“Mi Twile Hi Ta Ku Tiyisela Ka Yobo”
“Mi Twile Hi Ta Ku Tiyisela Ka Yobo”
“Mi twile hi ta ku tiyisela ka Yobo naswona mi byi vonile vuyelo bya kona lebyi Yehovha a byi nyikeleke, leswaku Yehovha u ni xinakulobye lexikulu swinene ni tintswalo.”—YAKOBO 5:11.
1, 2. Mpatswa wun’wana wa le Poland wu langutane ni ndzingo wihi?
HARALD ABT a a nga si va na lembe a ri Mbhoni ya Yehovha loko vuthu ra Hitler ri teka Danzig (laha sweswi ku nga Gdańsk) en’walungwini wa Poland. Hiloko xiyimo xi sungula ku tika, ina a xi ri ni khombo eka Vakreste va ntiyiso lava a va tshama kwalaho. Magestapo ma ringete ku sindzisa Harald leswaku a sayina tsalwa leri kombisaka leswaku u landzula ripfumelo ra yena, kambe u arile. Endzhaku ko heta mavhiki yo hlayanyana ekhotsweni, Harald u yisiwe ekampeni ya nxaniso ya le Sachsenhausen, laha a a tshamela ku xungetiwa ni ku biwa. Mutirhela-mfumo u kombetele chimele ya laha a ku hisiwa kona mintsumbu kutani a byela Harald a ku: “Ku nga si hela masiku ya 14 u ta va u tlhandlukele eka Yehovha wa wena loko u nga landzuli ripfumelo ra wena.”
2 Loko Harald a khomiwa, nsati wa yena Elsa, a a ha mamisa n’wana wa vona wa nhwanyana wa tin’hweti ta khume hi vukhale. Kambe Magestapo a ma n’wi tshikanga Elsa. Swi nga si ya kule, u tekeriwe n’wana wa yena ivi yena a yisiwa ekampeni ya le Auschwitz laha vanhu a va dlayeriwa kona. Kambe u kote ku tiyisela malembe yo tala ku fana na Harald. U nga twa to tala malunghana ni ndlela leyi va tiyiseleke ha yona, eka Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi) xa April 15, 1980. Harald u tsarile: “Ndzi hete malembe ya 14 ndzi ri etikampeni ta nxaniso ni le makhotsweni hikwalaho ka ku pfumela ka mina eka Xikwembu. Ndzi vutisiwile: ‘Xana nsati wa wena u ku pfunile leswaku u tiyisela swilo leswi hinkwaswo?’ U ndzi pfunile hakunene! Ndzi swi tive to ho suka leswaku a nge ri landzuli ripfumelo ra yena, naswona ku tiva sweswo swi ndzi tiyisile. A ndzi swi tiva leswaku a swi ta antswa a ndzi vona ndzi file ku ri ni ku twa leswaku ndzi ntshunxiwile hikwalaho ka leswi ndzi landzuleke ripfumelo. . . . Elsa u tiyisele maxangu yo tala loko a ha ri etikampeni ta nxaniso le Jarimani.”
3, 4. (a) I swikombiso swa vamani leswi nga khutazaka Vakreste leswaku va tiyisela? (b) Ha yini Bibele yi hi khutaza ku kambisisa ntokoto wa Yobo?
3 A swi olovi ku tiyiselela nhlomulo, hilaha Timbhoni to tala ti nga swi tiyisekisaka hakona. Hikwalaho ka leswi, Bibele yi tsundzuxa Vakreste hinkwavo yi ku: “Tekani vaprofeta lava vulavuleke hi vito ra Yehovha va ri ntila wa ku tiyiselela nhlomulo ni ku lehisa mbilu.” (Yakobo 5:10) Ematin’wini hinkwawo, malandza yo tala ya Xikwembu ma xanisiwile handle ka xivangelo. Swikombiso leswi vekiweke hi ‘papa leri lerikulu ra timbhoni’ swi nga hi khutaza leswaku hi hambeta hi tsutsuma hi ku tiyisela emphikizanweni wa hina wa Vukreste.—Vaheveru 11:32-38; 12:1.
4 EBibeleni, Yobo i xikombiso lexi hlamarisaka xa ku tiyisela. Yakobo u tsarile: “Maswivo! Lava tiyiseleke hi va vula lava tsakeke. Mi twile hi ta ku tiyisela ka Yobo naswona mi byi vonile vuyelo bya kona lebyi Yehovha a byi nyikeleke, leswaku Yehovha u ni xinakulobye lexikulu swinene ni tintswalo.” (Yakobo 5:11) Leswi humeleleke Yobo swo hi kombisa katsongo hi vuyelo lebyi nga ta kumiwa hi vanhu lava tshembekaka, lava Yehovha a va katekisaka. Xa nkoka swinene, swi paluxa ntiyiso lowu nga ta hi vuyerisa loko hi ri emaxangwini. Buku ya Yobo yi hi pfuna ku hlamula swivutiso leswi: Loko hi ringiwa, ha yini hi fanele hi ringeta ku twisisa mphikamakaneta ya nkoka leyi katsekaka? I timfanelo ni langutelo rihi leri nga hi pfunaka leswaku hi tiyisela? Hi nga va tiyisa njhani Vakreste-kulorhi lava nga le maxangwini?
Ku Twisisa Mphikamakaneta Hinkwayo Leyi Katsekaka
5. I mphikamakaneta yihi ya nkoka leyi hi faneleke hi yi tsundzuka loko hi langutane ni miringo?
5 Leswaku hi ringanisela etimhakeni ta moya loko hi ri emaxangwini, hi fanele hi twisisa mphikamakaneta hinkwayo leyi katsekaka. Handle ka swona, swiphiqo swa hina swi nga ha hi endla hi nga ha vi na langutelo lerinene hi swilo swa moya. Mphikamakaneta ya ku tshembeka eka Xikwembu i ya nkoka swinene. Tata wa hina wa le tilweni u endla xikombelo lexi ha un’we-un’we wa hina a nga xi yingisaka: “N’wananga, tlhariha u tsakisa mbilu yanga, leswaku ndzi ta angula loyi a ndzi tlhontlhaka.” (Swivuriso 27:11) Rolero i lunghelo ro hlawuleka hakunene! Hambileswi hi tsaneke hi tlhela hi nga hetiseki, hi nga n’wi tsakisa Muvumbi wa hina. Hi nga tsakisa Yehovha loko ndlela leyi hi n’wi rhandzaka ha yona yi hi endla leswaku hi kota ku tiyisela miringo. Rirhandzu ra ntiyiso ra Vukreste ri tiyisela swilo hinkwaswo. A ri heli.—1 Vakorinto 13:7, 8.
6. Sathana u n’wi tlhontlha njhani Yehovha, naswona u n’wi tlhontlha ku fikela kwihi?
6 Buku ya Yobo yi swi hlamusela kahle leswaku Sathana hi yena la tlhontlhaka Yehovha. Yi tlhela yi paluxa ku homboloka ka nala yoloye la nga vonakiki kun’we ni ndlela leyi a tiyimiseleke ha yona ku herisa vuxaka bya hina ni Xikwembu. Hilaha swi kombisiweke hakona emhakeni ya Yobo, Sathana entiyisweni u hehla malandza hinkwawo ya Yehovha a vula leswaku ma ni vutianakanyi naswona u lava ku kombisa leswaku rirhandzu leri ma rhandzaka Xikwembu ha rona ri nga hela. Se u ni magidi ya malembe a tlhontlhe Xikwembu. Loko Sathana a hlongoriwile etilweni, rito leri humaka etilweni ri n’wi hlamusele tanihi “muhehli wa vamakwerhu” ri tlhela ri vula leswaku u va hehla “vusiku ni nhlikanhi emahlweni ka Xikwembu xa hina.” (Nhlavutelo 12:10) Loko hi tiyisela hi ku tshembeka, hi nga kombisa leswaku swihehlo swa yena i mavunwa.
7. Hi nga lwisana njhani ni ku tsana ka nyama leswaku hi kota ku tiyisela miringo?
7 Hi fanele hi tsundzuka leswaku Diyavulosi u ta tirhisa nhlomulo wun’wana ni wun’wana lowu hi nga ha langutanaka na wona leswaku a ringeta ku hi kendlukisela ekule na Yehovha. Xana u n’wi ringe rini Yesu? U ringe Yesu loko a twa ndlala endzhaku ko heta masiku yo tala a titsona swakudya. (Luka 4:1-3) Hambiswiritano, vuxaka lebyi tiyeke lebyi Yesu a a ri na byona na Yehovha byi endle leswaku a lwisana hi matimba ni miringo ya Diyavulosi. I swa nkoka hakunene ku lwisana ni ku tsana kwihi na kwihi ka nyama hi matimba ya moya—ku nga ha va ku vangiwa hi vuvabyi kumbe ku dyuhala! Hambiloko “munhu loyi hi nga yena ehandle a hlakala,” a hi heli matimba hikuva “munhu loyi hi nga yena endzeni wa pfuxetiwa siku ni siku.”—2 Vakorinto 4:16.
8. (a) Mintlhaveko leyi hetaka matimba yi nga hi tsanisa njhani? (b) Yesu a a ri ni langutelo ra njhani?
8 Ku engetela kwalaho, mintlhaveko leyi hetaka matimba yi nga dlaya vumoya bya hina. Un’wana a nga ha vutisa, ‘Ha yini Yehovha a pfumelela xiyimo lexi?’ Un’wana a nga ha vutisa endzhaku ka loko a khomiwe hi ndlela yo biha, ‘Ha yini makwerhu a ndzi khome hi ndlela yoleyo?’ Ku titwa hi ndlela yoleyo ku nga ha hi vangela ku honisa timhaka leti nga ta nkoka kutani hi dzikisa mianakanyo ya hina eka swiyimo swa hina. Ku karhateka ka Yobo hikwalaho ka vanghana va yena vanharhu lava a va vulavula mavunwa ku tikomba ku n’wi vavise swinene emintlhavekweni hilaha vuvabyi bya yena a byi n’wi vavise hakona emirini. (Yobo 16:20; 19:2) Hilaha ku fanaka, muapostola Pawulo u kombise leswaku loko munhu a hlundzuka nkarhi wo leha a nga “nyik[a] Diyavulosi ndhawu [kumbe nkarhi].” (Vaefesa 4:26, 27) Ematshan’weni yo kombisa ku karhateka ka hina kumbe ku hlundzuka ka hina eka vanhu van’wana kumbe ku anakanyisisa swinene hi vuhomboloki lebyi endliweke, Vakreste va ta vuyeriwa swinene hi ku tekelela Yesu eku “tinyiket[eni] eka loyi a avanyisaka hi ku lulama,” ku nga Yehovha Xikwembu. (1 Petro 2:21-23) Ku va ni ‘xiyimo xa mianakanyo’ xa Yesu swi nga hi sirhelela swinene eka minhlaselo ya Sathana.—1 Petro 4:1.
9. Xikwembu xi hi nyika xitiyisekiso xihi malunghana ni mindzhwalo leyi hi faneleke hi yi rhwala kumbe miringo leyi hi faneleke hi langutana na yona?
9 Xa nkoka swinene, a hi fanelanga hi teka swiphiqo swa hina tanihi vumbhoni lebyi tiyeke bya leswaku Xikwembu a xi hi tsakeli. Langutelo ro tano leri hoxeke ri vavise Yobo hi nkarhi lowu a a tseketseriwa hi vanhu lava a va fanele va ve vachaveleri va yena. (Yobo 19:21, 22) Bibele ya hi tiyisekisa hi marito lawa: “Xikwembu xi nga ka xi nga ringiwi hi swilo swo biha naswona xona a xi ringi munhu.” (Yakobo 1:13) Ku hambana ni sweswo, Yehovha u hi tshembisa leswaku u ta hi pfuna leswaku hi tiyisela ndzhwalo wihi na wihi lowu hi welaka naswona a hi nyika ndlela yo huma eka ndzingo wihi na wihi lowu hi hlaselaka. (Pisalema 55:22; 1 Vakorinto 10:13) Loko hi tshinela eka Xikwembu hi minkarhi ya nhlomulo, hi nga kuma matimba ya ku lwisana na Diyavulosi hi n’wi hlula.—Yakobo 4:7, 8.
Leswi Nga Hi Pfunaka Ku Tiyisela
10, 11. (a) I yini lexi pfuneke Yobo ku tiyisela? (b) Ku va ni ripfalo lerinene swi n’wi pfune njhani Yobo?
10 Ku nga khathariseki xiyimo xo tika xa Yobo—ku katsa ni ku tseketseriwa hi “lava a va fanele va va vachaveleri va yena” ni ku pfilunganyeka hileswi a a nga xi tivi xivangelo xa xiviri xa makhombo ya yena—Yobo u tshame a tshembekile. Hi nga dyondza yini eka ku tiyisela ka yena? Handle ko kanakana, xivangelo xa nkoka lexi endleke leswaku a humelela a ku ri ku tshembeka ka yena eka Yehovha. ‘A a chava Xikwembu naswona a a fularhela leswo biha.’ (Yobo 1:1) Rero a ku ri hanyelo ra yena. Yobo u arile ku fularhela Yehovha, hambileswi a a nga swi twisisi leswaku ha yini swilo swi lo na swi pfuketana swi cinca. Yobo a a pfumela leswaku u fanele a tirhela Xikwembu loko swilo swi famba kahle ni loko swi nga fambi kahle.—Yobo 1:21; 2:10.
11 Xin’wana lexi a xi chavelela Yobo a ku ri ku va ni ripfalo lerinene. Enkarhini lowu a swi tikomba onge se a ri kusuhi ni ku fa, u chavelelekile hi ku tiva leswaku u endle hinkwaswo leswi a nga swi kotaka leswaku a pfuna van’wana, leswaku u namarhele mimpimanyeto leyinene ya Yehovha, ni leswaku u papalate muxaka wihi na wihi wa vukhongeri bya mavunwa.—Yobo 31:4-11.
12. Yobo u wu amukerise ku yini mpfuno lowu a wu kumeke eka Elihu?
12 Ina, i ntiyiso leswaku Yobo a a lava ku pfuniwa leswaku a lulamisa langutelo ra yena etimhakeni tin’wana. Naswona u wu amukele hi ku titsongahata mpfuno wolowo—ku nga xilotlelo xin’wana xo tiyisela hilaha ku humelelaka. Yobo u xi yingisele hi xichavo xitsundzuxo xa vutlhari xa Elihu, naswona u pfumerile ku tshinyiwa hi Yehovha. U pfumerile: “A ndzi vulavula, ndzi nga ri na ku twisisa . . . Ndzi tlhentlhela endzhaku, ndza hundzuka entshurini ni le nkumeni.” (Yobo 42:3, 6) Hambileswi a a nga si hlakarhela evuvabyini bya yena, Yobo u tsakile hileswi a tshineleke ekusuhi ni Xikwembu hikwalaho ka leswi ku lulamisiweke ndlela leyi a a anakanya ha yona. Yobo u te: “Se ndza swi tiva leswaku [Yehovha] wa swi kota ku endla swilo hinkwaswo.” (Yobo 42:2) Hikwalaho ka nhlamuselo ya Yehovha ya vukulu bya Yena, Yobo u xi twisise kahle xiyimo xa yena loko xi ringanisiwa ni xikhundlha xa Muvumbi.
13. Ku kombisa tintswalo ku n’wi pfune njhani Yobo?
13 Xo hetelela, Yobo i xikombiso lexi hlamarisaka xa tintswalo. Vachaveleri va yena va mavunwa va n’wi vavise swinene, kambe loko Yehovha a kombele Yobo leswaku a va khongelela, u va khongelerile. Endzhaku ka sweswo, Yehovha u vuyetele rihanyo ra Yobo. (Yobo 42:8, 10) Swi le rivaleni leswaku xikhomela a xi nge hi pfuni leswaku hi tiyisela, kasi rirhandzu ni tintswalo swi ta hi pfuna. Ku tshika xikhomela ka hi phyuphyisa hi tlhelo ra moya, naswona i ndlela leyi Yehovha a yi katekisaka.—Marka 11:25.
Vatsundzuxi Va Vutlhari Lava Hi Pfunaka Ku Tiyisela
14, 15. (a) I timfanelo tihi leti nga pfunaka mutsundzuxi leswaku a pfuna van’wana? (b) Hlamusela leswaku ha yini Elihu a swi kotile ku pfuna Yobo.
14 Dyondzo yin’wana leyi hi nga yi dyondzaka eka mhaka ya Yobo hileswaku vatsundzuxi va vutlhari i va nkoka. Va fana ni makwavo “la velekiweke loko ku ri ni maxangu.” (Swivuriso 17:17) Hambiswiritano, hilaha ntokoto wa Yobo wu swi kombisaka hakona, vatsundzuxi van’wana va nga vavisa ematshan’weni yo horisa. Mutsundzuxi lonene u fanele a kombisa ntwela-vusiwana, xichavo ni musa, hilaha Elihu a endleke hakona. Vakulu ni Vakreste van’wana lava wupfeke va nga ha boheka ku lulamisa ndlela leyi vamakwerhu lava tikeriwaka hi swiphiqo va anakanyaka ha yona, naswona loko vatsundzuxi lava va endla tano va nga dyondza swo tala ebukwini ya Yobo.—Vagalatiya 6:1; Vaheveru 12:12, 13.
15 Ku ni swilo swo tala leswi hi nga swi dyondzaka eka ndlela leyi Elihu a tameleke mhaka leyi ha yona. U rhange a yingiserisisa loko a nga si hlamula vanghana vanharhu va Yobo lava a va vulavula swilo leswi hoxeke. (Yobo 32:11; Swivuriso 18:13) Elihu u tirhise vito ra Yobo a tlhela a endla xikombelo eka yena tanihi munghana. (Yobo 33:1) Ku hambana ni vachaveleri vanharhu va mavunwa, Elihu a a nga titeki a tlakukile eka Yobo. U te: “Na mina ndzi vumbiwile hi misava.” A a nga lavi ku nyanyisa ku xaniseka ka Yobo hi ku vula marito lama tlhavaka. (Yobo 33:6, 7; Swivuriso 12:18) Ematshan’weni yo xopaxopa ndlela leyi Yobo a tikhomeke ha yona enkarhini lowu hundzeke, Elihu u n’wi bumabumerile hikwalaho ka ku lulama ka yena. (Yobo 33:32) Xa nkoka swinene, Elihu a a languta swilo hi ku ya hi langutelo ra Xikwembu, naswona u pfune Yobo leswaku a anakanyisisa hi mhaka ya leswaku Yehovha a nge pfuki a endle leswo homboloka. (Yobo 34:10-12) U khutaze Yobo ku rindzela Yehovha, ematshan’weni yo tikarhatela ku kombisa ku lulama ka yena. (Yobo 35:2; 37:14, 23) Vakulu lava nga Vakreste ni van’wana va nga vuyeriwa hakunene eka dyondzo leyi.
16. Vachaveleri vanharhu va Yobo va mavunwa va tirhisiwe hi Sathana hi ndlela yihi?
16 Xitsundzuxo xa vutlhari xa Elihu xi hambana ni marito yo tlhava ya Elifazi, Bilidadi na Sofara. Yehovha u va byele leswi: “N’wina a mi vulavulanga ntiyiso ha mina.” (Yobo 42:7) Hambiloko a va vula leswaku a va ri ni xikongomelo lexinene, a va endla swilo tanihi vanhu lava tirhisiwaka hi Sathana ku nga ri vanghana vo tshembeka. Ku sukela eku sunguleni, vavanuna lava vanharhu va vule leswaku Yobo u lo tivangela makhombo lawa. (Yobo 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29) Elifazi u vule leswaku Xikwembu a xi ma tshembi malandza ya xona, naswona a xi na mhaka leswaku hi tshembekile kumbe a hi tshembekanga. (Yobo 15:15; 22:2, 3) Elifazi u kale a hehla Yobo hi swihoxo leswi a nga swi endlangiki. (Yobo 22:5, 9) Hi hala tlhelo, Elihu u pfune Yobo hi tlhelo ra moya, ku nga nchumu lowu minkarhi hinkwayo wu faneleke wu va pakani ya mutsundzuxi la nga ni rirhandzu.
17. I yini lexi hi faneleke hi xi tsundzuka loko hi langutane ni ndzingo?
17 Ku ni dyondzo yin’wana malunghana ni ku tiyisela leyi hi nga yi kumaka ebukwini ya Yobo. Xikwembu xa hina xa rirhandzu xa xi vona xiyimo xa hina, xi tiyimiserile naswona xa swi kota ku hi pfuna hi tindlela to hambana-hambana. Hi hlaye hi ta ntokoto wa Elsa Abt. Anakanya hi xiboho lexi a xi fikeleleke: “Loko ndzi nga si khomiwa, a ndzi hlaye papila ra makwerhu un’wana wa xisati leri a ri vula leswaku loko u ri ehansi ka ndzingo lowukulu moya wa Yehovha wu endla leswaku u va ni ku rhula. A ndzi anakanya leswaku wo swi hundzeleta. Loko ndzi langutane ni miringo, ndzi swi vonile leswaku leswi a swi vuleke a ku ri ntiyiso. Swi endleka hi ndlela yoleyo hakunene. Swa tika ku swi anakanya loko swi nga si ku humelela. Kambe swi humelerile hakunene eka mina. Yehovha wa pfuna.” Elsa a a nga vulavuli hi swilo leswi Yehovha a nga swi endlaka kumbe leswi a swi endleke magidi ya malembe lama hundzeke enkarhini wa Yobo. A a vulavula hi nkarhi wa hina. Ina, “Yehovha wa pfuna”!
Wa Tsaka Munhu La Tiyiselaka
18. Yobo u vuyeriwe njhani hikwalaho ka leswi a tiyiseleke?
18 Exikarhi ka hina a va talanga vanhu lava nga ta langutana ni maxangu yo tika ku fana ni ya Yobo. Kambe hambi ho weriwa hi miringo ya njhani emafambiselweni lawa ya swilo, hi ni swivangelo leswi twalaka swo tshama hi tshembekile, ku fana na Yobo. Entiyisweni, ku tiyisela ku fuwise vutomi bya Yobo. Ku n’wi endle a hetiseka, ku n’wi endla a helela. (Yakobo 1:2-4) Ku tiyise vuxaka bya yena ni Xikwembu. Yobo u te: “Ndzi twe ha wena hi mahungundlela, kambe sweswi tihlo ra mina ra ku vona.” (Yobo 42:5) Sathana u vonake a ri muhembi hileswi a tsandzekeke ku herisa vutshembeki bya Yobo. Endzhaku ka madzana ya malembe, Yehovha a a ha vulavula hi nandza wa yena Yobo tanihi xikombiso xa ku lulama. (Ezekiyele 14:14) Ntokoto wa yena wa ku hlayisa vutshembeki ni ku tiyisela wu khutaza vanhu va Xikwembu ni namuntlha.
19. Ha yini u vona onge ku tiyisela i ka nkoka?
19 Loko Yakobo a tsalela Vakreste va lembe-xidzana ro sungula malunghana ni ku tiyisela, u vulavule hi ku eneriseka loku tisiwaka hi ku tiyisela. Naswona u tirhise xikombiso xa Yobo leswaku a va tsundzuxa leswaku Yehovha u hakela malandza ya yena lama tshembekaka hi hakelo leyikulu. (Yakobo 5:11) Eka Yobo 42:12 ha hlaya: “Yehovha a katekisa makumu ya Yobo ku tlula masungulo yakwe.” Xikwembu xi swi phindhe kambirhi swilo leswi lahlekeleke Yobo, naswona u hanye nkarhi wo leha naswona a tsakile. (Yobo 42:16, 17) Hilaha ku fanaka, xitlhavi, ku xaniseka, kumbe nhlomulo wihi na wihi lowu hi nga ha wu tiyiselaka emakumu ka mafambiselo lawa ya swilo, swi ta herisiwa swi tlhela swi rivariwa emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Esaya 65:17; Nhlavutelo 21:4) Hi twile hi ta ku tiyisela ka Yobo, naswona hi ku pfuniwa hi Yehovha, hi tiyimiserile ku tekelela xikombiso xa Yobo. Bibele ya tshembisa: “Wa tsaka munhu la hambetaka a tiyisela ndzingo, hikuva eku amukeriweni kakwe u ta kuma harhi ya vutomi, leyi Yehovha a yi tshembiseke lava hambetaka va n’wi rhandza.”—Yakobo 1:12.
U Nga Hlamurisa Ku Yini?
• Hi nga yi tsakisa njhani mbilu ya Yehovha?
• Ha yini hi nga fanelanga hi gimeta hileswaku loko hi ri ni swiphiqo swi kombisa leswaku Xikwembu xi hi hlundzukerile?
• I yini leswi pfuneke Yobo leswaku a tiyisela?
• Hi nga n’wi tekelela njhani Elihu eku tiyiseni ka vapfumeri-kulorhi?
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Mutsundzuxi lonene u kombisa ntwela-vusiwana, xichavo ni musa
[Swifaniso leswi nga eka tluka 29]
Elsa na Harald Abt