanihi rixaka ni ndhawu leyi va tswaleriweke eka yona a swi tirhi. Va dyondza hi Yehovha ni hi tindlela ta yena naswona va navela ku endla ku rhandza ka yena. Leswi va nga ni nawu wa Xikwembu “endzeni ka vona,” wu tsariweke “embilwini ya vona” hi ndlela yo fanekisela, Vakreste lava totiweke a va yingisi Xikwembu hikwalaho ka leswi xi nga xupulaka lava nga xi yingisiki; naswona a va xi yingiseli ku hetisa nawu. Ku yingisa ka vona ku sekeriwe eka nchumu lowu nga wa nkoka swinene wu tlhela wu va ni matimba swinene, naswona lava tinyimpfu tin’wana va yingisa hi ndlela leyi fanaka hileswi va nga ni nawu wa Xikwembu etimbilwini ta vona.
Milawu Leyi Sekeriweke eRirhandzwini
9. Yesu u swi kombise njhani leswaku rirhandzu a ri ri mongo wa nawu wa Yehovha?
9 Mongo wa milawu ni swileriso hinkwaswo swa Yehovha wu nga katsakanyiwa hi rito rin’we: rirhandzu. Rirhandzu minkarhi hinkwayo ri ve xiphemu xa nkoka xa vugandzeri lebyi tengeke naswona ri ta tshama ri ri xona. Loko a vutisiwe leswaku hi xihi xileriso lexikulu swinene xa Nawu, Yesu u te: “Rhandza Yehovha Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo ni hi moya-xiviri wa wena hinkwawo ni hi mianakanyo ya wena hinkwayo.” Xa vumbirhi a xi ku: “Rhandza warikwenu kukota loko u tirhandza.” Endzhaku u te: “Nawu hinkwawo ni Vaprofeta swi titshege hi swileriso leswi swimbirhi.” (Matewu 22:35-40) Hikwalaho Yesu u kombise leswaku Matsalwa hinkwawo ya Xiheveru a ma sekeriwe eka rirhandzu, ku nga ri Nawu lowu nga ni Swileriso swa Khume.
10. Hi swi tivisa ku yini leswaku rirhandzu i ra nkoka swinene eka nawu wa Kreste?
10 Xana ku rhandza Xikwembu ni vaakelani na swona i xisekelo xa nawu lowu nga etimbilwini ta Vakreste? A swi kanakanisi! Nawu wa Kreste wu katsa ku rhandza Xikwembu swi huma embilwini naswona wu katsa xileriso lexintshwa—Vakreste va fanele va rhandzana hi rirhandzu leri pfumalaka vutianakanyi. Va fanele va rhandzana hi ndlela leyi Yesu a rhandzeke vadyondzisiwa va yena ha yona, naswona u nyikele hi vutomi bya yena hi ku swi rhandza hikwalaho ka vanghana va yena. U dyondzise vadyondzisiwa va yena ku rhandza Xikwembu ni ku rhandzana, hilaha a va rhandzeke hakona. Rirhandzu lerikulu leri va kombisanaka rona i mfanelo leyikulu leyi hlawulaka Vakreste va ntiyiso. (Yohane 13:34, 35; 15:12, 13) Yesu u kale a va lerisa leswaku va rhandza valala va vona.—Matewu 5:44.
11. Yesu u swi kombise njhani leswaku u rhandza Xikwembu ni vanhu?
11 Yesu u veke xikombiso lexi hetisekeke loko a kombisa rirhandzu. Tanihi xivumbiwa xa moya xa matimba etilweni, u amukele lunghelo ra ku yisa emahlweni timhaka ta Tata wa yena emisaveni. Handle ko nyikela hi vutomi bya yena bya nyama leswaku van’wana va ta hanya hilaha ku nga heriki, u kombise vanhu ndlela leyi va faneleke va hanya ha yona. A a titsongahata, a ri ni musa naswona a a anakanyela, a pfuna lava a va tshikileriwile. U tlhele a vula “marito ya vutomi lebyi nga heriki,” a pfuna van’wana leswaku va tiva Yehovha handle ko karhala.—Yohane 6:68.
12. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku ku rhandza Xikwembu ni vaakelani swi fambisana swinene?
12 Entiyisweni ku rhandza Xikwembu ni vaakelani swa fambisana swinene. Muapostola Yohane u te: “Rirhandzu ri huma eka Xikwembu . . . Loko mani na mani a ku: ‘Ndzi rhandza Xikwembu,’ kasi u venga makwavo, i muhembi. Hikuva loyi a nga rhandziki makwavo, la n’wi vonaka, a nge swi koti ku rhandza Xikwembu lexi a nga si tshamaka a xi vona.” (1 Yohane 4:7, 20) Yehovha i xihlovo tlhelo ximunhuhatwa xa rirhandzu. Hinkwaswo leswi a swi endlaka swi susumetiwa hi rirhandzu. Hi kota ku rhandza van’wana hikuva hi endliwe hi xifaniso xa yena. (Genesa 1:27) Loko hi rhandza vaakelani va hina, hi kombisa leswaku hi rhandza Xikwembu.
Ku Rhandza Swi Vula Ku Yingisa
13. Loko hi ta rhandza Xikwembu, hi fanele hi rhanga hi endla yini?
13 Hi nga xi rhandza njhani Xikwembu lexi hi nga taka hi nga xi voni? Goza ro sungula ra nkoka swinene i ku xi tiva. A hi nge rhandzi kumbe ku tshemba mufambi. Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ri hi khutaza ku tiva Xikwembu hi ku hlaya Bibele, ku khongela na hi ku endla xinghana ni lava se va xi tivaka va tlhela va xi rhandza. (Pisalema 1:1, 2; Vafilipiya 4:6; Vaheveru 10:25) Tievhangeli ta mune i ta nkoka swinene, hikuva ti paluxa vumunhu bya Yehovha hilaha byi kombisiweke hakona eka vutomi ni vutirheli bya Yesu Kreste. Ku navela ka hina ku yingisa Xikwembu ni ku tekelela vumunhu bya xona ka kula swinene loko hi xi tiva hi tlhela hi tlangela rirhandzu leri xi hi kombiseke rona. Ina, ku rhandza Xikwembu swi katsa ku yingisa.
14. Ha yini ku nga vuriwaka leswaku milawu ya Xikwembu a yi tiki?
14 Loko hi rhandza vanhu, hi tiva leswi va swi rhandzaka ni leswi va nga swi rhandziki, naswona hi tikhoma hi ndlela leyi faneleke. A hi swi lavi ku hlundzukisa vanhu lava hi va rhandzaka. Muapostola Yohane u tsarile: “Ku rhandza Xikwembu, hi kona ku hlayisa swileriso swa xona; kasi loko swi ri swileriso swa xona a swi tiki.” (1 Yohane 5:3) A swi tiki, naswona a swi talanga. Rirhandzu ri kongomisa ndlela ya hina. A hi kali hi boheka ku nhlokohata milawu yo tala leswaku yi ta kongomisa xin’wana ni xin’wana lexi hi xi endlaka; ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona ya hi kongomisa. Loko hi rhandza Xikwembu, hi ta swi tsakela ku endla ku rhandza ka xona. Hikwalaho Xikwembu xa hi tsakela, naswona ha vuyeriwa, nkongomiso wa xona nkarhi hinkwawo wa hi vuyerisa.—Esaya 48:17.
15. I yini lexi nga ta hi susumetela ku tekelela Yehovha? Hlamusela.
15 Loko hi rhandza Xikwembu hi susumeteleka ku tekelela timfanelo ta xona. Loko hi rhandza munhu, hi navela timfanelo ta yena naswona hi lava ku fana na yena. Xiya vuxaka lebyi nga kona exikarhi ka Yehovha na Yesu. A va ri swin’we etilweni ku ringana malembe ya kwalomu ka magidi ya timiliyoni. A va rhandzana hi ndlela leyi enteke, leyi tengeke. Yesu u yimele Tata wa yena wa le tilweni hilaha ku hetisekeke lerova a kala a vula leswi eka vadyondzisiwa va yena: “Loyi a ndzi voneke u vone na Tatana.” (Yohane 14:9) Loko hi ri karhi hi va ni vutivi ni ku tlangela Yehovha ni N’wana wa yena, hi susumeteleka ku fana na vona. Ndlela leyi hi rhandzaka Yehovha ha yona, swin’we ni mpfuno wa moya wa yena lowo kwetsima, swi ta hi pfuna leswaku hi “hluvul[a] vumunhu bya khale ni mikhuva ya byona, kutani [hi] tiambexa vumunhu lebyintshwa.”—Vakolosa 3:9, 10; Vagalatiya 5:22, 23.
Rirhandzu Ra Tirha
16. Ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ni vaakelani va hina ha yona yi kombisiwa njhani hi ntirho wa hina wo chumayela ni wo dyondzisa?
16 Tanihi Vakreste, hi pfumelela ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ha yona ni vaakelani va hina yi hi susumetela ku hlanganyela entirhweni wo chumayela hi Mfumo ni wo endla vadyondzisiwa. Loko hi endla tano, hi tsakisa Yehovha Xikwembu, “lexi rhandzaka leswaku vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Timotiya 2:3, 4) Hikwalaho hi nga kuma ntsako hi ku pfuna van’wana leswaku va va ni nawu wa Kreste wu tsariwa etimbilwini ta vona. Naswona ha tsaka loko hi xiya vumunhu bya vona byi ri karhi byi hundzuka va kombisa timfanelo letikulu ta Yehovha. (2 Vakorinto 3:18) Entiyisweni, ku pfuna van’wana leswaku va tiva Xikwembu i nyiko ya risima swinene leyi hi nga va nyikaka yona. Lava va amukelaka vunghana bya Yehovha va nga tiphina hi byona hilaha ku nga heriki.
17. Ha yini ku ri vutlhari ku hlakulela ku rhandza Xikwembu ni vaakelani va hina ematshan’weni yo rhandza swilo leswi vonakaka?
17 Hi hanya emisaveni leyi swilo leswi vonakaka swi tekiwaka swi ri swa nkoka swinene naswona swi rhandziwaka. Ina, swilo leswi vonakaka a swi nge tshami hilaha ku nga heriki. Swi nga yiviwa kumbe swi onhaka. (Matewu 6:19) Bibele ya hi tsundzuxa: “Misava ya hundza ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.” (1 Yohane 2:16, 17) Ina, Yehovha u ta tshama hilaha ku nga heriki, swi ta va tano ni hi lava va n’wi rhandzaka va tlhela va n’wi tirhela. Hikwalaho, xana a hi vutlhari ku hlakulela ku rhandza Xikwembu ni vanhu ematshan’weni yo hlongorisa swilo swa misava, leswi nga swa xinkarhana?
18. Murhumiwa un’wana u ri kombise njhani rirhandzu leri pfumalaka vutianakanyi?
18 Lava va tikarhatelaka ku rhandza van’wana va tisa ku dzuneka eka Yehovha. Anakanya hi Sonia, murhumiwa wa le Senegal. A a dyondza Bibele ni wansati la vuriwaka Heidi, loyi a tluleriweke hi HIV leyi a yi kumeke eka nuna wa yena la nga riki mupfumeri. Endzhaku ka ku fa ka nuna wa yena, Heidi u khuvuriwile, kambe endzhakunyana rihanyo ra yena a ri nga ha nyawuli, hiloko a yisiwa exibedlhele a khomiwe hi AIDS. Sonia wa hlamusela: “Vatirhi va le xibedlhele va endle leswi nga ematimbeni ya vona, kambe a va nga talanga. Ku komberiwe vatirhi vo tirhandzela lava humaka evandlheni ra ka vona leswaku va ta n’wi khathalela exibedlhele. Hi vusiku bya vumbirhi, ndzi tshame esangwini ekusuhi ni mubedo wa yena ndzi pfuneta ku n’wi khathalela kukondza a fa. Dokodela loyi a a ri kwalaho u te: ‘Xiphiqo xa hina lexikulu hileswaku hakanyingi hambi ku ri maxaka ma tshika swirho swa mindyangu ya wona loko ma twa leswaku swi khomiwe hi AIDS. Ha yini n’wina, mi pfumela ku tiveka ekhombyeni ro tani, kasi a mi maxaka ya yena, a mi humi etikweni rin’we naswona a mi va rixaka rin’we?’ Ndzi n’wi hlamuserile leswaku, Heidi eka mina a a fana na sesi wa mina, a hi tolovelane onge hiloko hi ri vana va munhu. Leswi ndzi tiveke makwerhu loyi wa mina lontshwa, a swi ndzi tsakisa ku n’wi khathalela.” Lexi tsakisaka, Sonia a nga khomiwanga hi vuvabyi endzhaku ka ku khathalela Heidi hi ndlela leyi.
19. Leswi hi nga ni nawu wa Xikwembu etimbilwini ta hina, hi fanele hi tirhisa nkarhi wihi?
19 Swikombiso swo tala swa rirhandzu leri pfumalaka vutianakanyi swi nga kumiwa exikarhi ka malandza ya Yehovha. A ku na nawu lowu tsariweke lowu hlawulaka vanhu va Xikwembu namuntlha. Ku ri na sweswo, hi vona ku hetiseka ka leswi tsariweke eka Vaheveru 8:10: “‘Lowu i ntwanano lowu ndzi nga ta wu endla ni yindlu ya Israyele endzhaku ka masiku wolawo,’ ku vula Yehovha. ‘Ndzi ta nghenisa milawu ya mina emianakanyweni ya vona, naswona ndzi ta yi tsala etimbilwini ta vona. Kutani ndzi ta va Xikwembu xa vona, vona va ta va vanhu va mina.’” Onge minkarhi hinkwayo hi nga tlangela nawu wa rirhandzu lowu Yehovha a wu tsaleke etimbilwini ta hina, hi tirhisa nkarhi wun’wana ni wun’wana leswaku hi kombisa rirhandzu.
20. Ha yini nawu wa Kreste wu ri nchumu wa risima swinene?
20 Swi tsakisa swinene ku tirhela Xikwembu swin’we ni vamakwerhu va le misaveni hinkwayo lava kombisaka rirhandzu ro tano! Lava va nga ni nawu wa Kreste etimbilwini ta vona va ni nchumu wa risima swinene emisaveni leyi yi nga riki na rirhandzu. A va tiphini hi rirhandzu ra Yehovha ntsena kambe va tsakela ni vuxaka lebyi tiyeke bya rirhandzu ra vamakwerhu. “Waswivo! Mawaku ndlela leyi swi nga swinene ha yona ni ku tsakisa ha yona loko vamakwavo va tshama swin’we hi vun’we!” Hambileswi Timbhoni ta Yehovha ti tshamaka ematikweni yo tala, ti vulavulaka tindzimi to tala naswona ti humaka eka mindhavuko yo tala, ti ni vun’we bya vukhongeri lebyi nga ringanisiwiki na nchumu. Vun’we lebyi byi endla ti tsakeriwa hi Yehovha. Mupisalema u tsarile: “Yehovha u lerise leswaku nkateko wu va kwalaho [exikarhi ka vanhu lava hlanganeke hi rirhandzu], ni vutomi hilaha ku nga riki na makumu.”—Pisalema 133:1-3.
Xana U Nga Hlamula?
• Swileriso swa Khume a swi ri swa nkoka ku fikela kwihi?
• I yini nawu lowu tsariweke etimbilwini?
• Rirhandzu ri hetisisa xiphemu xihi eka “nawu wa Kreste”?
• Hi nga kombisa ndlela leyi hi rhandzaka Xikwembu ni vaakelani va hina ha yona hi tindlela tihi?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Vaisrayele a va ri ni milawu leyi a yi tsariwe eswiphepherheleni swa ribye
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Vakreste va ni nawu wa Xikwembu etimbilwini ta vona
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Sonia a ri ni nhwanyana wa le Senegal entsombanweni wa muganga wa 2004