“Emisaveni, Hilaha Ku Endlekaka Hakona eTilweni”

“Dyondzo ya Khatoliki yi vulavula hi Swilo swa Mune swo Hetelela: Rifu, Vuavanyisi, Tihele ni Tilo.”—Catholicism, leyi tsariweke hi George Brantl.

XIYA leswaku eka Swilo leswi swa Mune swo Hetelela leswi vanhu va nga ta humeleriwa hi swona, misava a yi katsiwi. Sweswo a swi hlamarisi nikatsongo hikuva ku fana ni tikereke tin’wana to tala, Kereke ya Khatoliki yi pfumela leswaku siku rin’wana misava yi ta lovisiwa. Dictionnaire de Théologie Catholique yi yi hlamusela kahle mhaka leyi eka nhloko-mhaka leyi nge, “Ku Hela Ka Misava” loko yi ku: “Kereke ya Khatoliki yi dyondzisa leswaku misava leyi nga kona sweswi, leyi Xikwembu xi yi tumbuluxeke a yi nge tshami hilaha ku nga heriki.” Eka dyondzo yin’wana ya sweswinyana ya Kereke ya Khatoliki ku vuriwe leswi: “Misava ya hina . . . yi ta nyamalala.” Kambe loko misava yi ta nyamalala, ku ta humelela yini hi switshembiso leswi nga eBibeleni swa paradeyisi ya laha misaveni?

Bibele yi vulavula hi paradeyisi ya le nkarhini lowu taka ya laha misaveni. Hi xikombiso, muprofeta Esaya u hlamusele misava ni vaaki va yona hi ndlela leyi: “Kunene va ta aka tindlu va tshama eka tona; kunene va ta rima masimu ya vhinya va dya mihandzu ya wona. A va nge aki  kutani ku tshama un’wana; a va nge rimi kutani ku dya un’wana. Hikuva masiku ya vanhu va mina ma ta fana ni masiku ya murhi; ni ntirho wa mavoko ya vona, vahlawuriwa va mina va ta wu tirhisa hi xitalo.” (Esaya 65:21, 22) Vayuda lava Xikwembu xi va tshembiseke timhaka leti, a va tiyiseka leswaku tiko ra vona—entiyisweni misava hinkwayo—siku rin’wana a ri ta va paradeyisi leswaku vanhu va vuyeriwa hilaha ku nga heriki.

Pisalema 37 yi tiyisekisa ntshembo lowu. “Lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava.” (Pisalema 37:11) Ndzimana leyi a yi vulavuli hi ku vuyeteriwa ka nkarhinyana ka tiko ra Israyele eTikweni leri Tshembisiweke ntsena. Pisalema leyi fanaka yi swi veka hi ku kongoma yi ku: “Lavo lulama va ta dya ndzhaka ya misava, va ta tshama eka yona hi masiku.” (Pisalema 37:29) * Xiya leswaku pisalema leyi yi ri hakelo ya “lavo rhula” ku ta va vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Eka Bibele ya Xifurwa, nhlamuselo ya ndzimana leyi yi vula leswaku rito leri nge “rhula” “ri ni nhlamuselo leyi enteke swinene ku tlula ndlela leyi va ri hlamuselaka ha yona loko ri hundzuluxeriwa; ri katsa lava nga swisiwana, lava xanisekaka kumbe lava xanisiwaka hikwalaho ka Yahweh [Yehovha], lava titsongahataka va tiveka ehansi ka Xikwembu.”

Emisaveni Kumbe eTilweni?

Eka Dyondzo ya le Ntshaveni, Yesu u tshembise mhaka leyi hi tsundzuxaka matsalwa lama tshahiweke laha henhla, a ku: “Ku katekile lavo rhula hikuva va ta dya ndzhaka ya misava.” (Matewu 5:5, Bibele—Mahungu Lamanene) Ni laha, hakelo leyi nga heriki ya lavo tshembeka ku ta va misava. Hambiswiritano, Yesu u swi veke erivaleni eka vaapostola va yena leswaku a a ya va lunghiselela ndhawu “endlwini ya Tatana [wakwe]” kutani a va ta va na yena etilweni. (Yohane 14:1, 2; Luka 12:32; 1 Petro 1:3, 4) Hikwalaho, hi fanele hi swi twisisa njhani switshembiso swa mikateko ya le misaveni? Xana swa ha ri swa nkoka ni namuntlha, naswona i swa nkoka eka vamani?

Swidyondzi swo tala swa Bibele swi vula leswaku “misava” leyi boxiweke eDyondzweni ya Yesu ya le Ntshaveni ni le ka Pisalema 37 a hi yona misava leyi ya xiviri. Eka tinhlamuselo takwe leti nga eka Bible de Glaire, F. Vigouroux u xiye leswaku ku vulavuriwa hi “xifaniso xa matilo ni xa Kereke” eka tindzimana leti. Hi ku ya hi M. Lagrange, mukambisisi wa Bibele la nga Mufurwa, nkateko lowu “a hi xitshembiso xa leswaku lavo rhula va ta dya ndzhaka ya misava leyi va tshamaka eka yona, hambi i ya mafambiselo lawa kumbe misava leyi hetisekeke ya nkarhi lowu taka, kambe i xitshembiso xa ndhawu yihi na yihi, ku nga mfumo wa matilo.” Mukambisisi un’wana wa Bibele u ri i “misava yo fanekisela leyi vulaka matilo.” Kasi valavisisi van’wana va Bibele va vula leswaku “tiko ra xitshembiso, Kanana, i ro fanekisela naswona ri yimela tiko ra le tilweni, mfumo wa Xikwembu, ndhawu leyi tshembisiweke lavo rhula. Nakambe yoleyo i nhlamuselo ya xifaniso lexi nga eka Pisalema 37 ni le tindhawini tin’wana.” Kambe, xana hi fanele hi hatlisela ku vula leswaku misava ya xiviri a yi kona eka switshembiso swa Xikwembu?

Xikongomelo Lexi Nga Heriki Xa Misava

Eku sunguleni, misava a yi fambisana hi ku kongoma ni xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni vanhu. Mupisalema u tsarile a ku: “Loko ku ri matilo, i matilo ya Yehovha, kambe misava u yi nyike vana va vanhu.” (Pisalema 115:16) Hikwalaho, xikongomelo xo sungula xa Xikwembu hi vanhu a xi fambisana ni misava ku nga ri matilo. Yehovha u lerise mpatswa wo sungula wa vanhu leswaku wu ndlandlamuxa ntanga wa le Edeni leswaku wu va emisaveni hinkwayo. (Genesa 1:28) Xikongomelo lexi a xi nga ri xa nkarhinyana. Yehovha wa hi tiyisekisa eRitweni rakwe leswaku misava yi ta tshama hilaha ku nga heriki, u ri: “Xitukulwana xa hundza, xitukulwana xa ta; kambe misava yi kona hilaha  ku nga riki na makumu.”—Eklesiasta 1:4; 1 Tikronika 16:30; Esaya 45:18.

Switshembiso swa Xikwembu swi ta hetiseka hambi ko ba lexi dumaka, hikuva hi Lexi nge Henhla-henhla kutani xa hi tiyisekisa leswaku swi ta hetiseka. Bibele yi tirhisa xifaniso xa ndzhendzeleko wa mati wa ntumbuluko ku hlamusela leswaku switshembiso swa Xikwembu swi ta hetiseka hakunene, yi ku: “Tanihi leswi mpfula yi naka ehansi, ni gamboko ku suka ematilweni, naswona yi nga tlheleriki endhawini yoleyo yi nga si tsakamisa misava yi yi endla yi mirisa yi tlhela yi hlukisa, . . . hikwalaho ni rito ra mina [rito ra Xikwembu] leri humaka enon’wini wa mina ri ta endlisa sweswo. A ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.” (Esaya 55:10, 11) Xikwembu xi tshembisa vanhu swilo swo karhi. Ku nga ha hundza nkarhi wo karhi switshembiso sweswo swi nga si hetiseka, kambe swi ta hetiseka hakunene. Swi ta ‘tlhelela’ eka xona loko hinkwaswo leswi xi swi vuleke se swi endlekile.

Yehovha hakunene u swi ‘tsakerile’ ku tumbuluxa misava leswaku vanhu va tshama eka yona. Loko siku ra vutsevu ra ku tumbuluxa ri fike emakumu, u vule leswaku hinkwaswo a swi ri “swinene ngopfu.” (Genesa 1:31) Ku hundzuriwa ka misava leswaku yi va paradeyisi leyi tshamaka hilaha ku nga heriki i xiphemu xa xikongomelo xa Xikwembu lexi nga siki hetisekaka. Nilokoswiritano, switshembiso swa Xikwembu ‘a swi nge tlheleli eka xona swi nga ri na vuyelo.’ Switshembiso hinkwaswo swa vutomi lebyi hetisekeke emisaveni, laha vanhu va nga ta hanya hilaha ku nga heriki hi ku rhula ni nsirhelelo swi ta hetiseka.—Pisalema 135:6; Esaya 46:10.

Xikongomelo Xa Xikwembu Xi Ta Hetiseka Hakunene

Xidyoho xa vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha, xi xi kavanyete swa xinkarhana xikongomelo xo sungula xa Xikwembu xo endla misava yi va paradeyisi. Endzhaku ka loko va tlule nawu, va hlongoriwile entangeni. Xisweswo, va lahlekeriwe hi lunghelo ro hoxa xandla eku hetisiseni ka xikongomelo xa Xikwembu xa leswaku vanhu lava hetisekeke va tshama emisaveni leyi nga paradeyisi. Hambiswiritano, Xikwembu xi endle malunghiselelo ya leswaku xikongomelo xa xona xi hetiseka. Njhani?—Genesa 3:17-19, 23.

Xiyimo xa le Edeni xa fana ni xa wanuna loyi a sungulaka ku aka yindlu endhawini leyinene. Loko a ha ku sungula ku aka masungulo ya yindlu yoleyo, ku ta munhu kutani a onha masungulo wolawo. Ematshan’weni yo tshika ntirho wa yena wo aka, wanuna loyi u teka magoza yo karhi ku tiyisekisa leswaku ntirho wolowo wu ya emahlweni ku kondza yindlu yi hela. Hambiloko ntirho lowu lowu engetelekeke wu ta koxa mali yin’wana, swi le rivaleni leswaku i vutlhari ku hetisa ntirho lowu a wu sunguleke.

Hilaha ku fanaka, Xikwembu xi endle malunghiselelo ku tiyisekisa leswaku xikongomelo xa xona xa hetiseka. Endzhakunyana ka loko vatswari va hina vo sungula va dyohile, xi tivise hi ta ntshembo lowu a wu ta kumiwa hi vatukulu va vona—“mbewu” leyi a yi ta lunghisa leswi onhiweke. Loko vuprofeta lebyi byi hetiseka, xiphemu lexikulu xa mbewu a ku ri N’wana wa Xikwembu, Yesu, loyi a teke emisaveni kutani a nyikela hi vutomi bya yena tanihi gandzelo leswaku vanhu va tlhela va xaviwa. (Vagalatiya 3:16; Matewu 20:28) Loko se a pfuxeriwe etilweni, Yesu a a ta va Hosi ya Mfumo. Ku tlula kwalaho, hi yena munhu wo rhula loyi a dyaka ndzhaka ya misava swin’we ni vanhu van’wana vo tshembeka lava nga ta pfuxeriwa etilweni leswaku va fuma na yena eMfun’weni lowu. (Pisalema 2:6-9) Hi ku famba ka nkarhi, hulumendhe leyi yi ta lawula timhaka ta laha misaveni leswaku xikongomelo xo sungula xa Xikwembu xi hetiseka kutani yi hundzula misava yi va paradeyisi. Ku vuriwa leswaku vanhu vo rhula va ntsandza-vahlayi va “dya ndzhaka ya misava” hileswi va vuyeriwaka eka Mfumo lowu wa Yesu Kreste swin’we ni vafumi-kulobye.—Genesa 3:15; Daniyele 2:44; Mintirho 2:32, 33; Nhlavutelo 20:5, 6.

“Emisaveni, Hilaha Ku Endlekaka Hakona eTilweni”

Ku ponisiwa loku ka vanhu lava nga ta hanya etilweni ni le misaveni, ku hlamuseriwe exivonweni lexi voniweke hi muapostola Yohane. U  vone tihosi leti hlawuriweke exikarhi ka vadyondzisiwa vo tshembeka va Kreste ti ri eswiluvelweni swa le tilweni. Bibele yi vula hi ku kongoma leswaku vanghana lava va Kreste “va ta va tihosi emisaveni.” (Nhlavutelo 5:9, 10) Xiya swilo swimbirhi leswi ku hetiseka ka xikongomelo xa Xikwembu ku nga ta vula swona—misava leyi vuyeteriweke leyi nga ehansi ka nkongomiso wa Mfumo wa le tilweni lowu vumbiwaka hi Yesu Kreste ni vadyandzhaka swin’we na yena. Hinkwawo malunghiselelo lawa ya Xikwembu ma endla leswaku ku va ni ku vuyeteriwa ko hetelela ka Paradeyisi ya laha misaveni hi ku ya hi xikongomelo xo sungula xa Xikwembu.

Eka xikhongelo xa yena xa xikombiso, Yesu u rhambe vadyondzisiwa va yena ku va va khongelela ku rhandza ka Xikwembu leswaku ku endleka “emisaveni hilaha ku endlekaka hakona etilweni.” (Matewu 6:9, 10) Xana marito lawa a ma ta twisiseka loko misava a yi ta lovisiwa kumbe yi ri xifaniso ntsena xa tilo? Hilaha ku fanaka, xana a ma ta twisiseka loko vanhu hinkwavo lavo lulama a va ya etilweni? Ku rhandza ka Xikwembu hi misava ku vekiwe erivaleni eMatsalweni, ku sukela eka rungula ra ku tumbuluxiwa ka swilo ku fikela eka swivono swa buku ya Nhlavutelo. Misava yi ta va paradeyisi hilaha Xikwembu a xi lave hakona. Loku i ku rhandza ka Xikwembu loku xi ku tshembiseke leswaku ku ta hetiseka. Lavo tshembeka lava nga emisaveni va khongelela leswaku ku rhandza koloko ku hetiseka.

Xikwembu lexi nga ‘hundzukangiki’ lexi nga Muvumbi, eku sunguleni a xi lave leswaku ku va ni vutomi lebyi nga heriki emisaveni. (Malakiya 3:6; Yohane 17:3; Yakobo 1:17) Magazini lowu wa Xihondzo xo Rindza se wu ni malembe lama tlulaka 100 wu ri karhi wu hlamusela timhaka leti timbirhi ta ku hetiseka ka xikongomelo xa Xikwembu. Leswi swi hi pfuna ku twisisa switshembiso leswi nga eMatsalweni swa ku vuyeteriwa ka misava. Ha ku rhamba leswaku u ya emahlweni u kambisisa mhaka leyi, ku nga ha va hi ku vulavurisana ni Timbhoni ta Yehovha kumbe hi ku tsalela vakandziyisi va magazini lowu.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]

Bibele yi vulavula hi ku kongoma hi ku simekiwa ka le nkarhini lowu taka ka Paradeyisi emisaveni

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Xana xikhongelo xa xikombiso xa Yesu a xi ta twisiseka loko misava a yi ta lovisiwa?