Vatswari—Vanani Xikombiso Lexinene Eka Vana Va N’wina

“VATIVI va mianakanyo va ngo namba va phula byi hola eka ndzavisiso wa vona wa ndlela yo antswa yo kurisa vana lowu tekeke malembe yo tala—ku nga ri hikwalaho ka leswi va yi kumeke, kambe hikwalaho ka leswi yi nga riki kona.” Marito wolawo ma vuriwe hi magazini wa Time loko wu xopaxopa buku leyi vulavulaka hi ta ku kurisa vana. Buku ya kona yi vula leswaku hakanyingi vana va tekelela mahanyelo ya tintangha ta vona, ku nga ri ya vatswari va vona.

I ntiyiso leswaku ntshikilelo wa tintangha hi wona wu nga ni nsusumeto lowukulu. (Swivuriso 13:20; 1 Vakorinto 15:33) Mutsari wa phepha-hungu William Brown u te: “Loko ku ri ni Xikwembu lexi vantshwa va xi gandzelaka swi vula leswaku Xikwembu xa kona xi pfumelela xin’wana ni xin’wana. . . . Swi nga antswa vantshwa va fa ku ri ni ku endla leswi hambaneke ni leswi tintangha ta vona ti swi endlaka.” Loko vatswari va tsandzeka ku hlanganyeta ntsako ekaya kumbe va nga tinyiki nkarhi wo dzumba ni vana va vona—ku nga swiyimo leswi namuntlha swi tinyikeke matimba emisaveni ya mphesamphesa—kahle-kahle va pfumelela nhlonhlotelo wa tintangha leswaku wu kayakayisa vana va vona.

Ku tlula kwalaho, hilaha Bibele yi profeteke hakona, ‘emasikwini lawa yo hetelela,’ ndyangu wu le khombyeni hikuva vanhu va khomekile hi mali, mintsako ni hi swilo swa vutianakanyi. Hikwalaho, xana hi fanele hi hlamala loko hi vona vana “lava nga yingisiki vatswari, lava nga nkhensiki, lava nga tshembekiki, lava nga riki na xinakulobye xa ntumbuluko”?—2 Timotiya 3:1-3.

Xiga lexi nge “xinakulobye xa ntumbuluko,” hilaha xi tirhisiweke hakona eBibeleni, xi hlamusela rirhandzu ra swirho swa ndyangu. Rirhandzu rero i xiboho xa ntumbuluko lexi susumetaka vatswari leswaku va khathalela vana va vona nileswaku vana va namarhela vatswari va vona. Kambe loko vatswari va pfumala xinakulobye xa ntumbuluko, vana va ta lava mpfuno eka vanhu van’wana—ngopfu-ngopfu eka tintangha ta vona, kumbexana va tekelela mahanyelo ni mavonelo ya vona. Kambe, hakanyingi xiyimo lexi xi nga papalatiwa loko vatswari va pfumelela misinya ya milawu ya Bibele yi lawula vutomi bya ndyangu wa vona.—Swivuriso 3:5, 6.

Ndyangu I Lunghiselelo Ra Xikwembu

Endzhaku ko hlanganisa Adamu na Evha va va nuna na nsati, Xikwembu xi va nyike xileriso lexi: “Tswalanani mi andza, mi tata misava.” Endzhaku ka sweswo, ku simekiwe ndyangu lowu nga ni tatana, manana ni vana. (Genesa 1:28; 5:3, 4; Vaefesa 3:14, 15) Leswaku a pfuna vatswari va kurisa vana va vona, Yehovha u veke milawu yo karhi ya xisekelo ya ku khathalela vana hi ku ya hi ntumbuluko. Kambe ku hambana ni swiharhi, vanhu va lava mpfuno lowu engetelekeke handle ka lowu wa ntumbuluko, hikokwalaho Yehovha u va nyike milawu leyi tsariweke ehansi. Eka yona ku ni minkongomiso ya mahanyelo ni timhaka ta moya ni ya ndlela leyinene yo laya vana.—Swivuriso 4:1-4.

Loko xi vulavula ni vatatana hi ku kongoma, Xikwembu  xi te: “Marito lawa ndzi ku lerisaka wona namuntlha ma fanele ma va embilwini ya wena; u fanele u ma dyondzisa n’wana wa wena hi ku phindha-phindha naswona u vulavula ha wona loko u tshama endlwini ya wena, loko u famba egondzweni, loko u etlela niloko u pfuka.” (Deteronoma 6:6, 7; Swivuriso 1:8, 9) Xiya leswaku vatswari a va fanele va nghenisa nawu wa Xikwembu etimbilwini ta vona ku sungula. Ha yini leswi a swi ri swa nkoka? Hikuva dyondzo leyi khutazaka hakunene a yi humi enon’wini kambe yi huma embilwini. Vatswari va ta fikelela timbilu ta vana va vona ntsena loko va dyondzisa swi huma embilwini. Vatswari vo tano va ta tlhela va va swikombiso leswinene eka vana va vona, hikuva vana va hatla va lemuka swilo leswi nga endliwiki hi ndlela ya kona.—Varhoma 2:21.

Vatswari lava nga Vakreste va byeriwa ku dyondzisa vana va vona ku sukela evuhlangini, va va “letela, va va tshinya, va va laya ni ku va tsundzuxa hi ndlela ya Hosi.” (Vaefesa 6:4, The Amplified Bible; 2 Timotiya 3:15) Xana swa koteka ku dyondzisa n’wana ku sukela evuhlangini? Ina! Manana un’wana u tsarile: “Minkarhi yin’wana hina vatswari hi va tekela ehansi vana va hina. Hi tsan’wa vuswikoti bya vona. Va ni vuswikoti byo dyondza. Hina vatswari hi fanele hi byi tirhisa.” Ina, vana va rhandza ku dyondza, naswona loko va dyondzisiwa hi vatswari lava rhandzaka Xikwembu, na vona va ta xi rhandza. Vana volavo va ta titwa va sirhelelekile hikwalaho ka swipimelo leswi va vekeriweke swona. Hikwalaho, vatswari lava humelelaka va lwela ku va ni xinakulobye, mbulavurisano lowunene ni ku lehisa mbilu, kambe va va vadyondzisi lava nga debyisiki voko, lava endlaka leswaku vana va vona va titwa va sirhelelekile. *

Sirhelela Vana Va Wena

Eka papila leri yi ri tsaleleke vatswari, nhloko ya xikolo leyi karhatekeke le Jarimani yi te: “Hi lava ku mi khutaza n’wina vatswari lava rhandzekaka leswaku mi tikarhata swinene eku kuriseni ka vana va n’wina, naswona mi nga nyiki thelevhixini kumbe vanghana va vona ntirho wolowo, lowu entiyisweni ku nga [vutihlamuleri] bya n’wina leswaku va kula kahle.”

Ku nyikela n’wana eka thelevhixini kumbe vanghana entiyisweni swi vula ku pfumelela moya wa misava leswaku wu kucetela ndlela leyi a kulaka ha yona. (Vaefesa 2:1, 2) Ku fana ni xidzedze, moya lowu wa misava lowu lwisanaka ni moya wa Xikwembu, wu rhwala timbewu ta miehleketo ya ‘misava, vuharhi ni vudimona’ wu ti nghenisa emianakanyweni ni le timbilwini ta vana lava pfumalaka ntokoto kumbe lava nga swiphukuphuku. (Yakobo 3:15) Mianakanyo yo tano leyi nga ni khombo ku fana ni mfava yi hetelela yi onhe mbilu. Yesu u kombise vuyelo bya leswi byariwaka embilwini, a ku: “Munhu lonene u humesa leswinene exumeni lexinene xa mbilu yakwe, kambe munhu wo homboloka u humesa leswi hombolokeke exumeni xakwe xo homboloka; hikuva nomu wakwe wu vulavula hi ku tala ka mbilu.” (Luka 6:45) Hikwalaho, Bibele ya hi khutaza yi ku: “Hlayisa mbilu ya wena ku tlula hinkwaswo leswi swi faneleke swi hlayisiwa, hikuva swihlovo swa vutomi swi le ka yona.”—Swivuriso 4:23.

Entiyisweni vana va tikhoma hi ndlela ya vun’wana naswona van’wana va ome tinhloko, va tseme mibya. (Genesa 8:21) Xana vatswari va nga endla yini? Bibele yi ri: “Vuphukuphuku byi tsimbiwe embilwini ya mufana; nhonga ya ndzayo hi yona yi nga ta byi susa byi ya ekule na yena.” (Swivuriso 22:15) Van’wana va teka ndzayo yo tano yi ri leyi tikaka ni leyi hundzeriweke hi  nkarhi. Entiyisweni, Bibele yi sola madzolonga ni muxaka wun’wana ni wun’wana wa tihanyi. Hambileswi minkarhi yin’wana “nhonga” yi vulaka ku xupula hi xiviri, kahle-kahle yi vula vulawuri bya vatswari lebyi tiyeke kambe bya rirhandzu, lebyi va byi tirhisaka hi mfanelo hileswi va khumbekaka hi vuhlayiseki bya vana va vona.—Vaheveru 12:7-11.

Tsakela Ku Hungasa Ni Vana Va Wena

I ntiyiso leswaku loko vana va ta kula kahle va fanele ku tlanga ni ku tihungasa. Vatswari lava tlhariheke va tinyika nkarhi wo tiyisa vuxaka ni vana va vona hi ku tihungasa na vona loko nkarhi wu va pfulekela. Xisweswo, vatswari a va kongomisi vana etimhakeni to hlawula vuhungasi lebyi fanelekaka ntsena, kambe va nga tlhela va komba vana va vona ndlela leyi va swi tlangelaka ha yona ku va swin’we na vona.

Tatana un’wana loyi a nga Mbhoni u vula leswaku minkarhi yo tala a a tlanga bolo ni jaha ra yena loko a vuya entirhweni. Manana wa kona u tsundzuka leswaku vana va yena a va rhandza ngopfu ntlangu wa murhavarhava. Ntombhi ya vona yi tsundzuka leswaku ndyangu wa ka vona a wu tsakela ku famba swin’we hi swikanyakanya. Vana lava hinkwavo se va kurile, kambe rirhandzu ra vona eka vatswari ni le ka Yehovha ri hambeta ri kula swinene.

Hakunene, vatswari lava kombisaka hi marito ni hi swiendlo leswaku va rhandza vana va vona nileswaku va lava ku hungasa na vona, va endla nchumu lowu vana va vona va nga ta wu tsundzuka vutomi hinkwabyo. Hi xikombiso, vo tala lava thwaseke eka ntlawa wun’wana wa Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower va vule leswaku va nghenele vutirheli bya nkarhi hinkwawo hikwalaho ka xikombiso ni xikhutazo xa vatswari va vona. Kunene yoleyo i ndzhaka leyikulu eka vana, naswona i nkateko lowukulu eka vatswari! I ntiyiso, a hi vana hinkwavo lava nga kotaka ku nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo loko va kurile, kambe hinkwavo va ta vuyeriwa hikwalaho ka vatswari lava chavaka Xikwembu lava veke vanghana va vona lavakulu ni swikombiso leswinene.—Swivuriso 22:6; Vaefesa 6:2, 3.

Vatswari Lava Nga Voxe Va Nga Humelela

Namuntlha, vana vo tala va kurisiwa hi mutswari un’we. Hambileswi eka mutswari un’we swi nga ntlhontlho lowukulu ku kurisa n’wana, kambe a nga humelela. Vatswari lava nga voxe va nga khutaziwa hi xikombiso xa le Bibeleni xa Yunisi, Mukreste loyi a a ri Muyuda eka lembe-xidzana ro sungula. Leswi a a tekiwe hi wanuna loyi a nga riki mupfumeri, handle ko kanakana Yunisi a a nga seketeriwi hi tlhelo ra moya hi nuna wakwe. Hambiswiritano, u ve xikombiso lexinene loko a dyondzisa Timotiya. Nsusumeto lowunene wa yena eka Timotiya ku sukela evuhlangini swin’we ni wa Luwisa kokwa wa Timotiya, wu ve ni matimba swinene ku tlula nkucetelo wun’wana ni wun’wana wo biha lowu tintangha ta Timotiya ti nga ha vaka ti ve na wona eka yena.—Mintirho 16:1, 2; 2 Timotiya 1:5; 3:15.

Vana vo tala namuntlha lava kurisiweke hi mutswari loyi a nga riki mupfumeri kumbe ekaya ra mutswari un’we va kombisa timfanelo letinene to fana ni ta muntshwa Timotiya. Hi xikombiso, Ryan loyi sweswi a nga ni malembe ya 22 hi vukhale naswona a nga mutirheli wa nkarhi hinkwawo, u kulele endyangwini wa mutswari un’we swin’we  na buti ni sesi wakwe. Tata wa vona a a ri xidakwa, naswona u siye ndyangu loko Ryan a ha ri ni mune wa malembe. Ryan u tsundzukile: “Manana a a tiyimisele leswaku ndyangu wa ka hina wu hambeta wu tirhela Yehovha, naswona u namarhele xiboho xexo hi mbilu yakwe hinkwayo.”

Ryan u te: “Hi xikombiso, Manana a a tiyiseka leswaku hina vana hi va ni vanghana lava nga ni nkucetelo lowunene. A a nga lavi leswaku hi va ni xinakulobye ni lava Bibele yi va vulaka vanghana vo biha, ku nga ha va evandlheni kumbe ehandle ka rona. U tlhele a hi dyondzisa ku va ni langutelo lerinene hi tidyondzo ta le xikolweni.” Hambileswi mana wa Ryan a a tshama a khomekile ni ku vuya a karhele hi le ntirhweni, sweswo a swi n’wi sivelanga ku khathalela vana va yena. Ryan u te: “Minkarhi hinkwayo a a lava ku hungasa ni ku vulavula na hina. A a ri mudyondzisi la lehisaka mbilu kambe a a nga debyisi voko, a endla leswi nga ematimbeni yakwe leswaku dyondzo ya ndyangu ya Bibele hi yi khoma nkarhi na nkarhi. Ku ‘honisa’ misinya ya milawu ya Bibele a swi nga tirhi nikatsongo.”

Loko a tsundzuka vuhlangi byakwe, Ryan u vula leswaku munhu loyi a veke ni nsusumeto lowunene ngopfu evuton’wini bya yena ni bya vamakwavo i mana wakwe loyi a a rhandza Xikwembu hakunene a tlhela a rhandza vana vakwe. Hikwalaho, n’wina vatswari lava nga Vakreste—lava cateke kumbe tinoni, lava nga ni vanghana va vukati lava nga vapfumeri kumbe va nga riki vapfumeri—mi nga tshiki ku dyondzisa vana va n’wina hikwalaho ko hela matimba kumbe swiphiqo swa nkarhinyana. Minkarhi yin’wana, vana van’wana ku fana ni n’wana wa vusopfa va nga ha hambuka entiyisweni. Kambe loko va vona leswaku le misaveni ka vava va nga vuya. Ina, “la lulameke u famba hi vutshembeki. Va tsaka vana vakwe lava n’wi landzelelaka.”—Swivuriso 20:7; 23:24, 25; Luka 15:11-24.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 11]

Vatswari Va Yesu—A Va Hlawuriwe Hi Xikwembu

Loko a rhumela N’wana wa yena leswaku a ta tswariwa tanihi munhu wa nyama, Yehovha u hlawule vatswari va Yesu hi vukheta. Lexi hlamarisaka, u hlawule mpatswa lowu titsongahataka, lowu rhandzaka swilo swa moya, lowu nga n’wi lemangiki Yesu, kambe wu n’wi dyondziseke Rito ra Xikwembu ni ku tirha hi matimba swin’we ni ku hetisisa vutihlamuleri byin’wana. (Swivuriso 29:21; Swirilo 3:27) Yosefa u dyondzise Yesu ntirho wo vatla, naswona a swi kanakanisi leswaku Yosefa na Mariya va kombele Yesu, mativula ya vona leswaku a va pfuna ku khathalela vana va vona lavan’wana, va kwalomu ka tsevu.—Marka 6:3.

U nga anakanya ndlela leyi ndyangu wa Yosefa a wu tirhisana ha yona hi nkarhi wa Paseka, wu lunghiselela riendzo ra lembe ni lembe ro ya eYerusalema leri endlaka tikhilomitara ta 200 ku ya ni ku vuya hi milenge. I ntiyiso leswaku, ndyangu lowu nga ni swirho swa kaye kumbe ku tlula a wu fanele wu hleleka kahle leswaku wu teka riendzo ro tano ro leha. (Luka 2:39, 41) Ku nga khathariseki mintlhontlho leyi a va langutana na yona, handle ko kanakana Yosefa na Mariya a va teka riendzo rero ri ri ra nkoka, kumbexana va tirhisa nkarhi lowu ku dyondzisa vana va vona hi swiendlakalo swa Bibele swa nkarhi lowu hundzeke.

Loko a ha ri ekaya, Yesu a a “hambeta a tiveka ehansi” ka vatswari vakwe, nkarhi hinkwawo “a hambeta a kula evutlharini ni le mirini, a tsakeriwa hi Xikwembu ni vanhu.” (Luka 2:51, 52) Ina, swi tikombe swi fanerile leswaku Yehovha a tshemba Yosefa na Mariya. Va ve xikombiso lexinene ngopfu eka vatswari va namuntlha!—Pisalema 127:3.