Mhaka Ya Vutomi

Hi Tiyimisele Ku Tirhela Yehovha

HI KU VULA KA RAIMO KUOKKANEN

Hi 1939, ku tlhekeke Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava eYuropa naswona Soviet Union ri hlasele tiko ra Finland leri a ndzi tshama eka rona. Tatana u ye a ya joyina vuthu ra nyimpi ra le Finland. Endzhakunyana swihaha-mpfhuka swa nyimpi swa le Rhaxiya swi sungule ku lahlela tibomo edorobeni leri a hi tshama eka rona, hiloko Manana a ndzi yisa eka Kokwana endhawini leyi sirhelelekeke.

HI 1971, a ndzi ri murhumiwa le Uganda, eAfrika Vuxa. Siku rin’wana loko ndzi ri karhi ndzi chumayela hi yindlu ni yindlu, ndzi fike ndzi hundziwa hi vanhu vo tala lava a va ri eku balekeni. Ndzi twe ku duvula ka swibamu hiloko na mina ndzi tsema ndzi ri vona ndzi ya ekaya. Loko mpfumawulo wa swibamu wu ya wu twalela ekusuhi ndzi tlule ndzi nghena emugerhweni lowu a wu longoloka ni gondzo. Ndzi nghene ekaya hi ku kasa, makulu ma ri karhi ma hundza hi le henhla.

A ndzi nga ta byi balekela vuyelo bya Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava, kambe ha yini mina na nkatanga hi hoxe vutomi bya hina ekhombyeni eAfrika Vuxa, kasi a ku ri ni madzolonga? Nhlamulo yi fambisana swinene ni ku tiyimisela ka hina ku tirhela Yehovha.

Ndzi Khutaziwa Leswaku Ndzi Tiyimisela Ku Tirhela Xikwembu

Ndzi velekiwe hi 1934 eHelsinki, eFinland. Tatana a a ri mupendi, naswona siku rin’wana a ye a ya penda muako lowu a wu ri rhavi ra Finland ra Timbhoni ta Yehovha. Timbhoni ti n’wi hlamusele hi minhlangano ya tona ya vandlha. Loko a fika ekaya, u hlamusele Manana hi ta minhlangano yoleyo. Manana a nga sungulanga  ku ya eminhlanganweni hi nkarhi wolowo, kambe endzhakunyana u sungule ku vulavula hi tidyondzo ta Bibele ni mutirhi-kulobye loyi a nga Mbhoni. Hi ku hatlisa Manana u sungule ku swi tekela enhlokweni leswi a a swi dyondza, kutani hi 1940 u khuvuriwile a va Mbhoni ya Yehovha.

Loko sweswo swi nga si endleka, Kokwana a a ndzi yise ekaya rakwe leri nga ehandle ka doroba kukondza Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava yi hela. Manana u sungule ku tsalela mana wakwe na mhani-ntsongo mapapila a ri eHelsinki, a va hlamusela hi tidyondzo ta Timbhoni ta Yehovha. Hinkwavo va swi tsakerile naswona va ndzi hlamusele leswi va swi dyondzeke. Valanguteri lava famba-fambaka lava nga Timbhoni ta Yehovha a va hamba va endza ekaya ra Kokwana va ta hi khutaza, kambe mina a ndzi nga si tiyimisela ku tirhela Xikwembu hi nkarhi wolowo.

Ndzi Kuma Vuleteri Bya Xikwembu

Loko nyimpi yi hela hi 1945, ndzi tlhelele eHelsinki, naswona Manana u sungule ku famba na mina eminhlanganweni ya Timbhoni ta Yehovha. Minkarhi yin’wana ematshan’weni yo ya eminhlanganweni a ndzi ya hlalela tifilimi. Kambe Manana a a ndzi chumbutela hi ta nkulumo leyi a yi tweke eminhlanganweni, naswona nkarhi na nkarhi a a kandziyisa yinhla yin’we eka mina: Armagedoni yi kwala nyongeni. Ndzi sungule ku kholwa mhaka yoleyo kutani ndzi ku swi thyaa, swa ku xwa eminhlanganweni. Leswi ku twisisa ka mina Bibele a ku ya ku kula, ndzi sungule ku swi navela swinene ku hlanganyela eka mintirho hinkwayo ya vandlha.

A ndzi tsakela ngopfu ku ya etinhlengeletanweni ni le mintsombanweni. Hi 1948, ndzi ye entsombanweni wa muganga lowu khomeriweke ekusuhi ni kaya ra kokwa wa mina, laha a ndzi endza kona hi masiku yo wisa hi nkarhi wa ximumu. Munghana wa mina a a ta khuvuriwa entsombanweni wolowo, naswona u ndzi khutazile leswaku na mina ndzi khuvuriwa. Ndzi n’wi byele leswaku a ndzi tanga na swona swiambalo swo hlambela, kambe u ringanyete leswaku loko a heta ku khuvuriwa, ndzi nga tirhisa swa yena. Ndzi pfumerile kutani ndzi khuvuriwa hi June 27, 1948, loko ndzi ri ni malembe ya 13 hi vukhale.

Endzhaku ka ntsombano, vanghana van’wana va mana wa mina va n’wi byele leswaku ndzi khuvuriwile. Endzhaku loko hi ri swin’we, u lave ku tiva leswaku ha yini ndzi teke goza ra nkoka swonghasi ndzi nga n’wi tivisanga. Ndzi n’wi byele leswaku a ndzi ti twisisa tidyondzo ta xisekelo ta Bibele naswona a ndzi swi tiva leswaku ndzi ta tihlamulela eka Yehovha hikwalaho ka mahanyelo ya mina.

Ku Tiyimisela Ka Mina Ku Kula

Vamakwerhu va le vandlheni va ndzi pfune leswaku ndzi tiyimisela swinene ku tirhela Yehovha. A va famba na mina evutirhelini bya yindlu ni yindlu naswona a va ndzi nyika swiavelo vhiki ni vhiki eminhlanganweni. (Mintirho 20:20) Ndzi nyikele nkulumo ya mina yo sungula ya le rivaleni ndzi ri ni 16 wa malembe hi vukhale. Endzhakunyana ka sweswo, ndzi hlawuriwe ku va nandza wa dyondzo ya Bibele evandlheni ra hina. Swiavelo leswi hinkwaswo swa moya swi ndzi pfunile leswaku ndzi va la wupfeke, kambe a ndza ha fanele ndzi hlula mboyamelo wa ku chava vanhu.

Eminkarhini yoleyo, a hi endla xirhambo xa nkulumo ya le rivaleni ya ntsombano wa muganga hi mimfungho leyikulu. Mfungho wun’wana ni wun’wana a wu ri ni makhadibodo mambirhi lama hlanganisiweke hi tingoti leti hundzaka hi le makatleni ya munhu, lerova khadibodo yin’wana yi va emahlweni, yin’wana yi va endzhaku. Hikwalaho ka sweswo vanhu a va hi vitana van’wamakhadibodo.

Siku rin’wana loko ndzi ri exitarateni lexi rhuleke ndzi hakarhe makhadibodo ya mina, ndzi vone ntlawa wa lava a ndzi dyondza na vona exikolweni wu ta wu ndzi kongomile. Loko va hundza, ndzi sungule ku khomiwa hi rhumbyana hi ndlela leyi a va ndzi languta ha yona. Ndzi khongele eka Yehovha leswaku a ndzi nyika xivindzi, kutani ndzi yima ni mfungho wolowo. Ku hlula ndzingo wa ku chava vanhu hi nkarhi wolowo swi ndzi lunghiselele leswaku ndzi kota ku yimela ndzingo lowukulu wa ku namarhela vukala-tlhelo bya Vukreste.

Hi ku famba ka nkarhi, mfumo wu lerise mina ni vantshwa van’wana lava nga Timbhoni leswaku hi ya tsarisela vusocha. Hi ye entsindza wa masocha hilaha hi lerisiweke hakona, kambe hi ku titsongahata hi arile ku ambala yunifomo ya kona. Masocha ma hi pfalerile naswona endzhaku ka sweswo huvo yi hi gweve ku tshama tin’hweti ta tsevu ekhotsweni. Nakambe hi pfaleriwe tin’hweti ta nhungu, ku  nga nkarhi lowu a hi ta wu heta hi ri evusocheni. Kutani tin’hweti hinkwato leti hi ti heteke ekhotsweni hikwalaho ko ala ku ya evusocheni i 14.

Loko hi ri le khotsweni ra le ntsindza wa masocha a hi hlangana masiku hinkwawo hi kambisisa Bibele. Eka tin’hweti teto vunyingi bya hina hi hlaye Bibele hinkwayo kambirhi. Loko xigwevo xa hina xi hela, vo tala va hina hi hume ekhotsweni hi tiyimisele ku tirhela Yehovha swinene ku tlula eku sunguleni. Vantshwa vo tala lava nga Timbhoni lava a va ri entlaweni wolowo va ha tirhela Yehovha hi ku tshembeka ni namuntlha.

Loko ndzi huma ekhotsweni, ndzi tlhelele ekaya ndzi ya tshama ni vatswari va mina. Endzhakunyana ka sweswo, ndzi sungule ku tolovelana na Veera loyi a a ri Mbhoni leya ha ku khuvuriwaka, leyi hisekaka. Hi cate hi 1957.

Madyambu Lama Cinceke Vutomi Bya Hina

Madyambu man’wana loko hi endzele vamakwerhu van’wana lava nga ni vutihlamuleri va le rhavini, un’wana wa vona u hi vutisile loko hi swi tsakela ku nghenela ntirho wa ku endzela mavandlha. Endzhaku ko khongela vusiku hinkwabyo, ndzi be riqingho ndzi ri kongomisa erhavini ndzi va byela leswaku hi nga swi tsakela. Ku nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo a swi vula ku tshika ntirho wa mina lowu holelaka kahle, kambe a hi tiyimisele ku rhangisa Mfumo ku sungula evuton’wini bya hina. A ndzi ri ni malembe ya 23 kasi Veera a a ri ni 19 loko hi nghenela ntirho wo endzela mavandlha hi December 1957. Ku ringana malembe manharhu hi tiphinile hi ku endzela mavandlha ya vanhu va Yehovha eFinland hi ma khutaza.

Eku heleni ka 1960, ndzi kume xirhambo xo ya eXikolweni xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower eBrooklyn, le New York. Mina ni vamakwerhu vambirhi vo huma eFinland a hi fanele hi ya ekhosweni yo hlawuleka ya tin’hweti ta khume yo leteriwa ku fambisa rhavi. Vasati va hina va sele va tirha erhavini ra le Finland.

Loko xikolo xi ya eku heleni, ndzi komberiwe ku ya ehofisini ya Nathan H. Knorr, loyi hi nkarhi wolowo a a langutela ntirho wa Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo. Makwerhu Knorr u nyike mina ni nsati wa mina xiavelo xo ya eRiphabliki ra Malagasy, leri sweswi ku nga Madagascar. Ndzi tsalele Veera ndzi kombela vonelo ra yena hi mhaka leyi, kutani yena u hlamule a ku, “Swi lulamile.” Loko ndzi tlhelela eFinland, hi longe hi ku hatlisa leswaku hi ta kongoma eMadagascar.

Leswi Hi Tsakiseke Ni Leswi Hi Heteke Matimba

Hi January 1962, hi khandziye xihaha-mpfhuka hi ya eAntananarivo, ku nga ntsindza wa tiko, hi ambale swihuku leswi endliweke hi voya ni majasi lama kufumelaka swinene hikuva loko hi suka eFinland a ku ri vuxika. Kambe dyambu ro hisa ra le Madagascar ri endle leswaku hi cinca maambalelo ya hina hi ku hatlisa. Kaya ra hina ro sungula ra varhumiwa a ri ri ritsongo naswona a ku ri ni kamara rin’we ntsena ro etlela eka rona. Hi kume ana se ku ri ni mpatswa wun’wana, hikwalaho mina na Veera a hi etlela erikupakupeni.

Hi sungule ku dyondza Xifurwa, ku nga ririmi ra ximfumo ra le Madagascar. Sweswo a swi tika hikuva havumbirhi bya hina a hi nga twanani hi ririmi ni muleteri wa hina, Makwerhu wa xisati Carbonneau. A a tirhisa Xinghezi loko a hi dyondzisa Xifurwa, kambe Veera a nga xi tivi Xinghezi. Kutani a ndzi hundzuluxela swiletelo swa Makwerhu Carbonneau ndzi swi yisa eka Xifinixi leswaku Veera a swi twa. Kutani hi kume leswaku loko mhaka yi tika, Veera a a yi twisisa ku antswa hi Xisweden, kutani ndzi sungule ku n’wi hlamusela tidyondzo ta Xifurwa hi Xisweden. Hi ku hatlisa hi endle nhluvuko eka ririmi ra  Xifurwa kutani hi sungula ku dyondza Ximalagasi, ku nga ririmi ra kwalaho.

Munhu loyi ndzi sunguleke ku dyondza na yena Bibele eMadagascar a ku ri wanuna un’wana loyi a a vulavula Ximalagasi ntsena. A ndzi hlaya tindzimana ta Bibele hi Xifinixi eBibeleni ya mina kutani hi kamba tindzimana ta kona eBibeleni yakwe ya Ximalagasi. A ndzi nga koti ku n’wi hlamusela swo tala hi matsalwa ya kona, kambe ntiyiso wa Bibele wu dzime timitsu embilwini ya wanuna loyi kutani a endla nhluvuko kukondza a khuvuriwa.

Hi 1963, Milton Henschel wa le yindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha eBrooklyn u endzile eMadagascar. Endzhakunyana ka sweswo, ku simekiwe rhavi lerintshwa eMadagascar, kutani ndzi hlawuriwa ku va mulanguteri wa rhavi, kasi hi hala tlhelo a ndzi ri mulanguteri wa xifundzha ni wa muganga. Enkarhini wolowo hinkwawo Yehovha u hi katekise swinene. Nhlayo ya vahuweleri va Mfumo eMadagascar yi andzile yi suka eka 85 yi ya eka 469, ku sukela hi 1962 ku ya eka 1970.

Loko hi ri karhi hi vuya ensin’wini siku rin’wana hi 1970, hi kume xipapilana enyangweni ya hina xi lerisa leswaku varhumiwa hinkwavo lava nga Timbhoni ta Yehovha va ya ehofisini ya holobye wa timhaka ta xikaya. Loko hi ri kwalaho, mutirhela-mfumo u hi byele leswaku mfumo wu lava leswaku hi huma etikweni hi ku hatlisa. Loko ndzi vutisa leswaku ndzi dyohe yini lerova ndzi fanele ndzi hlongoriwa, mutirhela-mfumo u te: “Nkulukumba Kuokkanen, a wu dyohanga nchumu.”

Ndzi te: “Hi ni malembe ya nhungu hi ri laha. Se hi yi endle kaya ra hina ndhawu leyi. A hi nge fambi handle ka xivangelo.” Hambiswiritano, varhumiwa hinkwavo a va boheka ku famba etikweni ku nga si hela vhiki. Rhavi ri pfariwile naswona Mbhoni ya kwalaho yi sungule ku langutela ntirho. Loko hi nga si siya vamakwerhu lava rhandzekaka va le Madagascar, hi kume xiavelo lexintshwa xo ya eUganda.

Hi Sungula Xiavelo Lexintshwa

Loko ha ha ku suka eMadagascar, hi fikele eKampala, ku nga ntsindza wa Uganda. Hi ku hatlisa hi sungule ku dyondza Xiluganda, ku nga ririmi ro xonga leri twalaka onge munhu o yimbelela loko a vulavula hambileswi swi nga oloviki ku ri dyondza. Varhumiwa van’wana va dyondzise Veera Xinghezi ku sungula, naswona hi ku tirhisa xona a hi kota ku chumayela.

Maxelo ya le Kampala lama hisaka ma sungule ku karhata rihanyo ra Veera. Kutani hi kume xiavelo xo ya eMbarara, ku nga doroba ra le Uganda laha ku nga hisiki ngopfu.  Kwalaho a ku ri hava Timbhoni, naswona hi siku ro sungula evutirhelini bya hina, hi kume ntokoto lowu tsakisaka. A ndzi vulavula ni wanuna un’wana endlwini ya yena loko nsati wakwe a huma exitangeni. Vito ra wansati loyi i Margaret, naswona a a yingisele rungula ra mina. Veera u sungule ku dyondza Bibele na Margaret, loyi a endleke nhluvuko lowunene wa moya. U khuvuriwile kutani a va muhuweleri wa Mfumo loyi a hisekaka.

Nyimpi eSwitarateni

Hi 1971, nyimpi ya xin’wana-manana yi herise ku rhula loku a hi ri na kona le Uganda. Siku rin’wana ku tlhekeke nyimpi ekusuhi ni kaya ra hina ra varhumiwa eMbarara. Hi wona nkarhi lowu ndzi veke ni ntokoto lowu ndzi wu hlamuseleke eku sunguleni ka rungula leri.

Veera se a a fike khale ekaya ra varhumiwa loko mina ndzi ngungumela nkarhi wo leha emugerhweni, ndzi tumbelela masocha. Ekhonweni ya yindlu a hi ake “khokholo” hi matirasi ni fanichara. Hi hete vhiki hi nga humi endlwini, hi yingisela mahungu kunene eka xiya-ni-moya. Minkarhi yin’wana makulu a ma hima makhumbi ya khokholo leri a hi tumbele eka rona. Nimadyambu a hi nga lumeki mavoni, hi endlela leswaku swi tikomba onge a hi kona. Siku rin’wana masocha ma te enyangweni wa le mahlweni ka yindlu ma fika ma huwelela. A hi pfulanga kambe hi khongele eka Yehovha hi mbilu. Loko nyimpi yi herile, vaakelani va hina va tile kutani va hi nkhensa hikwalaho ka leswi va poneke. A va kholwa leswaku i Yehovha la hi sirheleleke hinkwerhu, naswona hi pfumelelane na vona.

Xiyimo a xi rhurile kukondza siku rin’wana nimixo hi twa eka xiya-ni-moya leswaku mfumo wa Uganda wu yirise Timbhoni ta Yehovha. Munhu loyi a tiviseke u vule leswaku Timbhoni ta Yehovha hinkwato ti fanele ku tlhelela eka vukhongeri lebyi a ti ri eka byona eku sunguleni. Ndzi endle xikombelo eka vatirhela-mfumo malunghana ni mhaka leyi, kambe a swi pfunanga nchumu. Kutani ndzi ye ehofisini ya Muungameri Idi Amin ndzi kombela ku vulavula na yena. Muamukeri wa vaendzi u ndzi byele leswaku muungameri u khomekile. Ndzi gidele ko tala kambe a ndzi swi kotanga ku vulavula na yena. Eku heteleleni, hi July 1973 hi boheke ku rhurha eUganda.

Lembe Rin’we Ri Hundzuke Khume Ra Malembe

Gome leri hi veke na rona loko hi hlongoriwa eMadagascar ri tlhele ri hi wela loko hi siya vamakwerhu lava rhandzekaka va le Uganda. Loko hi nga si ya exiavelweni xa hina lexintshwa eSenegal, hi ye eFinland. Loko hi ri kwalaho, xiavelo xa hina xo ya eAfrika xi herisiwile kutani hi byeriwe leswaku hi tshama eFinland. A swi tikomba onge ntirho wa hina wa ku va varhumiwa a wu herile. Le Finland, a hi ri maphayona yo hlawuleka ivi hi tlhela hi endla ntirho wo endzela mavandlha.

Hi 1990 ntirho wa hina eMadagascar a wu nga ha kanetiwi ngopfu, kutani yindlu-nkulu ya le Brooklyn yi hi kombela hi nga swi rindzelanga leswaku hi ya eMadagascar hi ya tirha lembe rin’we. A hi swi lava ku ya kambe a hi langutane ni mintlhontlho yimbirhi leyikulu. Tata wa mina loyi a kuleke a a lava ku khathaleriwa, naswona mavabyi ya Veera a ma nyanya. Hi November 1990, ndzi ve ni gome loko Tatana a lova, kambe leswi Veera a ya a antswa, hi ve ni ntshembo wo tlhelela entirhweni wa vurhumiwa. Hi tlhelele eMadagascar hi September 1991.

Xiavelo xa hina xa le Madagascar a xi ri xa lembe rin’we kambe hi tshame khume ra malembe. Hi nkarhi wolowo, nhlayo ya vahuweleri yi andzile yi suka eka 4 000 yi ya eka 11 600. Ndzi swi tsakele swinene ku tirha tanihi murhumiwa. Kambe minkarhi yin’wana a ndzi hela matimba, ndzi tivutisa loko ndzi honisa rihanyo ni mintlhaveko ya nsati wa mina la rhandzekaka. Yehovha u hi nyike matimba yo hambeta ni ntirho havumbirhi bya hina. Eku heteleleni, hi 2001 hi tlhelele eFinland, laha hi tirhaka ehofisini ya rhavi. Ha ha ri na wona nkhinkhi wo hambeta hi seketela ntirho wa Mfumo, naswona ha wu kumbuka ntirho wa hina wa le Afrika. Ha ha tiyimisele ku endla ku rhandza ka Yehovha kun’wana ni kun’wana laha a hi avelaka kona.—Esaya 6:8.

[Mepe lowu nga eka tluka 12]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

FINLAND

YUROPA

[Mepe lowu nga eka tluka 14]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

AFRIKA

MADAGASCAR

[Mepe lowu nga eka tluka 15]

(Leswaku u vona rungula leri hleriweke hi ku helela, vona nkandziyiso wa kona)

AFRIKA

UGANDA

[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]

Hi siku ra hina ra mucato

[Swifaniso leswi nga eka tluka 14, 15]

Ku suka entirhweni wo endzela mavandlha eFinland, hi 1960 . . .

. . . hi ya entirhweni wa vurhumiwa eMadagascar, hi 1962

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Ndzi ri na Veera namuntlha