I Vamani Vakreste Va Ntiyiso?

“VUKRESTE byi kumeka laha vanhu va kona va dyondzisaka tidyondzo ta Yesu Kreste ni ku hanya ha tona.” (On Being a Christian) Hi ku landza marito wolawo, mutivi wa ta vukhongeri wa le Switzerland la vuriwaka Hans Küng u vulavule hi xiyimo lexi kongomeke a ku: Vukreste bya ntiyiso byi kumeka ntsena laha vanhu va timbilu letinene va hanyaka hi tidyondzo ta Yesu.

Kutani, ku vuriwa yini loko vanhu kumbe mintlawa yi tivula leyi landzelaka Kreste kambe entiyisweni yi nga hanyi hi leswi Yesu a swi dyondziseke? Yesu hi byakwe u vule leswaku vo tala a va ta vula leswaku vona i Vakreste. A va ta vulavula hi mintirho yo hambana-hambana leyi kombisaka leswaku va n’wi tirherile, va ku: “Xana a hi profetanga hi vito ra wena, hi hlongola madimona hi vito ra wena ni ku endla mintirho yo  tala ya matimba hi vito ra wena ke?” Kambe, xana Yesu a a ta angula njhani? Marito yakwe ma kombisa vuavanyisi byakwe loko a ku: “A ndzi kalanga ndzi mi tiva! Sukani eka mina, n’wina vaendli va leswo kala nawu.”—Matewu 7:22, 23.

Wa nga vona xitsundzuxo lexi nga erivaleni eka “vaendli va leswo kala nawu” lava vulaka leswaku va landzela Yesu! Xiya swilaveko swimbirhi swa nkoka leswi vekiweke hi Yesu leswi vanhu va faneleke ku swi fikelela leswaku a va amukela tanihi Vakreste va ntiyiso, ematshan’weni yo va landzula a vula leswaku i vaendli va leswo kala nawu.

“Loko Mi Rhandzana”

Xilaveko xin’wana lexi Yesu a xi vuleke hi lexi: “Ndzi mi nyika xileriso lexintshwa, leswaku mi rhandzana; tanihi leswi ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.”—Yohane 13:34, 35.

Yesu u lava leswaku valandzeri vakwe va rhandzana swinene naswona va rhandza ni vanhu hinkwavo. Vakreste vo tala va xi hetisisile xileriso xexo endzhaku ka malembe-xidzana yo tala Yesu a hanye emisaveni. Kambe ku vuriwa yini hi vunyingi bya mavandla ya vukhongeri lawa ma tivulaka leswaku ma yimela Kreste? Xana ma tiveka hi ku va ni rirhandzu? Nikatsongo. Ematshan’weni yo va ni rirhandzu, ma rhangele etinyimpini ta ntsandza-vahlayi laha ku dlayeteriweke vanhu lava pfumalaka nandzu.—Nhlavutelo 18:24.

Sweswo swa ha endleka ni le minkarhini ya hina. Matiko lawa ma vulaka leswaku i ya Vukreste ma rhangerile eku dlayiweni ka vanhu etinyimpini timbirhi ta misava ta lembe-xidzana ra vu-20. Sweswinyana, swirho swa tikereke leti tivulaka ta Vukreste swi rhangerile eka swiendlo swa nsele swa ku ringeta ku yayarhela rixaka hinkwaro le Rwanda hi 1994. Desmond Tutu loyi a a ri bixopo-nkulu wa Anglican, u tsarile: “Lava katsekeke eka swiendlo leswi swo biha a va ri evukhongerini byin’we. Vo tala a va tivula Vakreste.”

“Loko Mi Tshama eRitweni Ra Mina”

Xilaveko xa vumbirhi xa nkoka lexi Vakreste va ntiyiso va faneleke ku xi fikelela xi vuriwe hi Yesu loko a ku: “Loko mi tshama eritweni ra mina, hakunene mi vadyondzisiwa va mina, naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.”—Yohane 8:31, 32.

Yesu u langutele leswaku valandzeri va yena va tshama eritweni rakwe—ku nga ku namarhela tidyondzo takwe. Ematshan’weni ya sweswo, vafundhisi lava tivulaka valandzeri va Kreste va “namarhele ngopfu tidyondzo ta Xigriki,” ku vula mutivi wa swa vukhongeri la vuriwaka Küng. Va sive tidyondzo ta Yesu hi tidyondzo tin’wana to tanihi moya-xiviri lowu nga fiki, ku pfumela eka pagatori, ku gandzela Mariya ni ku tivekela vafundhisi—ku nga tidyondzo leti tekiweke eka vukhongeri ni vativi va filosofi lava nga vahedeni.—1 Vakorinto 1:19-21; 3:18-20.

Nakambe vafundhisi va sungule dyondzo leyi nga twisisekiki ya Vunharhu-un’we, va tlakusa Yesu va n’wi veka exikhundlheni lexi yena n’wini a nga kalangiki a tiveka eka xona. Hi dyondzo yoleyo, va hambukise vanhu eku gandzeleni ka loyi Yesu minkarhi hinkwayo a a vula leswaku ku gandzeriwa yena—Tata wakwe, Yehovha. (Matewu 5:16; 6:9; Yohane 14:28; 20:17) Hans Küng u  tsarile: “Loko Yesu a vulavula hi Xikwembu, a a vulavula hi Xikwembu xa khale xa vakokwa wa hina Abrahama, Isaka na Yakobo: Yahweh . . . Eka yena a ku ri xona Xikwembu xi ri xoxe.” I vangani namuntlha lava swi tivaka leswaku Xikwembu kumbe Tata wa Yesu i Yahweh kumbe Yehovha, hilaha vito leri ri toloveleke ku tsariwa hakona hi Xitsonga?

Varhangeri va vukhongeri va xi honise hi ku helela xileriso xa Yesu xa ku nga hlanganyeli eka timhaka ta tipolitiki. Enkarhini wa Yesu, Galeliya a ri ri “ntsindza wa vutiko,” ku vula mutsari Trevor Morrow. Vayuda vo tala lava hisekelaka tiko va hlanganyele etinyimpini leswaku va kuma ntshunxeko wa swa tipolitiki ni vukhongeri. Xana Yesu u lerise vadyondzisiwa vakwe leswaku va katseka eka minkwetlembetano yo tano? Doo! Ku hambana na sweswo, u va byerile a ku: ‘A mi xiphemu xa misava.’ (Yohane 15:19; 17:14) Kambe ematshan’weni yo papalata ku seketela tlhelo ro karhi eka swa tipolitiki, varhangeri va tikereke va simeke leswi mutsari wa le Ireland Hubert Butler a swi vuleke “tikereke ta tinyimpi ni tipolitiki.” U tsarile: “Vukreste bya tipolitiki, kahle-kahle i Vukreste bya tinyimpi, naswona loko varhangeri va matiko ni vafundhisi va endla mintwanano, hakanyingi Kereke yi katekisa masocha ya tiko loko yi kote ku kuma leswi yi swi lavaka eka mfumo.”

Vafundhisi Va Mavunwa Va Landzula Yesu

Muapostola Pawulo u tsundzuxe hi ta ku gwineha loku a ku ta va kona eka Vukreste bya ntiyiso. U vule leswaku endzhaku ka rifu rakwe “timhisi leti tshikilelaka” leti humaka eka lava tivulaka Vakreste, a ti ta “vulavula swilo leswi soholotiweke leswaku [ti] tikokela vadyondzisiwa.” (Mintirho 20:29, 30) A ti ta “vula erivaleni leswaku [ti] tiva Xikwembu,” kambe entiyisweni a ti ta“xi landzula hi mintirho ya [tona].” (Tito 1:16) Hilaha ku fanaka, muapostola Petro u tsundzuxe leswaku vafundhisi va mavunwa a va ta “nyandlamela va nghenisa mimpambukwa leyi lovisaka, naswona [a] va ta ala ni n’wini loyi a va xaveke.” U vule leswaku mahanyelo ya vona yo biha a ma ta endla leswaku vanhu va vulavula “ku biha” hi “ndlela ya ntiyiso.” (2 Petro 2:1, 2) Xidyondzi xin’wana xa Xigriki lexi vuriwaka W. E. Vine xi vule leswaku ku landzula Kreste hi ndlela leyi swi vula “ku fularhela Tatana ni N’wana hi ku gwineha ni ku hangalasa tidyondzo ta mavunwa.”

Xana Yesu a a ta angula njhani loko lava va tivulaka vadyondzisiwa vakwe va tshika hi vomu ku “tshama eritweni [rakwe]” ni ku fikelela swilaveko swin’wana leswi a va vekeleke swona? U tsundzuxile a ku: “Mani na mani la ndzi alaka emahlweni ka vanhu, na mina ndzi ta n’wi ala emahlweni ka Tata wa mina la nge matilweni.” (Matewu 10:33) Ina, Yesu a nga n’wi landzuli munhu loyi a endlaka xihoxo kambe a tiyimisele ku tshembeka. Hi xikombiso, hambileswi muapostola Petro a landzuleke Yesu kanharhu, u tisorile kutani a rivaleriwa. (Matewu 26:69-75) Hambiswiritano, Yesu u landzula vanhu kumbe mavandla lama nga timhisi leti ambaleke nguvu ya nyimpfu, ma endla onge ma landzela Kreste kambe ma phikelela ma ala tidyondzo ta yena hi vomu. Malunghana ni vafundhisi volavo va mavunwa, Yesu u te: “Vanhu volavo mi ta va vona hi mihandzu ya vona.”—Matewu 7:15-20.

Loko Vaapostola Va File, Ku Tumbuluke Vugwinehi

Xana Vakreste va mavunwa va sungule rini ku landzula Kreste? Va sungule endzhakunyana ka ku fa ka Yesu. Yena hi byakwe u tsundzuxe leswaku Sathana Diyavulosi, hi ku hatlisa a a ta byala “mfava,” ku nga Vakreste va mavunwa exikarhi ka “mbewu leyinene,” ku nga Vakreste va ntiyiso, leyi Yesu a yi byaleke hi nkarhi wa vutirheli byakwe. (Matewu 13:24, 25, 37-39) Muapostola Pawulo u tsundzuxe leswaku vadyondzisi lava kanganyisaka se a va ri kona emasikwini yakwe. U vule leswaku xivangelo-nkulu xa ku hambuka ka vona eka tidyondzo ta Yesu Kreste, hileswi a va nga wu ‘rhandzi ntiyiso.’—2 Vatesalonika 2:10.

Vaapostola va Yesu Kreste a va ri xihinga eka vugwinehi lebyi, ntsendze loko va ha hanya. Hambiswiritano, loko vaapostola va file, varhangeri va vukhongeri va tirhise “mintirho hinkwayo ya matimba hi mahlori ya mavunwa ni swihlamariso ni . . . vuxisi hinkwabyo lebyi nga lulamangiki” leswaku va hambukisa vanhu vo tala eka tidyondzo leti dyondzisiweke hi Yesu ni vaapostola  va yena. (2 Vatesalonika 2:3, 6-12) Hi ku famba ka nkarhi, ku tsala mutivi wa filosofi wa Munghezi, Bertrand Russell, vandlha ro sungula ra Vukreste ri hundzuke vandla ra vukhongeri leri “a ri ta hlamarisa Yesu hambi ku ri Pawulo.”

Ku Kondleteriwa Ka Vukreste Bya Ntiyiso

Mhaka yi le rivaleni. Ku sukela loko vaapostola va file, swo tala leswi endliweke eVukresteni a swi nga ha fambisani ni tidyondzo ta Kreste. Hambiswiritano, sweswo a swi nga vuli swona leswaku Yesu u tsandzekile ku hetisisa xitshembiso xa yena xo va ni valandzeri vakwe “masiku hinkwawo ku fikela emakumu ka mafambiselo ya swilo.” (Matewu 28:20) Hi nga tiyiseka leswaku ku sukela loko a vule marito wolawo, ku ve ni vanhu lava tshembekeke lava “dyondzisaka ni ku hanya hi tidyondzo ta Yesu Kreste.” Yesu Kreste u hlayise xitshembiso xakwe xo seketela vanhu vo tano loko va ri karhi va hisekela ku kombisa rirhandzu leri funghaka Vakreste va ntiyiso ni ku tshama va tshembekile eka tidyondzo leti a ti dyondziseke.

Ku engetela kwalaho, Yesu u tshembise leswaku emasikwini ya makumu ya mafambiselo lawa ya swilo, u ta hlengeleta vadyondzisiwa va yena vo tshembeka evandlheni leri xiyekaka ra Vukreste lava a a ta va tirhisa ku hetisisa ku rhandza ka yena. (Matewu 24:14, 45-47) Sweswi u le ku tirhiseni ka vandlha rero leswaku a hlengeleta “ntshungu lowukulu” wa vavanuna ni vavasati ni vana vo “huma eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo ni tindzimi hinkwato,”a va hlanganisa ehansi ka nkongomiso wa yena va va “ntlhambi wun’we” lowu nga ehansi ka ‘murisi un’we.’—Nhlavutelo 7:9, 14-17; Yohane 10:16; Vaefesa 4:11-16.

Hikwalaho, papalata mavandla kumbe minhlangano leyi thyakiseke vito ra Kreste ni Vukreste eka malembe yo tlula magidi mambirhi lama hundzeke. Hikuva hilaha Yesu Kreste a byeleke muapostola Yohane hakona, na wena u nga “amukela xiphemu xa makhombo ya [v]ona” loko Xikwembu xi va avanyisa ku nga ri khale. (Nhlavutelo 1:1; 18:4, 5) Tiyimisele ku va exikarhi ka lava muprofeta Mikiya a vulavuleke ha vona loko a vula leswaku “exiphen’wini xo hetelela xa masiku,” vagandzeri va ntiyiso—lava namarhelaka Vukreste bya ntiyiso—va ta yingisa swileriso swa Xikwembu naswona va ta “famba emintileni ya [xona]” ya vugandzeri bya ntiyiso lebyi pfuxetiweke. (Mikiya 4:1-4) Vakandziyisi va magazini lowu va ta swi tsakela ku ku pfuna leswaku u lemuka vagandzeri volavo va ntiyiso.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 5]

Ha yini Vakreste va ntiyiso va nga hlanganyeli etinyimpini?

[Swihlovo Swa Kona]

Soldiers, left: U.S. National Archives photo; flamethrower, right: U.S. Army Photo

[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]

Swilaveko-nkulu leswi Yesu a swi vekeleke Vakreste va ntiyiso i ku va va ‘rhandzana’ ni ku ‘tshama eritweni ra yena’