Xana U Kona Loyi A Nga yi Cincaka Hakunene Misava Leyi?

“Vambuyangwana va vula leswaku nchumu wo sungula lowu va wu lavaka i ku rhula ni nsirhelelo—ivi ku landzela tindlela ta ku antswisa vutomi bya vona. Va lava mafumelo lamanene ya matiko ya ka vona ni ya misava hinkwayo leswaku matshalatshala ya vona ma nga kavanyetiwi hi nkucetelo wa matiko ni tikhampani leti fuweke.”

YOLEYO i ndlela leyi mukongomisi wa vandla rin’wana ra mphalalo ra misava hinkwayo a swi hlamuseleke ha yona swilo leswi swisiwana swi swi navelaka. Entiyisweni, marito ya yena ma ku hlamusela kahle ku navela ka vanhu hinkwavo lava weriweke hi makhombo ya misava ni vuhomboloki. Hinkwavo va lava misava leyi nga ni ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo. Xana misava yoleyo yi ta kala yi va kona? Xana u kona loyi hakunene a nga ni matimba ni vuswikoti byo cinca misava leyi kahle-kahle yi pfumalaka vululami?

 Matshalatshala Yo Cinca Swiyimo

Vanhu vo tala va ringetile. Hi xikombiso, Florence Nightingale, wansati un’wana wa Munghezi, loyi a hanyeke hi lembe-xidzana ra vu-19, u nyiketele vutomi bya yena eka tsima ro khathalela vavabyi hi ndlela leyinene. Esikwini ra yena—ku nga si nghena swidlaya-switsongwatsongwana—vuongori a byi nga ri swona leswi hi swi languteleke namuntlha. Buku yin’wana yi ri: “Vaongori a va nga dyondzanga, a va nga basanga naswona a va dume hi vudakwa ni vudlakuta.” Xana Florence Nightingale u humelerile eka matshalatshala yakwe yo cinca vuongori? U humelerile. Hilaha ku fanaka, vanhu vo tala lava pfumalaka vutianakanyi va humelele hi ndlela leyi hlamarisaka loko va pfuna vanhu hi swilo swo hambana-hambana—ku kota ku hlaya ni ku tsala, dyondzo, vutshunguri, vutshamo, matsima ya mphakelo wa swakudya, ku hlaya i ku xurha. Hikwalaho, ku endliwe nhluvuko lowukulu eku antswiseni ka vutomi bya vanhu va timiliyoni lava pfumalaka.

Hambiswiritano, a hi nge swi koti ku balekela mhaka leyi: Vanhu va madzana ya timiliyoni va ha chongorisiwa hi nyimpi, vugevenga, vuvabyi, ndlala swin’we ni swiendlakalo swin’wana leswi nga ni khombo. Nhlangano wo phalala wa le Ireland lowu vuriwaka Concern wu ri: “Vusweti byi dlaya vanhu va 30 000 siku ni siku.” Hambi ku ri vuhlonga, lebyi vo tala va lwisaneke na byona hi madzana ya malembe, bya ha tinyike matimba. Disposable People—New Slavery in the Global Economy yi ri: “Namuntlha ku ni mahlonga yo tala ku tlula hinkwawo lama tshameke ma tekiwa eAfrika hi nkarhi wa ku tleketleriwa ka mahlonga lama xaviweke entsungeni wa Atlantiki.”

I yini lexi kavanyeteke matshalatshala ya vanhu ya ku tisa ku rhula loku heleleke, loku nga heriki? Xana ku nga va matimba ya swigwili ni vanhu va ndhuma, kumbe, xana ku ni swin’wana leswi katsekaka?

Leswi Lwisanaka Ni Matshalatshala Ya Ku Cinca Swiyimo

Hi ku ya hi Rito ra Xikwembu, Sathana Diyavulosi hi yena loyi a lwisanaka swinene ni matshalatshala hinkwawo ya vanhu ya ku tisa misava leyi nga ni vululami hakunene. Muapostola Yohane u hi byela leswaku “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo homboloka.” (1 Yohane 5:19) Kahle-kahle, sweswi hi vulavulaka Sathana u “[xisa] misava hinkwayo leyi akiweke.” (Nhlavutelo 12:9) Loko nhlohlotelo wakwe wo biha wu nga si susiwa, ka ha ta tama ku va ni vanhu lava nga ta rila hi vubihi ni ku pfumaleka ka vululami. I yini lexi vangeke xiyimo xexo lexi hlomulaka mbilu?

Vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha, va nyikiwe misava leyi a yi ta va kaya ra paradeyisi leyi hetisekeke ra vanhu hinkwavo—misava leyi a yi ri ‘yinene ngopfu.’ (Genesa 1:31) Swilo swi onheke kwihi? Timhaka ti te na Sathana. U lwisane ni mfanelo ya Xikwembu ya ku endla milawu leyi vanhu a va fanele va hanya ha yona. U vule leswaku mafumelo ya Xikwembu a ma lulamanga. U kucetele Adamu na Evha leswaku va hlawula ku tilawula leswaku va tiendlela swiboho emhakeni ya leswinene ni leswo biha. (Genesa 3:1-6) Sweswo swi tswale nchumu wa vumbirhi wo lwisana ni matshalatshala ya munhu ya ku kondletela misava leyi nga ni vululami—ku nga xidyoho ni ku nga hetiseki.—Varhoma 5:12.

Ha Yini Swi Pfumeleriwile?

Van’wana va nga vutisa: ‘Kambe ha yini Xikwembu xi pfumelele xidyoho ni ku nga hetiseki? Ha yini xi nga tirhisanga matimba ya xona leswaku xi herisa vaxandzuki kutani xi sungula swilo hi vuntshwa?’ Wolowo wu nga twala wu ri ntlhantlho  wa xihatla. Hambiswiritano, ku tirhisa matimba swi pfuxa swivutiso swa nkoka. Xana a hi ntiyiso leswaku ku tirhisa matimba hi ndlela yo biha i swin’wana swa swilo leswi swisiwana ni lava tshikileriwaka va rilaka ngopfu ha swona? Xana a swi pfuxi swivutiso emianakanyweni ya vanhu va timbilu letinene loko swifamona swi tirhisa matimba ya swona swi yayarhela vanhu lava nga pfumelelaniki ni milawu ya swona?

Leswaku Xikwembu xi tiyisekisa vanhu va timbilu letinene leswaku a xi tirhisi matimba ya xona hi ndlela yo biha, xi hlawule ku pfumelela Sathana ni vaxandzuki leswaku va tilawula va nga yi landzeleli milawu ni misinya ya milawu ya xona—ku ringana nkarhi wo karhi. Nkarhi wolowo a wu ta kombisa leswaku ndlela leyi Xikwembu xi fumaka ha yona, hi yona ntsena leyi lulameke. A wu ta kombisa leswaku swipimelo swin’wana ni swin’wana leswi xi hi vekelaka swona swi pfuna hina. Entiyisweni, ana se vuyelo byo biha byo xandzukela vulawuri bya Xikwembu byi kombisa ntiyiso wa mhaka yoleyo. Kutani vuyelo byebyo byi kombise leswaku Xikwembu xi ni xivangelo lexi twalaka xo tirhisa matimba ya xona leswaku xi herisa vuhomboloki hinkwabyo loko xi hlawula ku endla tano. Sweswo swi ta endleka ku nga ri khale.—Genesa 18:23-32; Deteronoma 32:4; Pisalema 37:9, 10, 38.

Loko Xikwembu xi nga si teka goza, ha ha ta hanya emafambiselweni lama pfumalaka vululami, hi “konya ni ku vaviseka swin’we.” (Varhoma 8:22) Hambi hi nga endla yini leswaku hi cinca swilo, a hi nge swi koti ku herisa Sathana ni ku nga hetiseki loku vangaka maxangu ya hina hinkwawo. A hi na wona matimba ya ku herisa vuyelo bya xidyoho lexi hi xi kumeke eka Adamu.—Pisalema 49:7-9.

Yesu Kreste U Ta Tisa Ku Cinca Loku Nga Ta Tshama Hilaha Ku Nga Heriki

Xana sweswo swi vula leswaku xiyimo a xi nge cinci hakunene? A swi tano. Munhu loyi a nga ni matimba lamakulu ku tlula ya vanhu lava faka u nyikiwe vutihlamuleri byo tisa ku cinca loku nga ta tshama hilaha ku nga heriki. I mani munhu wa kona? I Yesu Kreste. EBibeleni u hlamuseriwa tanihi Murhangeri Lonkulu la tirhisiwaka hi Xikwembu leswaku a ponisa vanhu.—Mintirho 5:31.

Sweswi u rindzele ku teka goza hi “nkarhi lowu vekiweke” hi Xikwembu. (Nhlavutelo 11:18) Kahle-kahle u ta endla yini? U ta “[vuyetela] swilo hinkwaswo leswi Xikwembu xi vulavuleke ha swona hi nomu wa vaprofeta va xona vo kwetsima va nkarhi wa khale.” (Mintirho 3:21) Hi xikombiso, Yesu u ta “kutsula xisiwana lexi kombelaka ku pfuniwa, ni la xanisekaka ni hinkwavo lava nga riki na mupfuni. . . . [U] ta kutsula moya-xiviri wa vona eku tshikileriweni ni le madzolongeni.” (Pisalema 72:12-16) Xikwembu xi tshembisa leswaku xi ta “herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava” hi ku tirhisa Yesu Kreste. (Pisalema 46:9) Xi tshembisa xi ku: “Ku hava munhu la tshamaka [emisaveni ya xona leyi basisiweke] la nga ta ku: ‘Ndza vabya.’” Lava nga voniki, lava feke tindleve, swilema—hinkwavo lava karhatiwaka hi mavabyi—va ta vuyela erihanyweni lerinene. (Esaya 33:24; 35:5, 6; Nhlavutelo 21:3, 4) Hambi lava feke eka malembe-xidzana lama hundzeke va ta vuyeriwa. Xi tshembisa leswaku xi ta pfuxa vanhu lava dlayiweke hikwalaho ka vuhomboloki ni ku tshikileriwa.—Yohane 5:28, 29.

Ku cinca loku Yesu Kreste a nga ta ku tisa a ku nge vi ka nkarhinyana. U ta susa swilo hinkwaswo leswi kavanyetaka vululami bya ntiyiso emisaveni. U ta susa xidyoho ni ku nga hetiseki ivi a herisa Sathana Diyavulosi ni hinkwavo lava fambaka hi ndlela yakwe ya ku xandzuka. (Nhlavutelo 19:19, 20; 20:1-3, 10) Maxangu lawa Xikwembu xi ma pfumeleleke nkarhinyana “a ma nge vi kona ra vumbirhi.” (Nahume 1:9) Sweswo hi leswi Yesu a a vula swona loko a hi dyondzisa leswaku hi khongelela Mfumo wa Xikwembu wu ta nileswaku ku rhandza ka Xikwembu ku endleka “emisaveni, hilaha ku endlekaka hakona etilweni.”—Matewu 6:10.

U nga vutisa: ‘Kambe, xana Yesu a nga vulanga leswaku “swisiwana hi ta tshama hi ri na swona”? Xana sweswo a swi vuli leswaku vuhomboloki ni vusweti swi ta tshama swi ri kona?’ (Matewu 26:11) Ina, Yesu u vurile leswaku swisiwana swi ta tshama swi ri kona. Hambiswiritano, mongo wa marito yakwe swin’we ni switshembiso swa Rito ra Xikwembu swi kombisa leswaku leswi a a vula swona hileswaku swisiwana swi ta tshama swi ri kona ntsendze loko mafambiselo lawa ya swilo ma ha ri kona. A a swi tiva leswaku a nga kona munhu wa nyama la nga herisaka vusweti ni vuhomboloki  emisaveni. Nakambe a a swi tiva leswaku hi yena loyi a a ta cinca sweswo hinkwaswo. Ku nga ri khale u ta tisa mafambiselo lamantshwa hi ku helela—“matilo lamantshwa ni misava leyintshwa,” laha switlhavi, mavabyi, vusweti ni rifu swi nga ta herisiwa.—2 Petro 3:13; Nhlavutelo 21:1.

“Mi Nga Rivali Ku Endla Leswinene”

Xana sweswo swi vula leswaku matshalatshala ya hina yo pfuna vanhu van’wana i ya hava? Doo! Bibele yi hi khutaza leswaku hi pfuna van’wana loko va langutane ni miringo ni swiyimo leswi tshikilelaka. Hosi Solomoni wa khale u tsarile a ku: “U nga tshuki u ala ku va endlela leswinene lava swi va lulameleke, loko swi ri ematimbeni ya voko ra wena ku swi endla.” (Swivuriso 3:27) Muapostola Pawulo wa khutaza a ku: “Mi nga rivali ku endla leswinene ni ku avelana swilo ni van’wana.”—Vaheveru 13:16.

Yesu Kreste hi byakwe u hi khutaze ku endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi pfuna vanhu van’wana. U vulavule hi xifaniso xa Musamariya loyi a kumeke wanuna la biweke a tlhela a khutuziwa. Yesu u vule leswaku Musamariya loyi u ‘ve ni ntwela-vusiwana,’ kutani a bohelela timbanga ta wanuna la biweke a tlhela a n’wi pfuna ku hlakarhela. (Luka 10:29-37) Musamariya yoleyo wa musa a nga cincanga misava, kambe u tise ku cinca lokukulu evuton’wini bya munhu un’wana. Na hina hi nga endla leswi fanaka.

Hambiswiritano, Yesu Kreste a nga endla leswi engetelekeke ku tlula ku pfuna vanhu. Hakunene a nga tisa ku cinca naswona u ta endla tano ku nga ri khale. Loko a endla tano, vanhu lava khomiwaka hi ndlela yo biha namuntlha va ta kota ku antswisa vutomi bya vona kutani va tsakela ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo.—Pisalema 4:8; 37:10, 11.

Loko ha ha rindzele sweswo, hi nga tshuki hi kanakana ku endla xin’wana ni xin’wana lexi hi nga kotaka ku xi endla, eka swilo swa moya kumbe swa nyama, leswaku hi ‘endla leswi nga swinene’ eka hinkwavo lava rilaka hikwalaho ka swiyimo swa misava leyi pfumalaka vululami.—Vagalatiya 6:10.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Florence Nightingale u tise ku cinca lokukulu etimhakeni ta vuongori

[Xihlovo Xa Kona]

Courtesy National Library of Medicine

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Valandzeri va Kreste va endlela vanhu van’wana leswinene

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 4]

The Star, Johannesburg, S.A.