“Ndzi Na N’wina”
“Ndzi Na N’wina”
“Murhumiwa wa Yehovha . . . a ku: ‘“Ndzi na n’wina,” ku vula Yehovha.’”—HAGAYI 1:13.
1. I vuprofeta byihi lebyi vulavulaka hi nkarhi wa hina lebyi Yesu a vulavuleke ha byona?
HI HANYA enkarhini wa nkoka swinene ematin’wini. Hilaha swi kombisiweke hakona hi ku hetiseka ka vuprofeta bya le Bibeleni, ku sukela hi 1914 hi hanya “esikwini ra Hosi.” (Nhlavutelo 1:10) U nga ha va u byi tiva vuprofeta lebyi, hikwalaho wa swi tiva leswaku Yesu u fanise “masik[u] ya N’wana wa munhu” loko a ri ematimbeni ya Mfumo ni “[masiku] ya Nowa” ni “[masiku] ya Lota.” (Luka 17:26, 28) Hikwalaho Bibele yi kombisa leswaku vuprofeta lebyi a byi vulavula hi nkarhi wa hina. Kambe, ku ni byin’wana lebyi yelanaka na byona lebyi hi faneleke hi byi kambisisa kahle.
2. Yehovha u nyike Hagayi na Zakariya ntirho wihi?
2 A hi kambisiseni xiyimo lexi a xi ri kona enkarhini wa vaprofeta lava nga Vaheveru, ku nga Hagayi na Zakariya. I rungula rihi leri vaprofeta volavo vambirhi vo tshembeka va ri vuleke leri tirhaka hi ku kongoma eka vanhu va Yehovha enkarhini wa hina? Hagayi na Zakariya a va ‘rhumiwe hi Yehovha’ eka Vayuda endzhaku ka ku vuya ka vona evuhlongeni bya le Babilona. A va lerisiwe ku tiyisekisa Vaisrayele leswaku Xikwembu xi ta va seketela entirhweni wo pfuxa tempele. (Hagayi 1:13; Zakariya 4:8, 9) Hambileswi tibuku leti tsariweke hi Hagayi na Zakariya ti nga koma, i xiphemu xa “Matsalwa hinkwawo [lama] huhuteriwe[ke] hi Xikwembu naswona ma pfuna[ka] ku dyondzisa, ku tshinya, ku lulamisa swilo, ku laya eku lulameni.”—2 Timotiya 3:16.
Hi Fanele Hi Anakanyisisa Hi Wona
3, 4. Ha yini hi fanele hi anakanyisisa hi vuprofeta bya Hagayi na Zakariya?
3 Handle ko kanakana, marungula ya vuprofeta bya Hagayi na Zakariya ma va vuyerisile Vayuda va le nkarhini wa vona, naswona ma hetisekile enkarhini wolowo. Kambe, ha yini hi nga tiyisekaka leswaku namuntlha hi fanele hi anakanyisisa hi leswi tibuku letimbirhi ti swi vulaka? Nhlamulo hi yi kuma eka Vaheveru 12:26-29. Kwalaho muapostola Pawulo u tshaha Hagayi 2:6, leyi vulavulaka hi ku va Xikwembu xi “ninginisa matilo ni misava.” Ku ninginisa loku eku heteleleni a ku ta “hlula xiluvelo xa mimfumo, [ku] herisa ntamu wa mimfumo ya matiko.”—Hagayi 2:22.
4 Endzhaku ko tshaha Hagayi, Pawulo u vula leswi nga ta humelela eka “mimfumo ya matiko” kutani a vulavula hi ku tlakuka ka Mfumo lowu nga taka wu nga tsekatsekisiwi lowu Vakreste lava totiweke va nga ta wu kuma. (Vaheveru 12:28) U nga swi xiya eka marito lawa leswaku vuprofeta bya Hagayi na Zakariya a byi vulavula hi nkarhi lowu taka loko buku ya Vaheveru yi tsariwa eka lembe-xidzana ro sungula ra Nguva ya hina leyi Tolovelekeke. Namuntlha emisaveni ka ha ri ni masalela ya Vakreste lava totiweke, lava nga vadyandzhaka va Mfumo wa Mesiya swin’we na Yesu. Hikwalaho, vuprofeta bya Hagayi na Zakariya byi fanele byi ri bya ntikelo enkarhini wa hina.
5, 6. Hagayi na Zakariya va profete exiyin’weni xihi?
5 Buku ya Ezra yi hlamusela leswi humeleleke emahlweni ka kwalaho. Endzhaku ka loko Vayuda va vuyile evuhlongeni bya le Babilona hi 537 B.C.E., Ndhuna-nkulu Zerubabele na Muprista Lonkulu Yoxuwa (kumbe Yexuwa) hi vona a va langutela ku vekiwa ka masungulo ya tempele leyintshwa hi 536 B.C.E. (Ezra 3:8-13; 5:1) Hambileswi mhaka yoleyo a yi tsakisa swinene, swi nga si ya kule Vayuda va sungule ku chava. Ezra 4:4 yi vula leswaku valala, ku nga “vanhu va tiko a va ya emahlweni va tsanisa mavoko ya vanhu va Yuda naswona va va heta matimba ya ku aka.” Valala volavo, ngopfu-ngopfu Vasamariya, va hehle Vayuda hi vunwa. Vakaneti lava va hlohlotele hosi ya le Peresiya leswaku yi yirisa ntirho wo aka tempele.—Ezra 4:10-21.
6 Ku hiseka loku a va ri na kona loko va sungula ku aka tempele ku herile. Vayuda va sungule ku khathala hi timhaka ta vona ntsena. Hambiswiritano, hi 520 B.C.E., endzhaku ka malembe ya 16 masungulo ya tempele ma vekiwile, Yehovha u lerise Hagayi na Zakariya leswaku va ya khutaza vanhu ku tlhela va sungula ntirho wo aka tempele. (Hagayi 1:1; Zakariya 1:1) Vayuda va ye emahlweni ni ntirho wo aka tempele va tlhela va yi heta hi 515 B.C.E., endzhaku ka ku tiyisiwa hi varhumiwa va Xikwembu ni ku nyikiwa vumbhoni lebyi nga erivaleni bya leswaku Yehovha wa va seketela.—Ezra 6:14, 15.
7. Xiyimo xa le nkarhini wa vaprofeta lavambirhi xi fana njhani ni xa nkarhi wa hina?
7 Xana wa swi tiva leswaku rungula leri hinkwaro i ra nkoka ku fikela kwihi eka hina? Hi ni ntirho lowu hi faneleke hi wu endla wo chumayela ‘mahungu lamanene ya mfumo.’ (Matewu 24:14) Ntirho wolowo wu kandziyisiwe hi ndlela yo hlawuleka endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava. Tanihi leswi Vayuda va khale va ntshunxiweke evuhlongeni bya xiviri eBabilona, ni vanhu va Yehovha va manguva lawa va ntshunxiwile evuhlongeni bya Babilona Lonkulu, ku nga mfumo wa misava wa vukhongeri bya mavunwa. Vatotiwa va Xikwembu va tirhe hi matimba entirhweni wo chumayela, wo dyondzisa ni wo kongomisa vanhu evugandzerini bya ntiyiso. Ntirho wolowo wa ha ya emahlweni hi mpimo lowukulu ninamuntlha, na wena swi nga ha endleka wa hlanganyela eka wona. Lowu i nkarhi wa leswaku wu endliwa, hikuva makumu ya mafambiselo lawa yo homboloka ma tshinele! Ntirho lowu, lowu Yehovha a hi aveleke wona wu fanele wu endliwa kukondza A nghenelela etimhakeni ta vanhu hi nkarhi wa “nhlomulo lowukulu.” (Matewu 24:21) Hi nkarhi wolowo ku ta herisiwa vubihi kutani vugandzeri bya ntiyiso byi ta kumeka kun’wana ni kun’wana emisaveni.
8. Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Xikwembu xi ta hi seketela entirhweni wa hina?
8 Hilaha vuprofeta bya Hagayi na Zakariya byi kombisaka hakona, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta hi seketela a tlhela a hi katekisa loko hi endla ntirho lowu hi mbilu hinkwayo. Hambileswi van’wana va ringetaka ku sivela malandza ya Xikwembu ni ku yirisa ntirho lowu ma averiweke wona, ku hava hulumendhe leyi swi koteke ku yimisa ntirho wo chumayela. Anakanya hi ndlela leyi Yehovha a wu katekiseke ha yona ntirho wa Mfumo leswaku wu andza ku sukela endzhaku ka Nyimpi yo Sungula ya Misava ku ta fikela enkarhini wa hina. Kambe, ntirho wa ha ri wukulu.
9. I xiyimo xihi xa le nkarhini wa khale lexi hi faneleke hi xi papalata, naswona ha yini?
9 Xana leswi hi swi dyondzaka eka Hagayi na Zakariya swi nga hi khutaza njhani swinene leswaku hi yingisa xileriso xa Xikwembu xo chumayela ni ku dyondzisa? A hi xiyeni swin’wana leswi hi nga swi dyondzaka eka tibuku letimbirhi ta le Bibeleni. Hi xikombiso, xiya vuxokoxoko byi nga ri byingani lebyi katsaka ntirho wo aka tempele lowu Vayuda lava vuyeke evuhlongeni a va fanele va wu endla. Hilaha swi boxiweke hakona, Vayuda lava sukeke eBabilona va tlhelela eYerusalema a va yanga emahlweni ni ntirho wa vona wo aka tempele. Endzhaku ka loko va veke masungulo, va hele matimba. I langutelo rihi leri hoxeke leri a va ri na rona? Naswona hi nga dyondza yini eka sweswo?
Ku Va Ni Langutelo Lerinene
10. Vayuda va ve ni langutelo rihi leri hoxeke, naswona vuyelo byi ve byihi?
10 Vayuda lava vuyeke evuhlongeni a va ku: “Nkarhi a wu si fika.” (Hagayi 1:2) Loko va sungule ku aka tempele, va veka masungulo ya yona hi 536 B.C.E., a va nga vuli leswaku “nkarhi a wu si fika.” Kambe ku nga ri kungani va pfumele ku hetiwa matimba hi vaakelani va vona ni hi hulumendhe. Vayuda va sungule ku khathala swinene hi tiyindlu ta vona ni ku tshamiseka ka vona. Loko Yehovha a languta tiyindlu ta vona leti sasekisiweke hi mapulanga ya xiyimo xa le henhla ivi a languta tempele leyi nga hetiwangiki, u vutisile: “Xana i nkarhi wa leswaku n’wina mi tshama etindlwini ta mapulanga, kasi yindlu leyi yi onhakile?”—Hagayi 1:4.
11. Ha yini Yehovha a nyike Vayuda va le nkarhini wa Hagayi ndzayo?
11 Ina, Vayuda a va dzikise mianakanyo ya vona eka swilo leswi nga riki swa nkoka. Ematshan’weni yo rhangisa xikongomelo xa Yehovha xa leswaku tempele yi pfuxiwa, vanhu va Xikwembu va sungule ku khathala swinene hi vona vini ni tindlu ta vona. A va honise ku tirha endlwini leyi Xikwembu xi gandzeriwaka eka yona. Rito ra Yehovha leri tsariweke eka Hagayi 1:5 ri khutaze Vayuda ku ‘veka timbilu ta vona etindleleni ta vona.’ Yehovha a a va byela leswaku va anakanyisisa hileswi a va swi endla ni ku kambisisa ndlela leyi a swi va khumba ha yona hi leswi a va nga wu rhangisi ntirho wo aka tempele evuton’wini bya vona.
12, 13. Hagayi 1:6 yi xi hlamusela njhani xiyimo xa Vayuda, naswona ndzimana yoleyo yi vula yini?
12 Hilaha u nga swi vonaka hakona, leswi Vayuda a va nga ha rhangisi swilo leswi faneleke swilo swi va fambele ximatsi. Eka Hagayi 1:6 Xikwembu xi te: “Mi byale mbewu yo tala, kambe mi tshovele leswitsongo. Ka dyiwa, kambe a ku xurhiwi. Ka nwiwa, kambe ku pyopyiwa a ku kona. Ku ambariwa tinguvu, kambe a nga kona loyi a kufumelaka; naswona loyi a vaka muthoriwa, u va muthoriwa wa nkwama lowu nga ni timbhovo.”
13 Vayuda a va ri etikweni leri Xikwembu xi va nyikeke rona, kambe a ri nga va humeseli ntshovelo lowu a va wu lava. Yehovha a a nga va katekisi, hilaha a a va byele hakona ka ha ri emahlweni. (Deteronoma 28:38-48) Leswi a a nga va seketeli, Vayuda a va byala mbewu kambe a swi nga nyawuli leswi a va swi tshovela ni swakudya leswi a va swi kuma a swi nga va xurhisi. Leswi a a nga va katekisi, a va nga swi koti ku tiambexa tinguvu leti kufumelaka. A swi tikomba onge ni mali leyi a va yi kuma a yi nghena enkwameni lowu teleke timbhovo, a yi nga va pfuni nchumu vini va yona. Xi vula yini xiga lexi nge: “Ka nwiwa, kambe ku pyopyiwa a ku kona”? A xi nga vuli swona leswaku loko va pyopyiwa a swi kombisa leswaku Xikwembu xa va katekisa; xa byi nyenya vudakwa. (1 Samuwele 25:36; Swivuriso 23:29-35) Ku ri na sweswo, xiga lexi i xikombiso xin’wana xa leswaku Xikwembu a xi nga va katekisi Vayuda. Vhinyo leyi a va ta yi endla a yi ta va yitsongo, lerova a yi nga ta va endla va pyopyiwa. Bibele—Mahungu Lamanene yi hundzuluxela Hagayi 1:6 hi ndlela leyi: “Ku nwa ma nwa, kambe a mi kolwi.”
14, 15. Hi dyondza yini eka Hagayi 1:6?
14 Mhaka leyi hinkwayo a yi hi dyondzisi ndlela leyi tiyindlu ta hina ti faneleke ti languteka ha yona kumbe ndlela leyi ti faneleke ti khavisiwa ha yona. Loko Vayuda va nga si yisiwa evuhlongeni, muprofeta Amosi u tshinye vanhu lava fumeke eIsrayele hikwalaho ka “tindlu [ta vona] leti endliweke hi timhondzo ta tindlopfu” ni hikwalaho ka leswi a va “etlel[a] emasangwini lama endliweke hi timhondzo ta tindlopfu.” (Amosi 3:15; 6:4) Tiyindlu to xonga ni fanichara leyi sasekisiweke a swi tlhaveriwanga hi dyambu. Swilo swoleswo swi phangiwe hi valala lava va hluleke. Kambe, endzhaku ko heta malembe ya 70 va ri evuhlongeni, vanhu vo tala va Xikwembu a va nga dyondzanga nchumu eka leswi endlekeke loko va nga si ya evuhlongeni. Xana hina hi ta dyondza swo karhi? Swi nga va swinene leswaku un’wana ni un’wana wa hina a tivutisa: ‘Xana ndzi heta nkarhi wo tanihi kwihi ndzi ri karhi ndzi anakanya hi yindlu ya mina ni ku yi sasekisa? Ku vuriwa yini hi ku lava ku va ni dyondzo leyi engetelekeke, leswaku ndzi ta antswisa ntirho wa mina, hambileswi sweswo swi nga ndzi dyelaka nkarhi wo tala ni malembe yo tala, leswi nga endlaka ndzi rivala hi timhaka ta nkoka to gandzela Xikwembu?’—Luka 12:20, 21; 1 Timotiya 6:17-19.
15 Leswi hi swi hlayaka eka Hagayi 1:6 swi fanele swi hi endla hi xiya xilaveko xo katekisiwa hi Xikwembu evuton’wini bya hina. Vayuda volavo va khale a va nga ri na wona nkateko wolowo, leswi vangeleke leswaku va weriwa hi khombo. Hambi hi ni swilo swo tala leswi vonakaka kumbe a hi na swona, loko Yehovha a nga hi katekisi, swi ta hi vangela khombo hi tlhelo ra moya. (Matewu 25:34-40; 2 Vakorinto 9:8-12) Kambe, hi nga wu kuma njhani nkateko wolowo?
Yehovha U Pfuneta Hi Moya Wa Yena
16-18. Xana Zakariya 4:6 a yi vula yini enkarhini wa khale?
16 Zakariya, la profeteke na Hagayi u huhuteriwe leswaku a kandziyisa nchumu lowu Yehovha a wu tirhiseke ku khutaza ni ku katekisa vanhu lava tinyiketeleke khale koloko. Naswona leswi swi kombisa ndlela leyi a nga ta ku katekisa ha yona na wena. Ha hlaya: “‘Ku nga ri hi vandla ra nyimpi, kumbe hi matimba, kambe hi moya wa mina,’ Yehovha wa mavuthu u vurile.” (Zakariya 4:6) Swi nga ha endleka u yi twe ko tala ndzimana leyi loko yi tshahiwa, kambe a yi vula yini eka Vayuda va le nkarhini wa Hagayi na Zakariya, xisweswo yi vula yini eka wena?
17 Tsundzuka leswaku marito lama huhuteriweke ya Hagayi na Zakariya ma tise vuyelo lebyinene enkarhini wolowo. Leswi vuriweke hi vaprofeta volavo vambirhi swi tlhele swi nyika Vayuda lava tshembekeke matimba. Hagayi u sungule ku profeta hi n’hweti ya vutsevu hi lembe ra 520 B.C.E. Kasi Zakariya yena u sungule ku profeta hi n’hweti ya vunhungu ya lembe rero. (Zakariya 1:1) Hilaha u nga swi vonaka hakona eka Hagayi 2:18, ntirho wo veka masungulo ya tempele wu tlhele wu sungula hi matimba hi n’hweti ya vukaye. Hikwalaho Vayuda va susumeteleke ku teka goza, naswona va yingise Yehovha va ri karhi va tiyiseka leswaku u ta va seketela. Marito ya Zakariya 4:6 ma vulavula hi nseketelo wa Xikwembu.
18 Loko Vayuda va tlhelele etiko-xikaya ra vona hi 537 B.C.E., a va nga ri na vuthu ra nyimpi. Nilokoswiritano, Yehovha u va sirhelerile a tlhela a va kongomisa loko va suka eBabilona. Naswona moya wa yena a wu kongomisa timhaka loko va sungula ntirho wo aka tempele endzhakunyana ka loko va ha ku fika etikweni ra rikwavo. Loko va tlhele va sungula ku tirha hi mbilu hinkwayo, Yehovha a a ta va seketela hi ku tirhisa moya wa yena lowo kwetsima.
19. Moya wa Xikwembu wu hlule nkucetelo wihi lowukulu?
19 Hi ku tirhisa swivono swa nhungu leswi tlhandlamaneke, Zakariya u tiyisekisiwile leswaku Yehovha a a ta va ni vanhu va yena, lava a va ta heta ntirho wo aka tempele hi ku tshembeka. Xivono xa vumune, lexi kumekaka eka ndzima 3, xi kombisa leswaku Sathana a a yime hi milenge leswaku a sivela Vayuda ku heta ntirho wo aka tempele. (Zakariya 3:1) Handle ko kanakana Sathana a a nga ta tsaka loko a vona Muprista Lonkulu Yoxuwa a endlela vanhu mintirho etempeleni leyintshwa. Hambileswi Diyavulosi a a tiyimisele ku sivela Vayuda leswaku va nga aki tempele, moya wa Yehovha a wu ta susa swihinga hinkwaswo wu tlhela wu nyika Vayuda matimba leswaku va ya emahlweni ni ntirho ku kondza tempele yi hela.
20. Moya lowo kwetsima wu va pfune njhani Vayuda leswaku va endla ku rhandza ka Xikwembu?
20 A swi tikomba onge a ku ri ni nkaneto lowu a wu ri wukulu swinene, lowu humaka eka vatirhela-mfumo lava koteke ku endla leswaku ntirho wo aka tempele wu yirisiwa. Kambe, Yehovha u tshembise leswaku nchumu lowu a wu tikomba wu fana ni “ntshava” a wu ta susiwa kutani wu va “tiko leri nga rivala.” (Zakariya 4:7) Sweswo swi endlekile hakunene! Hosi Dariyosi wo Sungula u endle ndzavisiso ivi a kuma papila leri tsariweke hi Korexe leri a ri nyika Vayuda mpfumelelo wo pfuxa tempele. Hikwalaho, Dariyosi u herise ku yirisiwa koloko kutani a lerisa leswaku Vayuda va nyikiwa mali leyi a yi ri evuhlayiselweni bya xuma leswaku va xava nhundzu yo aka tempele. Xiyimo se a xi cincile hakunene! Xana moya wa Xikwembu wu tirhile laha? Ha tiyiseka leswaku wu tirhile. Tempele yi hetiwe hi 515 B.C.E., hi lembe ra vutsevu ra ku fuma ka Dariyosi wo Sungula.—Ezra 6:1, 15.
21. (a) Eminkarhini ya khale, xana Xikwembu xi “ninginis[e] matiko hinkwawo” hi ndlela yihi, naswona “swilo leswi navelekaka” swi nghene njhani? (b) Xana tsalwa leri ri hetiseka njhani namuntlha?
21 Eka Hagayi 2:5, muprofeta u tsundzuxe Vayuda hi ntwanano lowu Xikwembu a xi wu endle na vona eNtshaveni ya Sinayi loko “ntshava hinkwayo . . . yi tsekatseka swinene.” (Eksoda 19:18) Enkarhini wa Hagayi na Zakariya, Yehovha a a ta tlhela a vanga ku ninginika kun’wana, hilaha ku hlamuseriweke hakona hi ndlela yo fanekisela eka tindzimana 6 na 7. Xiyimo xa le Mfun’weni wa Peresiya a xi nga ta tshamiseka, kambe ntirho wo aka tempele a wu ta ya emahlweni yi kala yi hetiwa. Vanhu lava nga riki Vayuda, ku nga “swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo,” a va ta hetelela va dzunisa Xikwembu swin’we ni Vayuda endhawini yoleyo yo gandzela eka yona. Enkarhini wa hina, Xikwembu xi ‘ninginise matiko’ hi ku chumayela ka hina ka Vukreste, naswona “swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo” swi nghenile leswaku swi ta gandzela Xikwembu swin’we ni masalela ya vatotiwa. Hakunene, vatotiwa ni tinyimpfu tin’wana sweswi va tata yindlu ya Yehovha hi ku vangama. Vagandzeri volavo va ntiyiso va wu rindzele hi ku khorwiseka nkarhi lowu Yehovha a nga ta ‘ninginisa matilo ni misava’ hi ndlela yin’wana. Sweswo swi ta va swi fanerile leswaku ku hluriwa ku tlhela ku herisiwa ntamu wa mimfumo ya matiko.—Hagayi 2:22.
22. Matiko ma ‘ninginisiwa’ njhani naswona vuyelo byi va byihi, kambe ka ha ta endleka yini?
22 Hi tsundzuxiwa hi hasahasa leyi veke kona eka vanhu vo hambana-hambana lava fanekiseriwaka hi “matilo ni misava ni lwandle ni misava leyi omeke.” Xin’wana lexi vangeke ku cinca loku hileswi Sathana Diyavulosi ni madimona yakwe va lahleriweke emisaveni. (Nhlavutelo 12:7-12) Ku engetela kwalaho, ntirho wo chumayela lowu rhangeriwaka hi vatotiwa va Xikwembu wu ninginise vanhu va mafambiselo lawa ya swilo. (Nhlavutelo 11:18) Nilokoswiritano, “ntshungu lowukulu” wa swilo leswi navelekaka swa matiko hinkwawo wu joyine Israyele wa moya, wu tirhela Yehovha swin’we na wona. (Nhlavutelo 7:9, 10) Ntshungu lowukulu wu tirhisana ni Vakreste lava totiweke eku chumayeleni ka mahungu lamanene ya leswaku ku nga ri khale Xikwembu xi ta ninginisa matiko hi nkarhi wa nyimpi ya Armagedoni. Nyimpi yoleyo yi ta endla leswaku misava hinkwayo yi va ni vugandzeri byin’we bya ntiyiso ntsena.
Wa Tsundzuka Xana?
• Hagayi na Zakariya va profete rini naswona ehansi ka swiyimo swa njhani?
• U nga ri tirhisa njhani rungula leri Hagayi na Zakariya va ri nyikeleke?
• Ha yini Zakariya 4:6 yi ku khutaza?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Swifaniso leswi nga eka tluka 20]
Vuprofeta bya Hagayi na Zakariya bya hi tiyisekisa leswaku Xikwembu xi ta hi seketela
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
“Xana i nkarhi wa leswaku n’wina mi tshama etindlwini ta mapulanga, kasi yindlu leyi yi onhakile?”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Vanhu va Yehovha va hlanganyela entirhweni wo fikelela ‘vanhu lava navelekaka va matiko’