Ma-menonnite Ma Lavisisa Ntiyiso Wa Bibele

MIXO wun’wana hi November 2000, varhumiwa lava nga Timbhoni ta Yehovha eBolivia va hlometele hi fasitere ra yindlu ya vona leyitsongo, kutani va vona ntlawa wa vavanuna ni vavasati lava ambaleke swiambalo swo pfumala mivala va yime ehekeni va chuhile. Loko varhumiwa va pfule heke, marito yo sungula ya vaendzi lava a ma ku, “Hi navela ku tiva ntiyiso wa Bibele.” Vaendzi lava a ku ri Ma-mennonite. Vavanuna va kona a va ambale swiambalo swo tirha ha swona kasi vavasati a va ambale tifasikoti, naswona a va vulavurisana hi ririmi rin’wana ra le Jarimani. A va nga ha tikoti hi ku chuha. A va tshamela ku languta-languta endzhaku va vona loko ku nga ri na vanhu lava a va va sale hi le ndzhaku. Hambiswiritano, loko va ri karhi va khandziya switepisi leswaku va nghena endlwini, jaha rin’wana ri te, “Ndzi lava ku tiva vanhu lava tirhisaka vito ra Xikwembu.”

Loko vaendzi va nghenile, va sungule ku ntshunxeka loko va nyikiwa swo miyeta nyoka. A va huma ekule, endhawini ya le mapurasini. Kwalaho a va kuma magazini wa Xihondzo xo Rindza hi poso ku ringana malembe ya tsevu. Va vutisile, “Hi hlaye leswaku ku ta va ni paradeyisi laha misaveni. Xana i ntiyiso?” Timbhoni ti va kombe nhlamulo eBibeleni. (Esaya 11:9; Luka 23:43; 2 Petro 3:7, 13; Nhlavutelo 21:3, 4) N’wamapurasi un’wana u byele lavan’wana a ku, “Ndzi mi byerile. Mhaka leyi i ntiyiso. Ku ta va ni paradeyisi emisaveni.” Van’wana a va tshamela ku: “Ndzi anakanya leswaku hi kume ntiyiso.”

Ma-mennonite i vamani? I yini leswi ma swi pfumelaka? Leswaku hi hlamula swivutiso leswi, hi fanele hi tlhelela endzhaku eka lembe-xidzana ra vu-16.

Ma-mennonite I Vamani?

Hi va-1500, ku hundzuluxeriwa ni ku kandziyisiwa ka Bibele hi nhlayo leyi tlakukeke hi tindzimi leti tolovelekeke ta le Yuropa swi pfuxe moya wo tsakela ku dyondza Bibele kwalaho. Martin Luther ni van’wana lava a va lwela leswaku ku va ni ku cinca, a va lwisana ni tidyondzo to tala ta Kereke ya Khatoliki. Hambiswiritano, tikereke leti a ta ha ku simekiwa ta Protestente ti hlayise mikhuva yo tala leyi nga sekeriwangiki eBibeleni. Hi xikombiso, vo tala a va rindzela leswaku ricece leri ra ha ku velekiwaka ri khuvuriwa ekerekeni. Kambe van’wana lava lavaka ntiyiso wa Bibele va kume leswaku munhu u va xirho xa vandlha ra Vukreste ntsena loko a endle xiboho xa vutswatsi emahlweni ko va a khuvuriwa. (Matewu 28:19, 20) Vachumayeri lava hisekaka va dyondzo leyi va sungule ku famba hi muti ni muti ni hi ximutana ni ximutana va dyondzisa Bibele ni ku khuvula vanhu lava vupfeke.  Hikwalaho a va vuriwa Ma-anabaptist leswi vulaka “lava khuvulaka ra vumbirhi.”

Un’wana loyi a joyineke Ma-anabaptist eku lavisiseni ka yena ntiyiso a ku ri Menno Simons, mufundhisi wa Khatoliki eximutanini xa Witmarsum en’walungwini wa Netherlands. Hi 1536 u tseme vuxaka hinkwabyo ni kereke, kutani a sungula ku hlotiwa. Hi 1542, Hosi Charles wa Vuntlhanu wa Mfumo wo Kwetsima wa Rhoma, u tshembise ku hakela loyi a nga ta khoma Menno mali leyi ringanaka 100 wa ti-guilder. Hambiswiritano, Menno u hlengelete Ma-anabaptist man’wana emavandlheni. Endzhaku ka sweswo, yena ni valandzeri vakwe va vitaniwe Ma-mennonite.

Ma-mennonite Namuntlha

Hi ku famba ka nkarhi, nxaniso wu vangele magidi-gidi ya Ma-mennonite ku suka eYuropa Vupela-dyambu ma rhurhela eAmerika N’walungu. Kwalaho ma kume lunghelo ro ya emahlweni ma lavisisa ntiyiso ni ku hangalasa rungula ra wona eka van’wana vo tala. Kambe ku hiseka lokukulu ka vakokwa wa vona eka dyondzo leyi hambetaka ya Bibele ni ku chumayela erivaleni a swi heleriwe hi matimba. Vo tala va khomelele eka tidyondzo to karhi leti nga riki kona eBibeleni, to fana ni Vunharhu-un’we, ku nga fi ka moya-xiviri wa munhu, ni ndzilo wa tihele. (Eklesiasta 9:5; Ezekiyele 18:4; Marka 12:29) Namuntlha mintirho ya varhumiwa va Ma-mennonite yi dzike ngopfu eka swa vutshunguri ni ku pfuna vanhu hi tindlela tin’wana ku ri ni ku chumayela.

Ku ringanyetiwa leswaku sweswi ku ni Ma-mennonite ya kwalomu ka 1 300 000 lama tshamaka ematikweni ya 65. Nilokoswiritano, Ma-mennonite ya le sikwini ra hina ya vilerisiwa hi ku kayivela ka ntwanano exikarhi ka wona, hilaha Menno Simons a tshameke a vilela hakona eka malembe-xidzana lama hundzeke. Enkarhini wa Nyimpi yo Sungula ya Misava, ku hambana ka mavonelo malunghana ni mivango ya misava swi vange leswaku ku va ni ku avana lokukulu. Vo tala eAmerika N’walungu va ale ku ya evusocheni hikwalaho ka swivangelo swa le Bibeleni. Kambe An Introduction to Mennonite History yi ri: “Hi 1914 ku ala ku nghenela vusocha a ku ri nchumu wa nkarhi lowu hundzeke eka tikereke ta Ma-mennonite eYuropa Vupela-dyambu.” Namuntlha mintlawa yin’wana ya Ma-mennonite yi amukele tindlela ta manguva lawa hi mpimo wo karhi ntsena. Van’wana va ha fasa tinguvu ta vona hi swipereta ematshan’weni yo tirhisa tikunupu naswona va pfumela leswaku vavanuna a va fanelanga va byevula malepfu ya vona.

Mintlawa yin’wana ya Ma-mennonite yi endle xiboho xo tihambanisa ni vanhu van’wana, yi rhurhisa vanhu va yona va ya etindhawini leti tihulumendhe ta kona ti va pfumelelaka ku tshama handle ko kavanyetiwa. Hi xikombiso, eBolivia, kwalomu ka 38 000 wa Ma-mennonite ma tshama emigangeni yo tala ya le kule, laha muganga ha wun’we wu nga ni milawu ya wona ya mahanyelo. Emigangeni yin’wana a swi pfumeleriwanga ku tirhisa mimovha, ku pfumeleriwa ku tirhisa tihanci ni swigolonyana ntsena. Emigangeni yin’wana a swi pfumeleriwi ku tirhisa xiya-ni-moya, thelevhixini ni ku yingisela vuyimbeleri. Kun’wana a swi pfumeleriwi ni ku dyondza ririmi ra tiko leri muganga wa kona wu kumekaka eka rona. Muaki wa le mugangeni wun’wana u te: “Vafundhisi a va hi pfumeleli ku dyondza Xipaniya leswaku hi ta tshama hi ri ehansi ka vulawuri bya vona.” Vo tala va titwa va ri mahlonga naswona va tshama va chuhile hi ku ehleketa leswaku va ta hlongoriwa emugangeni lowu va tshamaka eka wona—ku nga nchumu lowu va endlaka va nga dyi byi rhelela, ngopfu-ngopfu loko va nga tivi vutomi byin’wana.

Ndlela Leyi Mbewu Ya Ntiyiso Yi Byariweke Ha Yona

A ku ri ehansi ka swiyimo leswi loko n’wamapurasi wa Mu-mennonite loyi a vitaniwaka Johann a vona kopi ya magazini wa Xihondzo xo Rindza endlwini ya muakelani wa yena. Ndyangu wa Johann a wu rhurhe eCanada wu ya eMexico naswona  hi ku famba ka nkarhi wu rhurhele eBolivia. Kambe a ku ri khale Johann a tsakela ku kuma mpfuno eku lavisiseni ka yena ntiyiso wa Bibele. U lombe magazini wolowo.

Endzhaku ka masiku, loko a ri edorobeni a xavisa ntshovelo wakwe wa le purasini, Johann u tshinelele Mbhoni yin’wana leyi a yi fambisa Xihondzo xo Rindza emakete. Mbhoni leyi yi n’wi kongomise eka murhumiwa la vulavulaka Xijarimani, naswona hi ku hatlisa Johann u sungule ku kuma Xihondzo xo Rindza hi poso hi Xijarimani. Nkandziyiso wun’wana ni wun’wana a wu hlayiwa hi vukheta naswona a wu hundziseriwa emindyangwini yin’wana emugangeni ku kondza wu hlakala. Minkarhi yin’wana mindyangu a yi hlangana yi dyondza Xihondzo xo Rindza ku kondza ku va exikarhi ka vusiku, ku langutiwa ni tindzimana ta Bibele leti tshahiweke. Johann u khorwisekile leswaku Timbhoni ta Yehovha ku fanele ku ri tona leti endlaka ku rhandza ka Xikwembu hi vun’we emisaveni hinkwayo. Loko a nga si fa, Johann u byele nsati wakwe ni vana a ku: “Mi fanele ku hlaya Xihondzo xo Rindza minkarhi hinkwayo. Xi ta mi pfuna ku twisisa Bibele.”

Van’wana va ndyangu wa Johann va sungule ku vulavula ni vaakelani va vona malunghana ni swilo leswi va swi dyondzeke eBibeleni. Va te, “Misava a yi nge herisiwi. Ematshan’weni ya sweswo, Xikwembu xi ta yi endla paradeyisi. Naswona Xikwembu a xi xanisi vanhu etiheleni.” Hi xihatla mabulo lawa ma fike etindleveni ta vafundhisi va kereke lava tiviseke ndyangu wa Johann leswaku wu ta hlongoriwa emugangeni loko wu nga tshiki. Endzhaku, loko ndyangu wu ri karhi wu vulavurisana malunghana ni ntshikilelo lowu vakulukumba va Ma-mennonite va wu vangelaka wona, jaha rin’wana ri phofule vonelo ra rona. Ri te: “A ndzi tivi leswaku ha yini hi vilela malunghana ni vakulukumba va kereke ya hina. Hinkwerhu ha byi tiva vukhongeri bya ntiyiso naswona a hi si endla nchumu malunghana ni sweswo.” Marito lawa ma khumbe mbilu ya tata wa jaha leri. Endzhakunyana, swirho swa khume swa ndyangu lowu swi teke riendzo ra le xihundleni swi ya lava Timbhoni ta Yehovha naswona swi hetelele swi fike ekaya ra varhumiwa, hilaha swi hlamuseriweke hakona eku sunguleni.

Hi siku leri landzelaka, varhumiwa va endzele vanghana va vona lavantshwa laha va tshamaka kona. Movha wa varhumiwa a ku ri wona ntsena exitarateni. Loko va ri karhi va hundza swigolonyana leswi kokiwaka hi tihanci, a va langutana hi tihlo ra le tin’hwembeni ni vaaki va kwalaho. Endzhakunyana a va tshame etafuleni ni Ma-mennonite ya khume lama humaka eka mindyangu yimbirhi.

Siku rero, swi teke tiawara ta mune ku dyondza ndzima yo sungula ya buku leyi nge Vutivi Lebyi Yisaka eVuton’wini Lebyi Nga Heriki. * Eka ndzimana ha yin’we, van’wamapurasi lava a va kambisise tindzimana ta Bibele leti engetelekeke naswona a va lava ku tiva loko ku ri leswaku va tirhisa tindzimana leti hi ndlela leyi faneleke. Xivutiso xin’wana ni xin’wana xa dyondzo a xi landzeriwa hi ku koka moya timinete to hlayanyana, loko van’wamapurasi va ri karhi va vutisana nhlamulo hi ririmi rin’wana ra le Jarimani, emahlweni ko va muvulavuleri a hlamulela ntlawa hinkwawo hi Xipaniya. A ku ri siku leri nga rivalekiki, kambe khombo a ri ta. A va ta langutana ni miringo ku fana na Menno Simons loko a sungule ku lavisisa ntiyiso wa Bibele kwalomu ka malembe-xidzana ya ntlhanu lama hundzeke.

Ku Langutana Ni Nkaneto Hikwalaho Ka Ntiyiso

Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani vakulukumba va kereke va te endlwini ya ndyangu wa Johann ni xileriso lexi kongomisiweke eka vanhu lava tsakelaka, va ku: “Hi swi twile leswaku a mi endzeriwe hi Timbhoni ta Yehovha. Mi fanele mi ti alela ku tlhela ti vuya, naswona mi ta hlongoriwa loko mi nga humesi tibuku ta tona ti hisiwa.” A va  ha lo dyondza Bibele kan’we ntsena ni Timbhoni, kutani lowu a wu ri ndzingo lowukulu swinene.

Nhloko ya ndyangu wun’wana yi te, “Leswi mi swi vulaka a hi nge swi endli. Vanhu lava a va tele ku ta hi dyondzisa Bibele.” Xana vakulukumba va angule njhani? Va khirhiwile hikwalaho ko dyondza ka vona Bibele! A ku ri xiendlo xa tihanyi hakunene. Xigolonyana xa fektri ya chizi ya le mugangeni xi hundze hi le mutini wa ndyangu wun’wana handle ko teka ntswamba lowu a wu va pfuna ku kuma mali yo tihanyisa. Nhloko ya ndyangu wun’wana yi hlongoriwile entirhweni. Un’wana u aleriwe ku xava swakudya exitolo xa kwalaho, naswona n’wana wa yena wa xisati wa malembe ya khume u hlongoriwile exikolweni. Vaakelani va rhendzele muti wun’wana va lava ku teka nsati wa wanuna un’wana, va vula leswaku a nga ka a nga tshami ni wanuna la khirhiweke. Ku nga khathariseki hinkwaswo leswi, mindyangu leyi dyondzeke Bibele a yi tshikanga ku ya emahlweni yi lavisisa ntiyiso.

Varhumiwa va hambete va teka riendzo ro leha hi movha vhiki ni vhiki va ya fambisa dyondzo ya Bibele. Mindyangu leyi a yi tiyisiwa swinene hi tidyondzo teto! Mindyangu yin’wana a yi famba tiawara timbirhi hi xigolonyana lexi kokiwaka hi tihanci leswaku yi va kona loko ku dyondziwa. A ku ri xiendlakalo lexi khutazaka loko mindyangu leyi yi kombela un’wana wa varhumiwa ro sungula leswaku a khongela. Eka miganga leyi, Ma-mennonite a ma khongeli swi twiwa hi un’wana, kutani a va nga si tshama va twa munhu a va khongelela. Vavanuna a va khavaxela mihloti. Anakanya swivutiso leswi a va tivutisa swona loko varhumiwa va te ni xitlanga-tikhasete! Vuyimbeleri a byi yila emugangeni wa ka vona. A va tsake ngopfu ku twa ti-Kingdom Melody to tsakisa swonghasi, lerova va endle xiboho xa ku yimbelela tinsimu ta Mfumo endzhaku ka dyondzo yin’wana ni yin’wana! Hambiswiritano, a ka ha sele xivutiso lexi nge, Xana a va ta tihanyisa njhani eswiyin’weni swa vona leswintshwa?

Ku Kuma Vamakwerhu Lava Nga Ni Rirhandzu

Leswi se mindyangu leyi a yi papalatiwa emugangeni, yi sungule ku tiendlela chizi hi yoxe. Varhumiwa va yi pfune ku kuma vaxavi. Mbhoni yin’wana ya khale ya le Amerika N’walungu leyi kuleleke emugangeni wa Ma-mennonite eAmerika Dzonga yi twe hi ta ku xaniseka ka mindyangu leyi. Yi tsakele ku ya va pfuna. Ku nga si hela na vhiki, makwerhu loyi u khandziye xihaha-mpfhuka a ya eBolivia. Ehenhleni ko khutaza mindyangu leyi swinene hi tlhelo ra moya, u tlhele a yi pfuna ku xava lori leswaku yi ta kota ku ya ha yona eminhlanganweni eHolweni ya Mfumo ni ku tleketla swilo leswi yi swi xavisaka swi ya emakete.

Xirho xa ndyangu wun’wana xa tsundzuka, “Loko hi sungula ku khirhiwa emugangeni a swi tika. A hi ya eHolweni ya Mfumo hi hlunamile, kambe a hi vuya hi tsakile.” Kunene Timbhoni ta kwalaho ti yime hi milenge ti va pfuna eka xiyimo lexi. Van’wana va dyondze Xijarimani, naswona Timbhoni to talanyana leti vulavulaka Xijarimani ti suke eYuropa ti ya eBolivia ti ya pfuneta ku fambisa minhlangano ya Vukreste hi Xijarimani. Endzhakunyana vanhu va 14 lava khale a va ri Ma-mennonite se a va chumayela van’wana mahungu lamanene ya Mfumo.

Hi October 12, 2001, ni lembe ri nga si hela endzhaku ko va va endzele kaya ra varhumiwa ro sungula, 11 wa vanhu lava khale a va ri Ma-anabaptist va tlhele va khuvuriwa, sweswi va kombisa ku tinyiketela ka vona eka Yehovha. Ku sukela kwalaho vo tala va teke goza leri fanaka. Endzhaku un’wana u te: “Ku sukela loko hi dyondze ntiyiso wa Bibele, hi titwa ku fana ni mahlonga lama ntshunxiweke.” Un’wana u te: “Ma-mennonite yo tala ma vilela hi ku pfumaleka ka rirhandzu emigangeni ya wona. Kambe Timbhoni ta Yehovha ta khathalelana. Ndzi titwa ndzi hlayisekile exikarhi ka tona.” Loko u lava ku wu twisisa ku antswa ntiyiso wa Bibele, na wena u nga langutana ni swihinga. Kambe loko u lava mpfuno wa Yehovha naswona u kombisa ripfumelo ni xivindzi hilaha mindyangu leyi yi endleke hakona, na wena u ta humelela naswona u ta kuma ntsako.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndlela leyi va tsakeke ha yona loko va kuma tibuku ta Bibele ta Xijarimani

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Hambileswi vuyimbeleri a byi yila, sweswi va yimbelela endzhaku ka dyondzo yin’wana ni yin’wana ya Bibele