“Hi Kume Mesiya”

“HI KUME Mesiya.” “Hi n’wi kumile loyi Muxe a tsaleke ha yena eNawini, ni Vaprofeta va tsaleke ha yena.” Marito lawa ma vuriwe hi Vayuda vambirhi lava tinyiketeleke va lembe-xidzana ro sungula. Mesiya loyi a a rindzeriwile u hetelele a fikile. A va tiyiseka!—Yohane 1:35-45.

Loko u ehleketa hi mhaka leyi, u ri karhi u ehleketa hi matimu ni xiyimo xa vukhongeri xa nkarhi wolowo, ku tiyiseka ka vona a ku ri nchumu wo hlawuleka swinene. Ku tshame ku va na vanhu vo tala lava a va tivula vakutsuri lava fikeke va duma naswona va endla switshembiso swo tala, kambe ku nga ri kungani ntshembo wa vona wu xaxile tanihi leswi vanhu volavo va tsandzekeke ku kutsula Vayuda eka joko ra Varhoma.—Mintirho 5:34-37.

Hambiswiritano, Vayuda volavo vambirhi—Andriya na Filipi—a va kanakananga nikatsongo leswaku va kume Mesiya wa xiviri. Ku ri na sweswo, emalembeni lama landzeleke, ntshembo wa vona wu ye wu tiya swinene loko va vona mintirho ya matimba leyi wanuna loyi a yi endleke ku hetisisa swin’wana leswi ku vuriweke leswaku swi ta endliwa hi Mesiya.

Ha yini vavanuna lava vambirhi ni van’wana vo tala va n’wi khorwile, va tiyiseka leswaku a ku ngo va Mesiya wa mavunwa kumbe mukanganyisi? Hi byihi vumbhoni lebyi a byi ta n’wi endla Mesiya wa xiviri hilaha ku khorwisekaka?

Hi ku ya hi rungula leri kumekaka ematin’wini, Andriya na Filipi va teke Yesu wa Nazareta, khale ka muvatli, tanihi Mesiya la tshembisiweke loyi ku nga khale a rindzeriwile. (Yohane 1:45)  N’wamatimu wa nkarhi wolowo loyi a a ri ni vuxiyaxiya, ku nga Luka, u vule leswaku Mesiya loyi u humelele “elembeni ra vu-15 ra ku fuma ka Tiberiyo Khezari.” (Luka 3:1-3) Lembe rero ra vu-15 ra ku fuma ka Tiberiyo ri sungule hi September hi 28 C.E., naswona ri hele hi September hi 29 C.E. Luka u tlhele a vula leswaku Vayuda va nkarhi wolowo “a va ri eku languteleni” ka ku fika ka Mesiya. (Luka 3:15) Ha yini a a languteriwe hi nkarhi wolowo? Hi ta swi vona.

Vumbhoni Bya Ku Va Mesiya

Loko u languta ntirho wa nkoka lowu a wu ta endliwa hi Mesiya, u ta swi vona leswaku Muvumbi, ku nga Yehovha, kunene a a ta nyikela vumbhoni lebyi kongomeke ku pfuna lava n’wi languteleke ni lavo tshembeka ku vona Mesiya la tshembisiweke. Ha yini? Hikuva hi ndlela yoleyo, vanhu lava nga ni vuxiyaxiya a va nga ta kanganyisiwa hi vakanganyisi, tanihi leswi vo tala a va kanganyisiwile.

Loko a ya eka hulumendhe yin’wana, muyimeri wa tiko rin’wana u fanele a humesa vumbhoni bya leswaku u hlawuriwile ku va eka xikhundlha xexo. Hilaha ku fanaka, Yehovha a a swi tsale khale swilaveko leswi Mesiya a a ta swi fikelela. Hikwalaho, loko “Murhangeri Lonkulu” a fika, a swi ta vonaka onge hiloko a te ni matsalwa ya ku titivisa, ku tiyisekisa leswaku hi yena hakunene.—Vaheveru 12:2.

Swilaveko leswi a a fanele a swi fikelela a swi tsariwile evuprofeteni byo tala bya Bibele lebyi tsariweke khale swinene. Vuprofeta lebyi byi yi hlamusele hi vuxokoxoko ndlela leyi Mesiya a nga ta ta ha yona, vutirheli byakwe, ku xanisiwa kakwe hi vanhu van’wana ni ndlela leyi a a ta fa ha yona. U nga ha tsaka ku tiva leswaku vuprofeta byebyo byo tshembeka byi tlhele byi hlamusela ndlela leyi a nga ta fa ha yona, ndlela leyi a nga ta tlakuseriwa ha yona evokweni ra xinene ra Xikwembu ni mikateko leyi Mfumo wakwe wa nkarhi lowu taka a wu ta yi tisa. Hi ndlela leyi, vuprofeta bya Bibele byi nyikele ntila wo hlawuleka lowu nga fanisiwaka ni nsalelo wa tintiho, lowu kombisaka kahle leswaku i ta mani.

Phela, loko Yesu a humelela hi 29 C.E., a hi hinkwabyo vuprofeta lebyi a byi vulavula hi Mesiya lebyi hetisisiweke hi nkarhi wolowo. Hi xikombiso, a a nga si dlayiwa ni ku pfuxiwa. Hambiswiritano, Andriya, Filipi ni van’wana vo tala va ve ni ripfumelo eka Yesu hikwalaho ka leswi a swi dyondziseke ni leswi a swi endleke. Va vone vumbhoni byo tala bya leswaku, entiyisweni, a a ri Mesiya. Loko a wu hanye enkarhini wolowo naswona a wu byi kambisise kahle vumbhoni lebyi, swi nga ha endleka na wena a wu ta va u khorwisekile leswaku Yesu a a ri Mesiya.

Vumbhoni Byo Hambana-hambana

I yini lexi a xi ta va xi ku pfune ku fikelela makumu wolawo? Enkarhini lowu hundzeke, vaprofeta va le Bibeleni a va boxa swilaveko swo karhi hi ku kongoma leswi Mesiya a a ta boheka ku hlangavetana na swona, leswi a swi tirha eka yena ntsena. Loko vaprofeta va nyikela vuxokoxoko lebyi eka malembe-xidzana lama hundzeke, a ku vonaka xifaniso xa Mesiya hakatsongo-tsongo. Henry H. Halley u te: “A hi nge vavanuna vo hlayanyana lava humaka eMatikweni yo Hambana-hambana, lava nga si tshamaka va vonana, kumbe va nga si tshamaka va bula nikatsongo, va nghena ekamareni rin’we, kutani ha un’we a veka ehansi xiphemu xa Mavulu leyi Vatliweke, leswi loko swi Hlanganisiwa, a swi ta endla xifaniso lexi Heleleke—xana yi kona ndlela yo hlamusela leswaku swi endleke njhani handle ko fikelela makumu ya leswaku ku ni Munhu wo Karhi la tsaleke Vuxokoxoko lebyi hinkwabyo, naswona u rhumele un’wana ni un’wana la nga kwalaho xiphemu xakwe?” Endzhaku ka sweswo u vutise a ku: “Xana Vumbhoni Byo Hambana-hambana, Byo Hlamarisa Bya Vutomi bya Yesu ni Ntirho wakwe, lebyi tsariweke hi Vatsari vo Hambana-hambana va Malembe-xidzana yo Hambana-hambana, Lava Hanyeke Khale Yesu A Nga Si Ta, byi nga hlamuseriwa njhani handle ko vula leswaku XIVUMBIWA XIN’WE XA MOYA xi langutele ku Tsariwa ka byona?” Halley u gimete hi ku vula leswaku a ku ri “Singita ra Khale Swinene!”

“Singita” leri ri sungule ebukwini yo sungula ya Bibele. Endzhaku ka loko a vule vuprofeta byo sungula bya le Bibeleni lebyi a byi kombisa ntirho wa Mesiya, mutsari wa Genesa u vule leswaku Mesiya a a ta huma erixakeni ra Abrahama. (Genesa 3:15; 22:15-18) Vumbhoni byin’wana  byi kombise leswaku Mesiya u ta va wa nyimba ya Yuda. (Genesa 49:10) Xikwembu xi byele Vaisrayele hi ku tirhisa Muxe leswaku Mesiya u ta va muvulavuleri lonkulu tlhelo mukutsuri ku tlula na Muxe.—Deteronoma 18:18.

Enkarhini wa Hosi Davhida, vuprofeta byi paluxe leswaku Mesiya u ta va mudyandzhaka wa Davhida exiluvelweni nileswaku mfumo Wakwe wu ta “simekiwa [wu] tiya hilaha ku nga riki na makumu.” (2 Samuwele 7:13-16) Buku ya Mikiya yi vule leswaku Mesiya u ta velekiwa emutini wa ka va Davhida, eBetlehema. (Mikiya 5:2) Esaya u profete leswaku A A ta velekiwa hi wanhwana. (Esaya 7:14) Muprofeta Malakiya u profete leswaku ku ta ka Mesiya ku ta tivisiwa hi un’wana la fanaka na Eliya.—Malakiya 4:5, 6.

Vuxokoxoko byin’wana bya Mesiya byi kumeka ebukwini ya Daniyele. Loko byi kombetela eka lembe leri Mesiya a a ta humelela ha rona, vuprofeta lebyi byi te: “U fanele u tiva, u twisisa leswaku ku sukela eku humeni ka rito ro vuyisela ni ku pfuxa Yerusalema ku fika eka Mesiya lowa Murhangeri, ku ta va ni mavhiki ya nkombo, ni mavhiki ya 62. Entiyisweni wu ta tlhela wu akiwa, wu va ni ntsendzele ni nsele wa mati, kambe eminkarhini ya mahlomulo.”—Daniyele 9:25.

Hosi Atazekiseki wa le Peresiya u humese “rito” ra ku pfuxetiwa ni ku akiwa hi vuntshwa ka Yerusalema elembeni ra vu-20 ra ku fuma kakwe. Mfumo wakwe wu sungule hi 474 B.C.E., kutani lembe ra vu-20 ra ku fuma kakwe ku fanele ku ri 455 B.C.E. (Nehemiya 2:1-8) Hikwalaho, nkarhi wa mavhiki ya 69 (7 yi hlanganisiwa na 62) wa vuprofeta a wu ta va exikarhi ka ku pfuxetiwa ni ku akiwa hi vuntshwa ka Yerusalema ni ku humelela ka Mesiya. Phela, mavhiki ya 69 a ma ta ringana ni masiku ya 483 ntsena kumbe nkarhi lowu nga hlanganisiki ni malembe mambirhi. Kambe loko ku landzeriwa mahlayelo ya vuprofeta, leswaku “siku rin’we ri yimela lembe rin’we,” hi kuma leswaku Mesiya a a ta humelela endzhaku ka malembe ya 483, hi 29 C.E.—Ezekiyele 4:6. *

Hambileswi van’wana vo hlayanyana lava a va tivula Vamesiya va humeleleke eminkarhini yo hambana-hambana, ko va Yesu wa Nazareta la humeleleke emisaveni hi 29 C.E. (Luka 3:1, 2) Hi lembe rero, Yesu u ye eka Yohane lowo Khuvula naswona u khuvuriwile ematini. Endzhaku ka sweswo Yesu u totiwe hi moya lowo kwetsima a va Mesiya. Hi ku famba ka nkarhi, Yohane, loyi ku profetiweke ha yena loyi a a fana na Eliya, u tivise Yesu eka Andriya ni le ka mudyondzisiwa un’wana, a N’wi vitana “Xinyimpfana xa Xikwembu lexi susaka xidyoho xa misava.”—Yohane 1:29; Luka 1:13-17; 3:21-23.

Matimu Ya Xivongo Ni Ku Tiva Mesiya

Vuprofeta lebyi huhuteriweke byi kombetele leswaku Mesiya a a ta huma emindyangwini yin’wana ya Vayuda. Kutani, swi le rivaleni leswaku Muvumbi la nga ni vutivi hinkwabyo a a ta endla leswaku Mesiya a fika hi nkarhi lowu tirhekhodo ta matimu a ti ta va ti kumeka ha wona leswaku swi tiveka kahle leswaku i vamani vakokwa wakwe.

Cyclopedia ya McClintock na Strong yi ri: “A swi kanakanisi leswaku tirhekhodo ta matimu ya swivongo swa tinxaka ni mindyangu ya Vayuda ti nyamalale endzhaku ka ku lovisiwa ka Yerusalema [hi 70 C.E.] ku nga ri emahlweni ka kwalaho.” Ku ni swikombiso leswi nga lo ndlangandla, swa leswaku Matewu na Luka va tsale Tievhangheli ta vona emahlweni ka 70 C.E. Hikwalaho, swi nga ha endleka va kambele tirhekhodo teto loko va tsala rungula ra vona leri khumbaka vakokwa wa Yesu. (Matewu 1:1-16; Luka 3:23-38)  Naswona a hi kanakani leswaku emhakeni ya nkoka hi ndlela yoleyo, vanhu vo tala lava a va hanya hi nkarhi wolowo va ta va va swi tsakerile ku kambisisa hi voxe leswaku va tiyiseka leswaku a ku ri vamani vakokwa wa Yesu.

Xana Byi Lo Hetiseka Hi Xiwelo Eka Yesu?

Hambiswiritano, xana swi nga endleka leswaku ku hetiseka ka vuprofeta bya Mesiya eka Yesu swi lo endleka hi xiwelo? Eka mbulavurisano wun’wana, xidyondzi xin’wana xi hlamule xi ku: “Doo, a swi nge endleki nikatsongo. Ku ni vumbhoni byo tala ngopfu lerova a swi nge endleki ku ve xiwelo. Un’wana u hlayerile kutani a kuma leswaku loko swo tshuka swi endlekile leswaku ku va ni munhu loyi ku nga hetisekaka nhungu wa vuprofeta lebyi eka yena, ku nga va munhu un’we eka vanhu va dzana ra magidi ya tibiliyoni.” Loko a hlamusela mhaka leyi kahle, u te: “Loko wo teka mali ya nsimbi yo ringana nhlayo leyi hi tidolara, u yi hangalasa exifundzheni xa Texas [lexi nga swikwere-khilomitara swa 690 000], yi nga xi funengeta xifundzha xexo hinkwaxo yi tlhela yi tlakuka hi ku ringana 0,6 wa timitara. Loko wo fungha mali yin’we ya nsimbi kutani u pfala munhu mahlo, a rhendzeleka ni xifundzha xexo hinkwaxo, ivi a korhama a thumba mali yin’we ya nsimbi, xana swi nga endleka leswaku a thumba mali leyi u yi fungheke?” Hiloko a vula leswaku “swi nga va tano loko ho ehleketa leswaku ku nga va ni munhu un’we ematin’wini loyi vuprofeta bya nhungu lebyi khumbaka [Mesiya] byi hetisekaka eka yena.”

Kambe, evutirhelini byakwe bya malembe manharhu ni hafu, Yesu a nga hetisisanga vuprofeta bya nhungu ntsena kambe u hetisise vuprofeta byo tala bya le Bibeleni. Hikwalaho ka vumbhoni lebyikulu swonghasi, xidyondzi xexo xi gimetise xileswi: “Yesu—ina, ko va Yesu ntsena ematin’wini hinkwawo—la koteke ku hetisisa vuprofeta byebyo.”

Ku “Ta” Ka Mesiya

Swi le rivaleni leswaku Mesiya u humelele hi 29 C.E., a ri Yesu wa le Nazareta. U humelele tanihi Mukutsuri la xanisekaka, la titsongahateke. A nga humelelanga tanihi Hosi leyi hlulaka hinkwavo ku ta susa joko leri tshikilelaka ra Varhoma, hilaha Vayuda vo tala ku katsa ni valandzeri vakwe swi vonakaka onge a va swi languterile. (Esaya, ndzima 53; Zakariya 9:9; Mintirho 1:6-8) Kambe, loko a ta enkarhini lowu taka, ku profetiwe leswaku u ta fika hi matimba naswona a ri ni vulawuri lebyikulu.—Daniyele 2:44; 7:13, 14.

Ku kambisisa vuprofeta bya Bibele hi vukheta swi tiyisekise vanhu lava hlutekeke emianakanyweni emisaveni hinkwayo leswaku Mesiya u fike hi lembe-xidzana ro sungula, naswona a a fanele a tlhela. Vumbhoni byi kombetela leswaku ku vuya kakwe loku profetiweke, ku sungula ka “vukona” byakwe, ku endleke hi 1914. * (Matewu 24:3-14) Hi lembe rero, Yesu u vekiwe exiluvelweni hi ndlela leyi nga vonakiki ematilweni leswaku a va Hosi ya Mfumo wa Xikwembu. Ku nga ri kungani, u ta teka goza ro herisa vuyelo bya ku xandzuka ka le Edeni. Eka Mfumo wa yena wa Gidi ra Malembe, u ta katekisa hinkwavo lava kombisaka ripfumelo eka yena tanihi Mbewu leyi tshembisiweke, ku nga Mesiya, la “susaka xidyoho xa misava.”—Yohane 1:29; Nhlavutelo 21:3, 4. 

Timbhoni ta Yehovha ti ta tsakela ku bula na wena hi vumbhoni byebyo ni ku ku komba eBibeleni leswi mfumo wa Mesiya wu nga ku endlelaka swona wena ni lava u va rhandzaka.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Dayagramu/Swifaniso leswi nga eka tluka 6, 7]

455 B.C.E., “rito ro vuyisela . . . Yerusalema”

29 C.E., Mesiya a humelela

483 wa malembe (69 wa mavhiki ya vuprofeta)—Daniyele 9:25

1914 C.E., Mesiya a vekiwa ku va hosi etilweni

Ku nga ri kungani Mesiya u ta herisa vubihi kutani a endla misava leyi yi va paradeyisi