Pfumelela “Rito” Ra Yehovha Ri Ku Sirhelela

HI 490 B.C.E. enyimpini leyi nga rivalekiki ya le Marathon, vuthu ra le Atena ra masocha ya 10 wa magidi ku ya eka 20 wa magidi a ri jamelane ni vuthu lerikulu swinene ra le Peresiya. Rhengu leri a ri tirhisiwa hi masocha ya Magriki a ku ri ku famba ma phetile. Ni switlhangu swa wona a swi phetile swi languteka ku fana ni rirhangu ra matlhari ntsena leri nga nghenekiki. Rhengu leri ra ku lwa hi ku pheta kunene ri endle leswaku masocha ya le Atena ma tiendlela vito hi ku hlula vuthu lerikulu ra le Peresiya.

Vakreste va ntiyiso va le nyimpini ya moya. Va dodombisana ni valala lava nga ni matimba swinene—ku nga vafumi lava nga vonakiki va mafambiselo lawa yo homboloka, lava Bibele yi va hlamuselaka tanihi “vafumi va misava va munyama lowu, . . . mavandla lama hombolokeke ya moya, etindhawini ta le tilweni.” (Vaefesa 6:12; 1 Yohane 5:19) Vanhu va Xikwembu va hambeta va hlula—kambe ku nga ri hi matimba ya vona. Ku dzuneka hinkwako ku ya eka Yehovha, la va sirhelelaka ni ku va dyondzisa, hilaha Pisalema 18:30 yi hlamuselaka hakona: “Rito ra Yehovha ri tengile. I xitlhangu xa hinkwavo lava tumbelaka eka [yena].”

Ina, hi “rito” rakwe leri tengeke, leri kumekaka eka Matsalwa yo Kwetsima, Yehovha u sirhelela malandza yakwe yo tshembeka leswaku ma tshama ma hlayisekile hi tlhelo ra moya. (Pisalema 19:7-11; 119:93) Malunghana ni vutlhari lebyi kumekaka eRitweni ra Xikwembu, Solomoni u tsarile: “U nga byi tshiki, byi ta ku hlayisa. Byi rhandze, byi ta ku sirhelela.” (Swivuriso 4:6; Eklesiasta 7:12) Xana vutlhari bya Xikwembu byi hi sirhelela njhani? Xiya xikombiso xa Israyele wa khale.

Vanhu Lava Sirheleriweke Hi Vutlhari Bya Xikwembu

Nawu wa Yehovha wu sirhelele Vaisrayele, wu va kongomisa etimhakeni hinkwato ta vutomi bya vona. Hi xikombiso, milawu leyi khumbaka swakudya, ku basa, ni ku tihambanisa ni lava vabyaka, yi va sirhelele eka vuvabyi byo tala lebyi a byi hlasela vanhu va matiko man’wana. Sayense yi sungule ku fikelela xiyimo xa le henhla lexi a xi vekiwe hi Nawu wa Xikwembu endzhaku ka loko yi tshubule switsongwatsongwana hi  lembe-xidzana ra vu-19. Milawu ya ku sirhelela vun’wini bya ndhawu, ya nkutsulo, ya ku suriwa ka xikweleti ni ya ku lombisa mali handle ka mpindzulo, a yi pfuna vanhu eIsrayele, yi endla va tshamisana hi ku rhula naswona va nga vi swisiwana. (Deteronoma 7:12, 15; 15:4, 5) Nawu wa Yehovha a wu endla leswaku masimu ya le Israyele ma tshama ma ri exiyin’weni lexinene! (Eksoda 23:10, 11) Milawu leyi a yi sivela vanhu ku hlanganyela evugandzerini bya mavunwa a yi sirhelela vumoya bya vona, yi endla leswaku va nga karhatiwi hi madimona, va nga endli switlhavelo hi vana naswona va papalata swilo swin’wana swo biha, yi tlhela yi va sirhelela eka mukhuva lowu khomisaka tingana, wa ku khinsamela swifaniso leswi nga hanyiki.—Eksoda 20:3-5; Pisalema 115:4-8.

Swi le rivaleni leswaku “marito” ya Yehovha a ma vanga lama “nga pfuniki nchumu” eka Israyele; ku ri na sweswo, a ma vula vutomi ni ku leha ka masiku eka hinkwavo lava va ma yingiseke. (Deteronoma 32:47) Marito ya Yehovha ya vutlhari ma ha vula leswi fanaka ni namuntlha eka lava va ma yingisaka, hambileswi Vakreste va nga ha riki ehansi ka ntwanano wa Nawu. (Vagalatiya 3:24, 25; Vaheveru 8:8) Entiyisweni, ematshan’weni ya leswaku Vakreste va va ni nxaxamelo wa milawu, va ni misinya ya milawu yo tala ya Bibele leyi va kongomisaka ni ku va sirhelela.

Vanhu Lava Sirheleriwaka Hi Misinya Ya Milawu

Milawu yi nga va ni swipimelo naswona yi nga ha va ya xinkarhana. Hambiswiritano, leswi misinya ya milawu ya Bibele yi tameleke ntiyiso wa xisekelo, hakanyingi yi tirha etimhakeni to tala naswona a yi heleriwi hi nkarhi. Hi xikombiso, xiya nsinya wa nawu lowu nga eka Yakobo 3:17, leyi hi ku komisa yi nge: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla xo sungula byi tengile, byi tlhela byi va ni ku rhula.” Xana ntiyiso wolowo wa xisekelo wu nga va sirhelela njhani vanhu va Xikwembu namuntlha?

Ku tenga swi vula ku basa emahanyelweni. Xisweswo, lava tekaka ku tenga ku ri nchumu wa nkoka, a vo lwela ku papalata ku tikhoma ko biha ntsena kambe va tlhela va papalata ni swilo leswi nga ha va yisaka eku tikhomeni ko biha, ku nga ha va ku anakanya hi vuxaka bya rimbewu kumbe ku hlalela swilo leswi navetisaka vuxaka bya rimbewu. (Matewu 5:28) Hilaha ku fanaka, varhandzani lava namarhelaka nsinya wa nawu lowu nga eka Yakobo 3:17, va papalata swiendlo leswi nga ha va endlaka va tsandzeka ku tikhoma. Tanihi leswi va kongomisiwaka hi misinya ya milawu, a va debyisi voko, kumbexana va ehleketa leswaku leswi va nga tluliki nawu wo karhi, ku tikhoma ka vona ka amukeleka eka Yehovha. Va swi tiva leswaku Yehovha u “vona leswi mbilu yi nga swona” kutani a teka goza leri faneleke. (1 Samuwele 16:7; 2 Tikronika 16:9) Vanhu vo tano vo tlhariha va sirhelela mimiri ya vona eka mavabyi yo tala ya namuntlha lama tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu naswona va sirhelela mianakanyo ni mintlhaveko ya vona.

Yakobo 3:17 yi vula leswaku vutlhari bya Xikwembu byi tlhela “byi va ni ku rhula.” Ha swi tiva leswaku Sathana u lava ku hi hambukisa eka Yehovha hi ku byala moya wa madzolonga etimbilwini ta hina, hi ku tirhisa minkandziyiso leyi siyaka swivutiso, tifilimi, vuyimbeleri ni mintlango ya tikhompyuta—leyi yin’wana ya yona yi khutazaka vanhu ku tekelela swiendlo leswi chavisaka swa tihanyi ni ku dlaya! (Pisalema 11:5) Leswaku Sathana wa humelela emhakeni leyi, swi vonaka hi ndlela leyi madzolonga ma andzeke ha yona. Malunghana ni vugevenga lebyi, eka malembenyana lama hundzeke, phepha-hungu ra le Australia, The Sydney Morning Herald ri tshahe Robert Ressler la teke ni rito leri nge “mudlayeteri [serial killer].” Ressler u vule leswaku vadlayi lava a vulavurisaneke na vona hi va-1970 a va hlohloteriwa hi swilo swo naveta rimbewu leswi “nga riki nchumu loko swi ringanisiwa ni swa namuntlha.” Xisweswo, Ressler u vule leswaku “leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka swi ta chavisa ngopfu—eka nguva leyintshwa leyi vadlayi va nga ta andza swinene.”

Hakunene, endzhaku ka tin’hwetinyana ku sukela loko ku humelele mahungu wolawo, wanuna un’wana u teke xibamu a dlayetela tincece ta 16 ni mudyondzisi wa tona exikolweni xa tindzumulo eDunblane, le Scotland, endzhaku a tidlaya na yena. N’hweti leyi landzeleke, wanuna la hlanganeke nhloko u mbumburhele vanhu va 32 edorobeni ro rhula swinene ra Port Arthur, le Tasmania, eAustralia. Emalembeni ya sweswinyana, tiko ra United States ri weriwe hi khombo ra ku yayarheriwa ka vanhu eswikolweni, lerova vanhu va le Amerika va tivutisa xivutiso lexi nge, Kasi swi lo yini? Hi June 2001, tiko ra Japani a ri ri emahungwini endzhaku ka loko wanuna loyi  a a hlangane nhloko a nghene exikolweni a dlaya vana va 8 hi mukwana, va ha ri ni lembe kumbe mambirhi va sungule ku nghena xikolo, a tlhela a halahala van’wana va 15. Handle ko kanakana, swivangelo swa nsele wolowo swi rharhanganile, kambe madzolonga lama kombisiwaka eka swihaxa-mahungu ma tikomba ma hoxa xandla swinene eka mhaka leyi. Mutsari wa phepha-hungu wa le Australia, Phillip Adams, u te: “Loko xinavetisi xi kota ku koka vanhu vo tala hi 60 wa tisekoni, u nge ndzi byeli leswaku filimi yo rharhangana ya tiawara timbirhi a yi nge swi koti ku cinca mavonelo ya vanhu.” A swi hlamarisi leswi maphorisa ma kumeke 2 000 wa tivhidiyo leti nga ni madzolonga ni leti nga ni swilo leswi navetisaka rimbewu ekaya ra wanuna wa le Port Arthur loyi a dlayeteleke vanhu hi xibamu.

Lava namarhelaka misinya ya milawu ya Bibele va sirhelela mianakanyo ni timbilu ta vona eka mixaka hinkwayo ya vuhungasi lebyi hlohlotelaka ku rhandza madzolonga. Xisweswo, “moya wa misava” a wu amukeleki emianakanyweni ni le ku naveleni ka vona. Ematshan’weni ya sweswo, va ‘dyondzisiwa hi moya wa Xikwembu,’ naswona va lwela ku hlakulela ku rhandza mihandzu ya moya lowu, leyi wun’wana wa yona ku nga ku rhula. (1 Vakorinto 2:12, 13; Vagalatiya 5:22, 23) Leswi va swi endla hi ku va ni dyondzo ya Bibele ya nkarhi ni nkarhi, hi xikhongelo ni hi ku anakanyisisa hi swilo leswi akaka. Nakambe va papalata ku tihlanganisa ni vanhu lava rhandzaka madzolonga, va hlawula ku tihlanganisa ni lava va fanaka na vona, lava va navelaka misava ya Yehovha leyintshwa leyi nga ni ku rhula. (Pisalema 1:1-3; Swivuriso 16:29) Hakunene vutlhari bya Xikwembu bya hi sirhelela!

Pfumelela “Rito” Ra Yehovha Ri Sirhelela Mbilu Ya Wena

Loko Yesu a ringiwa hi Sathana le mananga, u n’wi kanete hi ku tshaha hi ku kongoma leswi Rito ra Xikwembu ri vulaka swona. (Luka 4:1-13) Hambiswiritano, a nga vangisananga na Diyavulosi a ringeta ku kombisa leswaku i mani a tlhariheke ku tlula un’wana. Loko a tisirhelela hi ku tirhisa Matsalwa, Yesu a a vulavula swi huma embilwini, naswona leswi hi swona swi endleke leswaku rhengu ra Diyavulosi ri nga humeleli eka yena, hilaha ri humeleleke hakona aEdeni. Marhengu ya Sathana ma ta tsandzeka ni le ka hina loko hi tata timbilu ta hina hi marito ya Yehovha. A ku na nchumu wa nkoka ku tlula lowu “hikuva swihlovo swa vutomi swi le [mbilwini].”—Swivuriso 4:23.

Ku tlula kwalaho, hi fanele hi ya emahlweni hi sirhelela mbilu ya hina, hi nga karhali. Sathana, hambileswi a tsandzekeke le mananga, a nga tshikanga ku ringa Yesu. (Luka 4:13) U ta phikelela ni le ka hina, a ringeta hi tindlela to hambana-hambana leswaku a herisa vutshembeki bya hina. (Nhlavutelo 12:17) Hikwalaho, a hi tekeleleni Yesu hi ku lwela ku rhandza Rito ra Xikwembu swinene, hi nkarhi lowu fanaka hi hambeta hi khongelela moya lowo kwetsima ni vutlhari. (1 Vatesalonika 5:17; Vaheveru 5:7) Loko ku ri Yehovha, u tshembisa hinkwavo lava va tumbelaka eka yena leswaku u ta va sirhelela hi tlhelo ra moya.—Pisalema 91:1-10; Swivuriso 1:33.

Rito Ra Xikwembu Ri Sirhelela Vandlha

Sathana a nge swi koti ku sivela “ntshungu lowukulu” lowu ku profetiweke ha wona, leswaku wu pona nhlomulo lowukulu. (Nhlavutelo 7:9, 14) Nilokoswiritano, wa ha lwa hi matimba leswaku a onha Vakreste, ku endlela leswaku van’wana va vona va nga ha amukeleki eka Yehovha. Rhengu rero ri humelerile eIsrayele wa khale naswona ri endle leswaku ku fa vanhu va 24 000 loko se va ri kusuhi swinene ni ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke. (Tinhlayo 25:1-9) Vakreste lava dyoheke ivi va kombisa ku tisola ka xiviri, va pfuniwa leswaku va tlhela va hlakarhela emoyeni. Kambe vadyohi lava nga hundzukiki, ku fana na Zimri wa khale, va nga onha mahanyelo ni vumoya bya van’wana. (Tinhlayo 25:14) Ku fana ni masocha lama cukumeteke switlhangu swa wona, a va veki vutomi bya vona ntsena ekhombyeni kambe va veka ni bya vanghana va vona.

Xisweswo, Bibele yi ri: “Mi tshika ku tihlanganisa na mani na mani loyi a vuriwaka makwerhu, kasi i mbhisa kumbe munhu wa makwanga kumbe mugandzeri wa swifaniso swa hava kumbe murhuketeri kumbe xidakwa kumbe mudyeleri, hambi ku ri ku dya mi nga dyi na yena munhu wo tano. . . . Susani munhu wo homboloka exikarhi ka n’wina.” (1 Vakorinto 5:11, 13) Xana a wu pfumeli leswaku “marito” lawa ya vutlhari ma endla leswaku vandlha ra Vukreste ri tshama ri tengile emahanyelweni ni le moyeni?

Ku hambana ni sweswo, tikereke to tala ta Vujagana swin’we ni vagwinehi, va vula leswaku tindzimana  ta Bibele leti lwisanaka ni mavonelo ya manguva lawa, lama humeke endleleni, ti hundzeriwe hi nkarhi. Xisweswo, va seketela mixaka hinkwayo ya swidyoho leswikulu, hambi ku ri leswi endliwaka hi vafundhisi. (2 Timotiya 4:3, 4) Kambe xiya leswaku Swivuriso 30:5, leyi na yona yi vulavulaka hi “rito” ra Yehovha leri fanaka ni xitlhangu, yi tlhandlamiwa hi xitsundzuxo lexi nga eka ndzimana 6 lexi nge: “U nga engeteli nchumu emaritweni ya [Xikwembu], leswaku xi nga ku tshinyi, leswaku u nga kumiwi u ri muhembi.” Ina, lava va tlangaka hi Bibele i vahembi va xiviri hi tlhelo ra moya—i vahembi lava nga ni nandzu lowukulu! (Matewu 15:6-9) Kutani a hi tsakeni swinene leswi hi nga exikarhi ka nhlengeletano leyi yi ri xiximaka swinene Rito ra Xikwembu.

Ku Sirheleriwa Hi “Nun’hwelo Wo Nandziha”

Leswi vanhu va Xikwembu va namarhelaka Bibele ni ku avela van’wana rungula ra yona leri chavelelaka, va humesa “nun’hwelo wo nandziha” wa vutomi, lowu fanaka ni murhi wa risuna ni lowu tsakisaka Yehovha. Kambe hi ku ya hi vuhundzuluxeri bya J. B. Phillips, vanhu lava tameleke rungula leri va humesa “risema leri taka ni khombo.” Ina, tinhompfu to fanekisela ta vanhu vo homboloka ti onhiwe swinene hi mafambiselo ya swilo ya Sathana lerova va titwa va nga ntshunxeki kumbe va titwa va fikeriwa hi vukarhi loko va vona vanhu lava humesaka “nun’hwelo wo nandziha wa Kreste.” Hi hala tlhelo, lava va chumayelaka mahungu lamanene hi ku hiseka va va “nun’hwelo wo nandziha wa Kreste exikarhi ka lava ponisiwaka.” (2 Vakorinto 2:14-16) Vanhu lava va timbilu letinene hakanyingi va nyangatsiwa hi vukanganyisi ni vunwa bya vukhongeri bya mavunwa. Xisweswo, loko hi pfula Rito ra Xikwembu, hi va byela rungula ra Mfumo, va titwa va rhandza Kreste ni ku lava ku dyondza swo tala.—Yohane 6:44.

Hikwalaho, u nga heli matimba loko van’wana va nga ri amukeli rungula ra Mfumo. Ematshan’weni ya sweswo, teka “nun’hwelo wo nandziha wa Kreste” wu ri xisirhelelo hi tlhelo ra moya, wu hlongola vanhu vo tala lava nga ha vaka khombo eka xiyimo xa moya xa vanhu va Xikwembu, kasi hi hala tlhelo wu koka vanhu va timbilu letinene.—Esaya 35:8, 9.

Leswi masocha ya Magriki le Marathon a ma phete swin’we ma tlhela ma fumbarhela switlhangu swa wona swi tiya, ma hlurile hambileswi a ma langutane ni vuthu leri nga ni matimba swinene. Hilaha ku fanaka, Yehovha u tshembisa Timbhoni takwe leto tshembaka leswaku ti ta hlula hi ku helela enyimpini ya tona ya moya, hikuva i “ndzhaka” ya tona. (Esaya 54:17) Xisweswo, onge un’wana ni un’wana wa hina a nga hambeta a tifihla eka Yehovha hi ku “khoma swi tiya eka rito ra vutomi.”—Vafilipiya 2:16.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 31]

‘Vutlhari lebyi humaka ehenhla byi tengile byi tlhela byi va ni ku rhula’