I Mani Yesu Kreste?

ANAKANYA ndlela leyi jaha ra Muyuda leri vuriwaka Andriya ri faneleke ri tsake ha yona loko ri ma twa ro sungula marito ya Yesu wa le Nazareta! Bibele yi vula leswaku Andriya u tsutsumele eka makwavo a fika a ku: “Hi kume Mesiya [kumbe, Kreste].” (Yohane 1:41) Hi Xiheveru na hi Xigriki, marito lawa hi ntolovelo ma hundzuluxeriwaka ma va “Mesiya” na “Kreste” ma vula “Mutotiwa.” Yesu a a ri Mutotiwa, kumbe Muhlawuriwa wa Xikwembu—Murhangeri la tshembisiweke. (Esaya 55:4) Matsalwa ma ni vuprofeta lebyi vulavulaka ha yena, naswona Vayuda hi nkarhi wolowo a va n’wi languterile.—Luka 3:15.

Hi swi tivisa ku yini leswaku Yesu hakunene a a ri Muhlawuriwa wa Xikwembu? Anakanya hi leswi humeleleke hi lembe ra 29 C.E. loko Yesu a ri ni malembe ya 30 hi vukhale. U ye eka Yohane lowo Khuvula leswaku a ya n’wi khuvula eNambyeni wa Yordani. Bibele yi ri: “Loko Yesu a khuvuriwile, a huma hi ku hatlisa ematini; kutani waswivo, matilo ma pfuleka, a vona moya wa Xikwembu wu xika ku fana ni tuva wu ta ehenhla ka yena. Waswivo! Nakambe, ku huma rito ematilweni, ri ku: ‘Loyi i N’wananga, la rhandzekaka, loyi ndzi n’wi amukeleke.’” (Matewu 3:16, 17) Endzhaku ko twa marito wolawo ya ku kombisa ku n’wi amukela, xana Yohane a a ta kanakana leswaku Yesu a a ri Muhlawuriwa wa Xikwembu? Hi ku chululela moya lowo kwetsima wa Yena eka Yesu, Yehovha Xikwembu u n’wi totile, kumbe a n’wi hlawula, leswaku a va Hosi ya Mfumo wa Yena lowu taka. Hikwalaho, Yesu u ve Yesu Kreste, kumbe Yesu Mutotiwa. Kambe, ha yini Yesu a a vuriwa N’wana wa Xikwembu? Xana a a huma kwihi?

Masungulo Ya Yena A “Ma Sukel[a] Eminkarhini Yo Sungula”

Vutomi bya Yesu byi nga ha avanyisiwa hi swiphemu swinharhu. Xiphemu xo sungula xi sungule khale a nga si velekiwa tanihi munhu wa nyama. Mikiya 5:2 yi vula leswaku masungulo ya yena “ma sukel[a] eminkarhini yo sungula, ku sukela emasikwini ya nkarhi lowu nga riki na makumu.” Yesu hi yexe u te: “Mina ndzi huma etindhawini ta le henhla”—hileswaku etilweni. (Yohane 8:23) A a ri etilweni tanihi munhu wa moya wa matimba.

Tanihi leswi swilo hinkwaswo leswi vumbiweke swi veke ni masungulo, a ku ri ni nkarhi lowu Xikwembu a xo va xoxe. Hambiswiritano, emalembeni yo tala swinene lama hundzeke Xikwembu xi ve Muvumbi. Xi rhange xi vumba mani? Buku yo hetelela ya Bibele yi hlamusela Yesu tanihi “masungulo ya ntumbuluko wa Xikwembu.” (Nhlavutelo 3:14) Yesu i “mativula ya ntumbuluko hinkwawo.” Sweswo swi tano “hikuva ha yena swilo hinkwaswo swi tumbuluxiwile ematilweni ni le henhla ka misava, swilo leswi vonakaka ni swilo leswi nga vonakiki.” (Vakolosa 1:15, 16) Ina, Yesu hi yena ntsena la vumbiweke hi Xikwembu hi ku kongoma. Hikwalaho, u vuriwa “N’wana wa [Xikwembu] la tswariweke a ri swakwe.” (Yohane 3:16) N’wana loyi wa mativula u ni xithopo xa “Rito.” (Yohane 1:14) Ha yini? Hikuva loko a nga si tswariwa tanihi munhu wa nyama, a a ri muvulavuleri wa Xikwembu etilweni.

“Rito” a a ri na Yehovha Xikwembu “eku sunguleni,” loko “matilo ni misava” swi tumbuluxiwa. Xikwembu a xi vulavula na rona loko xi ku: “A hi endle munhu hi xifaniso xa hina.” (Yohane 1:1; Genesa 1:1, 26) N’wana wa mativula wa Yehovha a a ri etlhelo ka Tata wa yena, a tirha hi ku hiseka na yena. Eka Swivuriso 8:22-31, u hlamuseriwa tanihi loyi a nge: “A ndzi ri etlhelo ka [Muvumbi] ndzi ri mutirhi la nga ni vuswikoti, a ndzi ri munhu loyi a n’wi rhandzaka hilaha ku hlawulekeke siku ni siku, mina ndzi tsakile emahlweni ka yena nkarhi hinkwawo.”

Yehovha Xikwembu na N’wana wa yena la tswariweke a ri yexe va fanele va tivane kahle loko va ri karhi va tirha swin’we! Vuxaka byolebyo lebyikulu lebyi a veke na byona na Yehovha hi malembe yo tala swinene byi n’wi khumbe swinene N’wana wa Xikwembu. N’wana loyi  a yingisaka u fane na Tata wa yena, Yehovha. Entiyisweni, Vakolosa 1:15 yi vitana Yesu leswaku i “xifaniso xa Xikwembu lexi nga vonakiki.” Lexi i xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku ku tiva Yesu swi va swa nkoka eku eneriseni ka xilaveko xa hina xa moya ni ku navela ka hina ka ntumbuluko ko tiva Xikwembu. Hinkwaswo leswi Yesu a swi endleke loko a ha ri emisaveni hi swona leswi Yehovha a a langutele leswaku a swi endla. Hikwalaho, ku tiva Yesu nakambe swi vula ku kurisa vutivi bya hina ha Yehovha. (Yohane 8:28; 14:8-10) Kambe Yesu u tise ku yini emisaveni?

Vutomi Bya Yena Tanihi Munhu

Xiphemu xa vumbirhi xa vutomi bya Yesu xi sungule loko Xikwembu xi rhumele N’wana wa xona emisaveni. Yehovha u endle leswi hi ku hundzisela vutomi bya Yesu embelekweni wa nhwana la tshembekaka wa Muyuda la vuriwaka Mariya hi singita byi suka etilweni. Yesu a nga tswariwanga a nga hetisekanga hikuva a a nga ri na tatana la nga munhu wa nyama. Moya lowo kwetsima wa Yehovha, kumbe matimba lama tirhaka, ma te ehenhla ka Mariya, naswona matimba ya yena ma n’wi ‘funengetile,’ ma endla leswaku a tika hi singita. (Luka 1:34, 35) Hikwalaho Mariya u tswale n’wana la hetisekeke. Tanihi n’wana wa vuwundli wa Yosefa loyi a a ri muvatli, u kuriseriwe ekaya ra xiyimo xa le hansi naswona a a ri mativula endyangwini wolowo tanihi leswi a tlhandlamiweke hi vana van’wana.—Esaya 7:14; Matewu 1:22, 23; Marka 6:3.

A ku tiviwi swo tala malunghana ni vuhlangi bya Yesu, kambe ku ni xiendlakalo xin’we lexi xiyekaka. Loko Yesu a ri ni malembe ya 12 hi vukhale, vatswari va yena va fambe na yena va endzela Yerusalema ePasekeni tanihi leswi a va ya lembe na lembe. Loko va ri kwalaho, u hete nkarhi wo tala a ri etempeleni, “a tshame exikarhi ka vadyondzisi, a va yingisela ni ku va vutisa.” Ku tlula kwalaho, “hinkwavo lava a va n’wi yingisile a va hlamala va nga heti hikwalaho ka ku twisisa kakwe ni tinhlamulo takwe.” Ina, Yesu loyi a ha ri ntsongo a a nga vutisi swivutiso leswi tlhontlhaka mianakanyo ntsena, leswi fambisanaka ni vukhongeri, kambe a a tlhela a nyikela tinhlamulo ta vutlhari leti a ti hlamarisa van’wana. (Luka 2:41-50) Loko a ri karhi a kula emutini wa Nazareta, u dyondze ku va muvatli, handle ko kanakana a dyondzisiwa hi Yosefa, tata wa yena wa muwundli.—Matewu 13:55.

Yesu u tshame eNazareta ku kondza a va ni malembe ya 30 hi vukhale. Hiloko a ya eka Yohane leswaku a ya khuvuriwa. Endzhaku ka ku khuvuriwa ka yena, Yesu u sungule vutirheli bya yena laha a tirha hi matimba. U famba-fambe etikweni ra rikwavo ku ringana malembe manharhu ni hafu a twarisa mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. U nyikele vumbhoni bya leswaku a a rhumiwe hi Xikwembu. Njhani? Hi ku endla masingita yo tala—mintirho ya matimba leyi a ku nga ri na munhu wa nyama loyi a a ta kota ku yi endla.—Matewu 4:17; Luka 19:37, 38.

Yesu nakambe a a ri wanuna wa ntwela-vusiwana lowukulu ni mintlhaveko leyikulu. Musa wa yena wu vonake swinene eka ndlela leyi a a va teka hi yona van’wana ni ndlela leyi a a va khoma hi yona. Leswi Yesu a a tshineleleka a tlhela a va ni musa, vanhu a va titwa va ntshunxekile ku tshinela eka yena. Ni vana a va titwa va ntshunxekile loko va ri na yena. (Marka 10:13-16) Yesu  a a khoma vavasati hi xichavo, hambileswi van’wana enkarhini wa yena a va va langutela ehansi. (Yohane 4:9, 27) U pfune swisiwana ni lava tshikilelekeke leswaku va ‘kumela mimoya-xiviri ya vona ku phyuphya.’ (Matewu 11:28-30) Ndlela leyi a a dyondzisa ha yona a yi ri erivaleni, a yi olova naswona yi twisiseka. Naswona leswi a a swi dyondzisa a swi kombisa ku navela ka yena loku humaka embilwini ko endla leswaku vayingiseri va yena va tolovelana ni Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha.—Yohane 17:6-8.

Yesu u tirhise moya lowo kwetsima wa Xikwembu leswaku a endla masingita, hi ntwela-vusiwana u tshungule lava vabyaka ni lava xanisekaka. (Matewu 15:30, 31) Hi xikombiso, munhu la nga ni nhlokonho u te eka yena a ku: “Loko u swi lava, u nga ndzi basisa.” Xana Yesu u endle yini? U tshambulute voko ra yena kutani a khumba wanuna loyi, a ku eka yena: “Ndza swi lava. Basisiwa.” Hiloko wanuna la vabyaka a hanyisiwa!—Matewu 8:2-4.

Nakambe, anakanya hi nkarhi lowu ntshungu lowu teke eka Yesu wu tshameke na yena masiku manharhu wu nga dyi nchumu. U twele vanhu lava vusiwana hiloko hi singita a phamela “vavanuna va 4 000 ku nga hlayiwi vavasati ni vana lavatsongo.” (Matewu 15:32-38) Hi nkarhi wun’wana, Yesu u miyete xidzedze lexi a xi xungeta vuhlayiseki bya vanghana va yena. (Marka 4:37-39) U pfuxe, kumbe a tlherisela evuton’wini vanhu lava a va file. * (Luka 7:22; Yohane 11:43, 44) Yesu u kale a nyikela hi vutomi bya yena lebyi hetisekeke hi ku swi rhandza leswaku vanhu lava nga hetisekangiki va ta va ni ntshembo hi vumundzuku. Yesu a a rhandza vanhu hi ndlela leyikulu hakunene!

Yesu U Le Kwihi Namuntlha?

Yesu u fele emhandzini ya nxaniso loko a ri ni malembe ya 33 1/2 hi vukhale. * Kambe a nga hetelelanga hi ku fa ntsena. Xiphemu xa vunharhu xa vutomi bya yena xi sungule endzhaku ka masiku manharhu loko Yehovha Xikwembu a pfuxa N’wana wa yena eku feni tanihi munhu wa moya. Endzhaku ka ku pfuxiwa ka yena eku feni, Yesu u humelele eka madzana ya vanhu lava a va hanya hi lembe-xidzana ro sungula C.E. (1 Vakorinto 15:3-8) Endzhaku ka sweswo, u “tsham[e] evokweni ra xinene ra Xikwembu” kutani a rindzela ku amukela matimba ya vuhosi. (Vaheveru 10:12, 13) Loko nkarhi wolowo wu fika, Yesu u sungule ku fuma tanihi Hosi. Kutani hi fanele hi n’wi teka njhani Yesu namuntlha? Xana hi fanele hi n’wi teka tanihi wanuna la xanisekaka la dlayiwaka? Kumbe hi fanele hi n’wi teka tanihi munhu loyi a faneleke a gandzeriwa? Yesu namuntlha a hi munhu wa nyama kumbe Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Ku ri na sweswo, i xivumbiwa xa moya xa matimba, kumbe Hosi leyi fumaka. Ku nga ri khale, u ta kombisa vuhosi bya yena emisaveni ya hina leyi nga ni swiphiqo.

Loko yi tirhisa ririmi ro fanekisela, Nhlavutelo 19:11-16 yi hlamusela Yesu Kreste tanihi hosi leyi tshameke ehenhla ka hanci yo basa naswona a tela ku ta avanyisa ni ku lwa hi ku lulama. A a ri ni “banga ro leha ro kariha, leswaku a khemba matiko ha rona.” Ina, Yesu u ta tirhisa matimba ya yena lamakulu leswaku a lovisa lavo homboloka. Naswona ku ta endleka yini hi lava va tikarhatelaka ku landzela xikombiso lexi a xi vekeke loko a ha ri emisaveni? (1 Petro 2:21) Yena ni Tata wa yena va ta va sirhelela eka “nyimpi ya siku lerikulu ra Xikwembu xa Matimba Hinkwawo”—leyi hakanyingi yi vitaniwaka Armagedoni—leswaku va ta hanya hilaha ku nga heriki tanihi vanhu lava nga ta fumiwa emisaveni hi Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni.—Nhlavutelo 7:9, 14; 16:14, 16; 21:3, 4.

Hi nkarhi wa ku fuma ka yena ka ku rhula, Yesu u ta endlela vanhu masingita yo hlamarisa! (Esaya 9:6, 7; 11:1-10) U ta tshungula mavabyi a tlhela a herisa rifu. Yesu u ta tirhisiwa hi Xikwembu leswaku a pfuxa vanhu va magidi ya timiliyoni, a va nyika nkarhi wa ku hanya hilaha ku nga heriki emisaveni. (Yohane 5:28, 29) A hi nge swi koti na ku anakanya ndlela leyi vutomi bya hina byi nga ta tsakisa ha yona ehansi ka Mfumo wolowo. Hikwalaho, i swa nkoka leswaku hi hambeta hi nghenisa vutivi bya Bibele kutani hi tolovelana swinene na Yesu Kreste!

[Tinhlamuselo ta le hansi]

 [Bokisi leri nga eka tluka 7]

XANA YESU I XIKWEMBU XA MATIMBA HINKWAWO?

Vanhu vo tala lava nghenaka kereke va vula leswaku Yesu i Xikwembu. Van’wana va vula leswaku Xikwembu i Vunharhu-un’we. Hi ku ya hi dyondzo leyi, “Tatana i Xikwembu, N’wana i Xikwembu, naswona Moya lowo Kwetsima i Xikwembu, naswona a hi Swikwembu swinharhu kambe i Xikwembu xin’we.” Ku vuriwa leswaku leswinharhu “swi hanya hilaha ku nga heriki naswona swa ringana.” (The Catholic Encyclopedia) Xana mavonelo yo tano i ya ntiyiso?

Yehovha Xikwembu i Muvumbi. (Nhlavutelo 4:11) A nga na masungulo kumbe makumu, naswona u ni matimba hinkwawo. (Pisalema 90:2) Hi hala tlhelo, Yesu u ve ni masungulo. (Vakolosa 1:15, 16) Loko a vulavula hi Xikwembu tanihi Tata wa yena, Yesu u te: “Tatana u nkulu eka mina.” (Yohane 14:28) Yesu u tlhele a hlamusela leswaku a ku ri ni swilo swin’wana leswi yena kumbe tintsumi a ti nga swi tivi, kambe a swi tiviwa hi Tata wa yena ntsena.—Marka 13:32.

Ku tlula kwalaho, Yesu u khongele eka Tata wa yena a ku: “Ku nga endleki ku rhandza ka mina, kambe a ku endleke ka wena.” (Luka 22:42) Xana Yesu a a nga khongeli eka Munhu la tlakukeke eka yena? Ku tlula kwalaho, i Xikwembu lexi pfuxeke Yesu eka lava feke, ku nga ri Yesu hi yexe. (Mintirho 2:32) Handle ko kanakana, Tatana ni N’wana a va nga ringani loko Yesu a nga si ta emisaveni kumbe hi nkarhi lowu a a ri emisaveni. Ku vuriwa yini hi le ndzhaku ka ku pfuxeriwa ka Yesu etilweni? Vakorinto vo Sungula 11:3 yi ri: “Nhloko ya Kreste i Xikwembu.” Entiyisweni, N’wana minkarhi hinkwayo u ta titsongahata eka Xikwembu. (1 Vakorinto 15:28) Hikwalaho, Matsalwa ma kombisa leswaku Yesu a hi Xikwembu xa Matimba Hinkwawo. Ku ri na sweswo, i N’wana wa Xikwembu.

Nchumu lowu ku vuriwaka leswaku i wa vunharhu eka Vunharhu-un’we—moya lowo kwetsima—a hi munhu. Loko a vulavula ni Xikwembu hi xikhongelo, mupisalema u te: “Loko u rhumela moya wa wena, swa tumbuluxiwa.” (Pisalema 104:30) Moya lowu a hi Xikwembu hi xoxe; i matimba lama tirhaka lawa xi ma rhumelaka kumbe xi ma tirhisaka leswaku xi hetisisa xin’wana ni xin’wana lexi xi lavaka ku xi endla. Hi ku tirhisa wona, Xikwembu xi vumbe matilo lama vonakaka, misava ni swilo hinkwaswo leswi hanyaka. (Genesa 1:2; Pisalema 33:6) Xikwembu xi tirhise moya wa xona lowo kwetsima leswaku xi huhutela vavanuna lava tsaleke Bibele. (2 Petro 1:20, 21) Hikwalaho, Vunharhu-un’we a hi dyondzo leyi humaka eMatsalweni. * Bibele yi ri: “Yehovha Xikwembu xa hina i Yehovha un’we.”—Deteronoma 6:4.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Yesu u ve Mutotiwa wa Xikwembu loko a khuvuriwa

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Yesu u tirhise matimba ya yena entirhweni lowu a wu averiwe hi Xikwembu

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Namuntlha, Yesu i Hosi ya matimba