Mali Ni Mahanyelo Lamanene—Leswi Matimu Ma Nga Hi Dyondzisaka Swona

HI April 7, 1630, vanhu va kwalomu ka 400 va suke eNghilandhi hi swikepe swa mune va kongoma eAmerika. Vo tala exikarhi ka vona a va ri swidyondzeki. Van’wana a va ri van’wamabindzu lava humelelaka. Van’wanyana a va ri swirho swa palamendhe. Xiyimo xa ikhonomi etikweni ra ka vona a xi hohlokile, naswona xi nyanyisiwe hi Nyimpi ya Malembe ya 30 ya le Yuropa (1618-48). Kutani va kanye mbilu va siya makaya ya vona, mabindzu ya vona ni maxaka ya vona va ya lava vutomi byo antswa.

Kambe vanhu volavo lava nga ni ntshembo a va nga yi va ya simekela tiko ra ka vona mabindzu. A va ri valweri va dyondzo yo tenga lava vuriwaka Mapuritan, lava a va baleka hileswi a va xaniseriwa vukhongeri bya vona. * Pakani ya vona a ku ri ku simeka muganga wa vanhu lava chavaka Xikwembu, laha vona ni vana va vona va nga vaka ni rifuwo handle ko hambuka eka misinya ya milawu ya Bibele. Loko va fika eSalem le Massachusetts, va teke xindhawana lexi nga ekusuhi ni lwandle. Kaya ra vona lerintshwa va ri vule Boston.

Ku Ringanisela A Swi Nga Olovi

John Winthrop, loyi a a ri murhangeri wa kona, u kulule a n’watseka a pfuna muganga wa ka vona lowuntshwa ku vungelela rifuwo ni ku vuyeriwa hi tindlela tin’wana. A a lava leswaku vanhu va va ni mali kambe va nga lahli mahanyelo lamanene. Kambe a swi nga va oloveli ku ringanisela. Hi ku anakanya hi swiphiqo leswi a swi ta va kona, u hete nkarhi wo leha a vulavula ni vanhu va muganga wakwe hi ntikelo wa rifuwo eka vanhu lava chavaka Xikwembu.

Ku fana ni varhangeri van’wana va Mapuritan, Winthrop a a anakanya leswaku ku hlongorisa rifuwo a swi bihanga. U vule leswaku xikongomelo-nkulu xa rifuwo i ku pfuna van’wana. Kutani loko munhu a fuwile swinene a a ta kota ku pfuna vanhu vo tala. N’wamatimu Patricia O’Toole u te: “Mapuritan a ma nga lavi no vulavula hi rifuwo. Hambileswi rifuwo ri nga xikombiso xa ku katekisiwa hi Xikwembu, a ri ri ndzingo lowukulu wa xidyoho xa ku va ni manyunyu . . . kun’we ni swidyoho swin’wana swa nyama.”

Leswaku ku papalatiwa swidyoho leswi nga vangiwaka hi rifuwo ni ku hanya emafurheni, Winthrop u khutaze moya wa ku ringanisela ni wa ku tikhoma. Hambiswiritano, endzhakunyana ku navela ka vaaki-kulobye ku va ni rifuwo swi vonaka  swi lwisane ni matshalatshala ya ku va sindzisa ku hanyisana kahle ni ku rhandzana. Mintlawa leyi kanetanaka yi sungule ku lwisana ni leswi a yi swi teka swi ri ku nghenelela-nghenelela ka Winthrop etimhakeni leti nga n’wi khumbiki. Van’wana va sungule ku kucetela vaaki leswaku va hlawula huvo leyi nga ta pfuneta eku endleni ka swiboho. Van’wana va vone swi antswa ku hambana naswo, va rhurhela exifundzheni xa le kusuhi xa Connecticut, va ya tiendlela swa vona.

O’Toole u ri: “Ku ringetela ku tiantswisa, ku kuma rifuwo ni xidemokrati, hi swona leswi a swi lawula vutomi bya Mapuritan ya le Massachusetts, kutani swi byale moya wa vutianakanyi evanhwini, ku hambana ni leswi Winthrop a a lava swona.” Hi 1649, Winthrop u fe a pfumala ni cheleni yinene, a ri ni malembe ya 61. Hambileswi muganga lowu wu gugurhutekeke exikarhi ka swiyimo swo tika swonghasi, Winthrop u fe milorho yakwe yi nga hetisekanga.

Ndzavisiso Wu Ya eMahlweni

John Winthrop a ku nga ri yena ntsena loyi a a anakanya hi vutomi byo antswa. Lembe ni lembe, vanhu va madzana ya magidi va rhurha va suka eAfrika, Asia Dzonga-vuxa, Yuropa Vuxa ni le Latin Amerika, va ri ni ntshembo wo kuma vutomi byo antswa. Van’wana va hlohloteriwa hi madzana ya tibuku letintshwa, minhlangano ya swidyondzeki ni marungula ya Internet lama humesiwaka lembe ni lembe lama tshembisaka ku paluxa xihundla xa ku kuma rifuwo. Swi le rivaleni leswaku vo tala va ha wa va pfuka leswaku va kuma mali, naswona loko va va ni nkateko, va yi kuma handle ko honisa mahanyelo lamanene.

Swi le rivaleni leswaku vuyelo bya kona byi hete vanhu matimba. Lava va hlongorisaka rifuwo hakanyingi va hetelela va fularhele misinya ya milawu ya mahanyelo, naswona minkarhi yin’wana va lahlekeriwa hi ripfumelo hikwalaho ka Mamona. Hikwalaho, u nga tivutisa: “Xana munhu a nga kota ku va Mukreste wa ntiyiso loko a fuwile? Xana swi ta koteka leswaku ku va ni vanhu lava chavaka Xikwembu kambe va fuwile hi tlhelo ra swilo leswi vonakaka ni hi tlhelo ra moya?” Bibele yi hlamula swivutiso swo tano, hilaha xihloko lexi landzelaka xi kombisaka hakona.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Swifaniso Swi Humaka Kona eka tluka 3]

Boats: The Complete Encyclopedia of Illustration/J. G. Heck; Winthrop: Brown Brothers