Tivonele Leswaku U Nga Vi Na Mbilu Leyi Titlakusaka
Tivonele Leswaku U Nga Vi Na Mbilu Leyi Titlakusaka
“Xikwembu xi kaneta lava titlakusaka.”—YAKOBO 4:6.
1. Nyika xikombiso xa ku tinyungubyisa hi ndlela leyi faneleke.
XANA ku ni xiendlakalo xo karhi lexi tshameke xi endla mbilu ya wena yi tinyungubyisa? Vo tala va hina hi tshame hi titwa hi ndlela yoleyo leyi tsakisaka. A swi bihanga ku tinyungubyisa. Hi xikombiso, loko mpatswa lowu nga Vakreste wu hlaya xiviko lexi humaka exikolweni xa mahanyelo lamanene ya n’wana wa wona wa nhwanyana ni ku tirha ka yena hi matimba, handle ko kanakana wu titwa wu enerisekile hikwalaho ka leswi a swi endleke. Muapostola Pawulo ni vanghana va yena a va tinyungubyisa hi vandlha lerintshwa leri va pfuneteke eku ri simekeni hikuva vamakwavo a va tiyisela nxaniso hi ku tshembeka.—1 Vatesalonika 1:1, 6; 2:19, 20; 2 Vatesalonika 1:1, 4.
2. Ha yini ku tinyungubyisa hakanyingi ku nga tsakeriwi?
2 Eka swikombiso leswi nga laha henhla, hi nga swi vona leswaku ku tinyungubyisa swi vula ku tsaka loku vangiwaka hi xiendlo xo karhi kumbe ku va ni nchumu wo karhi. Kambe, hakanyingi, ku tinyungubyisa ku kombisa ku tixixima loku nga fanelangiki, ku titwa u tlakukile hikwalaho ka vuswikoti bya wena, xivumbeko xa wena, rifuwo ra wena kumbe xikhundlha xa wena. Hakanyingi ku kombisiwa hi langutelo ra munhu ra ku tikurisa, ku tikukumuxa. Ku tinyungubyisa ko tano entiyisweni i nchumu lowu hina Vakreste hi faneleke hi tivonela eka wona. Ha yini? Hikuva hi tswariwe hi ri ni mboyamelo wa vutianakanyi lowu hi wu kumeke eka kokwa wa hina Adamu. (Genesa 8:21) Hikwalaho, timbilu ta hina ti nga hatla ti xisiwa hi ku tinyungubyisa hikwalaho ka swivangelo leswi hoxeke. Hi xikombiso, Vakreste va fanele va lwisana ni ku tinyungubyisa hi rixaka, rifuwo, dyondzo, vuswikoti bya ntumbuluko, kumbe ndlela leyi va tirhaka ha yona loko va ringanisiwa ni van’wana. Ku tinyungubyisa hikwalaho ka swilo sweswo a ku fanelanga naswona a ku n’wi tsakisi Yehovha.—Yeremiya 9:23; Mintirho 10:34, 35; 1 Vakorinto 4:7; Vagalatiya 5:26; 6:3, 4.
3. I yini ku titlakusa, naswona Yesu u vule yini malunghana na kona?
3 Ku ni xivangelo xin’wana xo lwisana ni ku tinyungubyisa loku nga fanelangiki. Loko hi pfumelela ku tinyungubyisa ko tano leswaku ku kula etimbilwini ta hina, ku nga ha hundzuka ku titlakusa. I yini ku titlakusa? Ku tlhandlekela eka ku titwa a ri la tlakukeke, munhu la titlakusaka u langutela vanhu van’wana ehansi, lava a va tekaka va ri va xiyimo xa le hansi. (Luka 18:9; Yohane 7:47-49) Yesu u katse “ku titlakusa” exikarhi ka mikhuva yo homboloka leyi humaka “etimbilwini” kutani yi “nyamis[a] munhu.” (Marka 7:20-23) Vakreste va nga swi xiya leswaku i swa nkoka swinene ku papalata ku va ni mbilu leyi titlakusaka.
4. Xana ku kambisisa swikombiso swa le Bibeleni swa vanhu lava titlakuseke swi nga hi pfuna njhani?
4 U nga pfuneka leswaku u papalata ku titlakusa hi ku kambisisa timhaka tin’wana ta le Bibeleni ta vanhu lava a va titlakusa. Xisweswo u ta swi kota kahle ku vona ku tinyungubyisa loku nga fanelangiki loku nga ha vaka ku ri kona endzeni ka wena kumbe loku nga ha vaka kona hi ku famba ka nkarhi. Leswi swi ta ku pfuna ku bakanya mianakanyo kumbe ku titwa loku nga ha vangelaka mbilu ya wena leswaku yi titlakusa. Hikwalaho, a wu nge khumbeki loko Xikwembu xi teka goza xi hetisisa xitsundzuxo xa xona: “Enkarhini wolowo ndzi ta susa lava va khanaka hi ku titlakusa exikarhi ka wena; a wu nge he tlheli u titlakusa entshaveni ya mina yo kwetsima.”—Sofaniya 3:11.
Xikwembu Xi Teka Goza Malunghana Ni Lava Va Titlakusaka
5, 6. Faro u titlakuse hi ndlela yihi, naswona vuyelo byi ve byihi?
5 U nga vona ndlela leyi Yehovha a ku langutaka ha yona ku titlakusa loko u languta ndlela leyi a tirhaneke ha yona ni vafumi va matimba vo tanihi Faro. A swi kanakanisi leswaku Faro a a ri ni mbilu leyi titlakusaka. Leswi a a titeka tanihi xikwembu lexi faneleke xi gandzeriwa, u sandze mahlonga ya yena, Vaisrayele. Xiya ndlela leyi a anguleke ha yona eka xikombelo xa leswaku Vaisrayele va pfumeleriwa ku ya emananga va ya “endlela [Yehovha] nkhuvo.” Faro u hlamule hi ku titlakusa a ku: “I mani Yehovha leswaku ndzi yingisa rito rakwe ndzi tshika Israyele a famba?”—Eksoda 5:1, 2.
6 Endzhaku ka loko Faro a hlaseriwe hi makhombo ya tsevu, Yehovha u byele Muxe leswaku a vutisa mufumi wa le Egipta a ku: “Xana wa ha titlakusa eka vanhu va mina hi ku ala ku va tshika va famba?” (Eksoda 9:17) Endzhaku ka sweswo Muxe u tivise khombo ra vunkombo—xihangu lexi onheke swinene etikweni. Loko a heta ku ntshunxa Vaisrayele leswaku va famba endzhaku ka khombo ra vukhume, Faro u cince mianakanyo kutani a va sala ndzhaku. Eku heteleleni, Faro ni mavuthu ya yena a va phasekile eLwandle ro Tshwuka. Anakanya leswi va faneleke va swi anakanyile loko mati ma va funengeta! Ku titlakusa ka Faro ku n’wi pfune yini? Masocha ya yena lama tlakukeke ma te: “A hi balekeni hi nga hlangani na Israyele, hikuva kunene Yehovha wa va lwela eka Vaegipta.”—Eksoda 14:25.
7. Vafumi va le Babilona va titlakuse hi ndlela yihi?
7 Yehovha u tlhele a tsongahata vafumi van’wana lava titlakusaka. Un’wana wa vona a ku ri Senakeribi, hosi ya le Asiriya. (Esaya 36:1-4, 20; 37:36-38) Eku heteleleni, tiko ra Asiriya ri hluriwe hi Vababilona, kambe tihosi timbirhi leti titlakusaka ta le Babilona na tona ti tsongahatiwile. Anakanya hi nkhuvo lowu Hosi Belxatsara a wu endleke laha yena ni vaendzi va yena va le vuhosini a va nwa vhinyo hi swibye leswi a swi tekiwe etempeleni ya Yehovha, va dzunisa swikwembu swa le Babilona. Hi xitshuketa ku humelele tintiho ta voko ra munhu kutani ti tsala ekhumbini. Loko a komberiwe ku hlamusela marito lawa a ma ri xihundla, muprofeta Daniyele u tsundzuxe Belxatsara a ku: “Xikwembu Lexi nge Henhla-henhla xi nyike Nebukadnetsara tata wa wena mfumo . . . Kambe loko mbilu yakwe yi titlakusile . . . , u xikisiwile exiluvelweni xa mfumo wa yena, xindzhuti xakwe xi susiwile eka yena. . . . Loko ku ri wena, n’wana wakwe Belxatsara, a wu yi tsongahatanga mbilu ya wena, hambileswi a wu swi tiva hinkwaswo leswi.” (Daniyele 5:3, 18, 20, 22) Hi vusiku byebyo, vuthu ra Vameda ni Vaperesiya ri hlule Babilona, kutani Belxatsara a dlayiwa.—Daniyele 5:30, 31.
8. Yehovha u va endle yini vanhu vo hambana-hambana lava titlakusaka?
8 Nakambe, anakanya hi vavanuna van’wana lava titlakusaka lava sandzeke vanhu va Yehovha: Goliyadi, xihontlovila xa Mufilista, Hamani, Holobye-nkulu wa Muperesiya na Hosi Heroda Agripa, loyi a a fuma exifundzheni xa Yudiya. Hikwalaho ka ku titlakusa ka vona, vavanuna lavanharhu va fe rifu leri khomisaka tingana leri vangiweke hi Xikwembu. (1 Samuwele 17:42-51; Estere 3:5, 6; 7:10; Mintirho 12:1-3, 21-23) Swilo leswi Yehovha a swi endleke eka vavanuna lava va titlakusaka swi kandziyisa ntiyiso lowu: “Ku tinyungubyisa ku le kusuhi ni ku wa, ni moya lowu titlakusaka wu le kusuhi ni ku khunguvanyeka.” (Swivuriso 16:18) Hakunene, a swi kanakanisi leswaku “Xikwembu xi kaneta lava titlakusaka.”—Yakobo 4:6.
9. Tihosi ta le Tiri ti tikombe ti ri vaxengi hi ndlela yihi?
9 Ku hambana ni vafumi lava titlakusaka va le Egipta, Asiriya na Babilona, hosi ya le Tiri yi tshame yi pfuna vanhu va Xikwembu. Hi nkarhi wa ku fuma ka Hosi Davhida na Solomoni, yi rhumele vanhu lava nga ni vutshila ni nhundzu yo aka miako ya hosi ni tempele ya Xikwembu. (2 Samuwele 5:11; 2 Tikronika 2:11-16) Khombo ra kona, hi ku famba ka nkarhi, vanhu va le Tiri va hundzukele vanhu va Yehovha. Ha yini va endle tano?—Pisalema 83:3-7; Yuwele 3:4-6; Amosi 1:9, 10.
“Mbilu Ya Wena Yi Titlakusile”
10, 11. (a) I mani la nga fanisiwaka ni tihosi ta le Tiri? (b) I yini lexi hundzuleke langutelo ra vanhu va le Tiri malunghana ni Vaisrayele?
10 Yehovha u huhutele muprofeta wa yena Ezekiyele ku paluxa ni ku sola tihosi ta le Tiri. Rungula rolero leri kongomisiweke eka “hosi ya Tiri” ri ni marito lama ti hlamuselaka kahle tihosi ta le Tiri ni muxengi wo sungula, Sathana, loyi “a nga yimang[iki] a tiyile entiyisweni.” (Ezekiyele 28:12; Yohane 8:44) Sathana u tshame a va xivumbiwa xa moya lexi tshembekaka enhlengeletanweni ya Yehovha ya vana va le tilweni. Hi ku tirhisa Ezekiyele, Yehovha Xikwembu u vule nchumu lowu vangeleke ku xandzuka ka tihosi ta le Tiri na Sathana:
11 “A wu ri kona aEdeni, entangeni wa Xikwembu. Ribye rin’wana ni rin’wana ra risima a ri ku funengetile . . . U kerubu leri totiweke, leri funengetaka . . . A wu pfumala xihoxo etindleleni ta wena, ku sukela esikwini leri u tumbuluxiweke ha rona ku fika loko ku kumiwa ku pfumala ku lulama eka wena. Hikwalaho ka nhundzu ya wena yo tala yo xavisa, va tate madzolonga eka wena, kutani u sungula ku dyoha. Ndzi . . . ta ku lovisa, Wena kerubu leri ri funengetaka . . . Mbilu ya wena yi titlakusile hikwalaho ka ku saseka ka wena. U onhe vutlhari bya wena hikwalaho ka ku vangama ka wena lokukulu.” (Ezekiyele 28:13-17) Ina, ku titlakusa ku susumetele tihosi ta le Tiri leswaku ti lwisana ni vanhu va Yehovha. Tiko ra Tiri a ri fuwe swinene naswona ri hundzuke xivindzi xa mabindzu ri tlhela ri duma hikwalaho ka swilo leswi a swi endliwa kwalaho swo saseka. (Esaya 23:8, 9) Tihosi ta le Tiri ti tikurisile, kutani ti sungula ku tshikilela vanhu va Xikwembu.
12. I yini lexi vangeleke leswaku Sathana a nga tshembeki, naswona u hambeta a endla yini?
12 Hilaha ku fanaka, xivumbiwa xa moya lexi hundzukeke Sathana xi tshame xi va ni vutlhari lebyi lavekaka leswaku xi endla xiavelo lexi Xikwembu xi xi nyikeke xona. Ematshan’weni yo tlangela, xi “tikukumux[ile] hi ku tinyungubyisa” kutani xi sungula ku sandza ndlela leyi Xikwembu a a xi fuma ha yona. (1 Timotiya 3:6) Xi tikurisile lerova xi sungula ku navela ku gandzeriwa hi Adamu na Evha. Ku navela loku ko homboloka ku xurhile kutani ku veleka xidyoho. (Yakobo 1:14, 15) Sathana u kanganyise Evha leswaku a dya mbhandzu wa murhi lowu Xikwembu a xi te va nga wu dyi. Kutani, Sathana u tirhise yena leswaku a yenga Adamu leswaku a dya mbhandzu lowu yirisiweke. (Genesa 3:1-6) Hikwalaho mpatswa wo sungula wa vanhu wu ale mfanelo ya Xikwembu yo wu fuma ivi, wu va vagandzeri va Sathana. U titlakuse ku tlula mpimo. U ringetile ku yenga swivumbiwa hinkwaswo swo tlhariha swa le tilweni ni le misaveni, ku katsa na Yesu Kreste, leswaku swi n’wi gandzela, xisweswo swi fularhela vuhosi bya Yehovha.—Matewu 4:8-10; Nhlavutelo 12:3, 4, 9.
13. Ku titlakusa ku tswale yini?
13 Hikwalaho u nga swi vona leswaku musunguri wa ku titlakusa i Sathana; naswona ku titlakusa hi kona ku vangeleke xidyoho, ku xaniseka ni vukanganyisi lebyi nga kona emisaveni namuntlha. Leswi a nga “xikwembu xa mafambiselo lawa ya swilo,” Sathana u hambeta a hlohlotela ku tinyungubyisa loku nga fanelangiki ni ku titlakusa. (2 Vakorinto 4:4) Wa swi tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile, hikwalaho u lwa ni Vakreste va ntiyiso. Pakani ya yena i ku va hambukisa eka Xikwembu, leswaku va va lava tirhandzaka, lava titivaka ni lava titlakusaka. Bibele yi vule ka ha ri emahlweni leswaku mikhuva yoleyo ya vutianakanyi a yi ta tinyika matimba “emasikwini [lawa] yo hetelela.”—2 Timotiya 3:1, 2, nhlamuselo ya le hansi ya NW; Nhlavutelo 12:12, 17.
14. Yehovha u tirhisana ni swivumbiwa swa yena leswi tlhariheke hi ku landza nawu wihi?
14 Hi xivindzi Yesu Kreste u paluxe vuyelo byo biha lebyi vangiweke hi ku titlakusa ka Sathana. Minkarhi yinharhu, Yesu u simeke nawu lowu Yehovha a tirhisanaka na vanhu ha wona, u wu vule ni loko ku ri ni valala va yena lava tiendlaka va n’wavunene: “Un’wana ni un’wana loyi a titlakusaka u ta tsongahatiwa, kambe loyi a titsongahataka u ta tlakusiwa.”—Luka 14:11; 18:14; Matewu 23:12.
Tivonele Leswaku Mbilu Ya Wena Yi Nga Titlakusi
15, 16. I yini lexi vangeleke Agara leswaku a titlakusa?
15 U nga ha va u swi xiyile leswaku swikombiso swa ku titlakusa leswi ku vulavuriweke ha swona hala henhla a swi ri swa vanhu lava dumeke. Xana leswi swi vula leswaku vanhu lava tolovelekeke a va nge titlakusi? Va nga titlakusa. Xiya mhaka leyi humeleleke endyangwini wa Abrahama. Mupatriyaka loyi a a nga ri na n’wana loyi a a ta va mudyandzhaka, kasi nsati wa yena Sara, se a a hundzile malembe yo veleka vana. A a swi tolovelekile leswaku wanuna la nga le xiyin’weni lexi fanaka ni xa Abrahama a teka nsati wa vumbirhi leswaku a ta va ni vana. Xikwembu a xi byi pfumelela vukati byo tano hikuva nkarhi wa leswaku xi tlhela xi simeka mpimanyeto wa xona wo sungula wa vukati exikarhi ka vagandzeri va xona a wu nga si fika.—Matewu 19:3-9.
16 Hi ku khongoteriwa hi nsati wa yena, Abrahama u pfumerile ku tswala munhu loyi a a ta va mudyandzhaka swin’we na Agara nandza wa xisati wa Muegipta wa Sara. Leswi a a ri nsati wa vumbirhi wa Abrahama, Agara u tikile. A a fanele a xi tlangele swinene xikhundlha lexi a fundzhiweke ha xona. Ku ri na sweswo, u tshike mbilu ya yena yi titlakusa. Bibele yi ri: “Loko a lemuke leswaku u tikile, a sungula ku langutela n’wini wakwe wa xisati ehansi.” Langutelo ro tano ri vange timholovo endyangwini wa Abrahama lerova Sara a hlongola Agara. Kambe xiphiqo lexi a xi ta tlhantlheka. Ntsumi ya Xikwembu yi byele Agara yi ku: “Tlhelela eka n’wini wa wena wa xisati u titsongahata evokweni rakwe.” (Genesa 16:4, 9) Handle ko kanakana, Agara u xi yingisile xitsundzuxo lexi, a lulamisa langutelo ra yena malunghana na Sara, kutani a va kokwa wa xisati wa vanhu vo tala swinene.
17, 18. Ha yini hinkwerhu ka hina hi fanele hi tivonela leswaku hi nga titlakusi?
17 Mhaka ya Agara yi kombisa leswaku loko xiyimo xa munhu xo cinca, swilo swi n’wi fambela kahle, a nga ha titlakusa. Dyondzo leyi hi yi kumaka hileswaku hambi ku ri Mukreste loyi a a tirhela Xikwembu hi mbilu leyi tengeke a nga ha titlakusa loko a kuma rifuwo kumbe vulawuri. A nga tlhela a va ni langutelo ro tano loko van’wana va n’wi dzunisa hikwalaho ka ku humelela ka yena, vutlhari bya yena kumbe vuswikoti bya yena. Ina, Mukreste u fanele a tivonela leswaku a nga titlakusi. Sweswo swi nga ha endleka loko a humelela kumbe a kuma vutihlamuleri lebyi engetelekeke.
18 Xivangelo xa matimba swinene xo papalata ku titlakusa i ndlela leyi Xikwembu xi wu langutaka ha yona mukhuva lowu. Rito ra xona ri ri: “Mahlo lama titlakusaka ni mbilu leyi tikurisaka, rivoni ra lavo homboloka, i xidyoho.” (Swivuriso 21:4) Lexi tsakisaka, Bibele yi tsundzuxa Vakreste “lava fuweke emafambiselweni ya sweswi ya swilo” leswaku va nga “titekeli ehenhla,” kumbe va “titlakusa.” (1 Timotiya 6:17, nhlamuselo ya le hansi ya NW; Deteronoma 8:11-17) Vakreste volavo lava nga fumangiki va fanele va papalata ku va ni “tihlo ro xondzolota,” naswona va fanele va tsundzuka leswaku munhu un’wana ni un’wana a nga ha titlakusa—hambi u fumile kumbe i xisiwana.—Marka 7:21-23; Yakobo 4:5.
19. Uzhiya u yi onhe njhani rhekhodo ya yena leyinene?
19 Ku titlakusa swin’we ni mikhuva yin’wana yo homboloka swi nga onha vuxaka lebyinene na Yehovha. Hi xikombiso, xiya xiyenge xo sungula xa ku fuma ka Hosi Uzhiya: “A hambeta a endla leswi lulameke ematihlweni ya Yehovha . . . A ya emahlweni a susumeteleka ku lava Xikwembu . . . ; naswona emasikwini lawa a a lava Yehovha ha wona, Xikwembu xa ntiyiso xi n’wi katekisile.” (2 Tikronika 26:4, 5) Kambe, khombo ra kona Hosi Uzhiya u onhe rhekhodo ya yena leyinene, hikuva “mbilu yakwe yi titlakus[ile] kukondza a vanga ku onhaka.” U tikukumuxile lerova a nghena etempeleni a hisa murhi wa risuna. Loko vaprista va n’wi tsundzuxa leswaku a nga xi endli xiendlo lexi xa ku tikurisa, ‘Uzhiya u hlundzukile.’ Hikwalaho, Yehovha u n’wi be hi nhlokonho, kutani a fa a nga tsakeriwi hi Xikwembu.—2 Tikronika 26:16-21.
20. (a) Rhekhodo leyinene ya Hosi Hezekiya a yi ri ekhombyeni hi ndlela yihi? (b) Ku ta kambisisiwa yini exihlokweni lexi landzelaka?
20 Sweswo u nga swi ringanisa ni xikombiso xa Hosi Hezekiya. Rhekhodo leyinene ya hosi yoleyo yi tshame yi lava ku onhiwa hileswi ‘mbilu ya yona yi titlakuseke.’ Lexi tsakisaka, “Hezekiya [u] titsongahat[ile] eku titlakuseni ka mbilu yakwe” kutani a tlhela a tsakeriwa hi Xikwembu. (2 Tikronika 32:25, 26) Xiya leswaku lexi suseke ku titlakusa ka Hezekiya a ku ri ku titsongahata. Ina, ku titsongahata i rito-fularha ra ku titlakusa. Hikwalaho, exihlokweni lexi landzelaka hi ta kambisisa ndlela leyi hi nga hlakulelaka ku titsongahata ka Vukreste ha yona hi tlhela hi tshama hi titsongahatile.
21. I yini lexi Vakreste lava titsongahataka va nga xi langutelaka hi mahlo-ngati?
21 Kambe, onge hi nga tshama hi ri karhi hi tsundzuka vuyelo hinkwabyo byo biha lebyi vangiweke hi ku titlakusa. Leswi “Xikwembu xi kaneta[ka] lava titlakusaka,” a hi tiyimiseleni hilaha ku tiyeke ku fularhela ku tinyungubyisa loku nga fanelangiki. Loko hi ri karhi hi tikarhatela ku va Vakreste lava titsongahataka, hi nga swi langutela hi mahlo-ngati ku pona siku lerikulu ra Xikwembu, laha vanhu lava titlakusaka ni vuyelo bya vona lebyo biha swi nga ta herisiwa emisaveni. Kutani, “ku tikurisa ka munhu wa la misaveni ku fanele ku va exiyin’weni xa le hansi, ni ku tlakuka ka vanhu ku fanele ku ya ehansi; Yehovha hi yexe u fanele ku tlakusiwa hi siku rero.”—Esaya 2:17.
Tinhla To Anakanyisisa Ha Tona
• U nga n’wi hlamusela njhani munhu la titlakusaka?
• Ku titlakusa ku sungule kwihi?
• I yini lexi nga vangelaka munhu leswaku a titlakusa?
• Ha yini hi fanele hi tivonela leswaku hi nga titlakusi?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Ku titlakusa ka Faro ku vangele leswaku a tsongahatiwa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Leswi Agara se a swi n’wi fambela kahle u titlakusile
[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]
Hezekiya u titsongahatile kutani a tlhela a tsakeriwa hi Xikwembu