Mhaka Ya Vutomi

Xikombiso Xa Vatswari Va Mina Xi Ndzi Tiyisile

HI KU VULA KA JANEZ REKELJ

Lembe a ku ri 1958. Mina ni nsati wa mina Stanka a hi ri le henhla etintshaveni ta Alps le Karawanken endzilakaneni wa Yugoslavia na Austria, hi lava ku balekela eAustria. Sweswo a swi ri ni khombo tanihi leswi varindzi va ndzilakano wa Yugoslavia lava hlomeke a va siva un’wana ni un’wana la fohlaka. Loko hi ri karhi hi famba, hi fike eriweni ro enta swinene. Mina na Stanka a hi nga si tshama hi vona tintshava leti hi ri eAustria. Hi kongome evuxeni ku fikela loko hi fika laha ku nga ni xiehlo lexi nga fambekiki hikwalaho ka maribye. Hi tibohelele eka seyila leri a hi ri khomile ivi hi titshika hi ehla hi nga swi tivi leswaku hi ta humeleriwa hi yini emahlweni.

UNGE ndzi hlamusela leswaku swi tise ku yini leswaku hi tikuma hi ri exiyin’weni lexi, ni ndlela leyi xikombiso lexinene xa vatswari va mina xi ndzi khutazeke ha yona leswaku ndzi tshama ndzi tshembekile eka Yehovha hi nkarhi wa maxangu.

Ndzi kulele eSlovenia, laha namuntlha ku nga xitikwana lexi nga eYuropa Xikarhi. Xi tikotleke eka ti-Alps ta le Yuropa, Austria ri ri en’walungwini, Italy ri ri evupela-dyambu, Croatia ri ri edzongeni, naswona Hungary ri ri evuxeni. Hambiswiritano, loko vatswari va mina, Franc na Rozalija Rekelj, va tswariwa, Slovenia a ku ri xiphemu xa Mfumo wa Austro-Hungary. Loko ku hela Nyimpi yo Sungula ya Misava, Slovenia ri ve xiphemu xa tiko lerintshwa leri vuriwaka Mfumo wa Maserb, Macroat ni Maslovenia. Hi 1929 vito leri ri cinciwile ri va Yugoslavia, leswi hi ku kongoma swi vulaka “Slavia Dzonga.” Ndzi tswariwe hi January 9 hi lembe rero le handle ka ximutana xa Podhom, ekusuhi ni Tiva ro saseka ra Bled.

Manana a a kurisiwe hi nawu wa Vukhatoliki.  Tata wa yena lontsongo a a ri mufundhisi, kasi vahahani wa yena vanharhu a va ri tinani. A a navela ku va ni Bibele yakwe, leswaku a yi hlaya naswona a yi twisisa. Hambiswiritano, Tatana a a nga ri na mhaka ni vukhongeri. A a nyamisiwe timbilu hi leswi vukhongeri byi swi endleke eNyimpini Leyikulu ya 1914 ku ya ka 1918.

Ku Dyondza Ntiyiso

Loko nyimpi yi herile, muzala wa Manana, Janez Brajec, ni nsati wakwe, Ančka, va ve Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona enkarhini wolowo. Hi nkarhi wolowo a va tshama eAustria. Ku sukela kwalomu ka 1936, Ančka u endzele Manana minkarhi yo tala. U nyike Manana Bibele, leyi a nga yi hlaya hi ku hatlisa xikan’we ni tikopi ta Xihondzo xo Rindza ni tibuku tin’wana ta Bibele leti tsariweke hi Xislovenia. Eku heteleleni, hikwalaho ka leswi Hitler se a a lawula tiko ra Austria hi 1938, Janez na Ančka va tlhelele eSlovenia. Ndzi va tsundzuka va ri mpatswa lowu dyondzekeke, lowu twisisaka ni lowu nga ni rirhandzu ra xiviri eka Yehovha. A va tala ku vulavula na Manana hi ntiyiso wa Bibele, leswi n’wi susumeteleke ku tinyiketela eka Yehovha. U khuvuriwe hi 1938.

Manana u vange hasahasa emugangeni loko a tshika mikhuva leyi nga riki ya Matsalwa, yo fana ni ku tlangela Khisimusi; ku tshika ku dya tisoseji leti pfanganisiweke ni ngati; ngopfu-ngopfu loko a susa swifaniso hinkwaswo leswi a hi ri na swona kutani a swi hisa. Hiloko nkaneto wu ku vuyavuyani. Vahahani va Manana lava nga tinani va endle matshalatshala yo n’wi tsalela va ringeta ku n’wi khorwisa leswaku a tlhelela eka Mariya ni le kerekeni. Hambiswiritano, loko Manana a va tsalela a va vutisa swivutiso leswi a swi lava tinhlamulo leti humaka eBibeleni, a nga kumanga tinhlamulo. Kokwa wa mina wa xinuna na yena u n’wi kanete hi matimba. Yena a a nga ri munhu wa mbilu yo biha kambe maxaka ni vanhu va le mugangeni hi vona a va n’wi tshikilela. Hikwalaho ka sweswo minkarhi yo hlaya u handzulele tibuku ta Manana ta Bibele, kambe Bibele hi vuyona a nga kalanga a yi khumba. U n’wi khongerile leswaku a tlhelela ekerekeni. U kale a n’wi xungeta hi mukwana. Hambiswiritano, Tatana u lerise Kokwana hi ku kongoma leswaku a phela mikhuva yakwe ehansi a yi seletela.

Tatana u hambete a seketela Manana eka mfanelo ya yena yo dyondza Bibele ni ku tihlawulela leswi a swi pfumelaka. Hi 1946 na yena u khuvuriwile. Ku vona ndlela leyi Yehovha a tiyiseke Manana ha yona leswaku a yima a tiyile entiyisweni hambiloko a kanetiwa, ni ku vona ndlela leyi Yehovha a n’wi katekiseke ha yona hikwalaho ka ripfumelo ra yena swi ndzi susumetele ku antswisa vuxaka bya mina ni Xikwembu. Nakambe ndzi  vuyeriwe ngopfu hi mukhuva wa Manana wo ndzi hlayela Bibele ni tibuku leti sekeriweke eka yona.

Manana u tlhele a va ni mabulo yo leha ni ndzisana ya yena Marija Repe naswona hi ku famba ka nkarhi, mina na Mhani-ntsongo Marija hi khuvuriwe siku rin’we exikarhi ka n’hweti ya July 1942. Ku te makwerhu a ta nyikela nkulumo yo koma, kutani hi khuvuriwa ekaya ebavhini lerikulu ra ntsandze.

Ku Tirhisiwa Hi Nkani Hi Nkarhi Wa Nyimpi Ya Vumbirhi Ya Misava

Hi 1942, loko Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi hisa, Jarimani na Italy ma hlasele tiko ra Slovenia ivi ma avelana rona ni tiko ra Hungary. Vatswari va mina va arile ku joyina ntlawa wa Manazi, lowu vitaniwaka Volksbund. Ndzi arile ku losa ndzi ku, “Heil Hitler” exikolweni. Swi le rivaleni leswaku mudyondzisi wa mina u tivise valawuri hi mhaka leyi.

Hi nghenisiwe exitimeleni hi yisiwa ekhokholweni ra le kusuhi ni ximutana xa Hüttenbach, eBavaria, leri a ri tirhisiwa tanihi kampa ya vanhu lava tirhisiwaka hi nkani. Tatana u hlele leswaku ndzi tirha ebekarini ndzi tlhela ndzi tshama ni ndyangu wa n’wini wa yona. Hi nkarhi wolowo ndzi dyondze ku va mubaki, leswi endzhaku ka nkarhi swi nga pfuna swinene. Hi ku famba ka nkarhi ndyangu wa ka hina hinkwawo (ku katsa na Mhani-ntsongo Marija ni ndyangu wakwe) wu yisiwe ekampeni ya le Gunzenhausen.

Loko ku hela nyimpi a ndzi ta joyina ntlawa wun’wana ndzi ya laha vatswari va mina va nga kona. Nimadyambu emahlweni ko va ndzi famba, Tatana u fikile. A ndzi tivi leswaku a ndzi ta va ndzi ri kwihi, loko a ndzi fambe ni ntlawa lowu, hikuva a va ri vanhu lava nga tshembekiki. Nakambe, ndzi vone nkhathalelo wa Yehovha loko a tirhisa vatswari va mina ku ndzi sirhelela ni ku ndzi letela. Mina na Tatana hi fambe masiku manharhu leswaku hi ya hlangana ni vandyangu. Hi June 1945 hinkwerhu se a hi tlhelele ekaya hi hlayisekile.

Endzhaku ka nyimpi, Makhomunisi lawa a ma rhangeriwe hi Presidente Josip Broz Tito ma sungule ku fuma eYugoslavia. Hikwalaho ka sweswo, swiyimo swi ye emahlweni swi tikela Timbhoni ta Yehovha.

Hi 1948 ku fike makwerhu un’wana a huma eAustria naswona hi n’wi rhambele eswakudyeni. Kun’wana ni kun’wana laha a a ya kona, maphorisa a ma n’wi landzelela naswona a ma sala ma khoma vamakwerhu lava a va endzeleke. Tatana na yena u khomiwile hileswi a n’wi kombiseke malwandla ematshan’weni yo tivisa maphorisa, naswona hikwalaho ka sweswo, Tatana u hete malembe mambirhi ekhotsweni. Manana a a nga dyi byi rhelela hileswi Tatana a a nga ri kona nileswi a a swi tiva leswaku mina ni ndzisana ya mina ku nga ri khale a hi ta langutana ni ndzingo wa ku nga hlanganyeli eka swa tipolitiki.

Ku Koka Xigwevo eKhotsweni Ra Le Macedonia

Hi November 1949, ndzi vitaniwile leswaku ndzi ya nghenela ntirho wa vusocha. Ndzi ye ndzi ya vika ni ku hlamusela xivangelo xa mina xo ala ku va socha. Leswi ndzi swi vuleke eka valawuri a ku ri vuhava, hiloko va ndzi nghenisa exitimeleni ni lava a va ha ku joyina vusocha hi kongoma eMacedonia, le vugima-musi bya Yugoslavia.

Ndzi hete malembe manharhu ndzi nga vonani ni ndyangu wa ka hina kun’we ni vamakwerhu va moya, naswona a ndzi nga ri na tibuku hambi ku ri Bibele. A ndzi koka exilogweni. Ndzi tiyisiwe hi ku gayela hi mintirho ya Yehovha ni xikombiso lexi vekiweke hi N’wana wa yena Yesu Kreste. Xikombiso xa vatswari va mina na xona xi ndzi pfunile. Ku engetela kwalaho, ku tshamela  ku khongelela matimba swi ndzi pfune ku papalata gome.

Hi ku famba ka nkarhi, ndzi rhumeriwe ekhotsweni ra le Idrizovo, ekusuhi ni le Skopje. Ekhotsweni leri, vakhotsiwa a va tirha mintirho yo hambana-hambana. Eku sunguleni, a ndzi tirha ku basisa ni ku fambisa poso. Hambileswi hakanyingi a ndzi cinisiwa gija hi un’wana wa vakhotsiwa loyi khale a a ri xirho xa maphorisa ya le xihundleni, a ndzi hanyisana kahle ni munhu un’wana ni un’wana—varindzi, vakhotsiwa hambi ku ri mulanguteri wa khotso.

Endzhakunyana ndzi twe leswaku a ku laveka munhu la kotaka ku baka ebekarini ya le jele. Masiku ma nga ri mangani endzhaku ka sweswo, mulanguteri u tile hi nkarhi wa ku vitaniwa ka mavito ya hina. Hiloko a hundza van’wana a fika a yima emahlweni ka mina a ku, “Xana u mubaki?” Hiloko ndzi ku, “Ina nkulukumba.” Hiloko a ku, “Mundzuku nimpundzu u ya ebekarini.” Mubohiwa loyi a a ndzi cinisa gija a a tala ku hundza hi le bekarini kambe a a nga ta endla nchumu hi sweswo. Ndzi tirhe kwalaho ku sukela hi February ku ya eka July 1950.

Hiloko ndzi rhurhiseriwa laha ku tshamaka masocha eVolkoderi, edzongeni wa Macedonia, kusuhi ni Tiva ra Prespa. Leswi a ku ri ekusuhi ni doroba ra Otešovo a ndzi swi kota ku tsala mapapila ma ya ekaya. A ndzi tirha ni vakhotsiwa-kulorhi hi endla mapato, kambe nkarhi wo tala a ndzi tirha ebekarini, leswi a swi endla swilo swi olova. Ndzi ntshunxiwile hi November 1952.

Hi nkarhi lowu a ndzi nga ri kona le Podhom, ku sale ku sunguriwa vandlha lerintshwa. Eku sunguleni vandlha leri a ri hlangana ehodeleni leyitsongo eSpodnje Gorje. Endzhakunyana Tatana u pfule kamara endlwini ya ka hina leswaku vandlha ri hlanganyela kona. A ndzi tsakile ku va na vona loko ndzi vuya hi le Macedonia. Ndzi tlhele ndzi pfuxeta vuxaka bya mina na Stanka, loyi ndzi vonaneke na yena ndzi nga si ya ekhotsweni. Hi tekanile hi April 24, 1954. Hambiswiritano, ntshunxeko wa mina a wu tlhaveriwanga hi dyambu.

Ku Koka Xigwevo eKhotsweni Ra Le Maribor

Hi September 1954, ndzi vitaniwile nakambe. Enkarhini lowu ndzi gweviwe malembe lama tlulaka manharhu ni hafu ekhotsweni ra le Maribor, leri nga evuxeni bya Slovenia. Hi ku hatlisa hilaha ndzi koteke hakona, ndzi xave maphepha ni swo tsala. Ndzi sungule ku tsala hinkwaswo leswi a ndzi swi tsundzuka—matsalwa, tinhla leti tshahiweke eka Xihondzo xo Rindza, ni tinhla tin’wana leti kumekaka eka minkandziyiso ya Vukreste. A ndzi hlaya tinotsi ta mina kutani ndzi engetela loko ndzi ri karhi ndzi tsundzuka swin’wana. Eku heteleleni, buku a yi tele naswona leswi swi ndzi pfunile leswaku ndzi tshama entiyisweni ndzi tiyile emoyeni. Xikhongelo ni ku gayela hi leswi ndzi swi dyondzeke a swi ndzi pfuna leswaku ndzi tiya hi tlhelo ra moya, ndzi va ni matimba yo rungulela van’wana ntiyiso.

Enkarhini wolowo se a ndzi pfumeleriwe ku amukela papila rin’we hi n’hweti ni ku endzeriwa timinete ta 15 kan’we en’hwetini. Stanka a a famba vusiku hinkwabyo hi xitimela leswaku a ta hatla a fika ekhotsweni a ndzi endzela ivi a tlhelela endzhaku siku rero. A ndzi khutaziwa ngopfu hi maendzo ya yena. Kutani ndzi endle rhengu ro kuma Bibele. Mina na Stanka a hi tshame hi langutana etafuleni, ku ri ni murindzi loyi a averiweke ku hi veka tihlo. Loko murindzi a langute etlhelo, ndzi hoxe papila ebekeni ya Stanka, ndzi n’wi kombela leswaku loko a ta enkarhini lowu taka a hoxa Bibele ebekeni yakwe.

Stanka ni vatswari va mina va vone leswi swi ri ni khombo, hiloko va tlemulela kopi ya Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki va nghenisa matluka ya kona endzeni ka mabantsi. Hi ndlela leyi  ndzi kume Bibele leyi a ndzi yi lava. Hi ndlela leyi fanaka, ndzi kume tikopi ta Xihondzo xo Rindza leti kopiweke hi Stanka. A ndzi hatla ndzi titsalela kopi yin’wana kutani ndzi lahla leyi ndzi yi amukeleke leswaku loko munhu o tshuka a kuma swihloko swa kona, a nga swi tivi leswaku ndzi swi kume kwihi.

Hikwalaho ko hambeta ka mina ndzi chumayela, vabohiwa-kulorhi a va vula leswaku ndzi ta nghena ekhombyeni. Nkarhi wun’wana ndzi ve ni bulo ra Bibele ro tsakisa swinene ni mubohiwa-kulorhi. Hi twe ku nghenisiwa xilotlelo elokweni kutani ku nghena murindzi. Hi ku hatlisa ndzi fikeriwe hi miehleketo ya leswaku ndzi ta tekiwa ndzi ya pfaleriwa exitokisini ndzi ri ndzexe. Kambe a ku nga ri xona xikongomelo xa murindzi. A a twe mbulavurisano wa hina kutani a a lava ku hlanganyela na yena. Loko se a enerisekile hi tinhlamulo ta swivutiso swa yena, u hi siyile kutani a khiya rivanti.

Eka n’hweti yo hetelela ya xigwevo xa mina, khomixinara loyi a langutelaka ntirho wo dyondzisa vakhotsiwa mahanyelo lamanene u ndzi bumabumerile hi ku tiyimisela ka mina ku lwela ntiyiso. Ndzi vone ku ri hakelo leyinene ya matshalatshala ya mina yo tivisa vito ra Yehovha. Hi May 1958, ndzi tlhele ndzi ntshunxiwa ekhotsweni.

Hi Balekela eAustria Ni Le Australia

Hi August 1958 Manana u file. Se a ku ri khale a ri karhi a vabya. Kutani hi September 1958, ndzi tlhele ndzi vitaneriwa ntirho wa vusocha ra vunharhu. Vusiku byebyo mina na Stanka hi endle xiboho xa nkoka lexi endleke leswaku hi tsemakanya ndzilakano, hilaha ndzi boxeke hakona eku sunguleni. Handle ko tivisa munhu, hi teke minkwama ya vavalangi va tintshava ni seyila kutani hi huma endlwini hi fasitere, hi kongoma endzilakaneni wa le Austria evupela-dyambu bya Ntshava ya Stol. Swi vonaka onge Yehovha u hi pfulele ndlela hi nkarhi lowu a hi lava ku humula emaxangwini.

Valawuri va le Austria va hi rhumele ekampeni ya vabaleki ekusuhi ni le Salzburg. Etin’hwetini ta tsevu leti hi ti heteke kwalaho, a hi tshama hi ri ni Timbhoni ta le tikweni rero, hikwalaho ka sweswo a hi heta nkarhi wutsongo ekampeni. Van’wana ekampeni a va hlamala leswaku hi xinkarhana se a hi ri ni vanghana. Enkarhini wolowo hi kote ku ya enhlengeletanweni ro sungula. Nakambe a ku ri ro sungula hi chumayela hi yindlu ni yindlu hi ntshunxekile. Loko ku fika nkarhi wa leswaku hi famba, a swi tika ku siya vanghana va hina lava rhandzekaka.

Valawuri va le Austria va hi pfumelele ku rhurhela eAustralia. A hi nga lorhi leswaku hi nga kala hi balekela endhawini ya le kule swonghasi. Hi fambe hi xitimela hi ya eGenoa, le Italy kutani hi khandziya xikepe lexi yaka eAustralia. Hi fike hi tshama edorobeni ra Wollongong, eNew South Wales. N’wana wa hina Philip u tswaleriwe kwalaho hi March 30, 1965.

Ku tshama eAustralia swi hi pfulele ntirho wo chumayela hi tindlela to hambana-hambana, ku katsa ni ku chumayela eka vanhu lava a va huma ekhale ka Yugoslavia. Hi nkhensa mikateko ya Yehovha, ku katsa ni ku kota ku n’wi tirhela swin’we tanihi ndyangu. Philip ni nsati wa yena Susie va ni lunghelo ro tirha erhavini ra le Australia ra Timbhoni ta Yehovha, naswona va tshame va tirha malembe mambirhi erhavini ra le Slovenia.

Ku nga khathariseki swiphiqo leswi fambisanaka ni ku dyuhala ni mavabyi, mina ni nsati wa mina ha ha ya emahlweni hi tsakela ku tirhela Yehovha. Xikombiso xa vatswari va mina ndza xi nkhensa swinene! Xi hambeta xi ndzi tiyisa ni ku ndzi pfuna ku endla leswi muapostola Pawulo a swi vuleke: “Tsakani hi ntshembo. Mi tiyisela nhlomulo. Mi phikelela exikhongelweni.”—Varhoma 12:12.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16, 17]

Vatswari va mina eku heleni ka va-1920

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Manana evokweni ra xinene na Ančka, loyi a n’wi dyondziseke ntiyiso

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Ndzi ri ni nsati wa mina Stanka, loko ha ha ku tekana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Vandlha leri a ri hlanganyela ekaya hi 1955

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Ndzi ri ni nkatanga, n’wana wa hina Philip ni nsati wakwe Susie