Mavoko Ya N’wina A Ma Ve Ni Matimba
Mavoko Ya N’wina A Ma Ve Ni Matimba
“Mavoko ya n’wina a ma ve ni matimba, n’wina lava emasikwini lawa mi twaka marito lawa ma humaka enon’wini wa vaprofeta.”—ZAKARIYA 8:9.
1, 2. Ha yini hi fanele hi anakanyisisa hi leswi tsariweke ebukwini ya Hagayi ni ya Zakariya?
VUPROFETA bya Hagayi na Zakariya byi tsariwe emalembeni ya 2 500 lama hundzeke, kambe i bya nkoka evuton’wini bya wena. Rungula ra le Bibeleni leri kumekaka eka tibuku letimbirhi a hi matimu ntsena. I xiphemu xa “swilo hinkwaswo leswi tsariweke enkarhini lowu hundzeke . . . ku letela hina.” (Varhoma 15:4) Swo tala swa swilo leswi hi swi hlayaka etibukwini leti swi hi endla hi anakanya hi swiyimo swa xiviri leswi nga le ku humeleleni ku sukela loko Mfumo wu simekiwile etilweni hi 1914.
2 Loko a vulavula hi swiendlakalo ni swiyimo leswi humeleleke vanhu va Xikwembu khale swinene, muapostola Pawulo u te: “Swilo leswi swi va humelerile tanihi swikombiso, naswona swi tsaleriwe leswaku swi va xilemukiso eka hina lava hi fikeriweke hi makumu ya mafambiselo ya swilo.” (1 Vakorinto 10:11) Hikwalaho u nga ha tivutisa, ‘Xana buku ya Hagayi ni ya Zakariya ti hi pfuna njhani namuntlha?’
3. I yini lexi Hagayi na Zakariya a va khumbeke hi xona?
3 Hilaha xihloko lexi hundzeke xi kombiseke hakona, vuprofeta bya Hagayi na Zakariya byi vulavula hi nkarhi lowu Vayuda va tlheleleke etikweni leri Xikwembu xi va nyikeke rona endzhaku ka ku ntshunxiwa ka vona evuhlongeni bya le Babilona. Lexi vaprofeta lavambirhi a va khumbeke ngopfu hi xona a ku ri ku pfuxiwa ka tempele. Vayuda va veke masungulo ya tempele hi 536 B.C.E. Hambileswi mianakanyo ya Vayuda van’wana a yi ri eka swilo swa nkarhi lowu hundzeke, kambe vanhu vo tala a va “tlakusa marito va ba nkulungwana.” Kambe, entiyisweni ku ni nchumu wun’wana wa nkoka swinene lowu humeleleke enkarhini wa hina. Njhani?—Ezra 3:3-13.
4. Ku humelele yini endzhakunyana ka Nyimpi yo Sungula ya Misava?
4 Endzhakunyana ka Nyimpi yo Sungula ya Misava, vatotiwa va Yehovha va ntshunxiwile evuhlongeni bya Babilona Lonkulu. Swoleswo a swi ri xikombiso lexikulu xa leswaku Yehovha wa va seketela. Emahlweninyana a swi tikomba onge varhangeri va vukhongeri ni vanghana va vona va tipolitiki va herise ntirho wo chumayela ni wo dyondzisa wa Swichudeni swa Bibele. (Ezra 4:8, 13, 21-24) Hambiswiritano, Yehovha Xikwembu u suse swihinga leswi a swi sivela ntirho wo chumayela ni wo endla vadyondzisiwa. Ku sukela hi 1919, ntirho wo chumayela hi Mfumo wu kurile naswona a ku na nchumu lowu koteke ku wu yimisa.
5, 6. Zakariya 4:7 yi vulavula hi nchumu wihi wa nkoka?
5 Hi nga tiyiseka leswaku malandza lama yingisaka ya Yehovha ya le nkarhini wa hina ma ta ya emahlweni ma chumayela ma tlhela ma dyondzisa ma ri karhi ma seketeriwa hi yena. Eka Zakariya 4:7, ha hlaya: “Kunene u ta humesa ribye leri nga nhloko. Ku ta huweleriwa eka rona, va ku: ‘Mawaku ku xonga ka rona! Mawaku ku xonga ka rona!’” Xana mhaka leyi yi kombetela eka nchumu wihi lowukulu wa le nkarhini wa hina?
6 Zakariya 4:7 yi vulavula hi nkarhi lowu vugandzeri bya ntiyiso bya Hosi leyi Lawulaka byi nga ta hetiseka ha yona eswivaveni swa laha misaveni swa tempele ya yena ya moya. Tempele yoleyo i lunghiselelo ra Yehovha ro n’wi tshinelela hi n’wi gandzela exisekelweni xa gandzelo ra ku vuyelelana ra Kreste Yesu. I ntiyiso leswaku tempele leyikulu ya moya yi ve kona ku sukela hi lembe-xidzana ro sungula C.E. Kambe, vugandzeri bya ntiyiso bya le xivaveni xa laha misaveni bya ha ta endliwa hilaha ku hetisekeke. Sweswi ku ni vagandzeri va timiliyoni lava tirhaka eswivaveni swa laha misaveni swa tempele ya moya. Vanhu lava ni vunyingi bya lava nga ta pfuxiwa eku feni va ta endliwa va hetiseka hi nkarhi wa ku Fuma ka Gidi ra Malembe ka Yesu Kreste. Loko ku hela gidi ra malembe, ku ta va ku sele ntsena vagandzeri va ntiyiso va Xikwembu emisaveni leyi basisiweke.
7. I yini leswi Yesu a swi endlaka namuntlha leswaku vugandzeri bya ntiyiso byi hetiseka, naswona ha yini leyi ku ri mhaka leyi khutazaka?
7 Ndhuna-nkulu Zerubabele na Muprista Lonkulu Yoxuwa va yi vonile tempele loko yi hetiwa hi 515 B.C.E. Zakariya 6:12, 13 yi profete hi ta ntirho lowu fanaka ni lowu Yesu a nga ta wu endla leswaku ku sala vugandzeri bya ntiyiso ntsena laha misaveni, loko yi ku: “Yehovha wa mavuthu u te: ‘Hi loyi munhu loyi vito rakwe a nga Hluke. U ta hluka endhawini yakwe, kunene u ta aka tempele ya Yehovha. Yena . . . u ta va ni xindzhuti; u fanele a tshama ehansi, a fuma a ri exiluvelweni xakwe, u fanele a va muprista a ri exiluvelweni xakwe.’” Hikwalaho ka leswi Yesu, loyi a nga le tilweni naswona a vangelaka leswaku nxaxamelo wa tihosi ta rixaka ra Davhida wu hluka, ni leswi a seketelaka ntirho wa Mfumo etempeleni ya moya, xana u anakanya leswaku u kona loyi a nga wu sivelaka leswaku wu nga yi emahlweni? Nikatsongo! Xana leswi a swi fanelanga swi hi khutaza ku ya emahlweni ni ntirho wa hina wo chumayela, hi nga kavanyetiwi hi mivilelo ya siku ni siku?
Swilo Swa Nkoka Swinene
8. Ha yini hi fanele hi rhangisa ntirho wa le tempeleni ya moya evuton’wini bya hina?
8 Leswaku Yehovha a hi seketela a tlhela a hi katekisa, hi fanele hi teka ntirho wa le tempeleni ya moya wu ri wa nkoka evuton’wini bya hina. Ku hambana ni Vayuda lava nga te, “Nkarhi a wu si fika,” hi fanele hi tsundzuka leswaku hi hanya “emasikwini yo hetelela.” (Hagayi 1:2; 2 Timotiya 3:1) Yesu u profete leswaku valandzeri va yena vo tshembeka a va ta chumayela mahungu lamanene ya Mfumo va tlhela va endla vadyondzisiwa. Hi fanele hi tivonela leswaku hi nga honisi lunghelo ra hina ro chumayela mahungu lamanene. Ntirho wo chumayela ni wo dyondzisa lowu yimisiweke swa xinkarhana hi nkaneto wa misava wu tlhele wu sunguriwa hi 1919, kambe a wu si hetiwa. Kambe, u nga tiyiseka leswaku wu ta hetiwa!
9, 10. Hi fanele hi endla yini leswaku hi ta katekisiwa hi Yehovha, naswona sweswo swi vula yini eka hina?
9 Hi ta katekisiwa hi ri ntlawa ni hi munhu ha un’we hi ku ya hi mpimo lowu hi hambetaka hi tirha hi mbilu ya hina hinkwayo ha wona. Xiya xitshembiso xa Yehovha lexi hi tiyisekisaka. Loko Vayuda va tlhele va gandzela ni ku sungula ku tirha hi mbilu hinkwayo entirhweni wo veka masungulo ya tempele, Yehovha u te: “Ku sukela esikwini leri ndzi humesa mikateko.” (Hagayi 2:19) A va ta tlhela va kuma tintswalo ta yena. Kutani xiya mikateko leyi kumekaka eka xitshembiso xa Xikwembu: “Ku ta va ni mbewu ya ku rhula; murhi wa vhinya wu ta humesa mihandzu ya wona, ni misava yi ta nyika ntshovelo wa yona, ni matilo ma ta humesa mberha ya wona; kunene ndzi ta endla leswaku lava va seleke eka vanhu lava va dya ndzhaka ya swilo leswi hinkwaswo.”—Zakariya 8:9-13.
10 Tanihi leswi Yehovha a katekiseke Vayuda volavo hi tlhelo ra moya ni ra nyama, na hina u ta hi katekisa loko hi endla ntirho lowu a hi aveleke wona hi ku hiseka ni hi mbilu leyi tsakeke. Mikateko leyi yi katsa ku hanyisana hi ku rhula, nsirhelelo, ku humelela ni ku andza hi tlhelo ra moya. Kambe u nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta hambeta xi hi katekisa ntsena loko ntirho wa le tempeleni ya moya hi wu endla hi ndlela leyi Yehovha a lavaka leswaku wu endliwa ha yona.
11. Hi nga tikambisisa njhani?
11 Lowu i nkarhi wo ‘veka timbilu ta hina etindleleni ta hina.’ (Hagayi 1:5, 7) Hi fanele hi tinyika nkarhi wa ku kambisisa swilo leswi hi swi rhangisaka evuton’wini. Leswaku Yehovha a hi katekisa namuntlha swi titshege hi mpimo lowu hi ri kwetsimisaka ha wona vito ra yena hi tlhela hi ya emahlweni ni ntirho wa hina etempeleni ya yena ya moya. U nga ha tivutisa: ‘Xana swilo leswi ndzi swi rhangisaka evuton’wini se swi cincile? Xana ndza ha n’wi rhandza Yehovha ni ku hisekela ntiyiso ni ntirho wa yena hilaha a ndzi endla hakona loko ndza ha ku khuvuriwa? Xana ndlela leyi ndzi rhandzaka vutomi bya vulovolovo ha yona yi khumba ndlela leyi ndzi n’wi tirhelaka ha yona Yehovha ni ku anakanyisisa hi Mfumo wa yena? Xana ku chava vanhu—ku vilela hileswi van’wana va nga ta swi ehleketa—swa ndzi sivela hi ndlela yo karhi?’—Nhlavutelo 2:2-4.
12. I xiyimo xihi xa Vayuda lexi kandziyisiwaka eka Hagayi 1:6, 9?
12 A hi swi lavi leswaku Xikwembu xi hi tsona mikateko ya xona leyi fuweke hikwalaho ko honisa ntirho wo twarisa vito ra xona. Tsundzuka leswaku endzhaku ka loko Vayuda lava vuyeke evuhlongeni va sungule ntirho kahle, ‘un’wana ni un’wana u tsutsumele endlwini yakwe,’ hilaha Hagayi 1:9 yi vulaka hakona. Va sungule ku khomeka swinene hi swilaveko swa vona swa siku ni siku ni hi mahanyelo ya vona. Hikwalaho, va “tshovele leswitsongo,” a ku pfumaleka swakudya leswinene, swakunwa ni swiambalo swo kufumela. (Hagayi 1:6) Yehovha a a nga ha va katekisi. Xana swi kona leswi hi nga swi dyondzaka emhakeni leyi?
13, 14. Hi nga yi tirhisa njhani dyondzo leyi kumekaka eka Hagayi 1:6, 9, naswona ha yini leswi swi ri swa nkoka?
13 Xana a wu pfumelelani na swona leswaku loko hi ta hambeta hi katekisiwa hi Xikwembu, a hi fanelanga hi tilavela swilo hi nkarhi lowu hi faneleke hi gandzela Yehovha ha wona? Hi fanele hi endla tano ku nga khathariseki leswaku ntirho wa kona kumbe nchumu lowu kokaka nyingiso wa hina i ku hlongorisa rifuwo, marhengu ya ku fuwa hi ku hatlisa, ku tiyimisela swinene ku kuma dyondzo leyi engetelekeke leswaku hi ta kuma ntirho lowu hi wu lavaka emafambiselweni lawa, kumbe minongonoko yo hi pfuna ku fikelela tipakani ta hina.
14 Swilo sweswo a swi bihanga. Hambiswiritano, xana wa swi xiya leswaku hikwalaho ka leswi ‘mintirho leyi yi feke,’ yi ta hi sivela ku kuma vutomi lebyi nga heriki? (Vaheveru 9:14) Hi ndlela yihi? Yi file hi tlhelo ra moya, a yi pfuni nchumu naswona a yi na mihandzu. Loko munhu a hambeta a yi hlongorisa a nga hetelela a file hi tlhelo ra moya. Sweswo swi humelerile eka Vakreste van’wana lava totiweke enkarhini wa vaapostola. (Vafilipiya 3:17-19) Swi humelerile eka van’wana enkarhini wa hina. U nga ha va u tiva van’wana lava hakatsongo-tsongo va hambukisiweke emintirhweni ya Vukreste ni le vandlheni; naswona a va tikombi va ta tlhelela entirhweni wa Yehovha. Hi navela swinene onge vanhu vo tano va nga tlhelela eka Yehovha, kambe mhaka hileswaku ku hlongorisa ‘mintirho leyi feke’ swi nga endla leswaku munhu a nga ha tsakeriwi hi Yehovha naswona a nga ha n’wi katekisi. Hakunene sweswo swi khomisa gome. Swi ta vula leswaku u ta lahlekeriwa hi ntsako ni ku rhula loku tisiwaka hi moya wa Xikwembu. Naswona anakanya ku lahlekeriwa loku nga vaka kona loko u nga ha vuyeriwi eka rirhandzu ra vamakwerhu lava nga Vakreste!—Vagalatiya 1:6; 5:7, 13, 22-24.
15. Hagayi 2:14 yi wu kombisa njhani nkoka wa vugandzeri bya hina?
15 Leyi i mhaka ya nkoka swinene. Eka Hagayi 2:14 xiya ndlela leyi Yehovha a a va teka ha yona Vayuda lava honiseke yindlu ya yena ya vugandzeri ivi va sasekisa tiyindlu ta vona, hi ku kongoma kumbe hi ndlela yo fanekisela. “‘Vanhu lava va tano, ni tiko leri ri tano emahlweni ka mina,’ ku vula Yehovha, ‘ntirho hinkwawo wa mavoko ya vona wu tano, ni xin’wana ni xin’wana lexi va xi nyikelaka kona. A xi tenganga.’” Magandzelo wahi ni wahi lawa Vayuda volavo a va ma endlela ku hetisa nawu ntsena ealitarini ya xinkarhana eYerusalema a ma nga amukeleki ntsendze loko va ha honisa vugandzeri bya ntiyiso.—Ezra 3:3.
Xitiyisekiso Xa Leswaku Hi Ta Seketeriwa
16. Hi ku ya hi swivono leswi voniweke hi Zakariya, i yini lexi Vayuda a va ta tiyiseka ha xona?
16 Xikwembu xi tiyisekise Vayuda lava yingisaka, lava pfuxeke tempele ya xona leswaku xi ta va seketela, hilaha xi kombiseke hakona hi ku tirhisa swivono swa nhungu leswi tlhandlamaneke, leswi xi swi kombeke Zakariya. Xivono xo sungula xi tiyisekisile leswaku tempele yi ta hetiwa ni leswaku eYerusalema ni le Yuda a ku ta va ni ku tshamiseka ntsendze loko Vayuda va endla ntirho lowu a va fanele va wu endla hi ku tshembeka. (Zakariya 1:8-17) Xivono xa vumbirhi a xi tshembisa leswaku tihulumendhe hinkwato leti kanetaka vugandzeri bya ntiyiso a ti ta lovisiwa. (Zakariya 1:18-21) Swivono leswin’wana a swi tiyisekisa leswaku Xikwembu xi ta sirhelela ntirho wo aka, ku ta nghena vanhu va matiko yo tala endlwini ya Yehovha ya vugandzeri loko se yi herile, ku ta va ni ku rhula ka ntiyiso ni nsirhelelo, ku ta susiwa swihinga leswi a swi tikomba swi ri swikulu ngopfu entirhweni lowu humaka eka Xikwembu, ku ta herisiwa vuhomboloki naswona vanhu va ta languteriwa ni ku sirheleriwa hi tintsumi. (Zakariya 2:5, 11; 3:10; 4:7; 5:6-11; 6:1-8) U nga swi twisisa leswaku leswi Xikwembu a xi va tiyisekisile leswaku xi ta va seketela hi ndlela yoleyo, vanhu lava yingisaka va lulamise mahanyelo ya vona kutani va dzikisa mianakanyo ya vona entirhweni lowu Xikwembu a xi va ntshunxele ku ya wu endla.
17. Hi ku ya hi xitiyisekiso lexi hi nga na xona, i yini leswi hi faneleke hi tivutisa swona?
17 Hilaha ku fanaka, xitiyisekiso lexi hi nga na xona xa ku hlula loku tiyeke ka vugandzeri bya ntiyiso xi fanele xi hi susumetela ku endla ntirho ni ku hi khutaza ku anakanyisisa swinene hi yindlu leyi Yehovha a gandzeriwaka eka yona. Tivutise: ‘Loko ndzi pfumela leswaku lowu i nkarhi wo endla ntirho wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo ni ku endla vadyondzisiwa, xana tipakani ta mina ni mahanyelo ya mina swi pfumelelana ni ku khorwiseka ka mina? Xana ndzi heta nkarhi lowu faneleke ndzi dyondza Rito ra vuprofeta ra Xikwembu, ndzi anakanyisisa hi rona ndzi tlhela ndzi vulavula ha rona ni Vakreste-kulorhi swin’we ni van’wana lava ndzi hlanganaka na vona?’
18. Ku ta humelela yini enkarhini lowu taka, hi ku ya hi Zakariya ndzima 14?
18 Zakariya u vulavule hi ku lovisiwa ka Babilona Lonkulu loku nga ta landzeriwa hi nyimpi ya Armagedoni. Ha hlaya: “Ri ta va siku rin’we leri ri tiviwaka ri ri ra Yehovha. Nhlikanhi a wu nge vi kona, nivusiku a byi nge vi kona; kutani nimadyambu ku ta va ni ku vonakala.” Ina, siku ra Yehovha ri ta va siku leri nga ni munyama hakunene eka valala va yena va laha misaveni! Kambe ri ta va ku vonakala loku hambetaka ni ku tsakeriwa hi Yehovha eka vagandzeri va yena lava tshembekaka. Zakariya u tlhele a hlamusela ndlela leyi nchumu wihi na wihi emisaveni leyintshwa wu nga ta twarisa ku kwetsima ka Yehovha ha yona. Emisaveni hinkwayo ku ta va ni vugandzeri bya ntiyiso etempeleni leyikulu ya moya ya Xikwembu ntsena. (Zakariya 14:7, 16-19) Mawaku xitiyisekiso lexikulu swonghasi! Hi ta vona ku hetiseka ka leswi vuriweke ka ha ri emahlweni naswona hi ta vona ku tlakusiwa ka vuhosi bya Yehovha. Siku rero ra Yehovha ri ta va ri hlawulekile hakunene!
Mikateko Leyi Nga Heriki
19, 20. Ha yini Zakariya 14:8, 9 yi ri leyi khutazaka?
19 Endzhaku ka xiendlakalo xolexo lexi hlamarisaka, Sathana ni madimona ya yena va ta hoxiwa ekheleni laha va nga taka va nga koti ku endla nchumu. (Nhlavutelo 20:1-3, 7) Kutani hi nkarhi wa ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe mikateko yi to khuluka kunene. Zakariya 14:8, 9 yi ri: “Esikwini rero mati lama hanyaka ma ta huma eYerusalema, xiphemu xa wona xi ya evuxeni bya lwandle, xiphemu xin’wana xa wona xi ya evupela-dyambu bya lwandle. Swi ta endleka hi ximumu ni hi vuxika. Yehovha u fanele a va hosi ehenhla ka misava hinkwayo. Esikwini rero Yehovha u ta va un’we, ni vito rakwe ri va rin’we.”
20 “Mati lama hanyaka,” kumbe “nambu wa mati ya vutomi,” lowu fanekiselaka malunghiselelo ya Yehovha lama nyikaka vutomi, wu ta hambeta wu khuluka wu suka exiluvelweni xa Mfumo wa Mesiya. (Nhlavutelo 22:1, 2) Ntshungu lowukulu wa vagandzeri va Yehovha, lowu nga ta va wu pone Armagedoni, wu ta vuyeriwa hi ku ntshunxiwa eka rifu ra Adamu leri kumiweke tanihi xigwevo. Ni lava se va feke va ta vuyeriwa hikuva va ta pfuxiwa eku feni. Hikwalaho ku ta sungula xiyenge lexintshwa xa vulawuri bya Yehovha emisaveni. Vanhu emisaveni hinkwayo va ta teka Yehovha tanihi Hosi ya Vuako Hinkwabyo, tanihi yena ntsena la faneleke a gandzeriwa.
21. Hi fanele hi tiyimisela ku endla yini?
21 Hikwalaho ka hinkwaswo leswi Hagayi na Zakariya va swi profeteke ni hinkwaswo leswi hetisekeke, hi ni xivangelo lexi tiyeke xo ya emahlweni ni ntirho lowu Xikwembu xi hi aveleke leswaku hi wu endla eswivaveni swa laha misaveni swa tempele ya yena ya moya. Loko ha ha rindzele leswaku vanhu emisaveni hinkwayo va gandzela Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso, onge hinkwerhu hi nga ringeta ku rhangisa timhaka ta Mfumo evuton’wini bya hina. Zakariya 8:9 ya hi khutaza: “Mavoko ya n’wina a ma ve ni matimba, n’wina lava emasikwini lawa mi twaka marito lawa ma humaka enon’wini wa vaprofeta.”
Wa Tsundzuka Xana?
• I ku yelana kwihi loku endlaka vuprofeta bya Hagayi na Zakariya byi faneleka namuntlha?
• Buku ya Hagayi ni ya Zakariya ti hi dyondzisa yini hi ku rhangisa swilo swa nkoka?
• Ha yini ku kambisisa buku ya Hagayi na Zakariya swi hi nyika xivangelo xo va ni ntshembo hi vumundzuku?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]
Hagayi na Zakariya va khutaze Vayuda ku tirha hi mbilu hinkwayo kutani va kuma mikateko
[Swifaniso leswi nga eka tluka 27]
Xana u ‘tsutsumela endlwini ya wena’?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Yehovha u tshembise nkateko, naswona u wu tisile