“Mi Nga Gunguli”
“Mi Nga Gunguli”
“Hambetani mi endla swilo hinkwaswo mi nga gunguli.”—VAFILIPIYA 2:14.
1, 2. Muapostola Pawulo u va nyike ndzayo yihi Vakreste va le Filipiya ni va le Korinto, naswona ha yini?
EKA papila ra yena leri huhuteriweke hi Xikwembu leri yaka eka vandlha ra Vukreste ra le Filipiya ra lembe-xidzana ro sungula, muapostola Pawulo u ri bumabumele swinene. U bumabumele vapfumeri-kulobye va le mutini wolowo hikwalaho ka moya wa vona wo hanana ni wa ku hiseka, naswona u tsakele mintirho ya vona leyinene. Nilokoswiritano, Pawulo u va tsundzuxe leswaku va “hambet[a va] endla swilo hinkwaswo [va] nga gunguli.” (Vafilipiya 2:14) Ha yini muapostola loyi a nyikele xitsundzuxo lexi?
2 Pawulo a a swi tiva leswaku ku gungula ku nga vanga yini. Emalembeni ma nga ri mangani emahlweni ka kwalaho, a a tsundzuxe vandlha ra le Korinto leswaku ku gungula swi ni khombo. Pawulo u vule leswaku loko Vaisrayele va ha ri emananga, a va tshamela ku hlundzukisa Yehovha. Njhani? Hi ku navela swilo swo biha, hi ku gandzela swifaniso, hi ku endla vumbhisa, hi ku ringa Yehovha na hi ku n’unun’uta. Pawulo u khutaze Vakorinto leswaku va dyondza eka swikombiso leswi. U tsarile: “Naswona hi nga vi van’unun’uti, tanihi leswi van’wana va vona va n’unun’uteke, kutani va lovisiwa hi mulovisi.”—1 Vakorinto 10:6-11.
3. Ha yini mhaka ya ku gungula yi fanele yi hi khumba namuntlha?
3 Tanihi malandza ya Yehovha ya namuntlha, hi kombisa moya lowu fanaka ni wa le vandlheni ra le Filipiya. Hi hisekela ku endla mintirho leyinene, naswona ha rhandzana. (Yohane 13:34, 35) Hambiswiritano, hikwalaho ka khombo leri vangiweke hi ku gungula ka vanhu va Xikwembu enkarhini lowu hundzeke, hi ni xivangelo lexi twalaka xo yingisa ndzayo leyi: “Hambetani mi endla swilo hinkwaswo mi nga gunguli.” A hi rhangeni hi kambisisa swikombiso swa vanhu lava gunguleke leswi nga eMatsalweni. Kutani hi ta bula hi swilo swin’wana leswi hi nga swi endlaka namuntlha leswaku hi nga weriwi hi khombo hikwalaho ko gungula.
Ntshungu Lowo Biha Wu Gungulela Yehovha
4. Vaisrayele va gungule hi ndlela yihi emananga?
4 Rito ra Xiheveru leri vulaka ‘ku gungula, ku vilela, kumbe ku mpfhumpfha’ ri tirhisiwa eBibeleni eka swiendlakalo leswi humeleleke emalembeni ya 40 lawa Vaisrayele va ma heteke emananga. Minkarhi yin’wana, Vaisrayele a va gungula hikwalaho ka leswi a va langutana ni xiyimo xo karhi lexi a xi nga va tsakisi. Hi xikombiso, mavhiki ma nga ri mangani endzhaku ka ku kutsuriwa ka vona evuhlongeni bya le Egipta, “ntshungu hinkwawo wa vana va Israyele wu sungule ku gungulela Muxe na Aroni.” Vaisrayele va vilele hi swakudya, va ku: “Loko ntsena a hi lo dlayiwa hi voko ra Yehovha etikweni ra Egipta laha a hi tshama emahlweni ka timbita ta nyama, laha a hi dya xinkwa hi eneriseka, hikuva mi hi tise emananga leswaku mi ta dlaya nhlengeletano hinkwayo hi ndlala.”—Eksoda 16:1-3.
5. Loko Vaisrayele va gungula, entiyisweni a va gungulela mani?
5 Entiyisweni, Yehovha u nyike Vaisrayele leswi a va swi pfumala loko va ha ri emananga, a va nyika swakudya ni mati hi rirhandzu. Vaisrayele a va nga ri ekhombyeni ra leswaku va nga dlayiwa hi ndlala emananga. Kambe, leswi a va nga enerisekanga va hundzelete xiyimo xa vona xo tika kutani va sungula ku gungula. Hambileswi a va gungulela Muxe na Aroni, eka Yehovha a swi fana ni loko va gungulela Xikwembu hi xoxe. Muxe u byele Vaisrayele a ku: “Yehovha u twe ku gungula ka n’wina loku mi gungulaka ha kona eka yena. Xana hina ho va yini? A mi gungulelanga hina, kambe mi gungulele Yehovha.”—Eksoda 16:4-8.
6, 7. Hilaha swi kombisiweke hakona eka Tinhlayo 14:1-3, langutelo ra Vaisrayele a ri cince hi ndlela yihi?
6 Endzhakunyana ka kwalaho, Vaisrayele va tlhele va gungula. Muxe u rhume vavanuna va 12 leswaku va ya kambela Tiko leri Tshembisiweke. Khume wa vona va vuye ni xiviko xo biha. Vuyelo byi ve byihi? “Vana va Israyele hinkwavo va sungula ku gungulela Muxe na Aroni, kutani ntshungu hinkwawo wu sungula ku va pfukela, wu ku: ‘Loko a hi lo fela etikweni ra Egipta kumbe loko a hi lo fela emananga lawa! Ha yini Yehovha a hi tisa etikweni leri [ra Kanana] leswaku hi ta wa hi banga? Vasati va hina ni vana va hina va ta phangiwa. Xana a swi antswi leswaku hi tlhelela aEgipta?’”—Tinhlayo 14:1-3.
7 Langutelo ra Vaisrayele a ri cincile hakunene! Ku tlangela loku a va ri na kona eku sunguleni ku va susumetele ku yimbelelela Yehovha swidzuniso hikwalaho ka leswi A va ntshunxeke aEgipta ni ku va kutsula eLwandle ro Tshwuka. (Eksoda 15:1-21) Hambiswiritano, leswi a va langutane ni swiphiqo swa le mananga naswona a va chava Vakanana, ku tlangela ka vanhu va Xikwembu ku siviwe hi moya wa ku vilela. Ematshan’weni yo nkhensa Xikwembu hileswi xi va ntshunxeke, va xi vone nandzu hikwalaho ka leswi vona a va vona onge xi va tsona swo karhi. Hikwalaho, ku gungula a swi kombisa ku nga ma tlangeli hi ndlela leyi faneleke malunghiselelo ya Yehovha. A swi hlamarisi leswi a nga te: “Xana ntshungu lowu wo biha wu ta ya emahlweni wu ndzi gungulela ku fikela rini?”—Tinhlayo 14:27; 21:5.
Ku Gungula Hi Lembe-xidzana Ro Sungula
8, 9. Nyikela swikombiso swa vanhu lava vileleke leswi kumekaka eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki.
8 Swikombiso leswi se hi vulavuleke ha swona swa vanhu lava gunguleke a swi katsa mintlawa ya vanhu lava entiyisweni va vileleke va twiwa hi mani na mani. Hambiswiritano, loko Yesu Kreste a ri eYerusalema a tele Nkhuvo wa Mintsonga hi 32 C.E., “mintshungu a yi n’unun’uta ngopfu mayelana na yena.” (Yohane 7:12, 13, 32) A yi hlevetela hi yena, yin’wana yi ku a a ri wanuna lonene kasi yin’wana a yi ku a nga lulamanga.
9 Hi nkarhi wun’wana, Yesu ni vadyondzisiwa va yena a va endzele ekaya ka Levhi, kumbe Matewu, lowa muluvisi. “Vafarisi ni vatsari va vona, va sungula ku n’unun’uta eka vadyondzisiwa va yena, va ku: ‘Ha yini mi dya mi tlhela mi nwa ni valuvisi ni vadyohi?’” (Luka 5:27-30) Le Galeliya endzhakunyana ka kwalaho, “Vayuda va sungul[e] ku n’wi n’unun’utela [Yesu] hikuva u te: ‘Hi mina xinkwa lexi xikaka hi le tilweni.’” Ni van’wana va valandzeri va Yesu va khunguvanyisiwe hi leswi a swi vuleke kutani va sungula ku gungula.—Yohane 6:41, 60, 61.
10, 11. Vayuda lava vulavulaka Xigriki a va vilerisiwa hi yini, naswona vakulu lava nga Vakreste va nga vuyeriwa njhani eka ndlela leyi xivilelo xexo xi lunghisiweke ha yona?
10 Ku ve ni vuyelo lebyinene ngopfu eka lava n’unun’uteke endzhakunyana ka Pentekosta ya 33 C.E. Vadyondzisiwa vo tala lava a va ha ku hundzuka lava nga humiki eIsrayele a va ri karhi va tsakela ku khomiwa hi malwandla hi vapfumeri-kulobye eYudiya, kambe ku ve ni swiphiqo malunghana ni ku avelana swilo leswi a swi ri kona. Rungula ra kona ri ri: “Vayuda lava vulavulaka Xigriki va n’unun’utela Vayuda lava vulavulaka Xiheveru, hikuva tinoni ta vona a ti honisiwa eka mphakelo wa siku ni siku.”—Mintirho 6:1.
11 Ku n’unun’uta ka vanhu lava a ku nga fani ni ka Vaisrayele loko va ri emananga. Vayuda lava vulavulaka Xigriki a va vilelanga hi xiyimo xa vutomi bya vona hi ndlela ya vutianakanyi. Va dzike ngopfu eka swilaveko swa tinoni tin’wana leswi a swi nga enerisiwi. Ku tlula kwalaho, vanhu lava a va pfuxanga mpfilumpfilu naswona a va vilelanga hi Yehovha erivaleni. Va vilele eka vaapostola, lava va hleleke leswaku ku tekiwa goza hi xihatla hikuva xivilelo lexi a xi fanerile. Hakunene vaapostola va vekele vakulu lava nga Vakreste xikombiso lexinene namuntlha! Varisi lava va moya va tiyiseka leswaku a va ‘sivi tindleve ta vona leswaku va nga twi xirilo xa xisiwana.’—Swivuriso 21:13; Mintirho 6:2-6.
Tivoneleni Eka Nkucetelo Lowu Onhaka Wa Ku Gungula
12, 13. (a) Nyikela xikombiso lexi kombisaka vuyelo bya ku gungula. (b) I yini lexi nga ha susumetelaka munhu leswaku a gungula?
12 Swikombiso swo tala swa le Matsalweni leswi hi swi kambisiseke swi kombisa leswaku ku gungula ku vange ku onhaka lokukulu exikarhi ka vanhu va Xikwembu enkarhini lowu hundzeke. Hikwalaho, hi fanele hi anakanyisisa swinene malunghana ni nkucetelo lowu onhaka lowu ku nga wu vangaka namuntlha. Hi lexi xikombiso lexi nga hi pfunaka. Mixaka yo tala ya nsimbi yi tala ku kurha. Loko yo honisiwa loko yi sungula ku kurha, nsimbi yoleyo yi nga onhaka lerova yi nga ha tirhiseki. Timovha to tala swinene ta tshikiwa, ku nga ri hi leswi ti onhakeke, kambe hikwalaho ka leswi miri wa tona wu kurheke lerova swi nga va na khombo ku wu tirhisa movha wolowo. Hi nga xi tirhisa njhani xifaniso lexi eka ku gungula?
13 Tanihi leswi tinsimbi tin’wana ti talaka ku kurha, vanhu lava nga hetisekangiki va ni mboyamelo wa ku vilela. Hi fanele hi tshama hi xalamukile leswaku hi ta swi vona loko mboyamelo lowu se wu lava ku hi nghena. Tanihi leswi ndzhongo ni moya lowu nga ni munyu swi nyanyisaka ku kurha, ni maxangu ma hi endla hi gungula ngopfu. Ntshikilelo wu nga endla mhaka yitsongo yi va mhaka yikulu. Leswi swiyimo swi yaka swi nyanya emasikwini yo hetelela ya mafambiselo lawa, swilo leswi nga ha hi endlaka hi vilela na swona swi ta ya swi andza. (2 Timotiya 3:1-5) Hikwalaho, nandza wun’we wa Yehovha a nga ha sungula ku vilela hi nandza wun’wana. Swi nga ha endleka a vilerisiwa hi mhaka leyi nga nyawuriki, yo tanihi ku nga tsakisiwi hi ku tsana ka munhu un’wana, vuswikoti bya yena, kumbe malunghelo ya yena.
14, 15. Ha yini hi nga fanelanga hi pfumela ku va ni mboyamelo wa ku vilela?
14 Ku nga khathariseki leswaku hi karhatiwa hi yini, kambe loko hi tshika mboyamelo wa ku vilela wu hi lawula, wu nga endla leswaku hi va ni moya wa ku nga eneriseki ni ku va vanhu lava tshamelaka ku gungula. Ina, vuyelo lebyi onhaka hi tlhelo ra moya bya ku gungula byi nga ha hi onha hilaha ku heleleke. Loko Vaisrayele va gungule hi vutomi bya vona emananga, va kale va vona Yehovha nandzu. (Eksoda 16:8) Hi nga tshuki hi swi pfumelela sweswo swi humelela eka hina!
15 Leswaku nsimbi yi nga hatli yi kurha swi lava yi pendiwa hi pende leyi nga kurhiki naswona laha ku tikombaka ku sungula ku kurha ku fanele ku hatla ku pendiwa na kona. Hilaha ku fanaka, loko hi xiya leswaku hi ni mboyamelo wa ku vilela, hi nga wu lawula hi ku khongela hi mhaka yoleyo hi tlhela hi endla matshalatshala yo yi lunghisa hi xihatla. Njhani?
Vana Ni Langutelo Leri Fanaka Ni Ra Yehovha
16. Mboyamelo wo vilela wu nga hluriwa njhani?
16 Ku vilela ku endla hi anakanya swinene hi hina ni hi swiphiqo swa hina ivi ku endla hi honisa mikateko leyi hi yi kumaka tanihi Timbhoni ta Yehovha. Leswaku hi hlula mboyamelo wa ku vilela, hi fanele hi tshama hi ri karhi hi anakanya hi mikateko leyi. Hi xikombiso, un’wana ni un’wana wa hina u ni lunghelo lerikulu ra ku byarha vito ra Yehovha. (Esaya 43:10) Hi nga hlakulela vuxaka lebyikulu na yena, naswona ha swi kota ku vulavula ni “Mutwi wa xikhongelo” nkarhi wihi ni wihi. (Pisalema 65:2; Yakobo 4:8) Vutomi bya hina byi ni xikongomelo xa xiviri hikuva hi twisisa mphikamakaneta ya vuhosi bya vuako hinkwabyo hi tlhela hi tsundzuka leswaku hi ni lunghelo ra ku hlayisa vutshembeki eka Xikwembu. (Swivuriso 27:11) Hi nga chumayela mahungu lamanene ya Mfumo nkarhi na nkarhi. (Matewu 24:14) Ku va ni ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Yesu Kreste swi endla leswaku hi va ni ripfalo leri baseke. (Yohane 3:16) Hi kuma mikateko yoleyo ku nga khathariseki leswaku hi fanele hi tiyisela swiphiqo swo tanihi kwihi.
17. Ha yini hi fanele hi ringeta ku languta swilo hi langutelo ra Yehovha, hambiloko hi ri ni xivangelo lexi twalaka xa ku vilela?
17 A hi ringeteni ku vona swilo hi langutelo ra Yehovha, ku nga ri ra hina. Mupisalema Davhida u yimbelerile: “Oho Yehovha, ndzi tivise tindlela ta wena; ndzi dyondzise mintila ya wena.” (Pisalema 25:4) Loko hi ri ni xivangelo lexi twalaka xo vilela, Yehovha wa swi vona. A nga lulamisa timhaka hi ku hatlisa. Kambe ha yini minkarhi yin’wana a pfumelela maxangu leswaku ma ya emahlweni? A nga ha va a swi endlela leswaku a hi pfuna hi va ni timfanelo letinene to tanihi ku lehisa mbilu, ku tiyisela ni ripfumelo.—Yakobo 1:2-4.
18, 19. Hlamusela vuyelo lebyi nga ha vaka kona loko hi tiyisela swiphiqo hi nga vileli.
18 Loko hi tiyisela swiphiqo hi nga vileli swi hi pfuna leswaku hi antswisa vumunhu bya hina naswona swi nga ha tlhela swi tsakisa lava xiyaka ndlela leyi hi tikhomaka ha yona. Hi 2003 ntlawa wun’wana wa Timbhoni ta Yehovha wu fambe hi bazi wu suka eJarimani wu ya entsombanweni le Hungary. Muchayeri wa bazi a a nga ri Mbhoni, naswona a a nga swi tsakeli ku ya va ni Timbhoni masiku ya khume. Hambiswiritano, loko a heta riendzo rero se a a cince langutelo ra yena hi ku helela. Ha yini?
19 Loko va ha ri eriendzweni rolero ku ni swilo swo hlayanyana leswi nga fambangiki kahle. Kambe Timbhoni teto a ti vilelanga. Muchayeri yoloye u vule leswaku wa sungula ku famba ni ntlawa lowunene ku fana ni lowu! Kahle-kahle, u tshembise leswaku enkarhini lowu taka loko Timbhoni ti n’wi endzela ekaya ka yena, u ta ti amukela kutani a ti yingiserisisa. Vakhandziyi lava va endle leswaku ku va ni vuyelo lebyinene hi ku “endla swilo hinkwaswo [va] nga gunguli”!
Ku Rivalela Ku Kondletela Vun’we
20. Ha yini hi fanele hi rivalelana?
20 Ku vuriwa yini loko hi vilela hi mupfumeri-kulorhi? Loko mhaka ya kona yi ri yikulu, hi fanele hi tirhisa misinya ya milawu leyi vuriweke hi Yesu eka Matewu 18:15-17. Kambe, minkarhi yin’wana leswi a swi bohi tanihi leswi swivilelo swa kona swi nga nyawuriki. Ha yini u nga teki xiyimo lexi tanihi nkarhi wo kombisa ku rivalela? Pawulo u tsarile: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana. Tanihi leswi Yehovha a mi rivaleleke hi ku ntshunxeka, na n’wina endlani sweswo. Kambe, handle ka swilo leswi hinkwaswo, ambalani rirhandzu, hikuva i xiboho lexi hetisekeke xa vun’we.” (Vakolosa 3:13, 14) Xana hi tiyimiserile ku rivalela? Xana Yehovha a nga na xivangelo xo vilela hi hina? Kambe, u tshamela ku hi kombisa ntwela-vusiwana a tlhela a hi rivalela.
21. Xana lava yingisaka vanhu lava gungulaka va nga ha khumbeka njhani?
21 Ku nga khathariseki leswaku hi vilela hi yini, ku gungula a ku nge swi tlhantlhi swiphiqo. Rito ra Xiheveru leri vulaka ‘ku gungula’ ri nga tlhela ri vula “ku mpfhumpfha.” A swi kanakanisi leswaku a hi swi tsakeli ku va ekusuhi ni munhu la gungulaka naswona hi ringeta ku n’wi papalata. Loko ho gungula, kumbe hi mpfhumpfha, lava va hi yingiseleke va nga ha titwa hi ndlela leyi fanaka. Phela, swi nga ha endleka va nga swi tsakeli ku va ekusuhi na hina lerova va lava ku hi papalata! Ku mpfhumpfha ku nga ha koka nyingiso wa munhu wo karhi, kambe entiyisweni a ku nge hi endli hi va vanghana va yena.
22. Xana nhwanyana un’wana u vule yini hi Timbhoni ta Yehovha?
22 Moya wo rivalela wu kondletela vun’we—ku nga nchumu lowu tsakeriwaka hi vanhu va Yehovha. (Pisalema 133:1-3) Etikweni rin’wana ra le Yuropa, nhwanyana wa Mukhatoliki wa malembe ya 17 hi vukhale u tsalele hofisi ya rhavi ya Timbhoni ta Yehovha a phofula ndlela leyi a ti tsakelaka ha yona Timbhoni. U te: “Hi yona ntsena nhlengeletano leyi ndzi yi tivaka leyi swirho swa yona swi nga venganiki, swi nga riki na makwanga, xihlawu-hlawu, vutianakanyi, kumbe timholovo.”
23. Hi ta bula hi yini exihlokweni lexi landzelaka?
23 Ku tlangela mikateko hinkwayo ya moya leyi hi yi kumaka tanihi vagandzeri va Xikwembu xa ntiyiso, ku nga Yehovha, swi ta hi pfuna leswaku hi kondletela vun’we hi tlhela hi papalata ku gungula hi van’wana etimhakeni ta munhu hi yexe. Xihloko lexi landzelaka xi ta kombisa ndlela leyi timfanelo leti Xikwembu xi hi dyondzisaka leswaku hi va na tona ti nga hi sivelaka ha yona leswaku hi nga hlanganyeli eka muxaka wun’wana wa ku gungula lowu nga ni khombo swinene—ku nga ku gungula hi xiphemu xa laha misaveni xa nhlengeletano ya Yehovha.
Wa Tsundzuka Xana?
• Ku gungula ku katsa yini?
• Byi nga fanisiwa na yini vuyelo bya ku gungula?
• I yini lexi nga hi pfunaka ku lawula mboyamelo wa ku gungula?
• Ku tiyimisela ku rivalela swi nga hi pfuna njhani leswaku hi papalata ku gungula?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 14]
Vaisrayele kahle-kahle a va gungulela Yehovha!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Xana wa ringeta ku languta swilo hi ndlela leyi Yehovha a swi langutaka ha yona?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]
Ku rivalela ku kondletela vun’we bya Vukreste