Xana U Na Wona “Ntshunxeko Wo Vulavula”?

VANHU vo tlula tsevu wa timiliyoni ematikweni ya 235 va na leswi Bibele yi swi vitanaka “ntshunxeko wo vulavula.” Xiga lexi xi humelela minkarhi leyi nga vaka 16 eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki ya Vuhundzuluxeri Bya Misava Leyintshwa Bya Matsalwa Yo Kwetsima. (Vafilipiya 1:20; 1 Timotiya 3:13; Vaheveru 3:6; 1 Yohane 3:21) Xana “ntshunxeko wo vulavula” wu katsa yini? I yini lexi hi pfunaka leswaku hi va na wona? Xana ntshunxeko lowu wu hi pfumelela ku vulavula hi ntshunxekile eka swiyimo swihi?

Hi ku ya hi Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, rito ra Xigriki leri tirhiseriwaka ku vula “ntshunxeko wo vulavula” ri vula “ntshunxeko wa ku vulavula hi ku kongoma, . . . u vulavula hi xivindzi u nga chavi; leswi vulaka ku va ni xivindzi, hi nkarhi lowu fanaka u nga hlundzuki, naswona minkarhi yo tala ntshunxeko wo vulavula a wu yelani ni vuswikoti byo vulavula.” Hambiswiritano, vurhena byolebyo a byi fanelanga byi hlanganisiwa ni ku vulavula handle ko anakanyela kumbe ku va ni nsele. Bibele yi ri: “Marito ya n’wina a ma ve ni nsovo nkarhi hinkwawo.” (Vakolosa 4:6) Ku vulavula hi ku ntshunxeka swi katsa ku va ni vuxiyaxiya kambe hi nga pfumeleli swiyimo leswi tshikilelaka kumbe ku chava vanhu swi hi sivela ku vulavula.

Xana hi tswariwa hi ri ni ntshunxeko wo vulavula? Xiya leswi muapostola Pawulo a swi tsaleleke Vakreste va le Efesa. U te: “Mina, ndzi nga munhu lontsongo eka vakwetsimi hinkwavo, ndzi nyikiwe musa lowu wu nga faneriwiki, leswaku ndzi vula mahungu lamanene eka matiko hi ta rifuwo leri nga pimekiki ra Kreste.” Pawulo u ye emahlweni a vula leswaku hikwalaho ka Yesu Kreste “hi . . . ni ntshunxeko wo vulavula ni ku kota ku tshinela hi ku tiyiseka hikwalaho ka ripfumelo ra hina eka yena.” (Vaefesa 3:8-12) Hi va ni ntshunxeko wo vulavula hikwalaho ka vuxaka lebyi hi nga na byona na Yehovha Xikwembu lebyi sekeriweke eku kombiseni ka ripfumelo eka Yesu Kreste, ku nga ri hikwalaho ka lunghelo leri hi tswariwaka na rona. A hi voneni leswaku i yini lexi nga hi pfunaka ku va ni ntshunxeko lowu nileswaku hi nga wu kombisa njhani loko hi chumayela, loko hi dyondzisa ni loko hi khongela.

I Yini Lexi Hi Pfunaka Ku Chumayela Hi Xivindzi?

Yesu Kreste i xikombiso lexikulu xa munhu loyi a kombiseke ntshunxeko wo vulavula. Ku hiseka ka yena ku n’wi susumetele ku tirhisa nkarhi wihi na wihi leswaku a chumayela. U tirhise nkarhi wun’wana ni wun’wana a vulavula hi Mfumo wa Xikwembu, hambi u le ku wiseni, u le ku dyeni ekaya ka munhu un’wana, kumbe u le  ku fambeni endleleni. Yesu a nga chavisiwanga hi ku sandziwa kumbe ku kanetiwa ivi a miyela. Ku ri na sweswo, hi xivindzi u paluxe varhangeri va vukhongeri bya mavunwa va le nkarhini wa yena. (Matewu 23:13-36) Hambiloko a khomiwile a tlhela a tengisiwa, Yesu u vulavule hi vurhena.—Yohane 18:6, 19, 20, 37.

Ni vaapostola va Yesu va ve ni vurhena lebyi fanaka. Hi Pentekosta ya 33 C.E., Petro u vulavule hi ku ntshunxeka emahlweni ka ntshungu wa vanhu vo tlula 3 000. Lexi hlamarisaka, emahlweninyana ka kwalaho, u ve ni rhumbyana loko nhwanyana un’wana la nga nandza a vule leswaku a a famba na Yesu. (Marka 14:66-71; Mintirho 2:14, 29, 41) Loko va huduleriwe emahlweni ka varhangeri va vukhongeri, Petro na Yohane a va ngheniwanga hi ku chava. Handle ko kanakana, va vulavule hi xivindzi malunghana na Yesu Kreste la pfuxiweke eku feni. Entiyisweni, vurhena bya Petro na Yohane hi byona byi nga susumetela varhangeri va vukhongeri ku xiya leswaku vavanuna lava a va tshama va ri na Yesu. (Mintirho 4:5-13) I yini lexi va endleke va kota ku vulavula hi xivindzi?

Yesu a a tshembise vaapostola va yena a ku: “Loko va mi nyiketa, mi nga vileli leswaku mi ta vulavurisa ku yini kumbe mi ta vulavula yini; hikuva leswi mi nga ta swi vulavula, mi ta nyikiwa swona hi nkarhi wolowo; hikuva lava vulavulaka a ko va n’wina ntsena, kambe i moya wa Tata wa n’wina lowu vulavulaka ha n’wina.” (Matewu 10:19, 20) Moya lowo kwetsima wu pfune Petro ni van’wana leswaku va nga vi na vutoya kumbe ku chava, leswi a swi ta va swi va sivele ku vulavula hi ku ntshunxeka. Na hina matimba wolawo lamakulu ma nga hi pfuna.

Ku engetela kwalaho, Yesu u lerise valandzeri va yena leswaku va endla vadyondzisiwa. Sweswo a swi fanerile, tanihi leswi A nga nyikiwa “vulawuri hinkwabyo etilweni ni le misaveni.” Naswona ‘u na vona.’ (Matewu 28:18-20) Hi ku tiva leswaku va seketeriwa hi Yesu, vadyondzisiwa vo sungula va ve ni xivindzi loko va ri emahlweni ka valawuri lava a va tiyimisele ku sivela ntirho wa vona wo chumayela. (Mintirho 4:18-20; 5:28, 29) Na hina hi nga tiyisiwa hi ku tiva sweswo.

Loko a vulavula hi xivangelo xin’wana xa ku va ni vurhena, Pawulo u hlanganise ntshembo ni “ntshunxeko lowukulu wo vulavula.” (2 Vakorinto 3:12; Vafilipiya 1:20) Tanihi leswi a va nga ta swi kota ku miyela ni rungula leri ra ntshembo, Vakreste a va fanele va byela van’wana ha rona. Hakunene, ntshembo wa hina hi wona wu endlaka leswaku hi va ni ntshunxeko wo vulavula.—Vaheveru 3:6.

Ku Chumayela Hi Xivindzi

Hi nga chumayela njhani hi xivindzi niloko hi ri ehansi ka swiyimo leswi tikaka? Xiya xikombiso xa muapostola Pawulo. Loko a ha ri mubohiwa eRhoma, u kombele vapfumeri-kulobye leswaku va khongelela leswaku ‘a nyikiwa vuswikoti byo vulavula hi ku pfuleka ka nomu wa yena, leswaku a ta vulavula hi vurhena hilaha a faneleke a vulavula hakona.’ (Vaefesa 6:19, 20) Xana swikhongelo sweswo swi hlamuriwile? Ina! Loko a ha khotsiwile, Pawulo u ye emahlweni a “chumayela hi mfumo wa Xikwembu . . . hi ntshunxeko lowukulu wo vulavula, handle ka xihinga.”—Mintirho 28:30, 31.

Ku chumayela entirhweni, exikolweni, kumbe loko hi ri karhi hi famba swi nga ringa ntshunxeko wa hina wo vulavula. Tingana, ku chava leswaku vanhu va ta angurisa ku yini, kumbe ku nga byi tshembi vuswikoti bya hina swi nga hi endla hi chava ku vulavula. Muapostola Pawulo na yena u hi vekele xikombiso lexinene emhakeni leyi. U tsarile: “Hi kum[e] vurhena . . . hikwalaho ka Xikwembu xa hina, bya ku mi byela mahungu lamanene ya Xikwembu hi ku lwa lokukulu ngopfu.” (1 Vatesalonika 2:2) Leswi a a tshemba Yehovha, Pawulo u kote ku endla leswi a a nga ta swi kota ku swi endla hi matimba ya yena.

Xikhongelo xi pfune wansati la vuriwaka Sherry leswaku a vulavula hi xivindzi loko a pfulekeriwa hi nkarhi wa ku chumayela hi xitshuketa. Siku rin’wana loko a ha yimele nuna wa yena, u vone wansati un’wana loyi na yena a a yimele munhu wo karhi. Sherry u te: “Leswi a ndzi chava, ndzi khongele eka Yehovha ndzi kombela xivindzi.” Loko Sherry a ri karhi a tshinelela wansati loyi, ku fike mufundhisi wa kereke ya Baptist. Sherry a a nga swi rindzelanga ku hlangana ni mufundhisi. Hambiswiritano, u tlhele a khongela naswona u kote ku chumayela. U fambisele wansati yoloye tibuku kutani a endla malunghiselelo  ya riendzo ro vuyela. Loko hi tirhisa minkarhi leyi hi pfulekelaka leswaku hi chumayela, hi nga tiyiseka leswaku loko hi titshega hi Yehovha u ta hi pfuna leswaku hi vulavula hi vurhena.

Loko Hi Dyondzisa

Ku vulavula hi ku ntshunxeka ku fambisana swinene ni ku dyondzisa. Malunghana ni “vavanuna lava tirhelaka hi mukhuva lowunene” evandlheni, Bibele yi ri: “Va tikumela xiyimo lexinene ni ntshunxeko lowukulu wo vulavula eripfumelweni mayelana na Kreste Yesu.” (1 Timotiya 3:13) Va va ni ntshunxeko lowu wo vulavula hi ku swi tirhisa leswi va swi dyondzisaka van’wana. Loko va endla tano va sirhelela vandlha ni ku ri tiyisa.

Loko hi vulavula hi ku ntshunxeka hi ndlela leyi, ndzayo ya hina yi ta tirha naswona yi ta yingisiwa ngopfu. Ematshan’weni ya leswaku vayingiseri va karhatiwa hi xikombiso xo biha xa munhu un’wana, va khutazeka loko va tivonela hi ya vona leswaku leswi va dyondzisiwaka swona swa tirha. Ntshunxeko lowu wu endla leswaku lava nga ni timfanelo ta moya va ‘ololoxa makwavo’ timhaka ti nga si biha ngopfu. (Vagalatiya 6:1) Ku hambana ni sweswo, munhu la vekaka xikombiso lexo biha a nga ha kanakana ku nyikela ndzayo, hikuva wa swi xiya leswaku a nga na mfanelo yo endla tano. Ku hlwela ku nyikela ndzayo leyi lavekaka swi nga ha vanga vuyelo byo biha.

Ku vulavula ka hina hi xivindzi a swi vuli ku xopa-xopa, ku sihalala, kumbe ku tshemba mavonelo ya hina ntsena. Pawulo u khutaze Filemoni “exisekelweni xa rirhandzu.” (Filemoni 8, 9) Naswona marito ya muapostola Pawulo entiyisweni ma yingisiwile. Hakunene, ndzayo yihi ni yihi leyi nkulu a yi nyikelaka yi fanele yi susumeteriwa hi rirhandzu!

Ku vulavula hi ku ntshunxeka i swa nkoka loko ku fanele ku nyikeriwa ndzayo. Nakambe i swa nkoka ni hi minkarhi yin’wana. Pawulo u tsalele vandlha ra le Korinto a ku: “Ndzi ni ntshunxeko lowukulu wo vulavula eka n’wina. Ndzi tibuma ngopfu malunghana na n’wina.” (2 Vakorinto 7:4) Pawulo a nga tshikanga ku bumabumela vamakwavo va yena loko swi fanela. Rirhandzu ri n’wi susumetele ku languta timfanelo letinene ta vapfumeri-kulobye, hambileswi a a swi xiya swihoxo swa vona. Hilaha ku fanaka, vandlha ra Vukreste namuntlha ra akeka loko vakulu va bumabumela ni ku khutaza vamakwavo hi ku ntshunxeka.

Leswaku va dyondzisa hi ndlela leyi vuyerisaka, Vakreste hinkwavo va fanele va vulavula va ntshunxekile. Sherry, la boxiweke eku sunguleni, a a lava ku khutaza vana va yena leswaku va chumayela exikolweni. Wa pfumela: “Hambileswi ndzi kuleleke entiyisweni, a ndzi nga tali ku chumayela exikolweni. Naswona a ndzi nga tali ku chumayela hi xitshuketa. Ndzi tivutisile, ‘Xana ndzi vekela vana va mina xikombiso xa njhani?’” Leswi swi susumetele Sherry ku endla matshalatshala lamakulu yo chumayela hi xitshuketa.

 Ina, van’wana va swi xiya swiendlo swa hina naswona va swi vona loko hi tsandzeka ku endla leswi hi swi dyondzisaka. Hikwalaho, a hi veni ni ntshunxeko wo vulavula hi ku tikarhatela ku endla leswaku swiendlo swa hina swi pfumelelana ni leswi hi swi vulaka.

Loko Hi Khongela

Ku vulavula hi ku ntshunxeka i ka nkoka ngopfu-ngopfu loko hi khongela eka Yehovha. Hi nga chululela timbilu ta hina eka Yehovha handle ka xihinga, hi tiyiseka leswaku u ta swi twa swikhongelo swa hina naswona u ta swi hlamula. Hikwalaho hi va ni vuxaka bya rirhandzu, lebyikulu na Tata wa hina wa le tilweni. A hi fanelanga hi kanakana ku tshinelela Yehovha, hi anakanya leswaku a hi nyawuli nikatsongo. Ku vuriwa yini loko hi tsandzeka ku tiphofula hileswi hi tivonaka nandzu hikwalaho ka swihoxo swin’wana kumbe xidyoho lexi hi xi endleke? Xana hi nga yi tshinelela Hosi ya vuako hinkwabyo hi ntshunxekile?

Xikhundlha lexi tlakukeke xa Yesu tanihi Muprista Lonkulu xi hi nyika xisekelo xin’wana xo tshemba xikhongelo. Eka Vaheveru 4:15, 16, ha hlaya: “Muprista lonkulu loyi hi nga na yena, a hi yena loyi a nga tsandzekaka ku hi tshandzisa eku tsaneni ka hina, kambe hi loyi a ringiweke hi tindlela hinkwato ku fana na hina, kambe yena a nga vanga na xidyoho. Hikokwalaho, a hi tshineleleni xiluvelo xa musa lowu nga faneriwiki hi ntshunxeko wo vulavula, leswaku hi ta kuma tintswalo ni musa lowu nga faneriwiki hi ta pfuneka enkarhini wa kona.” Nkoka wa rifu ra Yesu ni ntirho wa yena tanihi Muprista Lonkulu hi wona wolowo.

Loko hi lava ku yingisa Yehovha hi mbilu ya hina hinkwayo, hi nga tiyiseka leswaku u ta hi yingisela. Muapostola Yohane u tsarile: “Varhandziwa, loko timbilu ta hina ti nga hi soli, hi ni ntshunxeko wo vulavula eka Xikwembu; naswona xin’wana ni xin’wana lexi hi xi kombelaka ha xi amukela eka xona, hikuva hi hlayisa swileriso swa xona naswona hi endla swilo leswi tsakisaka ematihlweni ya xona.”—1 Yohane 3:21, 22.

Ku khongela eka Yehovha hi ku ntshunxeka swi vula leswaku hi nga n’wi byela xin’wana ni xin’wana. Ku chava kwihi na kwihi, ku karhateka, kumbe mivilelo leyi hi karhataka hi nga yi byela Yehovha, hi tiyiseka leswaku minkarhi hinkwayo u ta yingisa swikhongelo swa hina leswi humaka embilwini. Hambiloko hi endle xidyoho lexikulu, ku tivona nandzu a ku fanelanga ku hi sivela ku vulavula hi ku ntshunxeka loko hi hundzukile hakunene.

Nyiko leyi nga hi faneriki ya ntshunxeko wo vulavula i ya risima hakunene. Ha yona hi nga vangamisa Xikwembu entirhweni wa hina wo chumayela ni wo dyondzisa kutani hi tshinela swinene eka xona hi xikhongelo. Hi nga ‘cukumeti ntshunxeko wa hina wo vulavula, lowu faneleke ku hakeriwa hi hakelo leyikulu’—hakelo ya vutomi lebyi nga heriki.—Vaheveru 10:35.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]

Muapostola Pawulo u vulavule hi xivindzi

[Swifaniso leswi nga eka tluka 15]

Ku dyondzisa hi ndlela leyi vuyerisaka swi lava leswaku hi vulavula hi ku ntshunxeka

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

I swa nkoka ku vulavula hi ku ntshunxeka loko hi khongela